SOMBERE GEGEVENS OVER ONTWIKKELING IN BINNENSTAD
Verkeerswethouder zal metro niet verdedigen
HUIB RIETHOF GELOOFT IN
BINNENSTAD ZONDER
AUTO’S
NIEUWMARKT
LEEFT NOG
Vrouwen
Films (1)
Jl
Borobudur
Films (2)
„Als de bom barst, gaan we dit
verdedigen”
J
1
V R IJ D A G
4
OKTOBER
1974
7"
ONDER REDACTIE VAN ROLF STALLINGa/
HOEWEL de strategie voor de
sloop van 120 woningen in de
Nieuwmarktbuurt enkele maanden
geleden al werd uitgestippeld, is het
nog steeds onduidelijk wanneer de
gemeente dit lastigste metrokarwei
begint. De beslissing hierover is en
kele keren uitgesteld en ook nu
weer zal er een raadsdebat eind
oktober aan vooraf gaan. Het
zoveelste. En opnieuw zullen de
emoties hoog oplaaien. Hoewel nog
allerminst zeker is dat de regering
de gepeperde metrorekening zal
willen betalen, twijfelt niemand er
meer aan dat de oostlijn naar het
Centraal Station wordt afgebouwd.
Al is het alleen maar om van het
gedonder af te zijn.
A
DE KOMISCHE KLUCHT voor een beperkte groep heren in een onge
remd streven naar macht, zoals oppositieleider Jacobse (VVD) te Amster
damse wethoudersverkiezing noemde, heeft er in ieder geval wel voor ge
zorgd dat de zich zelf anarchist noemende Roel van Duyn (PPR) en de
spreekbuis van actiegroepen Huib Riethof (PSP) sinds een paar weken
niet meer van het Prinsenhof zijn weg te slaan. Ondanks de moeite die
Han Lammers daarvoor aanvankelijk had gedaan. Het nieuwe, alterna
tieve bloed in het Mokumse stadsbestuur heeft nogal wat hoge ambte
naren een hogere bloeddruk bezorgd, maar verder is de „schade” beperkt
gebleven. Wel is duidelijk geworden dat de politieke kameleon Van Duyn
in het college van B. en W., waar hij zijn energiepolitiek van windmolens
en zonenergie wil verkopen, heel wat minder goed is gevallen dan Riethof
die als jager op beleggers (Het gat aan de Amstel) furore maakte en nu als
verkeerswethouder voor de twijfelachtige taak staat de metro te verdedi
gen. Dat doet-ie dan ook niet.
W
o’r.
Amsterdam moet z’n hart vasthouden
V
buiten-parlementaire
at
hl
I w
Deze hebben alles met de publieksfunctie van
het centrum van de hoofdstad te maken, waar-
AMSTERDAM moet oppassen dat het niet de
grootste dooie stad aan de Zuiderzee wordt,
want met de ontwikkeling van de binnenstad
gaat het helemaal fout. Tot deze conclusie
komt de stichting Amsterdam City in een
nog geheim rapport, dat volgende week aan
burgemeester Samkalden wordt aangeboden.
niet gambiëerd. Er is me zelfs verweten
dat ik dit zo lang heb opengehouden.
Tot in juni toe- Ik zag dit niet als een
reële mogelijkheid voor de PSP. Er zijn
bezwaren want je bent minder vrij. Aan
de andere kant is de PSP helemaal
voorbereid vdor het functioneren binnen
B. en W. met de bedoeling een socialis
tisch alternatief te realiseren. Het wet
houderschap is hiervoor een heel goed
middel.”
Beeldje voor Beeldje heet de ten
toonstelling, die van 5 oktober tot 10
november in het Stedelijk Museum te
zien is en geheel is gewijd aan de
Nederlandse teken- en poppenfilms.
Striphelden als Mickey Mouse, Do
nald Duck en Bambi ontbreken dan
ook, maar verder valt er genoeg te
zien.
voor 3500 bedrijven, musea en der gelijke wer
den ondervraagd.
