>u
Produktie Scarabee i
over manipuleren
Poëzie hardop
Edgar Fernhout
overleden
FIJN-GENUANCEERDE TOON VAN
HARPISTE SUSANNA MILDONIAN
benaderd
Mahler in essentie
Laat’ns wat van je
binnenhuis!
Dubieuze verkoop Rem
brandt in der minne geschikt
Huub Oosterhuis: via poëzie kunnen
heel gewone gevoelens worden geuit
ir
OU
Ml
STEEDS MEER MENSEN WILLEN GEDICHTEN HOREN ZEGGEN
Muziek en beeldende kunst in Dummies
Sir Laurence Olivier
gaat opera dirigeren
Zangeres zonder Naam
als wassen beeld
theeconoom
theevolutie
werl
lar.
WOENSDAG
6
NOVEMBER
1974
17
KUNST
Via de poëzie kunnen heel gewone gevoelens worden geuit”.
Pas.
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
D
PTT
^07
RESTAURANT
HAMBURGERS 2.10
een
Grote Houtstraat 59,
Haarlem - Tel. 023-321965
Vanavond na het televisie-
voetbal het telefoon-voetbal.
Nakaarten over Studio Sport met 1
een andere kenner/liefhebber.
Iemand die u niet zo vaak ziet,
omdat-ie zo ver weg woont. Maar die
houdt u in ere.
Want’s avonds en in het weekend
belt u voor half geld door heel Nederland!
9arde.
De zaak met de grootste sortering
[TOUR STYLE
VOOR HEDENDAAGSE MODE
VOOR HEDENDAAGSE MODE
VELOURS KOSTUUMS
MODERNE OVERHEMDEN EN PANTALONS
CORDUROY EN SPIJKERBROEKEN, OOK GEBLEEKT
LOIS-LEE-LEVI’S-ROY ROGERS
KLEINE HOUTSTRAAT 2a - HAARLEM - TELEFOON 32 18 23
enorrr)
AMSTERDAM Als hij binnenkomt vanuit de regenachtige, donkere
avond, vult hij de hele deuropening. Een lange man van een jaar of veer
tig in een monty-coat, de schouders hoog opgetrokken, het hoofd wat voor
over. Zijn ogen zijn grijs, achter de glazen van een onopvallend brilmon
tuur: Huub Oosterhuis. Dan vertelt hij over de oorsprong van „Poëzie
Hardop”.
„Toen ik als jongetje van twaalf, dertien jaar zelf ging schrijven, had
ik van meet af aan de behoefte mijn gedichten voor te lezen aan vriendjes
en op klasse-avonden. Op het moment dat dat gebeurde, kwam het voor
mijn gevoel pas af. Later ben ik aan de Groningse universiteit Nederlands
gaan studeren en gaf daar in mijn eerste studiejaren les aan een middel
bare school. Ik deed niets anders dan gedichten voorlezen: Lucebert, Lo-
deizen, Vroman.... aan levensgrote, al betrekkelijk cynische Groningse
jongens.
Ik merkte daarbij dat die vreemde wereld van de Vijftigers heel dicht
bij ze stond en ontzettend onthullend voor ze was. Dat was voor mij de
bevestiging van iets dat ik van tevoren eigenlijk intuïtief al wist: dat
poëzie een heel direct contact van mensen onder elkaar mogelijk maakt.
'D"0tVs„
(ADVERTENTIE)
HUUB OOSTERHUIS
(ADVERTENTIE)
een televisie-
(ADVERTENTIE)
waar wonen begint
voor de
oeder
komen.
ook
Is zelf-
Denk
alleen
iverko-
De nieuwe Ploeg
gordijnstoffenkollektie
1975 is er nu in
volle glorie bij
't Binnenhuis. De
zaak waar u veel
stoffen gelijk uit
voorraad kunt kopen.
al da
den
we niet
x>r leer-
i - en de
m nog
hand
te
maar
uit on-
in is
vat vooi
het in-
De acteur, die thans in een ziekenhuis
te Brighton ligt lijdend aan spieront-
steking heeft meegedeeld dat hij voor
de film zal blijven optreden.
Hij zou een aanbieding overwegen om
de titelrol te gaan spelen in een Ameri
kaanse film over generaal Douglas Mac-
Arthur, die vermaard is geworden door
zijn strijd in het gebied van de Grote
Oceaan in de Tweede Wereldoorlog.
