Vijftiger” vijftig jaar
Lucebert
Cinemanifestatie met
veel nieuwe films
^VöordeeZ.
Zuidafrikaans apartheidsdrama
uitstekend vorm gegeven
Draculafans op bedevaart
Kgukenlip)
SPECIAAL WOLNUMMER
kgmer
fMilariüs
„Vamos a ver” op
Surinaamse TV
rustieke eiken
Iboeremneubelen
jw grote klasse: J
I Jeftoetp
j\ frankestraat 17 f1
klhaarlem 32 09 21JÊ
tl
15
Overzicht in prentenkabinet van Frans Halsmuseum
Eerste lustrum in Utrecht
Willem Snitker in
Litteraire „onjuistheid” wordt rechtgezet
Adriaan van Ostade
EN
Galerie Valk
SPACE THEATRE MET „IMMORALITY ACT”
in Teylers Museum
Rectificatie
KUNST
19 74
SEPTEMBER
V R U D A £-
PANDA STRIPBOEKEN;
heinrich
t
kunstenaars. Lucebert is de enige,
die zich als deelhebber aan beide
groepen tegelijkertijd heeft gehand
haafd.
PASAR MALAM
ALKMAAR 1974
ARNHEM „Space Theatre” is
de naam van een kleine Zuidafri-
kaanse toneelgroep, die ongeveer
een jaar geleden naar Engeland uit
week om in Europa de stukken te
spelen die ze in eigen land niet on
gehinderd kon laten zien: stukken
waarin felle kritiek wordt geleverd
op de apartheidspolitiek van de
Zuidafrikaanse regering en waarin
'aag,
m 't IJ,
'taryne.
TWLSCHWFTL^HANOEL
de onmenselijke gevolgen daarvan
worden getoond.
HAARLEM Lucebert (L. J.
Swaanswijk voor de burgerlijke
stand) is op 15 september jl. vijftig
jaar geworden, na al een kwart
eeuw als „vijftiger” bekend te zijn
geweest. Alweer een beetje nostal
gie, die herinneringen aan de „vijf
tigers”, vijf experimentele dichters,
die in het jaar vijftig zich gezamen
lijk presenteerden. Hun werk werd
verfoeid en geprezen en hun stijl
is tenslotte verzand in de enorme
stroom gedichten, die ze bij navol
gers veroorzaakten. Tot de besten
van die generatie mogen we Luce
bert rekenen en binnenkort valt een
heruitgave te verwachten. Maar de
naam Lucebert betekent nog meer,
want hij behoorde tevens tot de
roemruchte Cobra-groep van de
eerste jaren en deelnemer aan de
beroemde tentoonstelling in 1948 in
het Stedelijk Museum in Amster
dam. Er waren méér verbindingen
tussen beide genoemde groepen
I
w—
(ADVERTENTIE)
2 of 3 complete verhalen
HEIN STEEHOUWER
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
4»
■i
van 12.00 tot 24.00 uur in de
op 28 en 29 september a.s.
Veilinghallen.
Met attractieve shows, veel
lekker eten en allerlei
exotische artikelen.
Entree volwassenen 3,50.
Kinderen tot 12 jaar 1,25.
Noviteit: de ’zachte’ lijn
van Aino: Reno Star, met afgeronde
hoeken. In matgetinte kunststof.
Voor ’t eerst te zien bij
mielooltegelunie
Nèt aangekomen:
de Villeroy Boch najaarskollektie.
’n Weelde aan kleuren en dessins.
In diverse prijsklassen bij
mielooltegelunie
Nu ook verkrijgbaar bij onze
kantoren voor f 6,90 per deel
II VOOR
ICHTING
oat
>rffestiU
'eoball,
HAARLEM
BLOEMHOFSTR.14
TEL 023-311840
LISSE
GASSTRAAT17
TEL 02521-19110
HAARLEM
BLOEMHOFSTR14
TEL 023-311840
HAARLEM
BLOEMHOFSTR.14
TEL 023-311840
r LISSE
GASSTRAAT17
TEL 02521-19119
LISSE
GASSTRAAT 17
TEL 02521-19119
HAARLEM
BLOEMHOFSTR.14
TEL 023-311840
HAARLEM. De Heemsteedse kun
stenaar Willem Snitker exposeert zijn
nieuwste werken t.e.m. 23 oktober in
Galerie Valk in de Valkestraat 31 in
Amersfoort. Deze galerie is van dinsdag
t.e.m. vrijdag geopend van 13.30-17 uur
en op zaterdag van 11-18 uur.
r LISSE
GASSTRAAT 17
TEL 02521-19119
Deze week: tegels (1e soort) in
kunstglazuur, 14 verschillende soorten
15 x 15 en 10 x 20 cm. f 15,- p.m2.