GAAT HET zo slecht in het hartje van Am
sterdam? De onderzoekers menen van wel. Den
Haag en Rotterdam zijn de hoofdstad, die nog
steeds de naam heeft, als winkelcentra royaal
Daardoor brokkelen verschillende functies
van de nu nog multifunctionele city af. Hoe
komt dat? Meest gehoorde klacht: de slechte
bereikbaarheid. De toegangswegen zijn over
belast en het openbaar vervoer biedt onvol
doende oplossingen, „De bereikbaarheid van
de binnenstad is structureel zo slecht, dat met
niet met zoveel woorden zegt beseft ook
Riethof dat hij Lammers niet te nadruk
kelijk voor de voeten moet lopen. Soli
dariteit in het hoofdstedelijke linkse
kamp is immers een belangrijk punt.
Toch kan het bijna niet anders of er
moeten zich in het college straks buigen-
of-barsten-situaties voordoen uitgaande
van de ideologische meningsverschillen.
Komt het college straks regelmatig met
een minderheidsstandpunt in omstreden
kwesties?
Veel voorkomend „behang” op de slooppanden in de Nieuwmarkt: een spot
prent van Amsterdams meest besproken politicus, uitgegeven door de Vrije Zeef
drukker.
Amsterdam City aan de volgende punten vol-
doen:
Met de stichting een raad van overleg vor
men. die de uitwerking van de plannen
bespreekt en begeleidt.
Het feit dat vrouwen met behulp van
de telefoon hun vier-murenisolement
kunnen doorbreken, betekent vaak
het begin van een bewustwordings
proces als vrouw. De oorzaak van de
problematiek blijkt in de meeste ge
vallen terug te brengen tot onmacht
zich op eigen kracht aan het benau
wende traditionele rolpatroon dat
de maatschappij zowel de vrouwen
als mannen oplegt te ontworste
len”. De bellende vrouwen zijn van 9
tot 12 uur ’s morgens en ’s avonds
behalve in het weekend bereik
baar op 020-250150).
Het rapport, dat „Amsterdam denk om je
hart” heet en ook als pocket op de markt komt,
is een analyse van drs. H. W. ter Hart, weten
schappelijk medewerker aan de Universiteit
van Amsterdam, aan de hand van gegevens
die door het Centraal Instituut voor Midden-
en Kleinbedrijf en de verkeersdeskundigen
Goudappel en Coffeng op tafel zijn gebracht.
Nu staat het vast dat de PSP en PPR
het op een aantal fundamentele punten
oneens zijn om het door de PvdA en
CPN uitgestippelde beleid. Tot dusver
hebben zij zich fors afgezet tegen zaken
als de metro, city-vorming, beleggers en
de zandspuiters in het westelijk haven
gebied.
KLARE TAAL. Maar wat moet er nu ge
beuren? Wil Amsterdam een internationale
stad bljjven, dan moet de gemeente volgens
Ten bate van de restauratie van de
Borobudur wordt er op 17 oktober
een kulturele avond gehouden in het
Tropenmuseum. Henk van Ulsen
draagt die avond Indonesische poëzie
voor, Suryaputra en zijn groep voe
ren dansen op en Bert Garthoff ver
telt over dit zeldzaam monument.
incidentele maatregelen niets, wat zelfs maar
op een goede oplossing lijkt, kan worden be
reikt”. Wil de ondernemer nog iets doen, dan
moet hjj weten dat de city een toekomst heeft.
Aanvaardt Amsterdam deze consequenties
niet, dan kiest het in feite voor een bekrom
pen toekomst, ontdaan van de historische faam
en betekenis, dan mag niemand er zich straks
over beklagen dat de financiële en inspiratie
bronnen opdrogen. Het is makkelijk om van
die binnenstad een monument te maken, maar
dan krijg je wel een ruïne, waarin de metro
alleen nog maar een tragische rol zal spelen.
„The point of no return is dicht genaderd of
is al gepasseerd”, wordt gezegd.
„Dat ligt vrij moeilijk. Dan krijg je
meteen de verwijten van de oppositie
over je heen. Ik verwacht daarom dat
de neiging van de betrokken partijen
om bij voorbaat wat in de slikken erg
groot zal worden.’’
Hoe vindt hij de huidige Amsterdamse
situatie?
