Kwestie vluchtelingen blijft heet hangijzer
Bemanning
BESPREKINGEN OP CYPRUS HERVAT
atoomschip
Colda Meir in tranen
DE AFFAIRE-WATERGATE
Postuum
Nixon
en Ford
Bezoek Ford
aan Japan
Kern wapenbepe rking
op bredere basis
voor Portugezen
Het blijft gisten op de Balkan
Onderzoek naar
electriciteit
uit golfslag
huwelijk in
Indonesië
250.000
GULDEN
AAN
PRIJZEN
Bio-tex
KLEUREN
FESTIVAL
geëvacueerd
in twijfel
„Verkiezingsles”
vg n s I a n q*Rv ^--e-n--^aak. ?emaakt
„Afspraak tussen
W.O.EEN ECHTE
KAREL APPEL
ALS HOOFDPRIJS
IN HET
F
Na eis vakbond
I
Besprekingen Giscard
met Ford en Breznjev
iss
I
DINSDAG 8 OKTOBER
1974
3
BINNENLAND-BUITENLAND
(Van onze redacteur in Athene, Frans van Hasselt)
In de wolken
1.^
H
Ontbreekt
F
'1
Vijfde colonne
Margriet
Libelle
Viva
Story
Prinses
pag. 122-123
pag. 10-11
pag. 90-91
pag. 24-25
pag. 46-47
ATHENE De onderhandelingen tussen de Grieks-Cyprische leider
Klerides en de Turks-Cyprische voorman Denktash zijn gisteren weer
voortgezet na een onderbreking die was te wijten aan het feit dat Kle
rides’ positie onduidelijk was geworden, ook in Denktash’ ogen. Onder
handelde hij als staatshoofd met compleet eigen initiatief of als tijdelijk
leider die moest rekening houden met de wensen van de verdreven Ma
karios?
Alles wat je moetweten
omtewinnen staat
opde Bio-tex verpakkingen
en inde damesbladen
van deze week:
O
(Van onze redactrice in Wenen)
WENEN Onder de opper
vlakte blijft het gisten op de
Balkan. Grote manoeuvres van
het Warschaupact in Zuid-Hon-
garije „oefenen” een invasie
in Joego-SIavië. Grote manoeu
vres in het noorden van Joego-
SIavië oefenen” de verdediging
tegen een aanval vanuit ’t noor
den. Belgrado stelt Moskou
scherpe voorwaarden voor een
Joegoslavische deelneming aan
de Europese topconferentie in
Warschau op 16 oktober.
t
- -
93 I i .j, CI.Ü
(ADVERTENTlêyJ Af
I
n
(Van onze redacteur in Wahsington)
(Van onze redacteur in Washington)
(Van onze redacteur in Parijs)
LONDEN(DPA). De Britse regering
heeft een bedrag van zestigduizend pond
ter beschikking gesteld van de Universi-
teit van Edinburgh in Schotland, voor
een onderzoek naar de mogelijkheid van
het winnen van electriciteit uit golfslag.
et
ie
veroordeeld nauwelijks steun van die
bevolking geniet.
Premier Kakuei Tanaka riep gisteren
zijn naaste medewerkers en functiona
rissen van het ministerie van buiten
landse zaken bij zich om zich te beraden
over eventuele acties van de politieke
oppositie en linkse organisaties.
genstanders van Tito, Joegoslaven die
na de breuk van Joego-Sïavië met de
Kominform in 1948 het land hebben
moeten verlaten. Via de Russische,
Hongaarse en Tsjechische ambassades
in Belgrado werd in Montenegro een
„kominformistische” verzetscel opge
zet. In april werd deze door de Joe
goslavische contraspionage opgerold.
Tito’s kroonprins Kardelj reisde naar
Moskou met de opdracht de zaak in
stilte met partijleider Breznjev in het
reine te brengen. Pas toen dat niet
lukte, maakte Tito vorige maand het
schandaal aan de wereld bekend.
1.
s
ijn
ao-
uit
ter
;en
:nd
eze
la-
ond
een
ten,
rast
en
:ien
t is
de
den
het
bij
onk
lat-
i de
art-
hoe
iek.
n
e
g
ir
id
ie
:d
ig
;ent
nge
me-
Hij
jers
>in-
t te
G.
in
Ej
de
en
d-
ak
er
aat
uw
Zij
la-
sel
die
Hi
ep
;ste
cht
irse
eel
cht
er-
de-
ge-
en
p-
sls
ïkt
lis
it-
iet
a
e
e
s
n
r
tr
a
if
it
len
in
to
en
co
d
iet
m-
2t
n
le
n
is
e-
se
ti
le
et
5
te
ge
et
rn
►e-
tot
rs.
li
lt-
s
t
Jt,-
Ig
tn
ft
et
s-
et
President Eisenhower in zijn tijd werd
in 1960 gedwongen van een bezoek aan
Japan af te zien, naar aanleiding van
heftige anti-Amerikaanse betogingen te
gen de vernieuwing van het Ameri-
kaans-Japanse verdrag van vriendschap.
