I
Deel MPLA
Angola
wil weer tegen
Portugezen
vechten in
1
■lh
Kwig*
I
1
I6'i
F
f a
K
i
■fWl
■Cl
Acties
door Theo Klein
Vestiging FNLA
i!
Toenadering
Be
i
-
Tot 1972 was de MPLA eigenlijk de enige belangrijke Angolese
vrijheidsbeweging. Pas daarna deden de door president Moboetoe
van Zaire gesteunde FNLA en de door de blanken in Angola naar
voren geschoven UNITA van zich spreken. De verdeeldheid van het
verzet in Angola werd nog verergerd door de onderlinge onenigheid
binnen de MPLA, die ondanks de inspanningen van de staatshoofden
van de omringende Afrikaanse landen en de Organisatie voor Afri
kaanse Eenheid niet kon worden weggewerkt. De versnippering van
de krachten betekende bij de onderhandelingen met de Portugezen
een verzwakking. Dit in tegenstelling tot de vrijheidsbewegingen
van Mozambique (Frelimo) en Guinee Bissau en de Kaap Verdische
Eilanden (PAIGC), die als een eenheid met de Portugese regering
konden onderhandelen. Vorig jaar kwam het in Zambia tot een
openlijke breuk tussen MPLA-voorzitter Neto en vice-voorzitter
Chipenda, die door ideologische verschillen en om persoonlijke re
denen nooit goed met elkaar overweg konden. President Kaoenda van
Zambia koos daarbij partij voor Chipenda, wiens aanhang voorname
lijk afkomstig is uit zijn eigen geboortestreek in het zuiden van An
gola. Nadat ook de Angolese bevrijding door de omwenteling in Por
tugal dichterbij was gekomen nam de pressie van de buurlanden toe.
Zodra Daniël Chipenda zijn gezicht laat zien in de hal van zijn
hoofdkwartier in Kinshasa springen alle aanwezige militairen en
aspirant-leden als door een speld gestoken op. Stram in de houding
groeten zij deemoedig hun hoogste chef. Chipenda reageert nauwe
lijks. In zijn kleurige shirtje lijkt de 42-jarige bebaarde guerrilla
leider in niets op de ervaren vrijheidsstrijder, die al sinds 1959 bij
de oorlog tegen Portugal betrokken is. Aanvankelijk als activist in
Portugal en later als strijder aan het front in Angola. Binnen de
MPLA (de Volksbeweging voor de Bevrijding van Angola) werkte
hij zich door de jaren heen op naar de top. Als tweede man in de
organisatie achter president Agostinho Neto, was hij de laatste tijd
nauw betrokken bij de onderlinge twisten in de MPLA.
In juli besloten de MPLA en de FNLA tot de vorming van een
gemeenschappelijk front, waarvan tot op heden in de praktijk weinig
terecht is gekomen. Daarna belegde de MPLA voor het eerst in haar
13-jarig bestaan een congres om de interne moeilijkheden op te los
sen. Op deze bijeenkomst in Loesaka werden de controverses echter
slechts toegespitst. Neto en zijn aanhang verlieten de vergadering,
waarop Chipenda tot voorzitter werd gekozen. Echter slechts voor
kort, want in werkelijkheid werd hij slechts door een klein deel van
de vergadering in het zadel geholpen. Enkele weken later riepen de
presidenten Kaoenda, Moboetoe, Nyerere en Ngouabi de drie par
tijen (naast Neto en Chipenda is er nog een derde stroming binnen
de MPLA, de Revolte Activa) in Brazzaville opnieuw bijeen. Neto
werd bij die gelegenheid in ere hersteld als voorzitter en Neto en
Pinto namen genoegen met het vice-voorzitterschap. Half oktober
tekende Neto namens de MPLA een wapenstilstand met het Portu
gese bestuur. Voor Chipenda was dat aanleiding Neto niet langer als
wettig leider te erkennen. Hij benoemde zichzelf tot opvolger en
kondigde op een persconferentie de hervatting van de strijd tegen de
Portugezen aan.
