Mozarts „La Clemenza di Tito” als boeiend concert Essays van Sephiroth Dance Theatre: Solsjenitsin zinloze spraakverwarring Willeke Schönberg middelpunt van geslaagd doolhof-concert Boeiend spel voor drie vrouwen van David Hare Prijsverhoging van boek met 9 procent Willy van Hemert bezorgt NCRV grootste TV-serie schildert Matinee op de vrije zaterdag Geen authenticiteit in „Dynastie der kleine luyden” Aangeleerde techniekjes IN AMSTERDAMSE CONCERTGEBOUW Grote belangstelling voor rouwdienst gg theemancipatie van Vittorio de Sica 9 MAANDAG KUNST 1974 1 8 NOVEMBER r I F ARNHEM önder de titel „Geen mannen meer” heeft de to neelgroep Theater vrijdagavond in het Theater aan de Rijn de Neder landse première gegeven van een Engels stuk waarvan de oorspron kelijke, veel minder duidelijke titel „Slag” is. De letterlijke vertaling van „Slag” is slak of sintel, het schrale overblijfsel van een ver brandingsproces. De auteurDavid Hare, die dit stuk op zijn 22ste jaar schreef, doelde daarmee op wat er uiteindelijk overblijft van het idea lisme en het enthousiasme waarmée drie jonge vrouwen een particuliere Engelse meisieskostschool hebben onbezet als een soort kweeknlaats van feministen, een vrouweliik reservaat waaruit elke mannelijke invloed zou worden geweerd. AMSTERDAM De muzikale omwandeling in het Amsterdamse Concertgebouw heeft zondagmid dag belangrijke zaken aan de orde gesteld, die grote bewondering verdienen en het waard maken hieraan publiciteit te geven. Het betrof hiei het Doolhofconcert uit de progressieve serie-C. Onze rondwandeling begon met het orgelrecital in de Grote Zaal van Huub ten Hacken, organist van de kathedraal in Den Bosch. Vanwege het Schönberg-jaar stond deze com ponist hier centraal op de program ma’s, in casu op het orgel met „Va ria tionen über ein Rezitatif”. Schönberg geeft in 1949 in een ar tikel zijn visie op het orgel van de toekomst: „Het moet niet groter zijn dan een flinke schrijfmachine en liefst draagbaar om met anderen in huiselijke kring te kunnen musi ceren”. Maar zijn bewuste „Varia- tionen” uit 1941 zijn gedacht voor een groot orgel en daarin laat hij de organist met royale geste veel registers opentrekken. (ADVERTENTIE) (Van onze rtv-redactie) tele- bele jol de :in- luiz :de- an- de Ier- f- re: TOON VRANKEN SIMON KOSTER 3or De opvoering hier stond onder regie van de Amerikaan Roger Simon, die het stuk ook in Londen en New York heeft geregisseerd en voor de enscènering ook op die opvoeringen kon teruggrijpen. Voor de drie rollen stonden hem bij Theater Sjoukje Hooymaayer, Margreet Blanken en Josee Ruiter ter beschikking. iaft: film. (K) vor our- Oost atief our- ler- id- les 18.30 pro- ian- nma Iers. 19.45 ijn- 'om- naal Ak- 'Ifer, ilm- itair tage. zeis- (K) (K) Jene sion, il en aba- Du 22.00 der nen- aaal, :ht. ge- do- our- (K) In- 21.30 Do- 23.00 toch ider. door mt” aor” istie v- ROTTERDAM. Zaterdagavond ging in de Lantaren de Nederlandse première van Sephiroth Dance Theatre. Het is een in Engeland werkende groep van men sen uit Canada, de Verenigde Staten, Egypte, en ook nog Engeland zelf, die pretendeert moderne dans te brengen. Het eerste nummer getuigde van grote zelfkennis. Onder de naam „May I intro duce” kregen we daarin vier mensen te zien, die tegelijkertijd met verbeten ge zichten teksten reciteerden, die we door de gelijktijdigheid natuurlijk nauwelijks konden verstaan. Daarbij stond een van de mannen te tappen, de ander deed mime-gebaren, een van de dames draai de klassieke pirouetten en de andere dame deed moderne dansbewegingen. ROME (Reuter). In Rome hebben zaterdag