BREDA (ANP). De directie van Ma- -
dame Tussaud’s Wassenbeeldenmuseum
in Amsterdam heeft de Limburgse Mary
Servaes, beter bekend als de Zangeres
zonder Naam, een plaats in de expositie
toegezegd. Dezer dagen poseerde de zan
geres voor het eerst.
Tjeert Krol, directeur van het wassen-
beeldenmuseum, zal de Zangeres Zonder
Naam een plaats geven in de afdeling
actuele onderwerpen en gebeurtenissen.
3M Duikertjes. 40 voor 1.30
Da’s 3’/4 cent per pot
overheerlijke thee.
Het builtje dat z’n
overbodige aanhang liet vallen:
3M theeduikertjes. Mmm.
t druk-
de
migra-
ukkers,
grafisch
1 een op
dege
n maat
je,
leestal
erder
it gra-
Julianapark 60 (verlengde van de Cronjé) Haarlem, telefoon 258391.
Afdeling Klassiek en Tijdloos wonen, Raamsingel 42, Haarlem, telefoon 315112.
Grote Houtstraat 21
STEEDS VERSE KOFFIE 70 Cent
igelijk:
een
k,
der-
n, na-
unde,
ie en
itaan
i.
ten waa
e staan
den tus-
voor exclusieve herenmode
goed. De Lucebert-toernee
verschillende plaatsen heeft zoveel ope-
ningen geschapen voor nieuwe produk-
ties, dat we waarschijnlijk met deze
kleine groep meer aanvragen zullen
krijgen dan we verwerken kunnen”.
HAARLEM- Met een klein ensem
ble, dat kamerorkest genoemd kon wor
den, werd het tweede concert van de
serie A van het Noordhollands Philhar-
monisch Orkest dinsdagavond in het
Haarlemse Concertgebouw begonnen.
Het ensemble was in zijn beperkte
bezetting nodig voor de uitvoering van
de Suite in b kleine terts van Johann
Sebastian Bach,waarvan de pure mu
ziek vrijwel bij alle echte muziekmin
naars bekend en geliefd is.
als iemand die over poëzie kan praten.
Dat heb ik uitgebuit. Ik ben naar festi
vals voor de werkende jeugd geweest in
Tilburg en las daar onder stralende zon
Lucebert voor. Dat deed ik ook in vor
mingscentra, kerken, honderden avonden
door het hele land, voor allerlei soorten
mensene en liefst voor diegenen die niet
lazen”.
Twee jaar geleden begon hij anderen
in te schakelen en begon de werkgroep
gestalte te krijgen.
„Daarvoor had ik eens in de twee
weken een groep studenten, waarmee ik
poëzie las. Dat was leuk, maar veelei
send. Ik dacht toen: misschien kan ik er
wat anders van maken, waardoor ik nog
meer mensen bereik. Ik had het gevoel
dat poëzie uitgangspunt zou kunnen zijn
voor veel meer dan alleen lezen: acte
ren, zingen bijvoorbeeld. Ik kende Ineke
en Hanneke Holzhaus en Marnix Kap
pers. We praatten erover en op een goeie
dag namen we het besluit een aantal
avonden te gaan maken.
„Heel geleidelijk heeft de werkgroep
zich van toen af ontwikkeld. Er meldden
zich een paar professionele mensen, die
later weer af vielen. Dit jaar kunnen we
dank zij een kleine subsidie een vast
aantal mensen in loondienst hebben. Ze
werken met groot idealisme voor mini
mumloon of minder, maar ze hoeven
niet meer naar andere dingen te rennen,
en daardoor winnen ze aan techniek en
aan rijpheid”.
„We zijn ook bezig het land in te
gaan. We spelen niet meer alleen in de
Populier in Amsterdam het huis waar
alles begonnen is. Verschillende schouw
burgdirecties zijn er, nadat ik ze had
gepolst, ingestapt; het loopt tot nu toe
in twaalf
BRIGHTON (AP). De befaamde
Britse acteur Sir Laurence Olivier heeft
de uitnodiging ontvangen om, voor het
eerst van zijn leven, een opera te regis
seren. Hij heeft de uitnodiging aangeno
men. In 1976 zal hij, in de Metropolitan
Opera te New York, MacBeth van Verdi
gaan regisseren.