Profiteer bij
mielooltegelunie
FOTO KINO
Grote Houtstraat 102
(hoek Nieuwstraat)
Telefoon 31 24 10 HAARLEM
ir
alitett
rgestikt
trine,
HAARLEM. In zijn rijke verzame
ling grafiek telt Teylers Museum ook
werken van de beroemde zeventiende-
eeuwse meester Adriaan van Ostade.
Daaruit is een keuze gemaakt. Tot en
met 14 december a.s. is die keuze, om
vattende 36 etsen en 8 aquarellen, in de
vitrines van de schilderijenzaal van het
museum te zien. Het museum is van
dinsdag t.m. zaterdag van 10-4 uur geo
pend, bovendien op elke eerste zondag
van de maand van 1-4 uur.
zijn overige Franse films: „Grandeur
Nature” van Luis Berlanga en .,Out-one:
Spectre” van Jacques Rivette. Verder
nog een film uit San Domingo „Las
Serpientes de la Luna de los Piratas”,
„El Espititu de la Colmena” (Spanje)
van Victor Erice en uit Zwitserland „Le
Train rouge” van Peter Ammann.
HAARLEM. Geheel ten onrechte is
gisteren in het kader behorende bij het
verhaal over de popgroep Trace de zin
snede opgenomen dat Rick van der Lin
dens piano leraar Piet Vincent zou zijn
overleden. Deze mededeling moet beslist
ontkend worden.
Het is begrijpelijk, dat Lucebert in
zijn kroonjaar exposities krijgt. De Ne
derlandse kunststichting heeft een reis-
expositie, voorzien van een catalogus, in
elkaar gezet en tot en met 13 november
is die collectie grafiek te zien in het
prentenkabinet van het Frans Halsmu
seum.
veel van de agressiviteit in zijn werk op
rekening van die jeugdervaringen mag
schuiven. Niet dat alle onderwerpen
daarop duiden, maar wel vaak de bijten
de lijn en de explosieve kleurvlakken.
Toch stelt hijzelf, dat liefde zijn sterkste
drijfveer is, ook in zijn werk. En je zult
dan vaak tot teleurgestelde liefde moe
ten concluderen, bij hem wat duidelijker
tot uiting gebracht dan bijvoorbeeld in
werk van tijdgenoten als Corneille en
Anton Rooskens.
t
I
Dan kan hij in bepaalde grafiek zelfs
vrij sterk van de typische Cobra-opvat-
tingen verwijderd geraken in een trant
van de bewonderde voorbeelden.
Bovendien zijn er natuurlijk persoon
lijker aspecten. Hij vertelt in de catalo
gus over zijn jeugd in de Jordaan. De
diepste indruk van toen zijn de rellen in
die wijk in de crisisjaren en het gebrul
van de politie: „Ramen dicht of ik
schiet”. Daarna volgde voor hem als
jongen de oorlogstijd. Ik geloof dat je
than Harker maakte. Harker reisde via
Bistritz naar de Borgo Pas en vervolgens
naar de woeste vulkanische bergpieken
van de Calamari-streek het decor
voor de schrikaanjagende gebeurtenissen
die hem te wachten stonden”. Harker is
de Engelsman in Stokers boek die op
we gis naar het kasteel van Dracula
om voor de graaf de koop van een huis
in Engeland te regelen.
In het reisschema is ook een bezoek
aan herberg De Gouden Kroon opgeno
men. Hier hield Hark'er halt om de weg
naar het kasteel te vragen. De pelgrims
hopen er dezelfde wijn te drinken en
hetzelfde voedsel te eten dat aan Harker
destijds nieuwe kracht schonk. Men wil
verder enkele plaatsen bezoeken die be
kend zijn geworden door de echte Graaf
Dracula, die in Roemenië nog wordt
vereerd omdat hij het land tegen de bin
nenvallende Turken verdedigde. Iro
nisch genoeg vond hij later de dood in
een gevecht, toen hij zelf voor een Turk
werd aangezien.