bijna 10.000 bewonderaars van Vittorio de Sica een rouwdienst bijge woond in de basiliek van San Lorenzo. Karakterkomedie „Geen mannen bij Toneelgroep Theater AMSTERDAM Hoewel er veel be zwaren zijn aan te voeren tegen het uitvoeren van een opera in concertvorm, was het toch verheugend „Titus” van Mozart, zaterdagmiddag in het Concert gebouw te kunnen beluisteren, ten eerste omdat deze laatste opera van Mozart zelden wordt opgevoerd, waardoor deze prachtige muziek nutteloos in de kast blijft liggen, en ten tweede omdat wij een zestal operasolisten hebben gehoord, die zonder uitzondering boven de mid delmaat uitstaken. waarde ontleent. Daartegenover staat als zwakke plek dat de aanwezigheid van de school, waarover voortdurend wordt ge praat, alleen door wat achtergrondgelui den wordt gesuggereerd en geen ogen blik voelbaar wordt. Zelfs het geleidelijk leeglopen van de school, waardoor het gedrag van de leraressen toch in grote mate wordt bepaald, komt niet tot uiting in de handeling maar alleen in een paar korte stukjes dialoog. Voor David Hare zal dit aspect echter geen rol hebben gespeeld, want hem ging het voornamelijk om het interes sante gegeven van drie karakters in de greep van een idealisme zonder binding met de werkelijkheid en daardoor ge dwongen tot gedraginen die zich steeds verder van de werkelijkheid verwijde ren. Aan die bedoeling heeft hij met veel talent en een doordringend psycho logisch waarnemingsvermogen vorm ge geven. DEN HAAG. (ANP) Minister Lub bers (Economische Zaken) heeft ermee ingestemd dat de prjjzen van herdrukte en in voorraad ztfnde boeken op grond van gestegen kosten worden verhoogd. De snelle veranderingen in onze tijd zijn zo verwarrend, de spanningen zo hevig dat het voor jonge mensen bijzon der moeilijk moet zijn, daar een goede uitdrukkingsvorm voor te vinden. Mis schien zijn deze jonge mensen wel drif tig op zoek naar zo’n uitdrukkingsvorm, maar wat ik er van te zien kreeg was uitsluitend het beoefenen van een aantal aangeleerde techniekjes die door hun gemengd gebruik slechts een spraakver warring opleverden. Het zal overdreven zijn te beweren, dat er bij het toepassen van al die technieken niet af en toe aardige mo menten vielen te registreren, maar over het algemeen bleef het toch een verve lende aangelegenheid. Daarbij komt ook nog, dat ik zelden een groep op het toneel zag, die zelf zo veelvuldig over tuigend gaapte als deze. Het is nuttig de vinger aan de pols te houden van alle vernieuwingen die er in de kunst plaatshebben. Misschien zitten daar grote verrassingen bij. Deze groep had beter zijn reisgeld naar ons land Regisseur Willy van Hemert (uiterst rechts) poseert hier bij twee van de medewerkers aan de serie Dynastie der Kleine Luyden. Links Lennaert Nijgh die de hoofdrol van Jan Janszoon speelt en Rick van der Linden die de muziek componeerde. De muziek van „La Clemenza di Ti to” (de vergevingsgezindheid van de Ro meinse keizer Titus Vespasianus) is ze ker niet minder mooi dan die van „Die Zauberflöte” of „Cosi fan Tutte” opera’s die regelmatig worden opgevoerd dat is dan ook niet de reden dat „Titus” slechts zelden te zien is. Het voornaamste bezwaar is dat wij in deze tijd geen castraatzangers meer hebben die de rollen op het toneel kunnen uitbeelden. Er komen namelijk in deze opera twee castraatrollen voor: „Sextus” (de vriend van keizer Titus) en diens vriend „Annius”. Deze rollen worden tegnewoordig door mezzo-sopranen ge zongen, omdat deze stemsoort nog het meeste lijkt op het geluid van de castra ten uit de tijd van Mozart. Helemaal voldoende is deze