Bij
ook liefde kijken
1
„dieren-houden” komt
Kruiden
en
gezondheid
Chang:
>31
Kwast goed
Bi 2
m wip
tips voor vrije tijd
NOODLOTTIGE VERVREEMDING MENS/NATUUR
(E)
Chinees kookboek
van Constance
vondst
ware
een
Opbergen
platen en cassettes
van
w o
II ll
B
5.
4
ZATERDAG 12 OKTOBER
1 974
/an I
door Hewnan Moscoviter
Soelaas
Medische waarde
Drukknop-beleving
U
jen
sta-
Knuffel-weiden
P. Steltman, de algemeen secretaris van het Instituut voor Natuurbe-
schermingseducatie in Amsterdam, vertelt het verhaal zonder merkbare
emotie. Hij was in die tijd onderwijzer in een stad ergens in Nederland.
Zijn vak: biologie. Met de klas behandelde hij het begrip herfst. De kin
deren hadden bladeren verzameld, opgeplakt, bijpassende vruchten van
bomen en struiken gezocht en als sluitstuk ging men naar een boerderij
om te zien of het „daar ook herfst was”. „Er was een klein meisje bij dat
naar de koeien toeliep, een beetje bang vanwege hun grootte en voor
zichtig de flank aanraakte. Dat was een heel nieuwe ervaring voor haar,
een koe in levende lijve voelen. Op een bepaald moment wees ze op de
uier van het dier en vroeg: Meester, valt die ook af in de herfst?”
BB®
ey-
er-
en
J
Steeds meer kinderboerderijen in Nederland.
Je kan eigenlijk zo gek niet prak-
tionaris
>rwaar-
o
o
KLASSIEK
5^)88
GASTON GOURMET
Wn-uwïliiBHMi
igs-instal
ris een t
illeere e
140 wen
fdeling
nheden
een
Het rollen van plafond en trapgat
hoeft geen circuswerk te zijn. Plaats
een bezemsteel in het handvat van de
roller. Past hij er niet in dan kan de
roller door middel van ijzerdraad of
touw op zijn plaats worden gehouden.
Wel goed bevestigen, anders krijgt
men de roller in de haren.
Gelukkig is het grootste deel van
het royaal met illustraties voorziene
Het is niet alleen een zeer -fraai
boek geworden met op elke pagina
een kleurenfoto van een gerecht of
een feestelijk gedekte tafel met daar-
boek gewijd aan aan inderdaad
de kruiden, beproefde kruidenmeng
sels en voeding. Dat is verreweg het
interessante deel. Je vindt er bijv,
kruiden receptuur tegen bronchitis,
vetzucht, winderigheid, zweetremming
of bevordering enz.
>rte
ns-
ten
miet de
er-
iUW
i.
In het alfabet der geneeskrachtige
planten treft men praktisch alle
soorten kruiden en planten aan, die
van nut kunnen zijn dan wel gevaar
lijk bij veelvuldig gebruik. Voor
kruidige doe-het-zelvers valt er heel
wat te snuffelen in dit boek. Alleen:
houd wel in de gaten, dat dokters
onmisbaar zijn
i ener-
s;
inistra-
Ik moet u echter bekennen dat het
opzoeken van de juiste karaktertjes
vaak teveel tijd vergt. Ik moet ver
trouwen op de vertaler en de be
werkster. Dat heb ik graag gedaan.
de vol-
Voor die kinderen is de mens vaak te
bedreigend, maar zijn dieren dat juist
niet.
Hoezeer het besef in wetenschappelij
ke kringen ook groeit, in de praktijk
komt het contact mens-dier steeds moei
zamer tot stand. „Nu groeit 50 percent
van de Nederlandse jeugd op in een
stedelijk milieu. Ze slijten de eerste
levensjaren tussen asfalt, beton, hoge
op een geheel dinertje, het is ook in
de receptuur eenvoudig, bovendien
verlucht met tekeningetjes die de
volgorde van bewerking aangeven.
