Zelf kleuren
mengen
Met de neus
boek
op een
wonderlijke
wereld
Dieren hebben duidelijk
meer dan vijf zintuigen
ft
V
aan
Nylon-klem
voor
ORIËNTATIE DOOR MIDDEL VAN ZONNESTAND
Weer
een
kruiden
Begin
Profiel-aangever voortreffelijk hulpmiddel
Vleermuizen
HUISDIER
APEN NIET ALS
De touwtjes
elkaar
verbindingen
„ZWERFTOCHT DOOR HET INSEKTENRIJK"
tips voor vrije tijd
F J
\1K
ES
Ml
21
ZATERDAG
9
NOVEMBER
1974
Op het gebied van de weten
schappelijke studie van zintuigen
bij dieren zou men het jaar 1949
bijna kunnen beschouwen als de
grens tussen de oude en de nieuwe
kennis. In dat jaar begon men, al
dus de zoöloog Maurice Burton in
zijn boek „Het zesde zintuig van
dieren”, ten volle te beseffen wat
de implicaties waren van de ont
dekking, dat vleermuizen gebruik
maken van echolokatie. en van die
verrassende ontdekkingen van Von
Frisch over het gebruik dat bijen
maken van de positie van de zon
aan de hemel. Het was ook het jaar
dat vooraf ging aan de ontdekking
van de manier waarop vogels bij
het vliegen gebruik maken van ge
polariseerd licht. Deze ontdekking
heeft grote invloed gehad op de
hele wereld van de natuurlijke his
torie.
WARD
Wanneer het boek „Zwerftocht
door het insektenrijk” je te pakken
heeft en dat gebeurt eigenlijk di
rect, als je het openslaat dan
gaan er wonderlijke dingen gebeu
ren. Je ontdekt een wereld, die je
elke dag om je heen hebt, maar
waar je in de hurry van het leven
geen oog voor hebt. Vaag herinner
je je wel van school nog iets van
het sociale leven van de mieren.
Als je een enthousiaste biologie
leraar had of een meester, die
graag wat met torren en spinnen
rommelde, dan is je wellicht nog
iets bijgebleven van die kleine
kruipers.
rpLgx*
Wil
8
Een sprinkhaan met venijnige doorns aan zijn poten.
Een wants met poten als complete bladeren.
lie
5=
Weefmieren rijgen met zijn alle twee bladeren aan elkaar.
H.R.
bo-
l
L
1
Een werkelijk voortreffelijk stukje
gereedschap is de Mimic profiel-aan
gever. Het is het handigste hulpmid
del, dat we de laatste tijd voor de
hobbyist onder ogen gekregen hebben.
van
Het
den moet worden en de vorm van de
buis overbrengen op het materiaal.
Dat kun je met de meest bizarre
vormen doen.
ige
;ie.
m.
en
tel
)k.
ge
nze
aas
wil
gen
de
rei-
in-
H.
in
iw-
•1de
i
leze
in
tr
ad
n-
op
Pg
op
is
de
55
ne
ïls
m.
Er zijn natuurlijk enorm veel mo
gelijkheden met deze Mimic, die en
dat is belangrijk veel ergernis en
kosten bespaart en de afwerking van
een karwei meer dan professioneel
maakt. Je kan denken aan model
bouw, reparaties aan auto’s, houtbe
werking e.d. De Mimic, een Engels
produkt, wordt op de markt gebracht
door handelsonderneming Ankor b.v.,
Piet Heinstraat 74. Den Haag).
aal kan niet roesten (zeer belangrijk,
omdat je met slangen toch altijd met
vocht te doen hebt) en dus niet vast
kan gaan zitten. De door Isolectra BV
(Dovenetelstraat 25, Rotterdam) geïm
porteerde en voor de ijzerhandel door
Ankor BV (Piet Heinstraat 74, Den
Haag) gedistribueerde Snapper is dé
oplossing voor alle problemen. Het is
een hard-nylon klemring met vertan-
dingen. De Snapper kan gemakkelijk
aangebracht worden en ook weer
even eenvoudig verwijderd. De nylon
is van een dergelijke kwaliteit, dat
het niet rekt of barst. Men kan de
ringen, die in vierentwintig formaten
verkrijgbaar zijn, voor allerlei doel
einden gebruiken, van tuinslang tot
waterslang in de auto, of van plan-
tengeleider fot apparaatsnoerbinder.
