Uniek initiatief dreigt de mist in te gaan
Kurzaal
Litterair stuk in vindingrijke
vorm
Eric Linklater
overleden
Kort geding
John v. d. Rest
contra HP
Kunst lenen in
bibliotheek
„Dummies” in
I-
Toneelgroep Baal met
Vriendelijk verzoek.
„De rit over het Bodenmeer”
film
Vergeet de 9 cijfers niet.
i
Nijmeegs experiment
Pierre Alechinsky in
Museum Boymans
Denkt u nog steeds dat
een vrouw alleen maar kost?
19
V R IJ D A G
NOVEMBER
1974
KUNST
o
De gezamenlijke
janken.
ZULSTRAA T 59 - HA A RL EM
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
Een broek, een rok,
een bloes, een vest,
een trui! Fijn, dat
kombineren!
f’:
E&LEquity&Law
Tragisch
O
Nachtvoorstellingen
Snelheidsmaniak
Niet inventief
Als u iemand per bankgiro
betaalt, vermeld dan alstublieft zijn
bankrekeningnummer.
Voor u een kleine moeite, voor
ons een belangrijke tijdbesparing.
Bovendien voorkomt uw medewerking
vertraging bij het betalen.
Graag dus die negen cijfers op uw
ipdracht.
Hartelijk dank alvast.
T
I
I
I
I
Aanloop
„Sweet Movie”
kl
8
Zwak Amsterdams Stadsjournaal
schiet kritisch doel voorbij
(ADVERTENTIE)
JAC HEIJER.
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
De goede verzekeringadviseur kent E&L. Als de beste.
■w
T
T
problematisch onderwerp op gang te
brengen.
Het blijkt al gauw bij het zien van
de drie nu in roulatie gebrachte afle
veringen dat binnen de korte duur
van 10 a 12 minuten niet bijzonder
diep op een onderwerp kan worden
ingegaan en dat bij vertoning zonder
adere toelichting en uitvoerige dis
cussies het doel volledig voorbijge
schoten wordt. Gedeeltelijk ligt het
waarschijnlijk aan de onervarenheid
van het opererende collectief dat het
niet exact in beeld en tekst binnen de
gestelde tijd het gekozen probleem in
zijn totaliteit kan behandelen.
Zij vragen de president in zijn vonnis
drie door hen gewraakte passages uit het
artikel onrechtmatig te verklaren en de
Haagse Post te veroordelen dit teza
men met de passages te publiceren op
straffe van een dwangsom van 25 mille.
DEN HAAG (ANP. De beeldopera
„Dummies” van Adri Boon, Otto Ketting,
Bert Schierbeek en Jan van As zal op 14
november in de Kurzaal in Schevenin-
gen in première worden gebracht en niet
in Pulchri-studio in Den Haag wat eer
der deze week werd bericht. De beeld
opera is een nieuwe produktie van Studio
Scarabee in Den Haag, die het werk in
samenwerking met de Nederlandse Ope-
ra-stichting en het Nederlands Blazers
Ensemble uitvoert.
op haar 60e jaar belastingvrij (bij een nog hogere
rentestand zal dat zelfs meer zijn).
f 50.000,- als zij onverhoopt vóór haar 60e overlijdt.
Oók weer belastingvrij.
Dat dit een verkeerd uitgangspunt is loont onderstaand
voorbeeld:
f 7.264,-
hun groeiproces vol te houden en bijeen
te blijven. De groep is vindingrijk, vaak
origineel en beheerst meer technieken
dan een doorsneegezelschap. Vooral zin
gen is naast het spelen zijn sterke kant.
Willem Breuker schreef voor „De rit”
uitstekende muziek die bijr.a perfect
werd gezongen, ook al hadden de spelers
dan pas kort de bandopname met de
begeleiding in huis.
Juist omdat de vorm waarin gespeeld
wordt zo belangrijk is bij Baal, zijn
precisie en beheersing van de vaktech
niek een eerste vereiste. In het spel viel
de afwerking vooral bij de vrouwen op.
In zijn „bevrijding” van de mens
gaat Makavejev dit keer zelfs nog
een stapje verder door ettelijke ta
boes te doorbreken en er niet voor
terug te deinzen journaal-opnamen
van de massagraven in het bos van
Katyhn te gebruiken als argument
voor de onuitroeibare moordzucht bij
de mens, de eeuwige „killer”.