Makarios na zijn terugkeer zijn handen
in onschuld zal wassen en de schuld
voor deze capitulatie aan hem zal geven
(„Klerides heeft mijn vertrouwen be
schaamd”). Hij weet ook dat de overgro
te meerderheid van de Grieks-Cyprioten
hunkert naar de terugkeer van de aarts
bisschop en dat hij zelf die eigenlijk
nog nooit de staatsgreep die hem indi
rect aan de macht heeft gebracht heeft
maar deze weigerde het in behandeling
te nemen en zei dat niet hij, maar het
ministerie van justitie en de rechtspraak
daarover dienden te beslissen.
Rechter John Sirica is nog steeds be
zig om met de advocaten van de gedaag
den in het Watergateproces een jury
samen te stellen. Men schat dat deze
wellicht tegen het eind van deze week
zijn beslag zal hebben gekregen, al is
het nu weer de vraag of president Ford
donderdag al voor de commissie van het
Huis van Afgevaardigden kan verschij
nen wanneer er nog geen jury gekozen
is omdat zijn getuigenis de vele juryle
den zou kunnen bevooroordelen.
TOKIO (DPA). Het eerste Japanse
schip met kernaandrijving, de „Moetsoe”.
dat al zes weken in de Stille Oceaan
drijft met een lekkende kernreactor,
dreigt nu helemaal aan zijn lot te wor
den overgelaten. De Japanse vakbond
van zeevarenden heeft de onmiddellijke
evacuatie van de bemanning geëist om
dat de opvarenden de uitputting nabij
zouden zijn. Gisteren zouden 43 zeelie
den van boord worden gehaald, en van
daag nog 19. De bemanning telt in totaal
65 man.
In regeringskringen werd gevreesd dat
de affaire van invloed zou kunnen zijn
op het komende bezoek van president
Gerald Ford aan Japan en. zou kunnen ting van het kernwapenarsenaal. Op een
Met militaire steunpunten overal in
het land krijgt ook een „vijfde colon
ne” bij een eventuele invasie een
vitale betekenis. Emigrantenorganisa
ties in de Oekraine en in Praag, maar
ook in West-Europa werden inge-
schakeld. De Russische geheime
dienst KGB kon putten uit een im
mens reservoir van vluchtelingen, te-
Volgens Salter bedragen de kosten
voor tien dergelijke installaties ongeveer
200 miljoen pond sterling. Een stad van
riiddengrootte zou erdoor van stroom
Worden voorzien.
Het weekblad Newsweek dat deze fei
ten bekendmaakte, zegt verder dat presi
dent Ford verslag van deze gesprekken
zou uitbrengen voor de commissie van
het Huis van Afgevaardigden waar hij
donderdag persoonlijk de vragen van
commissieleden zou beantwoorden over
de achtergronden van zijn gratieverle
ning.
Si
TOKIO (Reuter). In Japan is gis
teren grote politieke beroering ontstaan
over de verklaring van een Amerikaanse
admiraal in ruste, dat schepen van de
Amerikaanse marine kernwapens mee
voeren tijdens bezoeken aan Japanse
havens.
Denktash en Klerides wensen natuur
lijk geen van beiden de terugkeer van
Makarios. Denktash noemde hem on
langs „een figuur die in de wolken leeft”
en de Grieks-Cyprische regering noemt
hem niet eens meer bij zijn presidentiële
titulatuur maar bij zijn kerkelijke (Zij
ne Gelukzaligheid). Maar ook Makarios
wil onder de gegeven omstandigheden
nog niet naar Cyprus terug omdat hij
vindt dat degenen die verantwoordelijk
zijn voor de staatsgreep en onder hen
kan stilzwijgend ook Klerides worden
gerekend zelf maar de wrange
vruchten daarvan moeten plukken. Zo
lang Klerides deze vruchten niet wil
plukken, blijven de onderhandelingen
van ondergeschikte betekenis.