Het was er al wel voor de professio
nals. Wat is namelijk het geval? Ie
dere doe-het-zelver kent het pro
bleem van het uitsteken of knippen
van een juist patroon van bijv, vloer
bedekking, als het gaat om een ruim
te, waarin nogal wat obstakels voor
komen zoals verwarmingspijpen, gas
of waterleidingen, vreemde uitbouw
sels enz. Je kunt nog zo goed rekenen
Walter Linsenmaier, een in Zwitser
land levende Duitser, die faam heeft als
entomoloog, zet je met zijn boek als
voor een mikroskoop, waarin je de die
ren, die normaal voor je verborgen blij
ven, duidelijk ziet. Linsenmaier is niet
alleen een deskundig kenner van de
insektenwereld, maar ook een boeiende
verteller, een uitstekend tekenaar (van
minitieuze dierenillustraties) en bekwaam
fotograaf.
De tijden, dat een (tuin-) slangver-
binding provisorisch met een touwtje
of ijzerdraad werd aangebracht, lig
gen al weer enige tijd achter ons.
„In” zijn de ijzerverbindingen met
schroefdraad. Maar de toekomst lijkt
aan de nylon-klem. Want dit materi-
gevallen zien komen (en daarna van
ellende zien gaan, voorgoed dan). Het
boekje is dan ook zeer leerzaam. Ook
aardig, omdat de liefde tot het dier
en in dit geval de aap er duidelijk uit
spreekt. Tot slot dit citaat uit het
voorwoord van dr. Van Bemmel, oud-
directeur van Diergaarde Blij dorp:
„Wanneer dit boekje er toe zou bij
dragen om de lezers bewust te maken
van het feit, dat wie een aapje koopt
even schuldig is aan dierenmoord als
de Canadezen, die zeehondjes knup
pelen, dan is het niet voor niets
geschreven”. Uitgeverij: Ons Huis.
Pr is een assortiment van 402 kleu-
’■én. die de klant kan uitzoeken aan
de hand van een kleurenmolen, een
ronde zuil met een draaibaar boven
stuk. waarop stalen van die 402 kleu
ren zijn bevestigd. De koper kan zelf
een lamp bedienen, zodat hij de kleur
bij dag- en kunstlicht kan zien. On
der de stalen bevinden zich losse
stroken van alle kleurenseries. Men
kan die meenemen om thuis de kleur
nog eens rustig te vergelijken met de
omgeving, waarin ze wordt aange
bracht. De kleuren zijn onderverdeeld
in kleurseries en schakeringen.
Tussen twee haakjes: Sygma Coa
tings, (Vervetal en Histor), dat een
met de droge wetens
waardigheden. Een aar
dig apartje' achterin
vormen de uitgebreide
hoofdstukken over
kruiden in de keuken
(recepten voor het ma-
Wanneer de keus bepaald is geeft
men serienaam en schakeringscijfer
op en kan men wachten op de verf,
die door de winkelier wordt gedo
seerd en gemengd. Dat doet hij door
gebruik te maken van de mengrecep-
ten, op basis van kleurpasta’s en
basis verven. Op eenvoudige wijze kan
de kleurpasta, in precies de juiste
hoeveelheid, in de bus met basisverf
worden gebracht. Als de pasta’s zijn
toegevoegd wordt de bus in de schud-
machine geklemd. Na dertig seconden
is de gewenste verf klaar. Er zijn
drie verftypen, die ih de kleuren-
mengmachine kunnen worden ge
maakt: hoogglanslak, zijdeglanslak en
acryllatex-muurverf. Dat alles in die
402 kleuren. De voordelen voor klant
en winkelier zijn duidelijk: je krijgt
de kleur, die je hebben wilt (en die
je exact hetzelfde later weer kunt
krijgen) en de winkelier kan het met
minder ruimte af, omdat zijn sorte
ring nu niet zo groot meer hoeft te
zijn van orthodoxe verf bussen.
in zijn nieuwste werk „Het zesde zintuig
van dieren” uitvoerig en aan de hand
van enorm veel interessante voorbeelden
en verhalen van onderzoekingen en re-
search-werk, in op de ontdekkingen van
de laatste tijd. Hij laat overigens duide
lijk blijken, dat de menselijke kennis, de
wetenschap, nog maar aan het begin
staat van nu nog fantastisch lijkende
onthullingen van de natuur.
Tot omstreeks het jaar 1940 was de
bewering dat er vijf zintuigen zijn: tast
zin, smaak, reuk, gezicht en gehoor,
afdoende. Er bestonden echter altijd al
vage vermoedens omtrent het bestaan
van een zesde zintuig, hoewel niemand
er enig idee van had, wat dit zintuig zou
kunnen inhouden. Men ging er een vorm
van communicatie mee bedoelen, die
niet in verband gebracht konden worden
met de vijf andere zintuigen. Tegen
woordig, aldus Burton in zijn door de
Dit is een mannelijke nachtvlinder. Men
ziet de veervormige antennen, de reuk
organen, boven de ogen uitsteken. Eén
heel klein geurdeeltje van het vrouwtje
stuurt miljoenen moleculen vrij de lucht
in. Er hoeven maar een paar moleculen
een minimaal aantal (van de tiendui
zenden) ontvangst-cellen, die over de
antennen verspreid liggen te bereiken
om het mannetje zo te prikkelen, dat hij
het vrouwtje weet te vinden. Het is een
afbeelding uit „Het zintuig van dieren”.
