Mirakel van Mariken van Nieumeghen
onduidelijke film van Jos Stelling
een
Phia van Veenendaal
Kolder en dikke tranen van
verloor kort geding
Rakker en Stakker
Makker,
Examens
f
Vier films op de buis
hi
R
Danscentrum GRIEK
DANSEN IS PLEZIER VOOR TWEE
k
Geld speelt geen rol.
Meubelfabriek
j£L Oisterwijk
Proloog blij met uitspraken
Rotterdamse straatzangers in
Russische dichter
Glaezer aangehouden
Omroepwereldrecord
B
„Deining”
'1
DINSDAG
2 4
DECEMBER
19 74
KUNST
P
Subsidiekwestie
Ragtime
ZIJLWEG 49 - HAARLEM - Tel. 32.69.06
In het voorjaar van ’71 hield
de Utrechtse filmer Jos Stelling
zijn eerste persvoorstelling met
betrekking tot zijn grote speel
film „Mariken van Nieumeghen”,
waaraan hij al van 1969 af werk
te. Hij hoopte dat de première
ALLE MODERNE DANSEN IN 16 LESSEN
ZONDAG 5 JANUARI en WOENSDAG 8 JANUARI
AANVANG VAN ONZE VOORJAARCLUBS
eind ’72 zou kunnen plaatsvin
den. een datum die later in een
persbericht verschoven werd
naar voorjaar 1973. Het is ten
slotte 19 december 1974 gewor
den dat Stellings langzamerhand
legendarisch geworden film in
zeven bioscopen is kunnen star
ten en ook voor hen die nog niet
in de gelegenheid waren „Mari
ken” te zien, zal het duidelijk
zijn dat er zich achter de scher
men het een en ander moet heb
ben afgespeeld om de langzame
productie-procedure te verkla
ren.
(ADVERTENTIE)
(Van onze correspondent)
(Van onze kunstredactie)
y‘:
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
Moenen, de duivel, gespeeld door
Sander Bais in „Mariken van Nieu
meghen”
Wil ie ook meedoen, dan nu even opgeven
Het repertoire van Makker, Rakker en
Stakker laat zich moeilijk omschrijven.
Toonzaal: Amsterdam,
Leidsekade 102
(naast Lido, bij Leidseplein).
2de Kerstdag 9-18 uur, vrijdag en
zaterdag 9 - 18 uur.
Uw kopje koffie staat klaar.
ken. Dwars door het lawaai van de
beelden, de overdaad aan beweging,
lawaai en schokkende dingen, blijft
het lapwerk duidelijk zichtbaar. Stel
ling overschreeuwt zichzelf en mist
iedere vorm van discipline en gevoel
voor constructie. Hij is tenslotte ge
red door Du Mée en Bosdriesz die
aan een toonbare film zwoegden toen
de regisseur bezig was aan zijn twee
de speelfilm, „Elckerlijc”. Hopelijk
laat hij zich door critici die achteloos
voorbeelden als Fellini, Pasolini en
Resnais hebben laten vallen in hun
besprekingen, niet van de wijs bren
gen. Er is tenslotte niet altijd een
bekwame cutter bij de hand om op
nieuw uit brokstukken te redden wat
er te redden valt.
MOSKOU (AFP). De Russische dich
ter Alexander Glaezer is in Leningrad,
waar hij naartoe was gegaan voor een
tentoonstelling van abstracte kunst, aan
gehouden, zo heeft de non-conformisti-
sche schilder Oskar Roebin maandag in
Moskou meegedeeld.
In Moskou zelf was Glaezer de laatste
weken al door de politie beschuldigd
van deviezensmokkel.