De dirigent André Vandernoot leidde
met grote beheersing, ook in expressieve
zin, de vertolking van de suite, waarvan
de befaamde fluit-solo met fraaie toon
en nobel-eenvoudige voordracht door de
fluitist Jan van den Berg van het orkest
werd gespeeld. Er kwam zo een uitvoe
ring tot stand, die de „abstracte” maar
nochtans uitdrukkingsrijke schoonheid
van Bachs muziek helder belichtte-
ten in een isolement. Een dichtbundel
die een oplage van duizend haalt, is een
witte raaf in dit land. Nou denk ik dat
het mogelijk moet zijn op den duur in
een langzaam proces van vorming aan
de gedrukte poëzie weer de dimensie toe
te voegen van het gesproken, hardop
gezegde woord. Ik vind dat het hele
potentieel van woordkunstenaars en ac
teurs moet worden ingeschakeld om
weer hoorbaar te maken wat aan inti
miteit, innerlijkheid en verbeeldings
kracht is neergeschreven”.
„In de publicitiet, in wat doorgaans de
dagelijkse taal van de kranten is, wordt
het menselijk gevoel gefrustreerd en ge-
banaliseerd. Poëzie is dan misschien de
plek waar die gevoelens serieus worden
genomen en eruit komen. Daarin scha-
DEN HAAG (ANP) Studio Scara
bee in Den Haag heeft een nieuwe
theatergebeurtenis ontworpen, die onder
de titel „Dummies” op 14 november in
Pulchri Studio in Den Haag in première
wordt gebracht in samenwerking met de
Nederlandse Opera Stichting en het Ne
derlands Blazers Ensemble. Het stuk
gaat over manipuleren in de vorm van
een zichtbare manipulatie. Voorlopig
worden elf voorstellingen gegeven, alle
in november, waarvan negen in het Van
Nispenhuis in Amsterdam-
Alle elementen spelers, dansers,
zangers, bewegende objecten, licht, film
en instrumentalisten, kabels, toneelcon-
structie, machinerieën, trucdozen en in-
speciënten zijn los van elkaar „be
dacht” maar niet los van elkaar „te
denken”. Niemand speelt een eigen rol:
een zanger wordt soms beeldend object,
een object wordt hoofdrolspeler, film
wordt van achtergrond tot hoofdzaak,
speler wordt deel van de projectie of
gaat er in op, aldus Adri Boon.
De beeldopera heeft als uitgangspunt’;;
vele facetten van de hedendaagse beel-
dende kunst, waarin de spelers functio
neren als verbindende levende objecten
in een collage van beeld, beweging, tekst
en muziek.
HELMOND. Ook voor de recht
bank te Sydney is niet komen vast te
staan of de twee door de Helmondse
architect Pieter van de Velden aan de
Australische kunsthandel Art Lovers
verkochte doeken van de hand van
Rembrandt en Titiaan zijn. Beide schil
derijen kwamen in 1969 in het bezit van
de kunsthandel voor de som van 800.000
gulden. Dat bedrag is gelijk aan de
taxatiewaarde, vastgesteld door de kunst
historicus wijlen dr. F. Hannetna.
Na de koop liet de Australische firma
de kunstwerken onderzoeken, met als
resultaat dat de authenticiteit in twijfel
getrokken werd. De kunsthandel bracht
dit vervolgens voor de rechter en eiste
terugbetaling van het destijds overge
maakte bedrag, dat door allerlei kosten
al tot de helft was geslonken. Pieter van
de Velden vorderde daarentegen voort
zetting van de termijnstortingen.
Het twaalf weken durende proces
heeft tot resultaat gehad dat Art Lovers
BERGEN (ANP)- De schilder Edgar
Fernhout is maandag op 62-jarige leef
tijd in zijn huis in Bergen (N.H.) overle-
den. Zaterdag zal hij worden begraven.
Fernhout werd in 1912 in Bergen ge
boren. Als zoon van de schilderes Char-
ley Toorop werkte hij na een jeugd in
Noord-Holland en Parijs afwisselend in
Amsterdam, Italië en na 1956 in Bergen.
Van een persoonlijke variant van rea
lisme, ontwikkelde zijn werk zich tegen
het eind van de jaren vijftig in de
richting van een atmosferische abstrac
tie, in landschappelijke schilderijen, die
uitgingen van ervaringen in de natuur.
De eerste drie delen zijn veel belang-
rijker. Zij bevatten beslist prachtige
muziek, echt en zonder het ui terlijke
vertoon, waaraan de componist zich als
kind van zijn tijd zo dikwijls niet heeft
kunnen onttrekken. André Vandernoot
heeft de uitvoering van de symfonie
uitnemend geleid en waar de partituur
het toeliet on-muzikale uiterlijkheid uit
de weg gegaan en zich gericht op de
zuiver-muzikale inhoud-
Dankzij dit voorbeeldige uitvoerings-
principe werden de eerste drie delen
fraaie, inhoudsrijke hoogtepunten, mede
door de veelkleurige klank van het or- -
kest, waarvan de instrumentalisten een
schitterende prestatie hebben geleverd.