Op tournee door West-Europa is het
gezelschapje nu in ons land aangekomen
en donderdagavond gaf het in de Arn
hemse stadsschouwburg de eerste van
een korte reeks voorstellingen in Neder
landse steden.
Het stuk dat hier wordt gespeeld,
„Statements after an arrest under the
immorality act” („verklaringen na een
arrestatie onder de wet tegen de onzede
lijkheid”), is van de 42-jarige leider van
het groepje, Athol Fugard, die door
velen als de belangrijkste Zuidafrikaan
se toneelschrijver van deze tijd wordt
beschouwd.
Het behandelt de problematiek van
een liefdesverhouding tussen een blanke
vrouw en een kleurling (d.w.z. iemand
van gemengd ras), een verhouding dus
die in Zuid-Afrika als „onzedelijk” bij
de wet verboden is. Daar komt nog bij
dat de kleurling, een onderwijzer, een
gezin heeft, zodat het liefdespaar niet
alleen de wetten van de apartheid maar
ook die van de huwelijksmoraal over
treedt en daardoor dubbel onder schuld
gevoelens lijdt.
Hoe schokkend de aanklacht ook is
die uit het stuk spreekt, toch heeft
Fugard geen politiek toneelspel geschre
ven. Hij toont ons de persoonlijke tra
giek van twee mensen die na de liefdes
daad en een extatische omhelzing eerst
woordloos bij elkaar zitten en dan moei
zaam naar woorden zoeken om elkaar
intellectueel te benaderen maar met die
woorden tegelijk hun onderdrukte
schuldgevoelens, hun angst voor ontdek
king en hun zelfverwijten proberen weg
te werken. De man, Errol, praat enthou
siast over evolutietheorieën, over de ou
derdom van het heelal en van het leven
op aarde, maar de vrouw, Frieda, brengt
de conversatie toch telkens weer tot de
aard van hun individuele verhouding
terug.
Dan volgt hun ontdekking, als resul
taat van een aangifte door een loerende
buurvrouw. Een politieman, de derde
figuur van het drama, geeft een droge
opsomming van de aanklacht, een straf
bare seksuele relatie, met camera’s vast
gelegd door binnengedrongen politiefoto-
grafen. Beschaamd in hun naaktheid, die
voor de weerloze slachtoffers van het
racisme een symbolische betekenis krijgt
bij de fragmentarische weergave van
Het is niet de eerste „Dracula-reis”
van de vereniging. Het is wel de eerste
keer dat men de reis gaat maken die
Bram Stoker beschrijft in zijn boek over
de Roemeen Vlad Dracula. Het boek van
de in Dublin geboren en in Londen
wonende auteur maakte deze „Prins der
Duisternis” onsterfelijk. Vlad Dracula
Nu is er bij Lucebert ook nog iets
anders aan de hand. Hij voedt zich uit
meer bronnen. In de catalogus komt hij
onder meer uit voor zijn bewondering
van figuren als Picasso en Miró. En die
bewondering vindt je in zijn werk terug.
Soms werkt zijn grafiek nog altijd
sterk door de overtuigende expressiviteit,
die met estetiek in de gebruikelijke zin
niets te maken heeft en ook niet wil
hebben. In sommige bladen is die ex
pressie in lijn en kleur voor mij vaak
ook te gewild, te opzettelijk, in ieder
geval te zeer gebonden aan stijl en
jaartal. De snelle procedure van het
werken in de Cobra-stijl heeft ook bij
andere beoefenaars vaak geleid tot een
te grote produktie van werk, dat het bij
nadere beschouwing niet altijd heeft uit
gehouden. Ik denk, dat er ook op deze
expositie met minder méér zou zijn
kunnen bereikt. Volledigheid geeft niet
altijd het juiste beeld van het oeuvre
van een kunstenaar. En dan te beden
ken, dat de olieverven van Lucebert
buiten deze expositie zijn gehouden.
Het is al eerder geschreven over werk
uit de Cobratijd: wat toen zo’n opschud
ding veroorzaakte, dat er zelfs een rel in
het Stedelijk ontstond, is nu niet alleen
geaccepteerd, maar lijkt vaak alweer
getemd door nieuwere indrukken van
latere explosieve stijlen en bewegingen.
Ook bij Lucebert ontkom je niet aan die
indruk. De zogeheten „vrije expressie” is
allang letterlijk een schoolse zaak ge
worden en in kindertekeningen zien we
geen openbaringen meer. Cobra-kunst,
op beide elementen gefundeerd, schokt
niet als in de begintijd.
