kreeg vlekkeloze opvoering
Greetje Kauffeld
in Jazzcorner
BEWERKING VAN DRIE STUKKEN VAN THOMAS ASSELIJN
betalen
„Kaukasische Kreidekreis
Takmee
dieinol
„Spijtoptant”
moet Rembrandt
'ÖPJOENI
kuipers
HEDEXX>
STJO
van
Red Band
natuurlijk
«F
„DE UILENBOOM”
Toneelgroep als vuurpijl: kort maar hevig
Oostduitse acteurs speelden Bertolt Brecht
11 oktober 20.15 u.
veroorzaakt geen maagklachten.
IJ
1974
DINSDAG 8
OKTOBER
KUNST
13
door Jac. Heijer
(Van onze kunstredactie)
raat 61,
in Hedex laat de maag namelijk ongedeerd.
De lege maag verdraagt Hedex goed.
Hedex wordt snel in het lichaam opge
nomen. Bestrijdt hoofdpijn dus met bekwame
spoed. En effektief!
Elke vorm van hoofdpijn maakt ons het
leven lastig. Gelukkig is er Hedex. Speciaal
ontwikkeld om hoofdpijn te bestrijden. Maar
Hedex tabletten hebben nog een prettige
eigenschap. De aktieve pijnverdrijvende stof
RED
BAND
PIANO SPELEN
VRIJDAGAVOND
Muziekhandel
ALPHENAAR
Santpoort
ARNHEM Precies op de dag
af 25 jaar nadat in Oost-Duitsland
de Duitse Democratische Republiek
werd gesticht, is voor het eerst een
toneelgezelschap uit de DDR in
Nederland opgetreden. Aan de be
moeiingen van het Nederlandse
Centrum van het Internationale
Theater Instituut, dat zich daar
lange tijd zeer voor heeft ingespan
nen, is het te danken dat het Deut
sche National Theater uit Weimar
deze week een tournee door ons
land maakt; maandagavond is die
begonnen met een opvoering van
„Der kaukasische Kreidekreis” van
Bertolt Brecht in de Stadsschouw
burg van Arnhem, een opvoering
die door het talrijke publiek met
enthousiasme is ontvangen.
initiatief het stuk wordt uitge
bracht, gokt op 110 voorstellingen.
De uitkopen worden gefinancieerd
door de gesubsidieerde schouwbur
gen.
F*
^ZIJLSTRAAT 97| TEL: 310181^
(Van onze kunstredactie)
de
Petri, Roelant
(ADVERTENTIE)
Ton Lutz laat Jan Klaaszen uit
eeuw herleven
de zeventiende
(ADVERTENTIE)
The Family
uit elkaar
jde
eg
g-
i\)
Onze driemaandelijkse cursus be
gint weer. U kunt nog inschrijven.
Binnen drie maanden leren wij u'
op muzikaal en technisch verant
woorde wijze de grondbeginselen
van het pianospel.
U weet dan of u wel of geen aan
leg heeft voor pianospelen en of u
het wel of niet zult leren.
bent u welkom op onze oriëntatie-
avond in ons leslokaal op de eerste
etage van ons bedrijf Kruisweg 47,
Haarlem, aanvang 20.15 uur.
KRUISWEG 45-47 HAARLEM
Tel. 023 - 32 02 44 - 32 00 32
-
Van Asselijn (afkomstig uit Dieppe)
zijn vooral de blijspelen bekend gewor
den. Hij schreef in 1682 „Ja. Klaasz of
de gewaande dienstmaaght”, uat onmid
dellijk verboden werd omdat er teveel
toespelingen in zaten op bestaande per
sonen en toestanden. In 1684 volgde
„Kraambedt of kandeelmaal van Zaartje
Jans” en een jaar later „Echtscheiding
van Jan Klaasz en Zaartje Jans”. Ze
werden opgevoerd in de rederijkerska
mer, waaraan Asselijn verbonden was.
meer dan 450 jaren
gastvrijheid op niveau
In onze stoeterij onbeperkte mo
gelijkheden voor recepties, diners
en feesten voor besloten gezel
schappen.
Binnen afzienbare tijd ook in
„HET CHALET”
voormalig verblijf van
Keizerin Sissi van Oostenrijk-
Uw gastheer
Jan G. Westerhoven
Hedex, het nieuwe middel bij hoofd pij n.