Het valt niet te ontkennen dat
Makavejev een fascinerend betoger is
van allerlei denkbeelden en kwasi
losse overwegingen. Zoals men weet
speelt een deel van zijn film in ons
land, waar we de boot „Survival”,
gedecoreerd met de kop van Marx
over de Amstel zien varen, bestuurd
door Anna Planeta, het symbool van
de revolutie die haar kinderen ver
moordt. Wat pok letterlijk aan boord
van de „Survival” gebeurt en aanlei
ding destijds is geworden tot de ru
zies tussen de filmer en onze Jasper
Grootve'd van wie de boot gehuurd
was.
Maar er gebeuren ook nog dingen
in Canada waar een bluffende miljo
nair wil trouwen met een schoon
heidskoningin, mits ze maagd is en er
een grootscheepse show geënscèneerd
wordt, waarin een dokter het onder
zoek naar de maagdelijkheid van de
huwelijkskandidaten met veel feeste
lijke zwier leidt. Tegenover die grap
pige aanval op het decadente westen
staan de vele gruwelijke dingen, die
in de buik van de „Survival” gebeu
ren aan moord en eet-orgieën, waar
aan de befaamde therapie-commune
van Otto Muehl uit Wenen een werk
zaam aandeel heeft. Het is allemaal
bizar, komisch en schokkend en
..Sweet Movie” is in ieder geval een
film die men niet licht zal ergeten, ook
Levensverzekeringen
helder als glas
Korte Voorhout 20 Den Haag
Tel. 070-469262*
Beide films hebben ook de afkeer
van de filmer tegen het Stalinisme en
tegen de onvrijheid van de mens
duidelijk gemeen.
Scène uit „De rit over het Bodenmeer’’.
Links in het donker Rudolf Lucieer, ver
der Elja Pelgrom en Hans Dagelet.
Aanleiding is het door Jef Radema-
kers geschreven artikel „John van de
Rest en zijn affectie voor de geestelijk
zwakkeren” in de Haagse Post van 26
oktober. John en Josina achten zich
daardoor in eer en goede naam aange
tast, doordat een stricte privérelatie tus
sen twee mensen volgens hen op ondoel
matige en volstrekt overbodige wijze is
gebruikt in een kritiek op hun werk.
Mar jon Brandsma, Elja Pegrom en Els
Ingeborg Smits maar ook Bart Kiene
leken meer op hun gemak dan Hans
Dagelet en Rudolf Lucieer, wier spel
nogal vlakjes bleef. Van Bart Kiene
moet de fantastische solo vermeld wor
den. waarin hij met overtuiging een van
de belangrijkste passages uit het stuk
zong. Zangpedagoge Julia Colpa heeft
eer van haar werk.
UIT DE overdag-programma’s wor
den „De 5 van de 4-daagse” in City 3
en „Sweet Movie” in Kriterion in de
weekend-nachtvoorstellingen voortge
zet. Verder veel prolongaties met
daarnaast Polanski’s „Repulsion” in
City, „Play it again Sam” met Woody
Allen in Cineac, Reg. Breestraat,
„Shane”, de eerste psychologische
western in Ceintuur en „Pat Garrett
and Billy the Kid” in Rialto.
Zo kan het ook, in „1001 Nacht" van Pasolini (Studio K).
al zal men niet altijd begrijpen waar
om Makavejev, een begenadigd filmer,
veel dingen zo op de spits drijft.
CITY I heeft als première „Dirty
Mary, crazy Larry” van Nicolas Roeg,
die ons binnenvoert in de wereld van
de autocoureurs en zijn aandacht
speciaal richt .op Peter Fonda als
verslaafd snelheidsmaniak, die er
tenslotte een bankoverval voor over
heeft om in de branche te kunnen
blijven. Een spannende film vol tem
po en bekende elementen.
Uit Utrecht zijn behalve „Sweet
Movie” ook overgebleven „Pleure pas
la Bouche pleine” van Pascal („Les
Zozos”) Thomas in De Uitkijk en
„Home sweet Home”, de Belgische
film over een opstandig bejaardente
huis, in Cinétol (dagelijks om 20.00
uur).
Gebleven zijn „Juggernaut van Ri
chard Lester in Tuschinski en Du
Midi, „The Excorcist” in Tuschinski 2,
„The Sting” in Nöggerath, „The great
Gatsby” in Calypso en Saskia, „De 5
van de 4-daagse” in City 3 (vijfde
week), „Herby rides again” uit de
Disney-studio’s in City 2 en Cineac
Reg. Breestraat en „Emmanuelle” in
Alhambra I met als toevallige tegen
hanger „Tramlijn Begeerte” in Al
hambra 2.