P. ZWAANSWIJK.
De werkgroep „Poëzie Hardop”
geeft gedurende de maand november
uitvoeringen in Breda, Amsterdam,
Utrecht, Hilvarenbeek, Maastricht,
Arnhem, Zwolle, Aalst, Groningen,
Nijmegen en Hilversum. Het pro
gramma vermeldt gedichten van en
over Hanlo, Lucebert of Neruda.
De werkgroep bestaat uit Ineke en
Hanneke Holzhaus, Marnix Kappers,
Henk Batenburg, Charlotte Rommerts
en Antoine Oomen. Hun artistieke
leider is Huub Oosterhuis, dichter,
studentenpastor en voorzitter van de
Chili-beweging Nederland.
men mensen zich niet voor hun tranen
en hun verdriet, voor hun verlorenheid
en hun extase soms. Ik merk dat men
sen, doodgewone mensen dat verstaan,
dat ze er iets mee kunnen doen; het
betekent voor hen herkenning van ver
troosting. Gods nog aan toe, al die ver
schrikkelijke onwerkelijke woorden die
zoveel betekenen, maar eigenlijk niet
meer mogen.
„Het begon met de lessen die ik gaf.
Ik hanteerde daarbij het principe: als je
iemand Engels wilt leren, moet je En
gels tegen hem praten en hem Engels
leren denken. Zo moet je hem ook in
poëzie leren denken; je moet zijn oren
wassen, zijn gehoor oefenen en hem
wennen aan de poëtische wijze van
spreken. Dat lukte in veel gevallen won
derlijk snel.
Daarbij ben ik gretig ingegaan op
uitnodigingen die je krijgt als dichter of
„Lezen is eigenlijk een vervreemdend
proces. In de geschiedenis van de litera
tuur is het ook niet zo, dat de dingen
geschreven werden om gelezen te wor
den. Alle grote gedichten van de wereld
geschiedenis zijn mondeling overgele
verd. Zo is heel Homerus eeuwenlang
bewaard gebleven, en de bijbel en alle
Keltische en Germaanse poëzie.tot diep
in de jaartelling. De schriftelijke docu
menten zijn van veel later datum. Dat
bewijst dat die grote gedichten met al
hun psychologische en literaire vertak
kingen en nuances blijkbaar in het ge
heugen konden worden bewaard en door
gegeven”.
„In andere culturen dan de onze, bij
voorbeeld in de Zuidamerikaanse landen,
is dat een heel normaal verschijnsel:
Neruda ging naar de salpeter- en de
kopermijnen en ias daar in de pauzes
aan duizenden arbeiders zijn gedichten
voor. Ook in Moskou gebeurt het wel,
dat Jevtoesjenko voor een stadion met
3000 mensen zijn poëzie laat horen. En
sinds de happening in 1966 in Carré,
geleid door Simon Vinkenoog, kennen
we dat zelfde verschijnsel gelukkig ook
in Nederland.
„Er zijn in Nederland acteurs die een
ongelooflijke zeggingskracht hebben. Ik
heb bijvoorbeeld een programma ge
maakt met Henk van Ulsen; dat is
iemand die op een sublieme manier de
poëzie van Ida Gerhard zegt. Ik vind dat
hij door zijn persoonlijkheid een andere
dimensie toevoegt aan die gedichten, een
aspect dat er wel was, maar niet aan de
oppervlakte kwam. Dat is pure winst!”
„Er bestaat hier in Nederland al sinds
jaar en dag het probleem dat de Neder
landse dichters slecht verkopen. Ze zit-
de aanklacht op last van de rechtbank
heeft moeten intrekken- Beide partijen
zijn tot een overeenkomst gekomen. De
schilderijen blijven in Australië en Pie
ter van de Velden neemt genoegen met
het reeds ontvangen deel van de koop
som.
Gelukkig is de architect overigens niet
met de schikking. Hij zegt: „Ik ben voor
het blok gezet. Persoonlijk heb ik nooit
die schilderijen als een Rembrandt en
een Titiaan aangeprezen. Daar waren de
Australiërs zelf van overtuigd, die ik
hier op bezoek heb gehad”.