Het is een ware vondst van de
Uitgeverij Zomer Keuning te Wa
peningen, die schrijft dat de auteur
van het boek een autoriteit is op het
gebied van de Chinese keuken.
Ik geloof dat dat een van de minst,
overtuigende argumenten is die een
uitgever ooit kan aanvoeren. Al had
mevrouw Chang vroeger voor de kei
zer van China gekookt... Nee, dat wat
ze kan, dat wat ze heeft opgeschre
ven, aan ons wil overdragen, dat is
belangrijk en vóóral de wijze waar
op!
Eén voorbeeld uit haar boek: GE
FRITUURD VARKENSVLEES. Ingre
diënten: l’/s pond varkensvlees (ham
lap, rib- of schouderkarbonade), 10
cm lange sjalot (mag ook best een
uitje zijn, GG), l’/s eetlepel sherry, 4
eetlepels sojasaus, 1/4 theelepel gem
berpoeder, 1 liter olie om in te bak
ken, 1 eetlepel suiker, 3 flinke aard
appelen, slabladeren.
Werkwijze: snijd het varkensvlees
in stukjes van 2‘ls x 5 cm. Plet met
de platte kant van een (hak)mes de
sjalot enigszins. Marineer het vlees
gedurende een half uur in de sherry,
sojasaus, gemberpoeder en sjalot.
Verhit de olie en frituur de stukjes
vlees tot ze mooi bruin zijn. Schep ze
uit de olie en laat ze uitlekken.
Verhit de marinade, voeg de suiker
toe en laat een paar seconden inko
ken. Voeg de stukjes vlees toe en
roer goed tot alles weer door en door
warm is. Leg het vlees op een ver
warmde schotel. Schil de aardappels
en snijd ze (volgens tekening) (in het
boek). Leg ze even in ijskoud water,
laat ze uitlekken en frituur ze in de
olie tot ze goudbruin zijn.
Leg ook de gebakken aardappelen
op de verwarmde schotel en garneer
het geheel met de blaadjes sla.
Dit gerecht heet: Joe-Tsja-Zjow.
Overheerlijk en daarom aanbevolen.
Net als al die andere heerlijkheden in
dit boek.
-
kizeren op het gebied van het raak
vlak van ziekten en gezondheid of je
vindt het hier. Of dat nou allemaal
zo nodig in één boek gepropt moet
worden is weer een heel andere zaak.
Want alles blijft aan de oppervlakte
Waarom in hemelsnaam bijvoorbeeld
een compleet hoofdstuk EHBO in een
kruidenboek. De samenhang ontgaat
ons volkomen (de paddestoelenver
giftiging daargelaten).
Sigma Coatings verschafte ons en
kele tips over het gebruik en bewa
ren van verfkwasten. We geven die
tips graag door, omdat we ervan
overtuigd zijn, dat iedereen op zijn
tijd tobt met druipende of vuile
kwasten. Als een kwast lang haar
heeft kan hij lang mee. De moeilijk
heid met dit soort kwasten is, dat de
lange haren weleens lastig zijn. Om
wikkel het haar bij de kwastbus met
plakband. Slijt de kwast af, dan het
plakband eraf en men heeft weer een
voortreffelijk stuk gereedschap.
Om op de vingers druipende verf te
voorkomen het volgende: men
neme een absorberend doekje, maakt
dat om de kwastbus vast. Vervolgens
wordt het doekgedeelte van de haren
teruggeslagen tot aan het bevestigde
touwtje en het resterende doekge
deelte kan onder de kwastbus worden
vastgezet. De verf loopt nu op het
doekje.