NIJMEGEN (ANP). Als eerste bi
bliotheek in ons land gaat de Nijmeegse
openbare bibliotheek, gevestigd in het
cultureel centrum „De Lindenberg”,
vanaf maandag het uitlenen van kunst
voorwerpen verzorgen. De Stichting
Beeldende Kunst Gelderland, die in fe
bruari het uitleencentrum in Nijmegen
begon, heeft de activiteiten overgedragen
om het publiek ruimere mogelijkheden
te bieden.
De SBK blijft overigens verantwoor
delijk voor de werken. Bibliotheekdirec-
teur A. Hilderink ziet deze gang van
zaken als een volgende stap in de rich
ting naar een mediatheek. Behalve boe
ken worden dan ook tijdschriften, dia’s,
video en acht-millimeterfilms uitgeleend.
Het zal een experiment zijn waarbij met
medewerking van het ministerie van
CRM, nog enkele bibliotheken in ons
land worden betrokken.
AMSTERDAM. De Duitse schrijver
Peter Handke toont met zijn toneelstuk
,,De rit over het Bodenmeer” aan, dat
het gebruik van onze omgangstaal op
afspraken berust die naar willekeur ge
hanteerd worden. Liefdes- en machts
verhoudingen tussen mensen kunnen al
leen bestaan, als beide partijen zich
houden aan de afspraak, dat men zich
bij bepaald taalgebruik hetzelfde voor-
Stelt. Houdt men er zich niet aan, dan
loopt ieders voorstellingswereld in een
valkuil en is chaos het gevolg. Handke is
in die zin een anarchist van de taal. Zou
iedereen zich aan zijn opvatting houden
dan zou de wereld een omwenteling
beleven, die definitiever is dan welke
sociale revolutie ook. Gelukkig gebeurt
dat niet, en daarom blijven Handkes
anarchistische pogingen een zuiver lite
raire aangelegenheid, die min of meer
toevallig in het theater vorm krijgt.
De personages in zijn stuk bewijzen
Handkes stelling door elkaar voorbeel
den en opdrachten te geven om aan te
tonen dat hun conversatie op afspraken
berust en niet op absolute waarheden.
Deze personages worden gespeeld door
toneelspelers die beroemdheden voorstel
len uit de Duitse cinema van tussen
beide wereldoorlogen (Henny Porten,
Emil Jannings en zo). Toneelgroep Baal,
die het stuk in het Shaffytheater speelt,
doet het anders. De zes spelers stellen
stereotypen voor zoals de lederboy, de
patser, het tutje, de sexy tijgerdame, de
Deze forse bedragen kosten voor een vrouw van 30 jaar
f 269,50 per jaar. Voor dat bedrag neemt zij deel aan ons Risico
Waarde-projekt 2. Waardoor het gezin is beschermd tegen de
financiële klap bij plotseling overlijden.
Hopelijk is dat niet nodig, want dan is er aan 't einde van de
projektduur een aardig verjaarskado voorhanden
Er is dus veel zekerheid voor weinig geld te koop.
Zodat u het niet bij een gedachte hoeft te laten
I
ABERDEEN (AP). De Schotse
schrijver Eric Linklater is donderdag op
75-jarige leeftijd in Aberdeen overleden.
Linklater kreeg wereldnaam als
schrijver dankzij zijn in 1931 verschenen
roman „Juan in Amerika”. Het boek
vertelde de vermakelijke avonturen van
een jonge Europeaan die zich met vallen
en opstaan een weg baant naar de
Verenigde Staten. Andere boeken van
Linklater zijn „Poefs Pub” en „Private
Angelo".
Men kan dat schuiven op de geringe
subsidie die de kunstraad van Am
sterdam beschikbaar stelde voor de
eerste afleveringen van het Stads
journaal, maar toch moet een deel
van de mislukking toegeschreven
SINDS SEPTEMBER van dit jaar
is de Stichting Amsterdams Stads
journaal naar buiten getreden met
een voor ons land uniek initiatief:
een maandelijkse aflevering van een
speciaal op Amsterdam gericht
„Stadsjournaal”. Een collectief, voor
een deel bestaande uit afgestudeerden
van de Ned. Filmacademie, heeft de
bedoeling per aflevering een onder
werp kritisch aan de orde te stellen
dat betrekking heeft op sociale, ste-
dekundige en milieu-problemen.