Specialiteiten
Restaurant
Auberge vanouds
Ton Lutz loopt al jaren rond met het
idee de stukken van Asselijn op te
voeren. Hij is expert op het gebied van
het 17e eeuwse Nederlands toneel. Hij
herontdekte „Min in ’t Lazarushuys” van
Focquenbroch, regisseerde „Moortje” en
„De Spaanse Brabander” van Breero en
„Warenar” van P. C. Hooft. Hij heeft de
drie stukken van Asselijn danig inge
kort. Voor- en tussenspelen zullen im-
proviserenderwijs tot stand komen om
de commedia-dell’arte-achtige delen aan
elkaar te knopen.
Lutz vindt de produktie minder ge
schikt voor zij n^ eigen gezelschap, Zuide
lijk Toneel Globe, omdat het zo Amster
dams is. André van den Heuvel, die met
Kitty Jansen groot succes boekte met
„Trijntje Cornelis” van Huyghens, liep
ook rond met ideeën over Asselijn. Am-
Ton Lutz ziet in de trilogie van Asse
lijn meer dan een blijspel. Hij consta
teert „de genadeloze egocentrische, al
leen aan zichzelf-denkers-mentaliteit
van bijna alle dramatische personen, de
benauwde angst voor de mening van
andere mensen, de afgunst, de liefde
loosheid, de zuinigheid, het winstbejag,
de quasi-eer van de familie, het domine
rende gelijk van de oudere generatie, de
befaamde misstap van het jonge meisje,
de hoereerderij, de oplichting maken
van de glimlach eerder een grimlach”.
De stichting Asselijn voorziet behalve
avondvoorstellingen ook matinees voor
scholen en verenigingen. Het WIKOR,
dat schoolvoorstellingen organiseert, is
van plan de speeltekst uit te geven voor
scholieren.
ZWOLLE. (ANP) Zaterdag heeft
minister van Doorn (CRM) in Zwolle
het Celecentrum officieel geopend. Het
complex bestaat uit zes gerestaureerde
panden in het oudste deel van Zwolle,
waarin een educatief en een creatief
centrum is ondergebracht. Een van de
huizen is in gebruik als atelier van de
beeldhouwer Titus Leeser en in een
ander is een poppentheater gevestigd.
Het centrum ontleent zijn naam aan
de middeleeuwse Zwolse pedagoog Johan
Cele, die in een van de gerestaureerde
huizen woonde. Het ligt in de bedoeling
in de toekomst nog een groot aantal
aangrenzende huizen te restaureren. De
restauratie van dit deel van het celecen
trum heeft 1.500.000 gekost.
AMSTERDAM. Ton Lutz is
gisteren begonnen aan de repetities
van „Jan Klaaszen in ’t Kattegat”
naar drie blijspelen van de Amster
damse boekbinder en rederijker
Thomas Asselijn (1620-1701). Het
wordt uitgebracht door de stichting
Asselijn in een vrije, maar gesub
sidieerd^ ^produktie. De stad Am
sterdam geeft een garantie-subsidie
voor drie weken spelen in Carré en
CRM heeft een reissubsidie beloofd
voor optredens in het hele land.
André van den Heuvel, op wiens
AMSTERDAM. Toneelgroep The
Family ligt uit elkaar. Het bestuur en de
directie hebben gisteren besloten het nog
geen drie jaar oude gezelschap per 1
december op te heffen. Nieuwe stukken
worden niet meer ingestudeerd, maar de
lopende verplichtingen worden tot 1 de
cember nagekomen.
Dit sprookjesdrama met een politiek
tintje, zoals men „Der kaukasische Krei
dekreis” enigszins oneerbiedig zou kun
nen noemen (want het verdient eerbied
als een van Brecht’s knapste en mense
lijkste stukken) is in Nederland voor het
eerst geé'peeld als bijdrage aan het Hol
land Festival van 1961 en vier jaar
geleden nog door de toneelgroep Thea
ter. Men zal zich dus misschien herinne
ren dat het gaat over het keukenmeisje
Grusche, dat met grote zelfopoffering
het leven redt van een kind dat door
zijn moeder in de steek is gelaten. Die
moeder was de vrouw van een gouver
neur die bij een opstand in' de Geor-
gische Kaukasus is vermoord, en vluch
tend voor de opstandelingen heeft zij
inderhaast wel haar juwelen maar niet
haar zoontje meegenomen.