vervan ging niet omdat de vrouwenstemmen in de laagte te weinig draagkracht hebben. Er zijn een paar azngeressen die de stemomvang van een castraat kunnen benaderen en één daarvan is de beroem de Brigitte Fassbaender (Wenen). Helaas moest zij wegens ziekte op deze zater dagmiddag verstek laten gaan en het mag wel een wonder heten, dat de Italiaanse zangeres Maria Casula op het laatste moment bereid gevonden werd de rol van „Sextus” van Fassbaender over te nemen. werd verwoest, maar waarvoor thans weer een nieuw Het kunstwerk Het is een historisch verhaal,, waarvan de hoofdpersoner. - een geslacht van Jannen, dat de gewone man of de kleine luyden verpersonifieert - echter geheel aan de fantasie van Willy van Hemert zijn ontsproten. De eerste Jan noemt zichzelf de Hollander en is de stamvader van het geslacht. Hij is een vondeling, die in 1270 door een novice van de abdij Elten wordt opgevoed. Zijn leven speelt zich af in heel de Nederlanden, maar er is een duidelijke band met Naer- dinclant of Gooiland, het grondgebied, dat vroeger aan de Eltense abdij toe behoorde en later aan Floris de Vijf de werd verkocht. Jan de Hollander maakt van dichtbij ook de moord op de graaf „der Keerlen God”, mee. Later trek’t hij met zijn vrouw naar Gent. Hij is onder meer soldaat, wever, scheeps kok, marskramer en bedelaar, voor hij op 52-jarige leeftijd overlijdt. Zijn zoon Jan Janszoon begint een loopbaan als Onder degenen die de bekende filmre gisseur en acteur de laatste eer bewezen, bevonden zich zijn weduwe, de Spaanse actrice Maria Mercador, de Italiaanse filmster Sophia Loren en haar echtge noot, de filmproducent Carlo Ponti, de neo-realistische regisseur Roberto Ros sellini en de filmsterren Marcello Ma- stroianni, Claudia Cardinale, Elsa Marti nelli, Franco Nero en Lamberto Maggio- rani, de arbeider die de Sica destijds uitzocht voor de hoofdrol in Fietsendie ven, een van zijn bekendste rolprenten. De Sica die de afgelopen week op 73- jarlge leeftijd in Parijs aan longkanker overleed, werd later bijgezet in het fa miliegraf op het kerkhof van Verano. Laatstgenoemde bleek geen gelukkige keuze te zijn voor de hondsmoeilijke rol van Joanne, die zij veel te nadrukkelijk en dan nog met een grotendeels ko mische nadruk op Joanne’s neigingen tot excentriciteit en hysterie speelde, zo dat de figuur meer op een mal, aanstel lerig schoolkind leek dan op een psy chisch verwrongen jonge vrouw. Bovendien sprak zij haar tekst zo vlug en ongearticuleerd, dat een deel ervan niet te verstaan was (hier wreekt zich het aantrekken van buitenlandse regis seurs die de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheersen en over de ver staanbaarheid dus niet kunnen oorde len). Sjoukje Hooymaayer gaf, ondanks een verstuikte enkel, zeer beheerst en met veel overtuiging gestalte aan de goedwillende, tot het bittere einde vol hardende schoolleidster met lesbische neigingen; en Margreet Blanken maakte een bijzonder vermakelijke maar daarbij toch geloofwaardige figuur van Elise, de meest vrouwelijke van het drietal. De vertaler, Loek Schaareman, had zich klaarblijkelijk uitgesloofd om voor de seksuele toespelingen in de Engelse taal toch vooral de vulgairste Neder landse equivalenten te vinden. PARIJS(AP). Aan het einde van de maand zal een boek verschijnen met essays over het leven in de Sowjet-Unie door de verbannen schrijver Alexander Solsjenitsin en zes andere Russische dis sidenten, zo heeft Solsjenitsins uitgever in Parijs zaterdag bekend gemaakt. Het boek, dat de titel „Van onder de keien vandaan” krijgt, zal de „proble men van het maatschappelijk