Daardoor onderscheidt zich het
Stadsjournaal onmiddellijk van bijv,
het Polygoon-Profilti-Nieuws dat in
de bioscopen draait en dat zich neu
traal opstelt tegenover het nieuws
van de afgelopen week.
Het Stadsjournaal wil, zoals de ini
tiatiefnemers het zelf formuleren
een algemene, verderreikende
analyse van de maatschappelijke
structuren die ten grondslag liggen
aan de gekozen problematiek, om zo
informatie te verschaffen die de toe
schouwers op hun eigen situatie kun
nen toepassen.”
Voorlopig wordt ieder journaal een
maandlang vertoond in het voorpro
gramma van het Amsterdamse thea
ter The Movies, daarna vinden voor
stellingen plaats in buurt- en clubhui
zen, in vormingscentra, bij filmliga’s
en bij vergaderingen van politieke
partijen en actiegroepen. Het Stads
journaal is dan ook duidelijk een
poging de discussie over een bepaald
ober, het laarzenmeisje. Zij zijn bijeen
rond en op een reusachtige tafel, tegen
ëen achtergrond van kleedhokjes met
lachspiegels.
De personages verkleden zich voortdu
rend, zodat ook wat betreft de uiterlijke
vorm zekerheden worden ondergraven.
Het duidelijkst gebeurt dat, wanneer
patser en lederboy zich in semi-travestie
steken en als showmeisjes een dansje
doen. Regisseur Leonard Frank heeft het
stuk niet onterecht het aanzien gegeven
van een Brechtiaans leerstuk. Sommige
prozateksten worden als recitatieven ge
zongen en ook het romantische gedicht
van de 19e eeuwse dichter Gustav
Schwab, waarnaar het stuk genoemd is,
wordt volledig gezongen. Dat gedicht
gaat over een ruiter die het dunne ijs
van het Bodenmeer oversteekt om pas te
sterven van schrik als hij zich voorstelt
in wat voor gevaar hij verkeerde.
Leonard Frank en zijn groep leggen
een voor ons land zeldzame theatervorm
aan de dag. De moeilijkheid is even
als bij wijlen The Family dat de
groep geschikte stukken voor hun vorm
moet hebben. Van de vier voorstellingen
die Baal heeft gegeven is dat pas twee
keer gelukt. Eerst in „Baal” van Brecht
en nu gelukkig ook in „De rit over het
Bodenmeer”. De twee andere produkties,
„Joke viert zijn verjaardag” naar Topor
en twee korte stukken van Heijermans
mislukten. Het is te hopen dat Baal
voldoende discipline aan de dag legt om
Het kan hoogstens een aanloop tot
duscussie geven, hoewel ik zelfs be
twijfel of er voldoende materiaal
wordt aangedragen en vooral de ge
moederen op de gewenste kookhitte
zijn gebracht om tot een opwindend
debat te komen.
Stads journaal no I die in september
uitkwam, heet „OverloopSloop”,
waarmee een zo ingewikkeld pro
bleem aan de orde wordt gesteld, dat
slechts in een zeer oppervlakkige ar
gumentatie en vaak met naïeve
beeldspraak (de marionet) de kwestie
aangetipt kan worden. Trouwens er
wordt practisch nergens geargumen
teerd, maar eerder feiten als vast
staande waarheden geponeerd in de
trant van woningnood- en over-
loopproblematiek (is) in wezen één
facet van de vele, waarin de konstan-
te onderdrukking van het kapitaal
zich manifesteert.”
Het is niet uitgesloten dat een der
gelijke simpele voorstelling van za
ken een discussie op gang kan bren
gen, maar bij een vertoning „sec”
wordt men niet warm of koud bij de
ruziënde stadsverdelers die met ho
tels, bankgebouwen en kantoren de
plattegrond van Amsterdam volleg
gen, daarmee de stadsbewoners naar
de „overloop” dwingen en onnodig
grote afstanden in het woon-werk-
verkeer veroorzaken. Een situatie
waarvan de kapitalisten(auto, benzi
ne) dan weer profiteren en waarbij
de eventueel goedwillende democrati
sche instituten als gemeente en pro
vincie als marionet mogen fungeren.