’n Droombadkamer in
Kaspisch groen, met matchrome
Formule kranen, ’t Allerlaatste.
Uiteraard te zien bij
mielooltegelunie
In nieuwe paperbackuitvoering:
Het brood van mijn jeugd,
2e druk, 8,90
Andere Böll-boeken van 1
Elsevier bij elke boekhandel:
Groepsfoto met dame,
3e druk, 19,90.
Verhalen 1950-1970,
le druk, 19,50.
Bleke Anna en andere verhalen.
ƒ19,50.
Adam, waar ben je?,
5e druk, 8,90.
Biljarten om half tien,
11e druk, 1090.
Einde van een dienstreis,
4e druk, 9,90.
Iers dagboek,
5e druk, ƒ890.
De man met de messen,
4e druk, 8,90.
Meningen van een clown,
6e druk, 13,50.
De trein had geen vertraging,
3e druk, 8,90.
OOM
was officieel Prins van Wallachia, dat
ten zuiden van Transsylvania ligt, tot
aan zijn gewelddadige dood in 1476. Zijn
meedogenloos karakter gaf hem de bij
naam Vlad Tepes, ofte wel Vlad „De
Prikker”.
In het gezelschap bevindt zich verder
Sir Iain Moncreiffe uit Perthshire in
Schotland. Zijn stamboom gaat terug tot
in de 16e-17e eeuw, tot aan Elisabeth
Bathory zelf een „bewezen” vampiere
die, aldus Sir Iain, zich baadde in het
bloed van maagden om haar jeugd te
behouden en tot aan de Russische
tsaar Ivan „De Verschrikkelijke” en in
de 15e eeuw Vlad Dracula III.
De Amerikaanse schrijfster, journa
liste en omroepster Elizabeth Byrd is
ook een dracula-vereerster. Zij zal zich
op de reis wel op haar gemak voelen;
haar laatste boek „Rust zonder Vrede”
gaat over de beruchte moordenaars en
lijkenschenners uit Edinburg Burke en
Hare.
De Engelse acteur Bruce Wightman,
voorzitter van de vereniging, zegt over
de reis: „Onze trip is een zorgvuldig
voorbereide kopie van de reis die Jona-
Stoker wordt verweten in zijn boek
„onjuist” te zijn. Hij laat de graaf doden
met de hulp van een Nederlander, twee
Engelsen en een Amerikaan. „De juiste
procedure voor het doden van een Roe
meense vampier luidt als volgt”, zegt
voorzitter Wigthman. „Om het graf te
vinden, zet men een naakte maagd op
een wit paard. Zij zullen nooit het graf
van een vampier Kruisen, dus als het
paard terugschrikt, heeft men de plaats
gevonden.
Het eigenlijke doden moet zaterdags
gebeuren de officiële Sabbath en
kan alleen worden uitgevoerd door een
Roemeen die op zaterdag is geboren”. De
manier waarop de avonturiers in Stokers
boek Dracula doden, heeft trouwens ook
de goedkeuring van de vereniging zij
steken hem door het hart en snijden
daarna het hoofd van zijn romp.
LONDEN. (AP) Morgen gaan 28
griezelfans vanuit Londen naar de „ge
zonde lucht en omgeving” van Transsyl
vania in Roemenië, waar men hoopt de
verbondenheid te vernieuwen met graaf
Dracula, de eerste vampier. Onder hen is
een Schotse edelman die beweert af te
stammen van een beuse Roemeense
graaf uit de 15e eeuw, alsmede een
Amerikaanse schrijfster van griezelver
halen. Beiden zijn lid van een onlangs in
Londen opgerichte, 200 leden tellende
Dracula-vereniging. De vereniging heeft
een internationaal karakter. President is
de Britse acteur Christopher Lee, bij
liefhebbers van griezelfilms beter be
kend als .Dracula”. Vincent Price, de
Amerikaanse acteur en griezelspecialist,
is erelid.
UTRECHT. (ANP)Het tweejaarlijk
se Utrechtse filmfestival „Cinemanifes
tatie” wordt van 16 tot en met 23
oktober gehouden in de Utrechtse bio
scopen „Camera” en „Studio”. Iedere
film van de Cinemanifestatie wordt te
vens gedraaid in de Eindhovense thea
ters „Philips Ontspannings Centrum” en
„Studio M.”