en geeste lijk leven” in de Sovjet Unie behande len, aldus de uitgever, de Ymca Press. Ymca was de eerste uitgeverij die Solsjenitsins Goelag Archipel in boek vorm op de markt bracht en daarmee de Russische autoriteiten een aanleiding gaf om de schrijver te verbannen. Het nieuwe boek zal eerst in het Russisch verschijnen, maar binnenkort ook in het Frans, Engels Duits en Itali aans worden vertaald. Om het goede voorbeeld te geven, hebben de drie dolle Mina’s voor zich zelf elke seksuele gemeenschap met mannen afgezworen. Maar hun plan mislukt volkomen, omdat eigenlijk al leen de jongste van de drie, de geëxal teerde Joanne, die barstens vol is van wilde en slecht begrepen marxistische leuzen, in dat ideaal van een vrouwen wereld blijft geloven. De twee anderen, Ann en Elise, hunkerend naar contact met mannen, zoeken ten slotte enige compensatie daarvoor in een lesbische verhouding. Maar ze vinden er geen baat bijde onderlinge relaties van het drie tal worden hoe langer hoe buitenissiger en verdringen alle aandacht voor de leerlingen. Elise beweert dat zij door haar verhouding met Ann zwanger is geworden en Joanne graaft een vlucht- tunnel om uit het gebouw te „ontsnap pen”. Geen wonder dat er elke dag leerlingen door verontwaardigde ouders worden weggehaald en ten slotte blijven de drie leraressen ontgoocheld achter, zonder een enkele leerling en nog slechts met de „sintels” van hun voor malig idealisme. Toen ik „Slag” vier jaar geleden, vlak na de première, in het Londense buurt- schouwburgje Hampstead Theatre Club zag, troffen mij vooral de scherpe, on conventionele karakterontleding van de drie vrouwen en het geraffineerd opge bouwde, steeds wisselende spel van hun onderlinge liefde- en haatverhouding, als j Llsmantm .srzü jt jfz 'Jn gebouw gereedkomt. wordt m het weekeinde aangeboden. HILVERSUM. „De dynastie der kleine luyden”, waarmee de NCRV dins dag 19 november begint, is de omvang- rijkste drama-serie, die deze omroep ooit heeft vervaardigd. Dit seizoen zullen in een 14-daagse frequentie de eerste zeven delen van elk anderhalf uur lengte worden uitgezonden. Als deze succes hebben, dan volgen de resterende afle veringen (de NCRV denkt aan nog eens zeven, auteur-regisseur Willy van He mert zegt acht) in het volgende seizoen. In zijn spoor volgde Kees van Baren met „Musicaper Organo” een gedurfd modern concert, dat vol speelse verras singen de nieuwe mogelijkheden van het orgel aftast. Met een korte en krachtige improvisatie over een thema van Schönberg uitte organist Ten Hacken tot besluit van zijn recital in Messiaense gloed zijn bewondering voor Schönberg. De volgende aanlegplaats was de Klei ne Zaal, die bij de tweede uitvoering die middag opnieuw zitplaatsen tekort kwam om de toehoorders te ontvangen. Programma: „Fischerhaus-serenade” van Hans Erich Apostel, liederen voor so praan en instrumentaal ensemble van Anton Webern en „Introductie en Ada gio” van Peter Schat. Het instrumentaal ensemble was een selectie uit het Con certgebouworkest. In de „Fischerhaus- serenade” is Hans Apostel zo gegrepen door het 12-toons-systeem, dat hij het getal 12 tot in het absurde wil doorvoe ren, maar met de 12-toons-schrijfwijze bij het componeren neemt hij het niet zo nauw en blijkt de natuur sterker dan de natuur! Resultaat een aardige speel- muziek, even voortreffelijk als ludiek uitgevoerd. Peter Schat stond op de lijst met een strijkkwartet (1969), een rustig bezonken, gematigd modern werk uit de tijd dat het Elektronisch Circus nog lang niet aan de orde was. Hoogtepunt was het optreden van de sopraan Dorothy