Het tragische bij zo’n stadsjournaal
is dan, dat het een gelijk aan zijn
kant heeft zonder bij machte te zijn
de overtuiging van dat gelijk over te
brengen. Hetzelfde kan gezegd wor
den van de beide andere afleveringen
die respectievelijk „Privé-eigendom
en Misdaad” en „Samen op de goede
Weg” heten. In „Privé-eigendom”
wordt de geschiedenis van het on
langs afgebrande pand Prins Hen
drikkade 61 nagegaan, dat beschouwd
wordt als slachtoffer van grondspe-
culaties.
De brand wordt in opdracht van
Fons Rademakers (achteloos zittend
achter een duur diner) door Gees
Linnebank’ uitgevoerd en deze ge
speelde scène, waarin wat hoogstens
een veronderstelling kan zijn, gedra
matiseerd wordt tot een realiteit,
werkt (behalve komisch in eerste in
stantie) zo ongeloofwaardig dat op
nieuw het doel voorbij geschoten
Wordt.
„Met nadruk”, zo wordt in de pro
grammatoelichting gezegd, „moet hier
gesteld worden dat de gespeelde
scènes symbolisch opgevat moeten
worden”, maar dat is een geschreven
toelichting die eerder voor eigen vei
ligheid dan ter verduidelijking van de
situatie dient. Het falen van de de
mocratie zou hier als hoofdoorzaak
van alle ellende opgevoerd moeten
worden, maar zoiets is moeilijker uit
te beelden dan het (symbolisch) aan
steken van een misdadige brand.
Welke harde en voor iedereen her
kenbare feiten moeten in het Stads
journaal op tafel worden gelegd om
een zaak op een zinnige manier aan
hangig te maken? Het is de ploeg van
medewerkers aan het Stadsjournaal
ook in „Samen op Weg”, waarin auto
tegenover openbaar vervoer geplaatst
wordt, nog niet gelukt daarvoor een
juiste vorm te vinden.
AMSTERDAM (ANP). De televisie
regisseur John van de Rest en zijn
vrouw, de actrice Josina van Dalsum.
hebben een kort geding aangespannen
tegen het weekblad de Haagse Post, dat
op woensdagmorgen 1? november zal
dienen voor de president van de Am
sterdamse rechtbank.
ROTTERDAM (ANP). In het Mu
seum BoymansVan Beuningen in Rot
terdam wordt van 16 november a.s. tot 5
januari 1975 een tentoonstelling gehou
den van schilderijen, tekeningen en gra
fieken van de Belgische kunstenaar
Pierre Alechinskya De tentoonstelling
geeft een overzicht van zijn werk uit de
periode 1965-1974.
worden aan een te geringe inventivi
teit op het gebied van de visualise
ring der gekozen problemen. In Ame
rika kent men het instituut „News
reel” en wordt van „Films for social
Change” gebruik gemaakt in discus
siegroepen. Het zou misschien nuttig
zijn voor de actieve groep die „Stads
journaal” in het leven heeft geroepen
om dit materiaal te bestuderen en er
de les uit te trekken dat met speel-
en mimescènes en met ondoorzichtige
symboliek minder mensen bereikt
worden dan met de harde werkelijk
heid die men op straat kan vinden.
En dat men van de toegestane tien
minuten geen seconde kan missen die
niet direct met het onderwerp te
maken heeft. Het zou jammer zijn
als een goed en bruikbaar initiatief
de mist in zou gaan door een zwakke
inzet, waarmeg, niet de ijver en het
enthousiasme van de werkgroep be
doeld wordt, maar de eerste resulta
ten die het voortbestaan van het plan
moeten garanderen en die een onze
kerder indruk maken dan men had
mogen verwachten.
KORT na zijn première in de
Utrechtse Cinémanifestatie is „Sweet
Movie” van de Joegoslaaf Dusan Ma
kavejev in twee Amsterdamse biosco
pen ingezet en wel in Kriterion en
het Leidseplein Theater. Naar aanlei
ding van de Utrechtse voorstelling en
vooral ook van het persoonlijk optre
den van Makavejev in een bijbeho
rende persconferentie hebben we
twee weken geleden al het een en an
der over Sweet Movie” gezegd. Onder
meer over de (gewild) chaotische col
lage van grappigheid, erotiek, politiek
en wreedheid, die Makavejev op zijp
publiek loslaat.
In dat opzicht is er veel overeen
komst tussen deze nieuwe film en
„WR. Mysteries of the Organism”,
waarin evenmin een logisch verlo
pende vertellijn te ontdekken valt.
.",7.