Pieter van de Velden verwierf de ver
meende Rembrandt in 1954 op de veiling
in het Limburgse kasteel Wylre. Voor
het schilderij, „Ahasveros” genaamd, be
taalde hij ongeveer 5000 gulden. De prijs
van het andere, van een particulier ge
kocht, doek wil hij niet kwijt. Verschil
lende deskundigen, onder wie de profes
soren Vogelzang en Bergmans, schreven
de „Ahasveros” aan Rembrandt toe.
Pure muziek van een andere stijl,
onderhoudend, charmant en probleem
loos, vertegenwoordigde het Harpconcert
in C-grote terts van Francois Adrien
Boieldieu, de Franse componist, die een
tijdgenoot was van de Weense klassieke
meesters, wier muziek hij, gehoord de
duidelijke invloeden op zijn harpconcert,
zeker gekend moet hebben.
De eminente harpiste Susanna Mildo-
nian gaf van de solo-partij van het
concert een meesterlijke vertolking, gaaf
van tekening en melodische formulering
en met een fijn-genuanceerde toon van
verrassende welluidendheid, ook wan
neer het ging om flageolet-tonen.
De soliste hield haar spel op een
voortreffelijk aangepast dynamisch ni
veau, waar André Vandernoot met lof
waardig begrip orkestbegeleiding, nu
meer symfonisch van aard, op afstemde.
Na de pauze kreeg het orkest een zeer
veeleisende taak met de uitvoering van
de eerste Symfonie in D grote terts van
Gustav Mahler.
Na de grote Mahler-cultus jaren gele
den ontstaan door de introductie van
Mahlers symfonische werken door de
dirigent Willem Mengelberg, is de be
langstelling daarvoor in ons land terug
gelopen, mede door de situatie hier tij
dens de tweede wereldoorlog.
Men heeft afstand kunnen nemen van
Mahlers muziek en de extatische ver
ering van de meester van destijds heeft
plaats kunnen maken voor een rustiger,
overwogen beschouwing van zijn mu
ziek. Men voelt niet meer de noodzaak
om ter wille van meer „begrip” te zoe
ken naar „hineininterpretirungen”, naar
mogelijke programmatische intenties.
Men heeft meer aandacht voor de
muzikale essentie, die Mahlers werken
bevatten en moeilijk valt het de subjec
tieve uitingen van levenstragiek, de ex
hibitie van persoonlijk leed, strijd en
gedemonstreerde overwinningsgedachten
te aanvaarden als bepalend voor de
artistieke waarde van zijn muziek.
Zo is de finale („Stürmisch bewegt”)
van de eerste symfonie niet meer over
tuigend, ondanks de aanzetten tot extati
sche vervoering, ondanks de vereiste
„verrijzenis” van de acht ingeschakelde
hoornisten op het hoogtepunt van de
gespeelde „victorie op het leven”.
Voor „Dummies” leverde Adri Boon
het idee en het scenario en zal de
voorstelling tevens regisseren. Otto Ket
ting schreef de muziek. Bert Schierbeek
maakte de teksten. Jan van As tekent
voor de opzet en produktie. Studio Sca
rabee, een collectief van beeldende kun
stenaars, trok voor objecten en films
voor de voorstelling aan: Woody van
Amen, Peter Blokhuis, Adri Boon, Ge
rard Coljé, Hans Hollenbach, Livinus,
Heppe de Moor, Jan van Munster en
Gerard Verdijk.
De bezetting vermeldt: drie zangers,
twee tapdansers, 5 spelers en 9 musici.
„Een maximale monumentaliteit in
beeld en geluid”, aldus Boon. „Dummies”
bestaat uit een proloog, vijf delen en
een epiloog. Na de eerste reeks uitvoe
ringen zal de NOS er
produktie van maken.
Overigens krijgt Studio Scarabee, dat
sinds 1965 zes produkties uitbracht, in
januari bijzondere aandacht: Openbaar
Kunstbezit zal een boek over de experi
mentele theatergroep van beeldende
kunstenaars uitgeven en het Toneelmu-
seum zal een expositie aan het Haagse
gezelschap wijden.
Muziek vormde tot nu toe een inciden
teel onderdeel in de produkties van
Studio Scarabee. In „Dummies” wordt
gestreefd naar het gelijkwaardig laten
functioneren van beeld en muziek. Be
halve een bijna leeg boek, is een Dum
my ook een ledepop, de blinde in het
kaartspel, een stroman, en deze begrip
pen dekken zowel de vorm als de in
houd van „Dummies” aldus de regisseur.