Wanneer je iets geschilderd hebt en
je weet dat je de kwast weer snel
nodig hebt, dan hoef je die niet in
peut of water te zetten. Wikkel de
kwast,die eerst nog even in de verf is
gedoopt, in altuminium-folie- Draai
de folie onder de kwastbus en aan de
topzijde dicht. Zo krijgt u een va
cuum verpakte kwast, die minstens
vijf dagen niet uitdroogt.
Voorkom kliederpartijen bij het ze
ven van verf. Snijd uit twee karton
nen of plastic wegwerpbekertjes de
bodem. Leg op het ene gat een stukje
nylonkous en schuif het tweede bo
demloze bekertje eroverheen. De verf-
zeef is klaar.
1
Een van de voortreffelijkste kook
boeken die in de laatste jaren op de
markt verschenen zijn vind ik het
„Chinees kookboek” van Constance D.
Chang (bewerking Katinka Hèn-
drichs). Dat laatste zij uitdrukkelijk
vermeld. Uw Gaston is de Chinese
taal niet machtig, ofschoon ik wel
een woordenboek uit die spraak in
huis heb.
Enkele illustraties
Kruiden gezondheidsboek”. De teke
ningen moeten verduidelijken wat
slecht voor de maag is of kan zijn. De
foto behandelt de gunstige invloed
van komkommerschijven op het ge
laat.
huizen en kantoren. Tegen 2000 zal dat
lot aan 70 percent van de jeugd bescho
ren zijn”, aldus Steltman. „Uit rapporten
van gezondheidsdiensten in de steden
blijkt dan, dat ze worden geplaagd door
onveiligheidsgevoelens, zich uitend in
verminderde concentratie, toenemende
agressiviteit en ontwikkelingsstoornissen.
Je zou kunnen zeggen dat er sprake is
van een emotioneel verhardingsproces.”
Over de sociale betekenis van het
contact tussen mens en dier zegt hij, dat
het vele eenzamé mensen op de been
houdt; over de op voedende betekenis dat
het de mens bepaalde, inzichten ver
schaft, en over de genezende werking
dat er experimenten aan de gang zijn
waarin de medische wetenschap het
contact mens-dier opzettelijk toepast. In
Zetten tracht men bij moeilijk opvoed
bare kinderen drempels te verlagen door
hen met dieren in contact te brengen.
Grammofoonplaten opbergen blijft een precies werkje. Je
kunt de platen wel op een stapeltje deponeren of op een
plank tegen elkaar aangedrukt neerzetten, maar dat is niet
bepaald bevorderlijk voor de kwaliteit. Platen zjjn zwaar
als ze boven op elkaar liggen. Als het gewicht niet goed
verdeeld is, krijg je afwijkingen. Ook als ze scheef staan.
Nu is er weer een nieuw bergsysteem bijgekomen. Naho
(Prinsengracht 655, Amsterdam) brengt onder de naam „hit
2000” een doe-het-zelf-kunststof-rekje op de markt. In een
pakje vindt men een bodem- en rugvlak. dat men uit kan
klappen, plus vier bogen. De bogen zijn gemakkelijk aan te
brengen. Er tussenin kan men vier, eventueel vijf platen
opbergen, zodat men per setje royaal twaalf platen kwijt
kan. Men kan setjes aan elkaar klikken, zodat je een royale
standaard krijgt. Het is mogeljjk de platenhouder op te han
gen. Dezelfde firma brengt ook een kantenklare platen
standaard van kunststof (Gustavsberg-platenrek), waarin
men 25 tot 30 platen kwijt kan in vier compartimentjes.
Ook voor muziekcassettes heeft Naho doe-het-zelf-opberg-
systemen. Daar is de Sculthorp-kiosk (zullen we hem maar
noemen). Uit het compacte pakketje maakt men zelf een
draaiend rekje, waarin men een duidelijk overzicht heeft
over 36 cassettes. Dan is er de Hirsch-cassettes-box. Met
enkele eenvoudige handgrepen zet men deze kunststofdoos
in elkaar. Men kan er twaalf cassettes in kwijt. Tenslotte is
er nog een soort cassettes-album. Het lijkt op een foto
album in felle kleuren, ook weer van kunststof. Als men het
album openklapt is er ruimte voor twaalf cassettes. „Roep
naam” van dit album is ook Hirsch.