Dorow, een veelzijdige zangeres en een beroemd specialiste van het moderne repertoire. In de liederen van Webern: twee op gedichten van Rilke (opus 8) en vier liederen (opus 13) op poëzie van Karl Kraus, en gedichten Eindelijk wordt thee recht gedaan, 3M Duikertjes. v -j.Makkëlijk, lekker eó niet duur. De prijzen van herdrukken van sinds 1 september 1973 verschenen boeken mogen stijgen met maximaal 15 procent (voor herdrukken van eerder, maar na 1 september 1970, verschenen boeken gel den, afhankelijk van de verschijningsda tum, hogere maximum percentages). De prijzen van in voorraad zijnde, voor 1 september 1974 verschenen, boeken mogen omhoog met een percentage va riërend van 0 tot 15 procent, met dien verstande dat de gemiddelde prijsverho ging van deze in voorraad zijnde boeken per uitgeverij niet meer bedraagt dan 8 procent. Een en ander zal op een gemiddelde prijsstijging van rond 9 procent van deze categorieën boeken neerkomen. De prijzen van boeken, die na 31 augustus 1974 voor het eerst zijn verschenen of die na deze datum als herdrukken van voor 1 september 1970 verschenen uitga ven opnieuw verschijnen, zijn onderwor pen aan de bepalingen van de prijzenbe- schikking goederen en diensten 1974. Deze prijzen mogen tot 1 september 1975 niet verder verhoogd worden. voor andere doeleinden kunnen gebrui ken. Voor de volledigheid deel ik nog mee, dat Sephiroth is samengesteld uit acht mensen en ook nog voorstellingen zal geven in het Amsterdamse Shaffy- theater en het Haagse HOT. CONRAD VAN DE WEETERING •instrument van het ensemble in toon hoogte genoteerd. Voor Schönberg een uitbreiding van nieuwe klankmogelijk heden. De componist selecteerde drie maal zeven gedichten uit Albert Gireaud’s „Pierrot Lunaire” iq de vertaling van Otto Hartleben. Een klein instrumentaal ensemble met Stanley Hoogland aan de vleugel vormde een artistieke eenheid met de soliste. Zij heeft een zeer blanke stem met een persoonlijke uitstraling, elke emotie resoneert in die fijne voka- liteit. Zij schakelt van een zuivere so- praanhoogte onmerkbaar over de spreektechniek van de discussie en haar voordracht was fascinerend. Rest ons nog te vermelden dat in de solistenfoyer een instructieve film van Jean-Marie Straub over Schönberg te zien viel. Daarmee was dan onze interes sante rondgang door het Doolhofconcert gesloten. Dat zij in het begin wat gehinderd werd- door nervositeit azl niemand haar kwalijk genomen hebben, maar eenmaal ingezongen, slaagde zij erin om deze zeer moeilijke partij met glanzende virtuosi teit te zingen. De partij van „Annius” ligt wat hoger en biedt niet zoveel moeilijkheden de Ierse zangeres Ann Murray kweet zich zeer goed van haar taak. De twee echte vrouwenrollen, Vitellia en Servilia, werden gezongen door de Amerikaanse zangeres Jane Marsh (nu in Düsseldorf) en de sopraan Jill Go mez, die op het eiland Trinidad geboren werd en in Londen studeerde. Op welk een hoog peil de zangkunst stond in Mozart’s tijd is wel op te maken uit deze partijen. Beide zangeressen hebben hun partijen schitterend gezongen, hoe wel mijn voorkeur neigt naar Jill Go mez. Harald Ek de Zweedse tenor, die triomfen viert in Hamburg, en Lieuwe Visser, die wij nu nog bij de Nederland se Operastichting kunnen horen, zongen de rollen van Keizer Titus en Publius (commandant van de lijfwacht). Zij werden herhaalde malen met veel en thousiasme toegejuicht en daar was alle reden voor. De begeleiding was in han den van het Nederlands Kamerorkest onder leiding van de voortvarende David Zinman en ook daarover kan ik alleen maar in lovende bewoordingen