-
JNI
i
1
ijEï
-
Sa- **j|
DANIEL CHIPENDA
if
Chipenda blijft niet toekijken
hoe Portugal tweespalt zaait
3
De FNLA heeft in Kinshasa een grote
vestiging. Aan de Avenue Plateau, even
buiten het centrum heeft men de kale
den hebben aangemeld. Voor onze komst
moesten zij in Zaïre noodgedwongen on
dergronds werken”.
IF”"
Chipenda: „We zijn intussen al met de
voorbereidingen begonnen. Binnen korte
tijd hopen we met de acties te starten.
We betreuren het dat het zo moet gaan,
maar we kunnen niet toestaan dat de
Portugezen doorgaan met hun plannen
nog meer verdeeldheid te zaaien in onze
gelederen. Wij zijn altijd bereid tot pra
ten, maar dan wel op een democratische
manier. Onze organisatie wil betrokken
worden bij het dekolonisatieproces
van ons land. De Portugezen kunnen ons
niet zomaar passeren”.
Terwijl de drie Angolese bevrijdings-
bewegingen (FNLA, MPLA en UNITA)
1 hun tijd niet langer aan de guerrilla
spenderen, maar zich bezig houden met
de voorbereiding van hun landgenoten
op de komende onafhankelijkheid, treft
Daniël Chipenda, vice-voorzitter van de
Volksbeweging voor de Bevrijding van
Angola (MPLA) niettemin voorbereidin
gen om de strijd tegen de Portugezen
binnen afzienbare tijd te hervatten. Pre
cies de dag dat de MPLA als laatste van
de drie organisaties een kantoor in de An
golese hoofdstad Loeanda opende, kon
digde Chipenda in Kinshasa heropening
van de guerilla aan het oostelijk front
aan. In zijn hoofdkantoor in de Zaïri-
aanse hoofdstad trekt hij zich weinig
aan van het staakt het vuren dat Agos-
I tinho Neto, voorzitter van de MPLA en
derhalve Chipenda’s directe chef, vorige
maand met de Portugezen afsloot.
Chipenda: „Nee, vergeet niet dat ook
FNLA troepen nog steeds hun posities
in Angola niet verlaten hebben. Wan
neer de Portugezen hun beloften niet
nakomen zijn ook zij gereed voor de
strijd. Voor wij besloten om de wapens
tegen de Portugezen op te nemen, heb ik
daarover gesproken met Holden Rober
to. Het is beslist niet zo dat we door
onze nieuwe acties in conflict met de
FNLA zouden komen”.
lage gebouwtjes door een hoge muur
beschermd. Voor de grote stalen deur
staan dag in dag uit groepjes vrouwen,
die inlichtingen over familieleden in ko
men winnen. Naast de ingang, een per
manente fototentoonstelling met de gru
welijkste afbeeldingen van de Portugese
slachtoffers uit de voorbije oorlogsjaren.
Nog geen vijf kilometer verderop heeft
Chipenda begin oktober een kantoor be
trokken. Het goed onderhouden gebouw
staat in de wijk Kasavoeboe, een gigan
tische verzameling van krotten, waarbij
het MPLA-kantoor wel zeer gunstig af
steekt. Aan de voorgevel een levensgroot
bord dat de bezoeker moet overtuigen
dat hier toch werkelijk de echte MPLA
gevestigd is. En ook hier weer vele
wachtenden, voor de stoep en in de hal.
Over de omvang van de te verwachten
acties doet Chipenda allerminst geheim
zinnig. Hij zegt na enige voorbereidingen
tienduizend man op de been te kunnen
brengen, bewapend met materieel dat
via de Organisatie voor Afrikaanse Een
heid wordt geleverd. Hierbij rekent hij
echter op de steun van alle MPLA-
strijdkrachten. In werkelijkheid zal hij
echter slechts kunnen steunen op zijn
uit Zuidelijk Angola afkomstige aan
hang, die bovendien vanuit het noorde
lijke Zaïre bijzonder moeilijk te leiden
zou zijn.