De Cinemanifestatie is, zo stellen de
organisatoren, „een filmweek, die zich
beweegt op de rand van het Nederlandse
bioscoopgebeuren.”
Daarmee is dan bedoeld dat de films
die er worden gedraaid filmisch wel,
maar commercieel niet zo aantrekkelijk
zijn, waardoor zij slechts met moeite
langs de normale kanalen in Nederland
komen. Doordat de organisatoren bewust
tijdens de manifestatie wat meer risico
nemen kan deze categorie films en ook
rolprenten die van belang zijn, omdat de
makers streven naar vernieuwing, door
het Nederlandse publiek worden beke
ken.
Sommige van de films komen na dit
festival in gewone roulatie, andere vol
gen een speciaal circuit van kleine bio
scopen, die zich op aparte films toeleg
gen, enkele films uitsluitend tijdens de
cinemanifestatie te zien.
Sinds 1966 heeft de Cinemanifestatie
ongeveer honderd voor Nederland nieu
we films gepresenteerd, waarvan enkele
wereldpremières. Ongeveer negentig
filmmakers, acteurs, actrices en produ
centen kwamen in de vier voorgaande
manifestaties naar Nederland om het
festival op te luisteren, onder wie Bo
Widerberg, Pier Paolo Pasolini, Agnes
Varda, Mireille Darc, Michel Simon,
Jacques Charrier en vele anderen.
De'ze vijfde Cinemanifestatie brengt
rond 25 nieuwe films. Het volledige
programma wordt zo laat mogelijk be
kend gemaakt, om tot vlak voor de
opening van het festival nog de nieuwste
films te kunnen inschuiven.
Bekend is al dat de volgende films
komen: „Pleure pas la Bouche pleine”;
Politieagent Azoelai” en „Vader van
Dochters”, twee films uit Israel; vier
films uit de Verenigde Staten: „Dirty
little Billie” van Stan Dragoti, „The
King of Marvin Garden” van Boo Reaf-
elson, „The Candidate” van Michael Ri
chie (met Robert Redford) en „TH
1138”, een science-fiction-film van Geor
ge Lucas).
Behalve „Pleure Pas”, de openingsfilm,
UTRECHT. (ANP) De Teleac-cur-
sus Spaans „Vamos a ver” (20 lessen)
komt ook op de Surinaamse televisie
(STVS). De uitzendingen beginnen half
november. De directeur van Teleac, de
heer Sterman, is uitgenodigd voor een
bezoek aan Suriname.
STVS-directeur Frits Pengel heeft
hem gevraagd een uiteenzetting te geven
over de functie van Teleac in het Ne
derlandse omroepbestel. De heer Ster
man zal in Suriname verder adviezen
geven aan organisaties die werkzaam
zijn op audio-visueel gebied. Hij vertrekt
op 17 november naar Suriname.
hun verhoren, zoeken zij krampachtig
naar uitvluchten, verontschuldigingen,
waarbij de blanke Frieda meer moed
aan de dag durft te leggen dan de nu
dubbel vernederde kleurling Errol.
Door de politie van haar gescheiden
probeert hij in zijn eenzaamheid te be
grijpen hoe het mogelijk is dat men
hem kan verbieden en kan verhinderen,
lief te hebben. Maar een antwoord daar
op kan hij niet vinden. „Je kunt God
toch niet de pas afsnijden!”, is de Uit
roep waarmee hij het stuk eindigt.
Onder regie van de schrijver wordt
het korte stuk (het is eigenlijk een
anderhalf uur durende eenakter) door
Yvonne Bryceland en Ben Kingsley als
het liefdespaar met de grootst mogelijke
toewijding gespeeld. Van het bijna dich
terlijke begin, via de emotionaliteit van
het middendeel tot de pure tragiek van
de slotscènes zijn hun uitbeeldingen af
wisselend boeiend en aangrijpend. De
ijskoude zakelijkheid waarmee Wilson
Dunster de politieman speelde, vormde
daarmee het gewenste extreme contrast.
De Arnhemse schouwburg was minder
vol dan deze uitstekende voorstelling
had verdiend, maar het geestdriftige en
langdurige applaus aan het slot maakte
veel goed. Het is te wensen dat de
volgende voorstellingen in Nederland
volle zalen zullen trekken.
SIMON KOSTER
ra