JAKARTA (Reuter). In het afge
lopen weekeinde zijn in Tan jong Karang
op Zuid-Sumatra twee jonge mensen
postuum in de echt verbonden, zo be
richt het persagentschap Antara. De jon
gen en het meisje waren vijf dagen voor
hun huwelijk bij een vliegtuigongeluk
om het leven gekomen. Temidden van
huilende gasten werd het huwelijk bo
ven de kisten gesloten, waarna in een
graf de bijzetting plaatshad.
(Van onze redacteur in Londen)
LONDEN. Vier Portugese functio
narissen gaan in Engeland het verkie
zingssysteem bestuderen- Donderdag
gaan ze kijken op welke manier er
gestemd wordt en hoe de stemmen wor
den geteld, zulks ter voorbereiding van
de eerste vrije verkiezingen in Portugal
in 50 jaar, die in maart zullen plaatsvin
den.
wereldopinie bewust attent gemaakt
op het potentiële gevaar van Moskou.
Voor de Russen is het strategisch
befang van Joego-SIavië de laatste
maanden om twee reden hoog op de
lijst van prioriteiten komen te staan.
Diverse Arabische landen hebben
partijleider Breznjev een blauwtje la
ten lopen. De noodzaak van nieuwe
militaire steunpunten in het oostelij
ke deel van de Adriatische Zee is
voor Moskou daardoor dringender
dan ooit.
Door het conflict rondom Cyprus
en het uittreden van Griekenland uit
de militaire organisatie van de NAVO
is het evenwicht in dit gebied wankel
geworden: een unieke kans voor de
Russen om hun invloedssfeer uit te
breiden. Allemaal redenen voor het
verdubbelde wantrouwen waarmee
men in het Kremlin Tito’s „eigen weg
naar het socialisme” gadeslaat.
Daarbij komt dat er voor voorbe
reidende maatregelen slechts weinig
tijd overblijft. De grijze maarschalk
aan wiens moed en visie Joego-SIavië
zijn onafhankelijkheid te danken
heeft, wordt volgende lente 83. Zijn
gezondheid is broos. Een fysieke in
zinking van enkele maanden geleden
heeft vriend en vijand eraan herin
nerd hoe dun de levensdraad is die
dit veelvolkerenrijk met zijn nationa
listische hartstochten nog bijeen
houdt. Als Tito vandaag of morgen
wordt geveld, is het gevaar van een
burgeroorlog allerminst denkbeeldig
Na de veroordeling van 32 Stalinis
tische verzetsstrijders in de Joegosla
vische deelrepubliek Montenegro en
na de uitwijzing van drie Oosteurope-
se diplomaten uit Belgrado doen bei
de partijen hun best de controverse
niet nog verder op de spits te drijven.
De diplomaten zullen op „verzoek”
van hun eigen regering en niet op
bevel van de Joegoslavische regering
het land verlaten. Moskou wil de
ontspanning in Europa en de veilig
heid sconferentie in Genève niet in
gevaar brengen. Ondergrondse activi
teiten in andere landen passen nu
eenmaal niet bij het „image” dat de
Russen zich zo graag zouden willen
aanmeten. Aan de andere kant heeft
president Tito geen belang bij een
chronisch conflict, al heeft hij de
Pas nadat Makarios vorige week een
verklaring had afgegeven waarin hij de
bevolking opriep niet langer te demon
streren ten gunste van zijn spoedige
terugkeer en te kennen gaf dat hij het
volste vertrouwen had in het beleid van
Klerides, kon de laatste zijn dreiging
om af te treden, intrekken, waardoor de
onderhandelingen met Denktash ook
weer konden worden hervat.
Het blijft niettemin onwaarschijnlijk
dat deze op korte termijn meer zullen
opleveren dan wat verdere vooruitgang
aangaande de uitwisseling van gevan
genen en andere details op humanitair
gebied. De grote kwestie van de terug
keer van vluchtelingen blijft een heet
hangijzer. Niet alleen de positie van
Klerides is onduidelijk, ook vice-presi
dent Denktash weet niet waar hij aan
toe is, zolang er geen nieuwe Turkse
regering is.
Denktash heeft er immers nooit een
geheim van gemaakt dat hij geen beslui
ten kan nemen buiten ruggespraak met
Ankara. En het is Ankara dat steeds
meer rechtstreekse controle uitoefent in
het door de Turken veroverde gebied
van Cyprus. Turks geld wordt daar nu
in circulatie gebracht, een Turks televi
sienet werd geïnstalleerd, terwijl Turkse
militairen zijn gemobiliseerd bij het bin
nenhalen van de oogst van Grieks-Cy
prische fruit- en olijfbomen. Een Turkse
organisatie is in het leven geroepen voor
de exploitatie van talloze, voorheen
Grieks-Cyprische, hotels in het volgende
toeristenseizoen.