Voor Steltman niets, bijzonders. De
onwetendheid over de natuur bij stads
kinderen is bijna spreekwoordelijk. P. J.
M. van Engelen, de algemeen secretaris
van de stichting Ruimte voor de Jeugd
kan daar ook een aardig boekje over
opendoen. Wat in beperkte mate ook
gebeurde op een studiedag, speciaal ge
wijd aan Kinderboerderijen, onlangs in
het Bouwcentrum in de Maasstad ge
houden. Tot verbazing van de organisa-
toren bleek de zaal voor de aanwezigen
te klein. Met het aantal kinderboerderij-
’ersoneei en in het hele land, groeit tegelijkertijd
aemend® f< kennelijk ook de belangstelling. Een
wenden) bont gezelschap van gemeenteraadsleden.
Heide 02 wethouders, directeuren van plantsoe
nendiensten, opbouwwerkers, biologen
en kleuterleidsters luisterde haar inlei
dingen en boog zich over de vraag hoe
belangrijk de kinderboerderij voor de
hedendaagse jeugd is.
gaat dat nou? Worden die dieren veel
verkocht? De man antwoordde zonder
blikken of blozen: Meneer, het is een
van mijn beste produkten. Ze gaan maar
al te vaak dood en dan komen ze weer
een nieuwe halen.”
Een Hoogst merkwaardig boek is
het „Groot Kruiden gezondheidsboek”.
Want wat verwacht men ervan?
Juist, alles over het gebruik van
kruiden ten gerieve van de gezond
heid. En wat biedt dit door uitgeverij
Helmond verspreide werk van Oos
tenrijkse origine? Zeer veel over dia
kruiden, het gebruik, bereiding, toe
passing enz., maar daarnaast komen
ook zaken aan de orde als radio
actieve straling (in vijftien regels af
gedaan met als geruststellende slot
zin: er is geen reden voor een algeme
ne atoomangst), het één-zijn van li
chaam en ziel, sexuele zelfbevrediging,
sexuele voorlichting, menstruatie,
kraambed, overgangsjaren, kanker, ui
teraard de natuurgeneeswijze (regels
voor het harden, geneeskrachtige ba
den, juiste ademhaling, vasten als
geneesmiddel) psychosomatiek, aller
lei ziektes, eerste hulp enz enz. enz.
Men ziet het: dat is niet niks.
In zo’n geselecteerd gezelschap is het
niet moeilijk de beantwoording van die
vraag te raden, of zoals P. J. M. van
Engelen het formuleert: „De scheiding
in onze moderne steden van de functies
wonen, werken en recreatie heeft niet
alleen een vierde, moordend geworden
functie binnengehaald, namelijk die van
het verkeer, maar heeft tegelijkertijd
een noodlottige vervreemding tussen
mens en natuur veroorzaakt. Schooltuin,
plukweide en kinderboerderij zijn ont
staan als compensatie voor de tekorten
in het stedelijk milieu. Ze kunnen1 in
verknoeide woonwijken wat soelaas bie
den. De kinderboerderij kan tekorten
compenseren.”
Een gegeven waar Steltman graag op
verder borduurt. Hij spreekt dan over
het contact tussen mens en dier. En dat
is allesbehalve positief in veel gevallen.
De economische betekenis van dat con
tact tussen mens en dier is nog groeien
de. De omzet van dierenvoeding, verzor-
gingsartikelen, hokken en dieren zelf
loopt in de tientallen miljoenen guldens.