Lijkt dat niet tegenstrijdig nu u her
vatting van de oorlog hebt aangekondigd
en de FNLA deze week een kantoor in
Loeanda heeft geopend?
Chipenda: „Het belang van onze aan
wezigheid hier blijkt uit het feit dat zich
in de eerste maand na de opening van
dit kantoor al drieduizend militante le
lijks bezig met de inschrijving van nieu
we militante leden. In Zaïre wonen
meer dan een half miljoen Angolezen.
De meerderheid daarvan sympathiseert
echter met de FNLA van Holden Rober
to, die al jarenlang vanaf Zaïriaans
grondgebied in Noord-Angola opereert.
Holden heeft altijd vast kunnen rekenen
op de steun van Zaïres president Moboe
toe. In het buitenland werd die relatie
immer met argusogen bekeken. Pas de
laatste twee jaar is de FNLA zich daad
werkelijk met de strijd gaan bemoeien.
Velen zien Holden dan ook slechts als
een stroman, die de op macht beluste
Moboetoe met zo min mogelijk inspan
ning aan zo veel mogelijk invloed in een
vrij Angola moet helpen. De protectie
van Zaïres dictator ging zelfs zo ver dat
hij leden van de met de FNLA concur
rerende MPLA in Kinshasa jarenlang
gevangen heeft gehouden.
De troepenmacht van Portugal in An
gola is sinds de overname van de rege
ring in Lissabon niet verminderd. Chi
penda en de zijnen kunnen derhalve op
superieure tegenstand rekenen. Chipen
da: „Dat is één van de vreemde dingen.
Ondanks alle beloften heeft Lissabon
nog geen soldaat uit Angola terugge
trokken. Wij strijden nu echter niet
meer met het idee de Portugezen in de
zee te kunnen drijven. Onze instelling is
veranderd. Aan de komende acties lig
gen politieke motieven ten grondslag”.
werkelijk willen dekolonialiseren. Ze
proberen slechts misbruik te maken van
de bestaande verdeeldheid in onze be
vrijdingsbeweging. De Portugezen willen
op een burgeroorlog in Angola aanstu
ren door ons tegen elkaar uit te spelen.
Wij kunnen dat niet accepteren”.
„Vorige maand heb ik hier in Kinsha
sa gesproken met een delegatie van het
Portugese bestuur in Angola. Ik heb hun
onze zienswijze uiteen gezet. Ze toonden
er veel begrip voor. Na afloop van het
gesprek kwamen we overeen dat ik de
zaken o.a. met Neto zou bespreken. Op
dat moment dacht ik werkelijk dat alles
in orde zou komen. Ik zag de mogelijk
heid dat we als één organisatie tot een
overeenkomst met de Portugezen zouden
kunnen komen. Vóór ik Neto had kun
nen bereiken, vernam ik echter al dat
de Portugezen nadien buiten ons om
naar Neto waren gegaan en buiten ons
medeweten een overeenkomst met hem
alleen hadden gesloten. Wij kunnen dat
niet anders uitleggen dan als een poging
de verdeeldheid binnen onze beweging
verder te stimuleren”. Als antwoord daar
op volgde vorige week Chipenda’s oor
logsverklaring.
In Kinshasa houdt hij zich nu dage-
„Neto ondertekende die overeenkomst
op eigen gezag”, verklaart hij, „hij was
door het uitvoerend comité van de
I MPLA niet gemachtigd een accoord met
I de Portugezen te sluiten. De overeen
komst is daardoor onwettig. Neto is voor
ons als voorzitter niet meer acceptabel.
I Er bestaat geen wapenstilstand tussen de
MPLA en de Portugezen”.
Nu Neto zich in de ogen van Chipenda
buitenspel heeft gezet, beschouwt hij
I-
In deze situatie kon een verdere toe
nadering tussen Chipenda en Holden,
leider van de FNLA niet uitblijven. De
42-jarige MPLA-leider erkent dan ook
volmondig dat hij vrijwel dagelijks
overleg voert met zijn FNLA-collega.