schrijven. Bob van Asperen (Clavecimbel) en Harro Ruysenaars (Cello) zorgden voor de begeleiding van de recitatieven. Het was een bijzonder mooi opera-concert, dat ik graag nog eens zou willen horen, maar ik mag dit verslag niet eindigen zonder met nadruk de naam van George Pieterson genoemd te hebben, die met zijn clarinet- en bassethoomsoli de zan gers evenaarde, zoniet overtrof. J. H. MOOLENIJZER meer” De terugtocht naar de Grote Zaal betrof het meest exclusieve programma punt van de matinee. De melodramati sche liedercyclus van Schönberg „Pierrot Lunaire”, solisten Anne Haenen, directie Reinbert de Leeuw. Voor Schönberg geldt hier niet als uitgangspunt de spreekstem met muziek, maar muziek met een „Sprechmelodie”. De stem als steenhouwer in Utrecht en daar begint dan het tweede Jannenverhaal. Willy van Hemert: „Ik wil geen histo ricus zijn. Ik weet van de geschiedenis waarschijnlijk evenveel of weinig als de gemiddelde Nederlander. Ik heb dan ook flink moeten studeren, voordat ik hier aan begon. Maar er zullen ongetwijfeld nog wel wat historische onvolkomenhe den in de serie zitten. Elke aflevering beslaat vijftig jaar of een gemiddeld mensenleven. De eerste serie van zeven eindigt in 1566 bij de beeldenstorm. De bedoeling is echter, dat de tweede reeks in onze dagen eindigt. Elk verhaal be gint ook in 1974-1975 en blikt dan te rug”. Willy van Hemert is in augustus 1973 begonnen te schrijven. De opnamen van de eerste zeven delen startten in maart 1974 en namen zeveneneenhalve maand in beslag. Het is wel een duur en indrukwekkend drama-project gewor den: elke aflevering kostte meer dan een ton en de hele serie telde 200 figuranten. Opmerkelijk is verder, dat Willy van Hemert, zoals hij dat onder meer ook bij Bartje deed, eirg veel gebruik maakt van amateur-acteurs of in elk geval men sen met niet al te veel spelervaring. Zo vervult Bob Bouber de hoofdrol in vier van de zeven afleveringen. Bob mag dan telg zijn uit een beroemd acteursge- slacht, praktische èrvaring heeft hij niet. Hij was vroeger popzanger (ZZ en de maskers) en is nu leider van een revue- groep. Drie Jannen worden gespeeld door Lennaert Nijgh, Theo Pont en Wim van de Heuvel en elke Jan wordt als kind neewezet door Bart-Jan Brouwer, Ook Nijgh heeft nauwelijks drama- ervaring. Zijn enige toneelrol was tien jaar geleden als gast bij een Haarlems landjuweel Al koestert hij bepaald geen plannen om acteur te worden, hij vindt het een leuke en nuttige ervaring. Au teur Nijgh wil zelf drama gaan schrij ven en daarom is deze tv-rol een prach tige leerschool. Er komen overigens toch wel spelers van grote reputatie in van Hemerts serie, onder anderen Ko van Dijk, Bob de Lange, Leo den Hartogh, Eric Schneider. Voor de muziek tekende popmusicus componist Rick van der Linden. uit „Die Chinesische Flöte,” vertaald door Hans Eethge. In deze liederen weet Webern het vermogen tot subtiele decla matie en instrumentaliteit zeer knap in de vocaliteit te verenigen. De poëtische intensiteit van Dorothy Dorow’s lied- voordracht vond in de doorzichtige ver wevenheid van het instrumentaal en semble inspiratieve impulsen. Een pro gramma in zijn geheel subtiel gereali seerd onder leiding van Willem Frederik Bon, die als modern componist zelf, vertrouwd is met dé sfeer en achter grond van deze muzieken. Filmactrice Willeke van Ammelrooy leverde zaterdag haar bijdrage aan een wandschildering dat dertig bekende Nederlanders maken voor de Mytyl school in de havenstad die onlangs door het vuur grotendeels

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1974 | | pagina 9