GLORIE EN AFGANG VAN EEN BADPLAATS
De Jains houden een vogelziekenhuis in India
R
Adama Zijlstra
trekt rapier
tegen Zwolsman
3
4^
f g
Giften
INADEMEN VAN
BACTERIEËN
IS TEGEN DE
OPVATTING
VAN DE JAINS
door Bob
Tadema Sporry
■HH1I
r
16
NOVEMBER
19 74
3 0
ZATERDAG
iiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiniiimiiiiiiiiii
iiiiiiiimiimmimiiimmimiimi
Gelovige sekte,
die zelfs alle
buiten draagt
iimiimiiiiiiimiimniiiiiiimim
imiimmiiimiimimmiiimimsi
In de Indiase hoofdstad New Delhi bezochten
we eens een ziekenhuis en we bezochten
er héél wat dat tot de eerlijk aardigste
behoorden die we ooit zagen. Het was het
Jain Charity Bird’s Hospital, behorend bij
een van de grote Jain-tempels in de oude
stad. Het hospitaal bestaat reeds
vijfenveertig jaar sinds 1929. Het was toen
een klein onderneminkje; het bestond uit een
enkele kamer die zowel als polikliniek en
ziekenhuis dienst deed. In 1957 echter
India was inmiddels onafhankelijk
geworden werd het uitgebreid tot een
echt ziekenhuis, een groot gebouw met twee
verdiepingen. Gelijkvloers bevindt zich een
enorme silo voor het voer van de vogels, plus
een paar kamers voor dierenarts Bawa
met een „vogelspecialisatie” waarvoor hij
een jaar in Londen zat die er
geneesheer-directeur is en zijn verplegers.
In die kamers wordt elke dag polikliniek
gehouden voor vogels, terwijl men er in de
avond terecht kan voor poezen en honden,
die echter om begrijpelijke redenen in dit
hospitaal niet kunnen worden opgenomen.
Eén hoog zijn operatiezaaltje, 330 hokjes
voor vogels in ernstige toestand plus nóg een
polikliniek; twee hoog bevindt zich een
ontzaglijke volière waarin gemakkelijk
duizend vogels het gebruik van hun vleugels
en pootjes weer kunnen oefenen. Gezien
Delhi’s warme klimaat is deze volière alleen
met gaas afgesloten, terwijl er voor de
gloeiend hete zomerdagen rieten
rolgordijnen over het gazen dak kunnen
worden uitgespreid. Door de vloer lopen
gootjes met licht stromend water. Er staan
drums vol graan het naar boven brengen
van het voer is een heel karwei want er is
natuurlijk geen lift met dergelijke lichte
patiëntjes en er zijn nog wat hokjes voor
de vogels die ongeneeslijk ziek of gewond
zijn en die hier met spuitjes tegen de pijn
hun laatste dagen slijten. Afgemaakt wordt
er niet één dier, want dat druist in tegen de
Jain-principes.
Wanneer bouwgigant Bredero
aan het werk gaat om een nieuwe
(betonnen) badplaats Scheve
ningen uit de historische grond te
stampen, zal het Scheveningen-
van-het-Kurhaus, van de roman
tiek, verdwenen zijn achter de
schimmige horizon van de tijd. Die
tijd én Zolwsman met zijn EMS
(nieuwe stijl) hebben het oude
Scheveningen tot een bouwval ge
maakt en tenslotte doen verdwij
nen. Mr. A. Adama Zijlstra, vanaf
1927 in de directie van de EMS
(oude stijl), in 1963 „in balling
schap” gegaan naar Parijs en ten
slotte via een ontsnappingsclausule
uit de greep van Zwolsman, de
businessman, ontsnapt, heeft een
boeiend brok cultuurgeschiedenis
neergelegd in het boek „Vaar Wel
Scheveningen” (uitgeverij Sijthoff.
Leiden).
ongedierte naar
H. R
BOB TADEMA SPORRY.
De kosten van het in stand hou
den van een dergelijk hospitaal
zijn natuurlijk hoog. Toch draait
het als bijna alle ziekenhuizen
ook voor mensen! geheel van
charitatieve giften. Voor het vo-
in de silo leeggooit. Of ze geven
verband, geneesmiddelen, spalkj es,
operatiemateriaal.