De publieksfunctie heeft, zo wordt gesteld,
een kwijnende situatie bereikt mede doordat
het stadsbestuur geen overzicht heeft van de
problemen en incidentele maatregelen als het
afsluiten van een straat en vrijmaken van een
trambaan lapmiddelen zijn gebleken. Vooral in
economisch opzicht wordt de noodklok geluid,
wat niet zo vreemd is omdat de stichting
vooral een club van ondernemers is. Maar zij
stelt dat de afbrokkeling van de economie ook
het kultureel en sociaal klimaat zal aantasten.
Zolang er geen totaalplan is, mag er niets
gebeuren dat ingrijpt in het centrum en
de aanvoerwegen daar naar toe.
HIJ VERTELT dat er van buitenaf
nogal druk op de PSP is uitgeoefend
om deze kans aan te grijpen. „Het klinkt
een beetje Nixon-achtig’ maar we heb
ben veel reacties gehad. Ook van ge
meentelijke diensten en projectgroepen-
Die zeiden: Jullie moeten het doen.”
Op korte termijn uitspreken welke funda
mentele voorwaarden er moeten komen en
deze vastleggen in een totaalplan voor het
centrum, dat een leidraad moet zijn voor
andere plannen.
8®
fep
In Artis zijn onlangs 17 boa con
strictors geboren. De beestjes waren
bij de geboorte 30 cm lang en worden
vier tot vijf meter. Door de ver
bouwing van het reptielenhuis zijn
ze nog niet voor het publiek te zien.
Overigens zou het een primeur voor
Artis zijn als de diertjes in leven
zouden kunnen worden gehouden.
Hoe ziet Riethof het wethouderschap?
„Het verschil tussen een heel actief
raadslid en een wethouder is niet zo
groot wat betreft de techniek om dingen
gedaan te krijgen- Nieuw is wel dat je
veel meer bij de uitvoering betrokken
bent. Ik vind dat dit met meer raadsle
den het geval moet zijn en dat ze
toegang moeten hebben tot ambtelijke
informatie. Het is een soort rolverdeling.
Ik zie de raad niet als een toneelstuk,
maar uiteindelijk beslist hij ook over
veranderingen in de stad die zich buiten
de raad om af spelen. Ik ga zeker probe
ren om als wethouder anders op te
treden dan sommige wethouders in het
verleden.”
Is hij geaccepteerd?
„Ja, dat weet ik wel zeker. Ik heb dit
Vrijdagnacht om kwart over twaalf
wordt in het Leidsepleintheater een
voorpremière gegeven van de Ame
rikaanse film „The paper chase”,
waarvan de acteur John Houseman
een Oscar overhield. Op zichzelf niets
bijzonders ware het niet dat de op
brengst van deze voorstelling naar de
in geldnood verkerende stichting
Rechtswinkel in Amsterdam gaat.
„Er gebeurt te weinig maar ik denk
dat dit ook heeft te maken met de hele
economische situatie, de toenemende
werkloosheid- Maar de actie aan het
eind van de zestiger jaren had toch een
luxe, ietwat elitair karakter. Men liet
teveel na om zaken aan te sluiten op de
belangenbehartiging voor een massa
mensen. Er zou veel meer kunnen ge
beuren. Dat voel ik echt wel als een
opdracht. Ik verwacht dat het gemeente
bestuur een nieuwe paraplu-functie gaat
vervullen tussen de doorwerking van het
maatschappelijk systeem en het leven
van de mensen zelf. Dat kan er toe
leiden dat het gemeentebestuur gaat
voorop lopen bij de bescherming van
slachtoffers van dat systeem. En ook om
voor Amsterdam in economisch opzicht
nieuwe openingen te maken.”
DE TOLERANTIE van Amsterdam
zuigt nogal wat probleemgevallen aan.
Zadelt de stad zich op die manier niet
nog eens met extra problemen op?
„Amsterdam zit niet te springen om
die mensen hier te krijgen- Dat is ook
niet de schuld van Amsterdam. Het is
gewoon de enige humane politiek en dit
verwijt moet daarom worden terugge
speeld naar die plaatsen, waar geen
humaan beleid wordt gevoerd. Dat geldt
voor de jongeren, maar ook voor de
Surinamers. Het is niet de schuld van
Amsterdam dat er in Suriname werk
loosheid is, maar we laten ons ook niet
voorschrijven wat we met de Surina
mers moeten doen. Daarover zal nog een
hele forse discussie gevoerd moeten
worden.”
w
gepasseerd en verder is het omzetverloop zo
gekelderd dat zelfs het prijsindexcijfer niet is
bijgehouden. Er is dus sprake van een achter
uitgang, wat ook blijkt uit de „schrikbarende”
leegstand (10 pet) en het feit dat de Kalver-
straat alleen nog voor speculanten interessant
is, en vooral was. Want de Bolhoeden Brigade
loopt niet zo hard meer. Opvallend is de af
wachtende houding van de ondernemers, die
ook nauwelijks of geen investeringen meer
doen.