Met het geld heeft professor Stephen
Salter de armslag gekregen om te pogen
uit de roterende beweging van het water
energie te halen. Op 16 kilometer voor
de westkust van de Hebriden ten noor
den van Schotland zullen betonnen golf
brekers in zee neergelaten worden met
turbinemotoren die de bewegingen van
de golven omzetten in electriciteit.
De gewraakte verklaring was door
admiraal-b.d. Gene Larocque, voormalig
commandant van de Amerikaanse ze
vende vloot, afgelegd ten overstaan van
een congrescommissie in Washington.
Hij zei toen dat Amerikaanse marine
schepen die Japanse havens aandeden,
niet eerst hun kernwapens uitlaadden.
Krachtens het Japans-Amerikaanse
veiligheidsverdrag moeten de Verenigde
Staten Japan raadplegen alvorens kern
wapens in het land in te voeren.
WASHINGTON Al een week voor
dat ex-president Nixon aftrad zou
Nixons topmedewerker, generaal
Alexander Haig, op 1 augustus een ge
sprek met toen nog vice-president Ge
rald Ford over een mogelijke gratiever
lening hebben gehad. Ford zou dat ver
zoek de volgende dag hebben afgewezen
in een gesprek met Nixons advocaat St.
Clair, waarna deze Ford ingelicht zou
hebben dat bewijsmateriaal zou worden
onthuld dat Nixon zou dwingen om af
te treden.
Op die dag wil het Kremlin voorbe
reid zijn.
De logische consequentie: sinds het
begin van dit jaar hebben de Russen
Tito een aantal militaire concessies
afgedwongen. Bij Zabljak werd een
militair vliegveld aangelegd voor
Russische transportmachines van het
type Antonov. Met behulp van Russi
sche experts en Russische kredieten
werden tussen Split en Sestanonvac
en bij Hercegnovi aan de Adriatische
Zee werven en bunkers ten behoeve
van de Russische vloot in de Middel
landse Zee gebouwd. Bij Rogoznica
werd een Russische kustbatterii geïn
stalleerd. Bij Valjevo in Servië werd
een ondergrondse commandocentrale
voor de Russische legerstaf ingericht
Nog vorige week liep een Russisch
smaldeel de haven van Split binnen,
volgens officiële versie voor een on
officieel en „vriendschappelijk” be
zoek. In werkelijkheid diende dit be
zoek om de bestaande havenfacilitei
ten te testen en nieuwe eisen op tafel
te leggen.
Het enige wat nog ontbreekt is een
Turkse meerderheid in dit gebied. Dit is
het onderhandelingsdoel waar Denktash
namens Ankara naar moet stre
ven. En dat betekent dat er meer Tur
ken uit het zuiden naar het noorden
moeten komen ook de tienduizend
vluchtelingen op de Britse basis Episkopi
en dat er weinig of geen Grieks-
Cyprioten naar het noorden mogen te
rugkeren.
Zo’n feitelijke voltrekking van de
geografische verdeling van het eiland,
zelfs wanneer zij in federaal gewaad
wordt gestoken, kan ook door Klerides
niet worden geaccepteerd. Hij weet dat
o
Het verslag van Newsweek vermeldt
niet dat Ford, nadat hij van advocaat St.
Clair hoorde dat Nixon zou moeten
aftreden, van gedachten veranderde nog
voordat Nixon aftrad, zodat er in feite
1. -„j zou zijn om
Nixon vrijuit te laten gaan voordat Ford
president werd. Deze gang van zaken
zou een parallel opleveren met de ma
nier waarop de voormalige vice-presi
dent Spiro Agnew pas aftrad nadat hij
de verzekering had gekregen dat hij
geen gevangenisstraf zou krijgen door
het aannemen van steekpenningen.
De kwestie van de gratieverlening
kwam verder opnieuw aan de orde in
een stuk van de advocaten van Charles
Colson, gericht aan de rechtbank van
John Sirica. Daarin stelden zij, dat de
gratieverlening aan Nixon het principe
van gelijke berechtiging aantastte wan
neer ondergeschikten die in opdracht
van de president hadden gehandeld, wel
veroordeeld worden. Colson, aldus de
petitie had rechtstreeks van Nixon op
dracht gekregen voor het op touw zetten
van de lastercampagne tegen Daniel Els
berg, die de geheime rapporten voor
studie openbaar maakte, en waarvoor hij
een jaar gevangenisstraf kreeg.