De Jains leggen vele beloften af
om een beter leven te leiden en
een hiervan bepaalt hun hele le
vensgang: ge zult niet doden en
dit dan in de meest letterlijke zin
van het woord. Niet doden bete
kent niets doden, zelfs geen bacte
rie! Daardoor zijn de huizen der
Jains zilverschoon want geen on
gedierte, zelfs het kleinste niet,
wordt er doodgeslagen maar zorg
vuldig weggebracht, want men er
kent wel degelijk het kwaad dat
het kan berokkenen. Zéér vrome
Jains hebben bedienden die iedere
stoel met een heel zacht stoffertje
als een ademtocht beroeren opdat
degeen die gaat zitten niet onge-
gelzickenhuis komen die naar Delhi
van Jains over de hele wereld
en dat zijn er nogal wat. Dan zijn
er de Jains die de Diamber Jain-
tempel, op het terrein waarvan
het hospitaal ligt, als religieus
centrum gebruiken. Hun bijdragen
kunnen groot genoemd worden,
zegt dokter Bawa, maar getallen
wilde hij niet noemen omdat dat
opschepperig zou lijken. Verder
zijn er de bijdragen van talloze
niet-Jains want ook zij interesse
ren zich voor het hospitaal. Hun
bijdragen variëren van een zakje
vogopzoer, een half brood, tot wat
resten eten als men arm is en het
zegt wel iets voor de Indiërs dat
ze hun armoede delen met de
vogels.Rijke mensen laten voer
in grote zakken bezorgen die men
weten iets vermorzeld. Sommigen,
en dat zijn de allervroomsten,
dragen een wit gazen maskertje
om geen bacterie in te ademen en
laten een bediende voor zich uitlo
per c-m alweer met een zacht
schuiertje de weg voor zijn voe
ten van levende wezens te ont-
Duits echtpaar stuurde een badknecht
met tien gulden weg op het strand om
een haring te halen; hij mocht de rest
houden) haalde hij grote figuren als
Tauber. Bartók, Horowitz, Menuhin
(toen nog een wonderkind), Stravinsky,
Milstein, Iturbi naar het Kurhaus Maar
ook orkesten als die van Coleman Haw
kins, Carter en Ellington. Cabaretiers als
Pisuisse, Pruis, Derby, Bandy en Davids
vierden er triomfen.
om te zien wat er van geworden is. Ada
ma Zijlstra wijdt weinig aandacht - ogen
schijnlijk aan deze periode- Zijn epi
loog over deze affaire is echter voor de
betrokkenen door zijn soberheid dode
lijk. Adama Zijlstra heeft een kleurrijke
geschiedenis van Scheveningen geschre
ven, niet geënt op notities of een dag
boek, maar op de gegevens uit het
geheugen. Hij schrijft beeldend. Zo zie
je de oude, wat norse strandbaas Hoger-
vorst uit de ochtendnevel opduiken, bij
mensen met vijftig jonge vogeltjes
tegelijk. Volgens dokter Bawa,
met wie ik een ochtend in het
ziekenhuis optrok, zijn de school
kinderen van Delhi, en dan niet
eens alleen de Jain-kinderen zijn
beste medewerkers. In die ochtend
dat ik er was kwamen er niet
minder dan twintig kinderen vo
gels bezorgen, bijna allemaal dui
ven want die zijn in Delhi talrijk
als grassprieten in een wei. Duiven
zijn voor vijfennegentig procent
verkeerslachtoffertjes. Ze vliegen
tegen voorruiten van auto’s, wor
den overreden, of krijgen net een
tik bij het wegvliegen. Meestal
resulteert dat in gebroken vleugels
of poeljes. Die worden dan vak
kundig gespalkt en verbonden. En
verder kunnen ze de talrijke ziek
ten hebben waaraan vogels kun
nen lijden: tumoren, zweren, luis,
huid- en veerziekten, zieke ogen,
wormen en meer van die ellendes.