M3
CPN-pamflet voor, waarin staat dat de
metro belangrijk is voor de werkgele
genheid en dat de Nieuwmarktbewoners,
voornamelijk kraakgezinnen, een andere
woning moeten krijgen alsmede een ver
huispremie.
Juist hier is het vertrouwen in de
gemeentelijke politici tot onder het nul
punt gezakt. Ook de toezegging dat er
nieuwe woningen komen, wordt met de
nodige korrels zout genomen. Men vreest
een snelweg over de metrobuis en ver
dere city-vorming. Met andere woorden:
banken en kantoren. Zoals aan de Wi-
bautstraat. De actiegroep blijkt goed
geïnformeerd over nog geheime plannen.
Ambtelijke stukken zijn als rijpe vruch
ten uit de lucht komen vallen. „De hele
Anthoniebreestraat moet straks verlegd
worden en de Koninklijke Academie wil
uitbreiden waarbij de Halve Hoogstraat
tegen de grond zou moeten. Rond het
Rembrandthuis zijn ze al bezig de men
sen eruit te gooien en de Bond van
Nederlandse Architecten onderhandelt
over een gigantisch bouwplan bij de
metro-uitgang op het Waterlooplein.”
Geruchten, gissingen, maar alles anders
dan vertrouwen. Een woordvoerder zegt:
„Ze denken dat ze er straks vanaf zijn,
maar dan begint het pas. De miljard-
investering betekent dat er jaarlijks 100
miljoen aan rente en aflossing op tafel
moet komen en de exploitatielasten zul
len in de honderden miljoen lopen.”
Het wijkcentrum d’Oude Stadt (lees
Nieuwmarkt) organiseert op 15 oktober
een congres in Krasnapolsky over een
leefbare binnenstad. Wethouder Lam
mers en minister Westerterp zijn daar
voor uitgenodigd. Of ze zullen verschij
nen is nog de vraag. Over de Nieuw
markt (lees Metro) is immers al te veel
gepraat.
Tiny Hofman: „Het gaat niet alleen
om de metro maar om de hele leefbaar
heid in de binnenstad. Daar duiken
steeds meer randfiguren op die de boel
onveilig maken. De bewoners voelen
zich bedreigd. Ik ken hier een café,
waar taxichauffeurs elkaar pitsolen en
patronen toespelen. Let maar op: Je
krijgt hier straks Ierse toestanden. Ik
heb er slapeloze nachten van”. (Even
later) „Het rijk heeft nu 31 miljoen
gegeven voor de metro, maar wat is dat
nou op het hele tekort? Het is net
genoeg om een orgel te kopen, waarop
Lammers zijn verdriet kan uitspelen.”
De Stichting Vrouwen Bellen
Vrouwen bestaat een jaar en in die
tijd kregen de Amsterdamse vrijwil
ligsters, die voornamelijk uit de
emancipatiebeweging voortkomen,
bijna 4.000 telefoontjes uit het hele
land. De problemen varieerden van
beroepskeuze, praatgroepen tot abor
tus, relatieproblemen met kinderen
en huwelijkstragiek. „Opvallend was”,
aldus de stichting, „dat ze nooit eer
der met iemand over hun moeilijkhe
den hadden kunnen of durven praten.
Riethof is wethouder van verkeersza
ken en qua opinie nogal verwant met de
actiegroepen „Amsterdam Autovrij”.
Hoewel de proef om de binnenstad voor
het autoverkeer, dat daar niet direct
hoort, af te sluiten door een desbetref
fende werkgroep uiterst sceptisch is be
oordeeld, gelooft Riethof er wel in. „En”,
zegt hij „ik heb aanwijzingen dat men
er zelf ook wel in gelooft. Goed, de
conclusies van die groep waren negatief
maar er zaten ook dingen in die ontzet
tend meevielen. Zoals bijvoorbeeld de
kosten. Daarom geloof ik dat we vol
gend jaar al toch met die proef kunnen
beginnen.”