Het is een dun boekje voor wie de
touwtjes stevig aan elkaar wil kno
pen. De titel: „Knopen en steken voor
watersporters’.’, samengesteld door
Floris Hin, uitgegeven door Unieboek,
Bussum. Veel hoeven we er niet over
te zeggen. Het spreekt voor zich. Het
is een handig boekje met alle knopen
en steken, die je aan boord (en na
tuurlijk ook aan de wal) nodig kunt
hebben. Tekeningen geven precies
aan hoe je bepaalde knopen moet
leggen. Bovendien is het ook nog eens
fotografisch verbeeld. Grapje: er is
een koordje bij het boekje om direct
te beginnen.
De auteur besteedt uiteraard vrij veel
aandacht van de vleermuizen. De weten
schappelijke jacht op „Het geheim” van
de vleermuizen om in het pikkedonker
door de lucht te schieten wordt verhaald
(de Nederlander Dijkgraaf was er in
1932 al dicht bij). Ook het computerach
tige opnemen van alle wendingen en
vluchtroutes ten opzichte van de zon
door bijen krijgen volop de aandacht,
evenals bijv, de oriëntatie door een mier
door middel van de zonnestand. Het
boek staat vol met interessante proeven
en waarnemingen. Je krijgt bij het lezen
steeds meer de indruk dat we nog maar
heel weinig afweten van wat er in de
natuur gebeurd buiten onze waarneming
om. H. R.
Hij laat zien, wat voor wonderlijke
miniwereld er om ons heen krioelt,
woelt en groeit. Bij het lezen van al die
niet-vermoede, merkwaardige bijzonder
heden uit de insektenmaatschappij, krijg
en schatten, helemaal precies (vooral
bij ronde obstakels) krijg je de uit
sparingen nooit uitgesneden De Mi-
mic-profiel-aangever nu is een pro
baat hulpmiddel. De werking is ei
genlijk vrij simpel: er is een soort
lineaaitje, waaruit aan weerszijden
zeer dunne staafjes steken. Die staaf
jes kunnen strak op en neer bewogen
worden. Wanner je dus het apparaat
je tegen een buis aandrukt, duw je
de staafjes in de vorm van die buis.
Je trekt de Mimic terug en je hebt
tot op de millimeter precies de om
vang van de buis. Je kunt de Mimic
op het materiaal leggen, dat uitgesne-
die begiftigd zijn met wapens als angels
en afschrikwekkende geuren, waardoor
ze oneetbaar zijn voor belagers. De wel-
eetbare dieren voegen zich onder die on
eetbare soorten ze gaan er ogenschijn
lijk hetzelfde uitzien en zijn zo veilig.
In dat verband is ook het onderwerp
camouflage natuurlijk een interessant
gegeven. Insekten drukken zich plat neer
en de haarfranjes breken elke slagscha
duw; insekten zoals vele groene rupsen
zitten omgekeerd, dus met de buik naar
boven, op takken en bladeren; insekten,
die optisch bedrog toepassen, laten an
dere vormen zien dan ze in werkelijk
heid bezitten; insekten vormen, samen
slapend of rustend, een soort bloemen-
tros; insekten. die de kleur en de vorm
van de omgeving aannemen. Linsemaier
vertelt er uitgebreid over.
Het boek „Zwerftocht door het insek-
tenrijk” (uitgeverij Het Spectrum, Utrecht)
is schitterend uitgevoerd: een royale
bladspiegel, enorm veel tekeningen en
kleurenfoto’s. Bij elke beschrijving van
dier of diersoort wordt naar de illustra
ties verwezen.
Maurice Burton, jarenlang verbonden
aan het British Museum of Natural
History in Kensington en auteur van
veel boeken over het dierenleven, gaat
Wetenschappelijke uitgeverij in Amster
dam uitgebrachte boek, vragen we ons
niet meer af of er al dan niet een zesde
zintuig bestaat, maar alleen hoeveel
Wanneer je het boekje „Apen op je
hoofd” van mevrouw A. P. Sicherer-
Frijlink hebt gelezen, dan weet je,
wat al jarenlang is betoogd en toch
door velen niet aangenomen, dat apen
houden als huisdier een slechte zaak
is. Aap noch mens heeft er veel
plezier van. Het lijkt allemaal zo
leuk en aardig: een vriendelijk' aapje
op de schouder, maar in werkelijk
heid is het heel anders. En mevrouw
Sicherer weet daar bepaald van mee
te praten. Ze is de verzorgster van de
Stichting Apenopvangcentrum. Ze
heeft al heel wat kneusjes en zielige
soortgelijk systeem al enige tijd in
gebruik heeft, heeft de presentatie
van de apparatuur voor de klant nog
wat aantrekkelijker gemaakt. Om te
rug te komen bij Sikkens: men heeft
daar een nieuwe collectie Red Point
wandbekleding (ander woord voor
veredeld behang) met 480 moderne en
klassieke dessins. Die wandbekleding
omvat structuurbehang, vinyl, ve
lours, wandweefsel en voorgelijmd
behang. En bij dat behang kun je
dan precies passende of fraai contras
terende verven krijgen met die
mengmachinerie.