Colson diende verleden week al een
gratieverzoek in bij president Ford
Een rechtbank in de Schotse stad
Edinburgh heeft gisteren een 34-jarige
verpleegster tot levenslange gevangenis
straf veroordeeld omdat ze een 80-jarige
vrouw een voortijdige dood had bezorgd
door het toedienen van een dodelijke
dosis insuline. De verpleegster was werk
zaam op de ziekenafdeling van een ver
zorgingshuis in Glasgow. Tijdens het pro
ces,dat twee weken duurde, stelde zij on
schuldig te zijn. Ze verzekerde de
rechter dat euthanasie - het pijnloos do
den van ongeneeslijke zieken - volledig
tegen haar principes is.
niet uitwijken omdat het
Moetsoe gerepareerd kan worden.
Intussen heeft Moskou de druk van
buiten voelbaar verhoogd. De Russi
sche troepen in Hongarije zijn aan
zienlijk versterkt. Ook' in Bulgarije
zijn sinds 6°"’ '■^ntember herhaalde
lijk Russische troepenversterkingen
gearriveerd. Grootscheepse manoeu
vres zorgen voor een extra intimida
tie. On het noiitieke vlak dreigt vol
gende week de communistische top
conferentie in Warschau. Joego-SIavië
toont b’tter weinig enthousiasme. De
reden: in Warschau moet de vijfde
wereldconferentie van de communis
tische partijen worden voorbereid. Op
die wereldtop moet over China de
ideologische staf worden gebroken.
Belgrado weigert mee te spelen. Wie
vandaag Mao kritiseert, kan morgen
Tito veroordelen, luidt de redenering
Gescholden wordt er over China, be
doeld wordt tegelijkertijd ook Joego-
SIavië. In Belgrado en in Moskou.
Ex-premier Golda Meir van Israel ken
haar tranen niet bedwingen tijdens de
begrafenis gisteren in Jeruzalem van
ex-president Zalman Shazar, die zater
dag overleed. Links van Golda Meir de
huidige premier, Jitzak Rabin.
Kissinger zei dat de onderhandelingen
een verlengstuk waren van de gesprek
ken die ex-president Nixon en de Russi
sche leider Breznjev in juli hadden ge
voerd en waarin toen werd overeengeko
men dat strategische kernproeven tot
150 kiloton waren toegestaan. Over
proeven voor niet-militaire doeleinden
werd toen nog geen akkoord bereikt.
De huidige onderhandelingen streven
ernaar, aldus Kissinger, om definities
vast te stellen voor proeven van militai
re en vredelievende aard. Diplomaten in
Washington zijn echter sceptisch. Zij
zijn van mening dat de voorwaarden
van de Nixon-Breznjev-overeenkomst
proeven van welke omvang ook moge
lijk maken onder het mom dat ze voor
niet-strategische doeleinden dienden.
Kissinger, die binnenkort weer begint
aan een reeks bezoeken aan het Midden
oosten, ontkende verder dat hij gesprek
ken zou hebben met Palestijnse leiders.
PARIJS. Ruim een half jaar na
zijn installatie in het Elysée zal het
Franse staatshoofd Valery Giscard d’Es-
taing in december, zowel met de Russi
sche partijleider Leonid Breznjev als
met de Amerikaanse president Gerald
Ford persoonlijk kennismaken. Nadat al
eerder bekend was dat Breznjev op 7
december in het kader van de periodieke
Frans-Russische topgesprekken een be
zoek aan Parijs zou brengen, werd giste
ren wereldkundig gemaakt dat Giscard
de Amerikaanse president tussen 14 en
16 december in Martinique hoopt te
verwelkomen.
De vissers van Moetsoe in Noord-
Japan, de thuishaven van het schip,
weigeren het atoomschip toe te laten uit
vrees voor radio-actieve besmetting.
Naar andere havens kan het atoomschip
uitwijken omdat het alleen in
Een hunner, Jasser Arafat, heeft zijn
bezoek aan Cairo verlengd en zou in de
Egyptische hoofdstad zijn wanneer Kis
singer daar aankomt. Verleden week
werd bericht dat beiden elkaar in het
geheim zouden ontmoeten.
WASHINGTON. Bijzondere onder
handelingen tussen de Sovjet-Unie en de
Verenigde Staten zijn begonnen om een
bredere basis te vinden voor een over
eenkomst over een wederzijdse beper-
leiden tot anti-Amerikaaöse betogingen;. persconferentie' zei minister Henry Kis
singer dat geprobeerd werd een afspraak
te maken over proeven met wapens van
meer dan 150 kiloton.