Een verdere verwijdering van Chipenda
Dat Chipenda naar Zaïre is uitgewe
ken mag op zijn zachtst gezegd vreemd
worden genoemd. Officieel mag er dan
onder druk van de presidenten Kaoenda
(Zambia), Nyerere (Tanzania), Ngouabi
(Kongo-Brazzaville) en Moboetoe (Zaïre)
een verzoening tussen FNLA en MPLA
tot stand gekomen zijn, in de praktijk
was er van een werkelijke samenwer
king geen sprake. De MPLA prefereerde
immer de samenwerking met de overige
buurlanden, boven de hulp van de in
hun ogen onbetrouwbare Moboetoe. Chi
penda vond dat echter geen onoverko
melijk bezwaar meer. Hij trok met ze
venhonderd trouwe leden vanuit Brazza
ville Kinshasa binnen en maakte .dank
baar gebruik van Moboetoe’s aanbod een
basis in Kinshasa te vestigen.
Chipenda: „Het idee om vanuit Zaïre
te gaan opereren was voor de MPLA
niet nieuw. In 1972 besloot Neto al dat
we een vestiging in Zaïre moesten krij
gen. We zagen toen al het belang van
Zaïre in. Niet alleen door de strategische
ligging aan onze noordgrens, maar ook
door de aanwezigheid van veel Angolzen
in Zaïre. We konden Zaïre niet blijven
negeren”.
I zichzelf als diens opvolger. In die func-
I tie belegde hij vorige week een perscon-
I ferentie, waarop hij nieuwe oorlogshan
delingen aankondigde. In werkelijkheid
sprak de 42-jarige rebellenleider echter
r niet namens de hele MPLA, maar verte-
I genwoordigde hij zijn eigen groep bin-
I nen de organisatie. Het grootste deel van
de beweging staat nog altijd achter Ne-
1 to, die inmiddels al in drie Angolese
steden kantoren van de MPLA heeft
geopend. Chipenda denkt er niet over
om onder de huidige omstandigheden
ook zijn administratie naar Angola te
verplaatsen. „Wij zijn er van overtuigd”,
J vervolgt hij, „dat de Portugezen niet
en Neto en een toenadering van eerstge
noemde tot de oude vijand, de FNLA,
lijkt dan ook voor de hand te liggen.
Chipenda lonkt in die richting, wanneer
hij vertelt: „De verhouding tussen onze
partijen is in jaren niet zo goed geweest.
Als gevolg daarvan zijn er al MPLA-
gevangenen losgelaten uit Zaïriaanse ge
vangenissen. Ik heb zeer recent het pro
gramma van de FLNA bestudeerd. Wan
neer men dat inderdaad uit gaat voeren
zoals het daar staat, dan wijkt dat niet
zo veel meer af van onze plannen. In
dat geval gaat een gezamenlijk front tot
de mogelijkheden behoren”.
MPLA-transport door een deel van
Angola.
Chipenda doet alle moeite zijn bezoe
ker te overtuigen van het feit dat de
opening van een kantoor in de Zaïriaan
se hoofdstad niet betekent dat hij nu
voortaan naar de pijpen van Moboetoe
zal dansen. „Nee, ik heb vorige maand
bij de opening van dit kantoor nog
duidelijk gezegd dat we hier niet geko
men zijn om de politiek van Zaïre te
volgen. Tijdens le besprekingen die aan
onze komst vooraf gingen, heeft Moboe
toe veel begrip getoond voor de moei
lijkheden binnen de MPLA. Wij krijgen
van hem dezelfde mogelijkheden en de
zelfde hulp als de FNLA. Hij heeft
daarvoor niets teruggevraagd”
Bij de grens met Angola ligt in Zaire
het kamp Kinkzu van de Angolese be
vrijdingsbeweging FNLA. Hier worden
vluchtelingen opgevangen en wapen-
onderricht gegeven.
h*
r*
I
gfc ,x„ :S,f!
HF - -A