De gebruikelijke vooronderstelling
(van zo’n vijftig jaar geleden) dat de
wereld, die bestreken wordt door onze
zintuigen de énige wereld is, heeft moe
ten wijken voor het nieuwe besef, dat er
zintuiglijke werelden liggen buiten de
onze, waarvan sommige haast ongeloof
waardig zijn. We weten, dat er dingen te
zien, te horen en te ruiken zijn, die wij
niet kunnen waarnemen, en de begren
zing daarvan wordt steeds verder terug
gedrongen. De technische mogelijkheden
van onderzoek zijn zo ver ontwikkeld,
dat we de volle omvang van de grotere
gevoeligheid van de zintuigen van dieren
nu pas begrijpen en kunnen bestuderen.
In bepaalde perioden wordt de ene
ontdekking na de andere gedaan zodat
men in de verleiding komt voorbarige
conclusies te trekken.
Er verschijnen nogal
wat boeken over krui
den en kruidëntuintjes.
Een nieuwe loot in de
boekenkruidenhof is de
„Kleine kruiden-ency-
clopedie” .van de Engel
se Audrey Wynne Hate
field, een uitgave
Hollandia, Baarn.
wijkt niet af van het
gebruikelijke patroon:
een alfabetische behan
deling van allerlei krui
den. Audrey Wynne
doet dat op een lezens-
waardige manier, ze
mengt allerlei aardige
snufjes (zoals folklore,
het gebruik in de keu
ken of als medicijn, het
voorkomen van kruiden
op schilderijen enz.)
Sikkens - producent van de verf-
merken Valspar en Flexa - heeft nu
ook een kle'urenmeng-machine voor
zijn winkels. Wanneer een klant een
bepaalde kleur wil hebben, stapt hij
binnen met bijv, een monstertje van
een stuk hout, dat al geverfd is en
waarbij hij iets precies passends wil
hebben: met bijv, een stukje gordijn
stof. waarbij hij muurverf wil heb
ben; met bijv, een stuk behang,
waarbij hij verf voor de deurposten
wil hebben. Dat kan allemaal.
ken van speciale soor
ten brood, jam, boter,
azijn enz.), kruidenloti-
ons en het zelf kruiden
kweken in de tuin. Een
opmerkelijke vergissing
maakte vertaalster
dé Wit-Boonacker
het dankwoord van de
schrijfster aan het
adres van The Obser
ver (waarvan ze toe
stemming kreeg om door
haar gemaakte artikelen
voor dat blad in het
boek te mogen verwer
ken). Ze noemt de uit
gever van The Observer
redacteur, maar dat zijn
natuurlijk geheel ver
schillende figuren. Dat
doet uiteraard niets aan
het boek zelf af.
meer zintuigen er precies zijn. De voor
uitgang, die men de laatste tijd op dit
gebied bij dieren heeft gemaakt is zeer
veelzijdig te noemen,
gebruikelijke
je direct de neiging naar buiten te stap
pen en met je neus op de grond te gaan
speuren naar die kruipers; naar die mie
renleeuwen, die een kuil graven voor
een ander, naar die graafwespen, pop
penrovers, bladluizen, mestkevers en
noem maar op.
Neem een eenvoudig beestje als de
oorworm. Als je het ziet schuiven in de
buurt van de dahlia’s, waar ze gek op
zijn, dan heb je er geen idee van, wat er
zich in zijn familie allemaal af speelt (het
liefdeleven van de oorworm is bepaald
niet on-interessant; aan drama ook geen
gebrek, want de jongen vreten tenslotte
hun vermoeide eigen moeder op).
Wanneer je met je neus en je ogen
gedrukt wordt op die insektenwereld
dan ontdek je hoe mooi die dieren alle
maal zijn: rupsen, vlinders, wespen,
wandelende takken enz. Je wordt je er
dan weer eens van bewust, hoe precies
dat raderwerk van de natuur in elkaar
grijpt. In het boek lees je de wonderlijk
ste zaken daarover. Bijvoorbeeld over
het verschijnsel van de mimicry. Dat wil
zeggen, dat bepaalde dieren de kleur en
het uiterlijk aan gaan nemen van dieren,
GE2ÉNÉORMATIE
Kleur
in'n handomdraai