Deze week ziet het programma van de
Jazzcorner er als volgt uit. Donderdaga
vond het kwartet van Bert Nieborg
vrijdagavond gevolgd door Martin Haak
en zijn kwartet, waarvan congavirtuoos
Neppie Noya weer deel uitmaakt. Zater
dagavond het befaamde kwintet van de
Haagse pianist Rob Agerbeek, bestaande
uit Dick Vennik op tenorsaxofoon; Eric
Ineke op drums; Klaas Wit, trompet en
trombone en Rob Langereis bas.
Musici oude stijl en modern zijn elke
zondagmiddag vanaf 16 uur welkom
voor het spelen van sessions Als vast
begeleidingsensemble speelt het trio van
Jan de Bas (piano) met Joop Brakel op
bas en Hans Blink op drums.
Zondagavond tenslotte het trio van
Jazzcorner-eigenaar Hans Keune (piano)
met Joop Brakel op bas en Tjalling
Hoogerhuis slagwerk.
succes, maar het publiek wilde niet zo
snel komen.
Twee, drie weken geleden tekende de
definitieve kloof in het gezelschap zich
af. Men moest beginnen aan „Bezoek
uur”, dat Harry Mulisch voor de groep
had geschreven, Huib Broos wilde het
mét de schrijver regisseren, maar kon
een groot deel van de spelers niet over
tuigen. Verder stond voor dit seizoen op
het programma „Section 9”, een Engels
stuk dat Brine zou regisseren en tot slot
„The Saloon”, dat Lodewijk de Boer nog
moet schrijven, met Ellen Vogel in de
hoofdrol.
Lodewijk de Boer regisseert op het
ogenblik de hele Family-serie in Düssel
dorf. Der Spiegel schreef over hem:
„Am liebsten würde er sich als den
Scharlatan des hollandischen Theaters
bezeichnen”. De Boer beschouwde zijn
groep als een echte familie: als ook
maar één familielid niet mee zou willen,
dan was dat al een reden om ergens
mee te stoppen. Misschien was de groep
te redden geweest, als men voldoende
geschikte middelen had gevonden. Dat
Lodewijk de Boer uitsluitend stukken
aan de lopende band had kunnen schrij
ven op het lijf van de spelers, was een
onmogelijkheid. Bovendien heeft De
Boer zich altijd opgesteld als één van de
leden van the Family; een autoritaire
vaderfiguur die strubbelingen gladstrijkt,
heeft hij beslist niet willen zijn.
The Family is als gezelschap een
vuurpijl geweest, kort en hevig. Hoewel
Lodewijk de Boer al bij Studio en de
Nieuwe Komedie zijn manier van' spelen
en groepswerk introduceerde, kon die
speeltrant pas bij The Family voor'mas
saal publiek als een bom inslaan. Die
speeltrant is onhollands fel en ongegê-
neerd, maar een voorwaarde is een on
verbrekelijk groepsverband.
Gudrun Volkmar (links) als Grusche en Hannes Radloff als Simon in „Der Kau
kasische Kreidekreis”.
60 rollen van het stuk vervullen. Voor
het merendeel spelen zij figuren die
boven de werkelijkheid uitgeheven zijn,
maar soms wel karikaturen van de wer
kelijkheid vormen en daardoor want
Brecht is nu eenmaal Brecht de
toeschouwer in sprookjestaal duidelijk
maakt welke maatschappelijke visie zij
belichamen.
Het onbetwiste middelpunt van dit
schitterende ensemble vormt, althans in
deze voorstelling, Gudrun Volkmar, die
vah het keukenmeisje Grusche een in
de meest perfecte eenvoud fenomena
le en onvergefelijke creatie heeft ge
maakt. Van de anderen moet vooral
Manfred Heine worden genoemd, wiens
spel als de corrupte dronkelap van een
rechter de tweede helft van het stuk
volkomen beheerst. Een speciale vermel
ding verdient Jens Uwe Guenther, die
als de zanger de moeilijke muziek van
Paul Dessau feilloos overbracht.
Als totaal was het een vlekkeloze
opvoering, die ook een lust voor het oog
was en die het stormachtige applaus van
de stampvolle zaal (er waren heel veel
middelbare scholieren onder de toe
schouwers) ten volle verdiende.
SIMON KOSTER.