Steltman: „Een tijdje geleden stond ik
in een dierenhandel en zag hoe een
vader voor zijn kinderen een schildpadje
kocht. Ik vroeg aan de handelaar: hoe
Tot nog toe gebeurde er sporadisch
wat. Een enkel schooltuincomplex, een
enkele kinderboerderij. Maar het waren
dingen die in de technische maatschappij
„erbij” kwamen. Ze hadden geen voor
rang. Contact met de natuur had im
mers geen direct nut. Langzaamaan is
die instelling veranderd. In 30 plaatsen
in Nederland zijn kinderboerderijen; het
totaal schat men op een 70 stuks. Het
getal van de school tuincomplexen ligt
veel hoger, maar is allerminst overdon
derend. Van Engelen: „Het misverstand
ligt vaak hierin, dat men denkt dat deze
plekken voor het kind alleen maar ont-
spanningsgelegenheden zijn; het zijn
echter plaatsen waar spel en opvoeding
elkaar raken.” Niet voor niets spreekt
men in Rotterdam op de zes kinderboer
derijen van „knuffelweiden”, waar het
aanraken van de dieren gepaard gaat
met demonstraties in het melken(i).
Want dat die melk uit de koe of geit
komt, is dan wel vlug verteld, maar hoe
dat nou gaat, is geen stadskind duidelijk.
Tot ze het gezien hebben.
Steeds meer gemeenten willen over
gaan tot het stichten van kinderboerde
rijen. Waarover Van Engelen opmerkt:
„Laat men dan ook met enig beleid te
werk gaan. Het handhaven van oude,
bestaande boerderijen in nieuwe woon
gebieden kan de kosten van de stichting
van een kinderboerderij aanzienlijk
drukken.”
Natuurlijk is er ook veel begrip nodig
van de onderwijskracht. Er komen groe
pen van verschillende scholen, uit ver
schillende buurten, van verschillende
leeftijd. Enthousiasme alleen is niet ge
noeg; liefde voor de dieren is ook nodig.
Anders krijgt men het automateneffect,
zoals Steltman het beschrijft. „Het kind
van nu is gewend met een kwartje naar
een automaat te lopen, het geld erin te
werpen en dan door het drukken op een
knop onmiddellijk de rol drop of de
kroket te krijgen. Hoe vaak zien we niet
dat ze zaad in de grond van de school
tuin stoppen en verbaascapijn dat er niet
binnen de kortste keren*een plantje uit
komt.”
Volgens hem zijn dit door de maat
schappij niet voorziene belemmeringen
in de harmonische opbouw van het kind.
Willen we wat toevoegen aan de druk-
knopbeleving van kinderen, dan moet het
niet alleen bij dieren in en om de
kinderboerderij blijven. Dan moeten er
ook dieren zijn op school en liefst thuis.
„De kleine jongen met die grote dog
heeft een hele serie gevoelens. Hij is de
baas, maar tegelijk een beetje bang; het
is zijn troeteldier en tegelijk zijn speel-
kaméraad; het geeft hem een gevoel van
veiligheid en soms van zelfherkenning.
En tevens krijgt hij een stuk verant
woordelijkheid (het zorgen voor het
beest), passend bij zijn ontwikkelingsni
veau.”
Steltman waarschuwt voor het nemen
van dieren in huis zonder dat dit gron
dig is doorgepraat. Met andere woorden:
het kind en de ouders moeten weten
wat ze gaan doen en wat ze in de
toekomst om wille van het dier moeten
laten. „Hoe vaak zie ik niet dat er
dieren worden genomen die in het huis
gezin niet gewild zijn. Op zo’n moment
wordt de betrekking mens-dier alleen
maar geschaad. Als je een dier neemt,
moet het van harte gaan. Het is de taak
van elke opvoeder om die relatie tussen
kind en dier met alle werkelijkheidszin
te benaderen. Of dat nou een leerkracht
op school, iemand van de kinderboerde
rij, of een van de ouders is”, aldus
Steltman.
zorgen
uit
GEZINÉORMATIE
r u