Voor de behandeling geeft dokter
Bawa de voorkeur aan inheemse
geneesmethoden en wie de grote
volière betreedt, ziet daar de resul
taten van zijn kunnen en kennis:
honderden duiven die bezig zijn
opnieuw te leren vliegen of lopen;
een aantal pauwen die, heilige
vogels of niet, op de grote ver
keerswegen werden overreden en
dan snel naar het hospitaal ge
bracht. In India is de pauw name
lijk niet alleen een wilde maar
ook een heilige vogel. Ze worden
in het ziekenhuis overigens won
derlijk snel tam.
In het hoogseizoen werkten daar een
duizend man personeel.
Adama Zijlstra was aanvankelijk
„alleen maar” verantwoordelijk voor het
aantrekken van kunstenaars, artiesten,
bezigheden, die gedekt worden door het
hedendaagse begrip manager-impresa-
rio. Hij heeft het establishment van toen
vele aangename uren bezorgd. In de
glorietijd van Scheveningen vóór de oor
log, toen de Europese chique en de
nouveaux riches er flaneerden (een
Natuurlijk gaven die ontmoetingen
met de grote vedetten volop -stof tot
bizarre vertellingen. Een kostelijk
verhaal willen we in het kort vermel
den. De wonderlijke prof. Schneevoigt,
dirigent van het Residentie-orkest (dat
in Scheveningen huisde) had op een
gegeven moment geen zin om te dirige
ren, omdat hij de wijn verlokkelijker
vond. Adama trok hem mee. Schneevoigt
griste wat kersen van een schaal en at
pitten uitspuwend tussen zijn publiek liep
hij naar de lessenaar. Toen het orkest
speelde, ging hij tussen de musici
zitten met de armen over elkaar. Con
certmeester Swaap gaf het ritme aan.
Toen het stuk af was sprak hij tot het
publiek: „Zie je, zonder mij gaat het
minstens net zo goed”. Het werd een
dolle avond. In het boek kijkt men
achter de schermen van het reusachtige
vermaaksbedrijf, eigenlijk ook achter de
coulissen van een ver verleden tijdperk.
Adama verhaalt en passant van de lang
durige strijd om een casino. Hij vertelt
over de evacuatie tijdens de oorlog, over
de wederopbouw, over de gewijzigde in
zichten in het vermaakspatroon. Nieuwe
sterren komen naar voren in zijn boek
(met alle verhalen daaromheen) zoals
Rubinstein, Schipa, Cziffra, Ferrier, Has
kill, Jo Vincent nog, Stem, Wayenberg,
maar ook weer de groten van het caba-
ret-na-de-oorlog en internationale groot
heden als Piaf, Brei, Becaud enz. Adama
begeeft zich in zijn boek nog even op
zijpaden (zijn buitenlandse reizen) voor
dat hij zijn pen-rapier trekt in de epi
loog. Zwolsman verdwijnt uit het Sche-
veningse als de bulldozer van de bad
plaats.
De grote volière op de tweede
etage met honderden duiven en
twee aangereden pauwen.
Dokter Bawa, dierenarts en vogelspecialist, ge-
neesheer-directeur van het vogelziekenhuis in
Delhi. Als gepensioneerd dierenarts doet hij dit
werk con amore.
De Jains zijn in India een zeer
belangrijke groep al zijn ze niet
groot in aantal, ongeveer 2,5 mil
joen op het half miljard inwoners
van het hele subcontinent. De
Jain-sekte omvat non-conformis-
ten onder de hindoes. Ze zijn als
regel rijk en oefenen grote in
vloed uit en vooral in de grote
steden is de handel voor een vrij
groot deel in hun handen. Hun
geloof is minstens even oud als
het boeddisme en men noemt hen
de Nirgrantha, zij die vrij zijn van
banden. Hun religieuze hoofdfi
guur is Mahavira. Hij werd voor
afgegaan door drieëntwintig heili
gen en opgevolgd door patriar
chen. Ze hebben echter geen abso
lute godheid, maar het doel van
hun religieus streven is de bevrij-
ding van de zielsverhuizing.