Riethof, die het in zijn eigen partij
met zijn keuze erg lastig heeft gehad en
nog moeite heeft aan zijn nieuwe werk
omgeving te wennen, gelooft niet dat
kibbelpartijen in het progressieve kamp
tot een breuk in het college zullen
leiden.
Rekening houden met een goede bereik
baarheid van de city per auto, fiets en
openbaar vervoer.
Hoe stelt hij zich nu op ten opzichte
van buiten-parlementaire groepen
„Daar blijf ik in geloven. Op dat punt
ga ik gewoon zo door en natuurlijk
zullen daar wel conflicten uit voortko
men, maar daar ben ik niet bang voor.
Als het maar een frisse politieke dis
cussie blijft, is het aanvaardbaar
OVER DE formatie van Han Lammers
van het Amsterdamse „kabinet” waarbij
het er lang naar uitzag dat de PvdA-
yoorman er in zou slagen de „lastige”
PPR en PSP buiten de deur te houden,
is Riethof kort. „Dat schrijf ik nog wel
eens in mijn memoires.” Hoewel hij het
Amsterdams alternatieve wethouders:
Van Duyn en Riethof.
Riethof is er niet kapot van. Hij zegt:
„De metro is een vrije kwestie in het
akkoord en dat blijft zo. Deze metro,
daar zijn we tegen en we blijven vier
kant achter de acties in de Nieuwmarkt
buurt staan.” (Over de beleggers) „Ons
standpunt is dat beleggers geen invloed
mogen hebben op de besteding van het
geld. Die lijn wordt aangehouden. In
1972 stond ik daarin nog alleen, maar nu
allang niet meer- Een gegeven moment
wilde Publieke Werken een belangrijk
gebouw in de binnenstad het blok
tussen Raadhuisstraat en Spuistraat
waar nu de universiteit gaat bouwen
aan Caransa in beheer geven. Dat heb
ben wij in de commissie verijdeld. Op
dit punt is de zaak dus nu in beweging.”
Aan de redding van Ruigoord wil
Riethof niet bijdragen. „Als het weste
lijk havengebied is volgespoten”, legt hij
uit, „heeft het immers weinig zin om
Ruigoord te laten zitten als een soort
elitair kunstclubje. Het is natuurlijk wel
zo dat ik voor deze kunstenaars bij
Lammers een nieuw kerkje in Amster
dam zal vragen waar ze aan de slag
kunnen.”
Gezien de positieve uitlatingen van
minister Westerterp (Verkeer en Water
staat) gelooft niemand meer op het
Prinsenhof dat Amsterdam zich aan dit
avontuur een buil kan vallen, maar
daarmee is dan ook alles wel gezegd.
Ondanks een aangemoedigd proces van
verpaupering, waardoor de buurt getuige
de open gaten, blinde muren en bouw
vallen al jaren voor Pampus ligt, leeft
de Nieuwmarkt nog.
Ondanks de bestuurlijke dreunen is
het verzet niet in elkaar geklapt. De
actiegroep heeft aangekondigd zich
hardhandig te weer te zullen stellen bij
elke uitzetting en daarbij de steun te
hebben van andere Amsterdammers.
Grootspraak? De grimmige stemming
onder de bewoners, die talrijke krotten
opknapten, wat geitenhokken in elkaar
timmerden, passanten een broodje metro
voorschotelden en het door de gemeente
onklaar gemaakte café ’t Hoekje tot
actiecentrum maar nu onder de
naam Het Hoekje Om verhieven,
duidt daar niet op.
Maar de Activiste Tiny Hofman,
getrouwd met vishandelaar Hannes,
geeft wel toe dat ze soms murw is. „Je
gaat er mooi aan kapot. Ik wou dat ik
een paar oogkleppen op kon zetten,
want soms kan ik er niet meer tegen op.
Tot het einde zullen we blijven praten,
maar als de bom barst, gaan we dit
verdedigen.” Vloekennd leest ze een
HOI