Verkrijgbaar
bij drogist en
apotheek
sterdam viert bovendien z’n 700-jarig
bestaan en zo vond iedereen elkaar. De
première is op 1 januari in Carré.
Van den Heuvel heeft een veelbelo
vende bezetting bij elkaar gekregen, veel
groter dan een doorsnee-vrije produktie
zich kan permitteren. Van den Heuvel
en Kitty Jansen spelen uiteraard mee,
terwijl men voor de titelrol Wim van
der Grijn strikte. Hij speelt Jan Klaas
zen, een Nederlandse versie van de alou
de Arlecchino uit de Europese toneeltra
ditie. Wiesje Bouwmeester doet ook mee
en verder nog elf andere acteurs. Negen
spelers vervullen naast de zes hoofdrol
len verschillende figuren. In totaal zul
len 41 „verschijningen” het toneel bevol
ken, waarvoor Lutz’ vaste ontwerper
Nicolaas Wijnberg het beeld uitdacht.
Het stuk speelt nabij het Kattegat, dus
de ronde Lutherse kerk aldaar is een
punt van herkenning voor de Amster
dammers.
HAARLEM. De bekende zangeres
Greetje Kauffeld is voor het eerst sedert
lange tijd weer in Haarlem te beluiste
ren. Vanavond treedt ze op in jazzcafé
At the Jazzcorner, Spaarne 104. Ze laat
zich tijdens haar optreden, dat om
streeks 22 uur begint, begeleiden door
een trio bestaande uit Cees Slinger, pia
no; Rob Langereis, bas en John Engels,
drums.
In een communiqué zegt men: „Na
kennis te hebben genomen van de uitge
breide besprekingen en analyses binnen
de groep is het bestuur tot de conclusie
gekomen, dat persoonlijke en artistieke
zienswijzen van alle betrokkenen tot
onoplosbare problemen hebben geleid,
die onverenigbaar bleken te zijn met de
onvermijdelijke produktiedwang”. Het
tot iedere prijs in stand houden van dit
gezelschap zou tot „artistiek onverant
woorde resultaten leiden”, aldus direc
tie en bestuur.
The Family is uiteengespat omdat het
niet wilde klikken tussen een deel van
de werkers van het eerste uur en de
mensen die er later bij gekomen zijn.
Zonder dat er grote ruzies zijn geweest
is er een sfeer gegroeid, waarin men
elkaar niet meer vertrouwde. In de kan
tine bleef men aan twee tafeltjes zitten,
zegt een ooggetuige.
In zekere zin kan men zeggen, dat
The Family gestorven is aan het feno
menale succes dat de groep behaalde
nog voor ze officieel bestond. Een deel
van dé „oude hap” wilde de manier van
spelen, dat ten grondslag lag aan dat
succes, handhaven.
In het seizoen ’72-’73 schreef en regis
seerde Lodewijk de Boer The Family,
een vervolgstuk in vier delen over de
lotgevallen van een asociaal stel van
twee broers en een zusje. De Boer voer
de de serie uit onder de vleugels van het
toenmalig Amsterdams Toneel. Voor
naamste spelers: Gees Linnebank, Huib
Broos, Martine Crefcoeur, Cocki Boon-
stra en Wim Kouwenhoven. De serie had
een succes bij publiek en critici als de
laatste jaren ooit een stuk gehad heeft;
werd dan ook een film van gemaakt
de groep kreeg de Prijs van
Het is daarom jammer dat het experi
ment van The Familie niet gelukt is.
Waar de spelers heen zullen gaan, zo
halverwege het seizoen is niet bekend.
Ze hebben een goede naam bij het
publiek gekregen, dus het merendeel zal
zijn weg wel vinden. Mogelijk dat hun
ervaring bij The Family uitstraalt in
andere gezelschappen, voorzover ze daar
kansen krijgen. Wat Lodewijk de Boer
betreft, het is duidelijk dat het Neder
lands toneel hem niet mag noch zal
willen verliezen. We zullen nog genoeg
van hem horen, of hij zich nu een
charlatan vindt of niet.
kern van
met Paula Petri, Roelant Radier en
Henk Votèl met wie De Boer bij .de
Nieuwe Komedie had gewerkt en Hans
Kemna van Globe, die ook als zakelijk
leider zou optreden.