Voor de Jain bestaat alle sub
stantie uit aan de ene kant leven
loze dingen, aan de andere kant
zielen of levens die jiva worden
genoemd. Zelfs de elementen zijn
de lienamen van de allerlaagst
geplaatste zielen, maar een ziel is
beslist géén materie. De ziel kan
zich wel ontwikkelen en is onver
woestbaar, zoals ook de intelligen
tie onverwoestbaar is. Er zijn twee
soorten zielen. De eerste soort is
aards en neemt deel aan de ge-
boori«ncyclus. Detweede soort is
voor eeuwig bevrijd en keert nim
mer meer aarde terug.
De hele gang van zaken rond de
wereldse ziel is nogal ingewikkeld,
maar in korte trekken komt het
hierop neer dat acht soorten karma
er in kunnen slagen de ziel bij
iedere hergeboorte iets lichter te
maken. Na de dood gaat de ziel in
een nieuw lichaam over en het is
ontzaglijk belangrijk hoe men
leeft om in betere vorm in een
volgend leven weer te keren en zo
uiteindelijk zo ver te komen, dat
de ziel bevrijd wordt van alles.
doen. Deze weit, die niet-doden,
vaak tot de uiterste consequentie
doorgevoerd, ligt ten grondslag aan
het vogelziekenhuis in Delhi. Zelfs
al is de directeur zelf geen Jains!
Overigens bestaan er ook zieken
huizen voor vele andere soorten
dieren. De Jains die een tuin rond
hun huis hebben kijken die iedere
dag na of er zich in de tropisch
welige bomen en heesters geen
gewonde of zieke vogels hebben
verborgen. Deze gevonden vogels
worden onverwijld naar het zie
kenhuis gebracht en daar liefdevol
opgenomen. Vooral in de tijd van
de nestvogels heeft men het er
druk mee. Dan komen er vaak
Mr. Adama Zijlstra is een man, wiens
voeten en geest nog staan in die tijd van
de beau monde van Den Haag. Hij is er
mee opgegroeid, heeft er van zijn vijfen
twintigste jaar af middenin gezeten en er
als directielid van de EMS (tegenwoordig
een geladen lettercombinatie) lijn en
richting aan gegeven. Niettemin had deze
Adama, puntig en kostelijk verteller, oog
voor de veranderingen van de tijd. Niet
voor niets bouwde hij na de oorlog, toen
„zijn” Stheveningen in puin lag, een
kwaadheid schuttingwoorden gebrui
kend, die de dames van de haute volée
met rode konen en hupjes haar Adama
deden gaan voor beklag. Adama had een
voortreffelijke repliek: „Maar, hoe kent
die woorden dan?” De EMS was een
grote vermaaksmaatschappij met hotels,
de Kurzaal, het Kurhaus-cabaret, het
Circus, het Palais de Danse (het lid
woord la van danse is er nooit tussenge
voegd), de Pier, het Pierpaviljoen met
zijn variétés, de cafeetjes, het Zeebad.
En bij iedere familie-aangele-
genheid, of die blij is als bij
geboorte en huwelijk, of droevig
zoals bij ziekte en dood, wordt het
vogelziekenhuis bedacht met esn
gift in geld of goederen. Vooral op
zondag is het geweldig druk want
dan komen er hele families naar
toe. De kleintjes leren er van de
groten goed te zijn voor vogels en
de var wat leeft. Op zondag
worden ook de genezen vogels
weer in vrijheid gesteld en dat is
een vreugdevolle aangelegenheid
als die wolk vogels uit de volière
wordt gelaten nadat ze weer goed
hebben leren vliegen met hun ge
broken maar nu weer goede en
sterke vleugels.
nieuwe badplaats op. En niet voor niets
was de EMS op een gegeven moment na
die oorlog een welvarende maatschappij.
Dat is eigenlijk het dramatische uit de
carrière van Adama Zijlstra: op het mo
ment, dat de EMS eindelijk door het
enorme succes van de nieuwe pier zijn
vleugels kon gaan uitslaan sloeg de kei
harde zakenwereld in de figuur van
Zwolsman (en zijn Landbank) toe. De
EMS nieuwe stijl ontstond en men behoeft
slechts door Scheveningen te wandelen
-
h
,u,;
WW-
4