Het eerste seizoen op eigen benen
begon slecht. Stanley Eveling. die een
stuk zou schrijven, was niet klaar. Max
Stafford Clark die het ‘zou regisseren
ging onverrichterzake terug naar Enge
land. Lodewijk de Boer schreef hals
over kop een vijfde vervolg: „The Fami
ly in Heaven”, waarin vooral Petri,
Votèl en Radier aan hun trekken kwa
men. Toen zijn volgens insiders de moei
lijkheden begonnen. Het stuk kreeg voor
een groot deel een andere stijl van
spelen (meer gestileerd) dan de felrealis
tische manier van de eerste vier delen.
De kleine groep werd geen eenheid,
temeer niet omdat het stuk geen succes
was.
De problemen bleven zich opstapelen:
Hugo Claus zou een stuk met The Fami
ly doen, maar hij zegde af. In twee
weken tijd schreef Dimitri Frenkel
Frank een gelegenheidswerkje voor The
Family, „As you lijk it”, dat een flop
werd. Gees Linnebank moest het séizoen
redden met „Krapps laatste band” en
„Niet ik” van Samuel Beckett, geregis
seerd door Adrian Brine. Een artistiek
er
en
Kritiek 1973.
Besloten werd om het seizoen ’73-’74
door te gaan als apart gezelschap. De
vijf spelers werd uitgebreid
Grusche trotseert allerlei gevaren,
vervolgingen en ontberingen ter wille
van het kind en het is dan ook logisch
dat, als de gouverneursweduwe na de
opstand terugkeert en om materiële rede
nen weer aanspraak op het kind maakt,
de rechter het niet aan haar, maar aan
Grusche toekent. Dit verhaal ontleend
aan een oud Chinees toneelspel, laat
Brecht door een volkszanger gebruiken
als een gelijkenis ter oplossing van een
geschil over irrigatie tussen twee heden
daagse landbouwcollectieven in de Soy-
jet-Unie, een moderne raamhandeling die
slecht bij de rest van het stuk past en
dan ook bij veel opvoeringen wordt
weggelaten.
Dit is ook het geval bij de opvoering
door het Nationaal Theater uit Weimar,
die trouwens nog veel meer afwijkingen
van de oorspronkelijke tekst bevat om
dat ze uitgaat van de toneelbewerking
van het Berliner Ensemble, het gezel
schap dat eerst jarenlang door Brecht en
na diens dood door zijn weduwe Helene
Weigel is geleid. In deze bewerking, die
dus vermoedelijk van Brecht stamt,
loopt de rol van de volkszanger als een
soort commentator door het hele stuk en
krijgt hij veel van wat vroeger dialoog
is geweest, te zeggen of te zingen. Het
stuk is daardoor in sterke mate gesti
leerd en nog verder aan de werkelijk
heid onttrokken dan het eerst al was,
zodat het ook nog meer dan vroeger een
sprookjesspel is geworden.
Onder de regie van Fritz Bennewitz,
die zelf aan het Berliner Ensemble ver
bonden is geweest, beheerst dat sprook
jeselement de hele opvoering. Niet al
leen de prachtige kostuums en de simpe
le decors van Franz Havemann zijn
daarop afgestemd, maar ook het spel
van de acteurs en actrices die de circa
w
LONDEN (Reuter). Bij de Londense
kunsthandel Sothebys hangt een „Zelf
portret van Rembrandt”, dat door de
koper niet meer begeerd wordt, zo is
vrijdag voor het Hof van beroep in
Londen verklaard.
Het schilderij, dat eigendom is geweest
van de stiefzoon van Napoleon en later
van een groothertog van Rusland, werd
in maart vorig jaar op de veiling van
Sootheby voor ongeveer 585.000 gulden
verkocht aan de Londenaar Lewis We
ber.
De heer Weber zegt nu, dat hij het
schilderij, niet meer wil hebben. Een
kunstkenner had verklaard, dat het
werk een vervalsing was en Weber wei
gert Sotheby te betalen. De meeste des
kundigen hebben het werk authentiek
genoemd,- maar professor Horst Gerson
is de enige, die volhoudt dat er vele
vreemde trekken aan zijn.
In april had een rechter van het
Hooggerechtshof verklaard, dat Weber
moet betalen aan de Nederlandse fami
lie, die het werk ter veiling had aange
boden en vrijdag heeft het Hof van
beroep deze uitspraak bevestigd.
RDAM-C.