MAKKER, RAKKER EN STAKKER
liederen van de vierde witte
dubbelelpee
Equity Law
Levensverzekeringen
helder als glas
Korte Voorhout 20 Den Haag
Men kan uitvoerige informatie over
die gang van zaken die aan de premiè
re voorafging, vinden in het laatste
nummer van „Skoop”, waarin Anton
Haakman interviews heeft met regis
seur Jos Stelling, cameraman Ernest
Bresser en tenslotte met Jan Bos
driesz die de uiteindelijke montage op
HAARLEM. Het belooft een gezel
lige boel te worden, zaterdagavond in
het Haarlemse jongerencentrum Deining.
Twee uur lang speelt dan namelijk het
Rotterdamse straatzangers-trio Makker,
Rakker en Stakker liederen van hun
vierde witte dubbelelpee. Een album dat
weliswaar nog nimmer op de platen-
markt is gesignaleerd, maar dat voor
een ieder die het trio heeft zien optre
den een begrip is. Mensen die van vro
lijkheid houden en die een eerlijk reper
toire van straatliederen kunnen waarde
ren, moeten zaterdag beslist gaan luiste
ren- Het adres van Deining is Ripperda-
straat 13a.
ook de langste tijd in het „vak”. Achter
schilderachtige naam Karei Kabelspier
gaat Herman Douw schuil. Hij speelt
gitaar en mandoline en verdiende voor
heen zijn brood met velerlei baantjes.
Bolle Henk (Henk Akkermans) blaast op
de mondharmonica, slaat op triangel en
lepels en bespeelt daarnaast de banjolil-
le. Hij kwam vroeger aan de kost door
de verkoop in watersportartikelen.
tafels stoelen
TV-kasten bankstellen
slaapkamers wandkasten'
dekenkisten
onen krijgt toegestuurd, waarin we
gemakkelijk een jeugdige Cary Grant
herkennen. Een reddende engel, want
hij trekt zich (in het nette) het lot
aan van de door de bisschop ver
waarloosde echtgenote, speelt met het
dochtertje en brengt wat vrolijkheid
in huis, waarop de bisschop met ja
loezie reageert. Niet geheel onbegrij
pelijk want de hemelse afgezant gaat
met mevrouw schaatsen rijden en
helpt haar zelfs bij het uitzoeken van
een hoed. Maar als hij tenslotte met
Kerstmis verdwijnt, heeft hij veel
scheve dingen recht gezet, een huwe
lijk gered en een parochielid het
begrip weldadigheid zonder bijbedoe
lingen bij gebracht. Henri Koster, de
regisseur van verschillende Deanne
Durbinfilms maakte dit zoete kerst
sprookje in 1948, toen er in Amerika
nog geloof in idealen bestond.
zich nam van het onoverzichtelijke
en omvangrijke materiaal dat Stel
ling min of meer in arrenmoede aan
Rob du Mée (Park Film) had toege
speeld.
Eerst iets over de merkwaardige
man, de drijvende kracht, mag men
wel zeggen, achter dit in eerste in
stantie uit de handen gelopen project.
Jos Stelling heeft geen filmopleiding
in de gebruikelijke zin gehad, noemt
zich dan ook autodidact die het op
kantoor niet kon uithouden, fotograaf
werd, maar geld verdiende bij zijn
broer in een snackbar toen hij zijn
eerste lange speelfilm op 8 mm
maakte. Die liet hij alleen aan fami
lie en kennissen zien, evenals zijn
andere „vingeroefeningen” op 8 en 16
mm die daarna volgden. Hij begon in
1966 aan de voorbereidingen van
„Mariken”, maakte de eerste proefop-
namen voor deze film in 1970 en
filmde toen verder tot eind 1973 in
weekends en op vrije dagen. In die
tijd heeft hij honderden figuranten
op „aandeelhoudersbasis” bereid ge
vonden mee te blijven doen met de
vele massascènes. Stelling enscèneer-
de, met Ernst Bresser (regisseur bij
de Stichting Film en Wetenschap) als
cameraman, talrijke middeleeuwse
taferelen die later hun functie in het
geheel zouden krijgen, kroegscènes
met dronken mannen en lallende
vrouwen, straatscènes met bedelaars
en pestlijders en monniken die de
lijken van straat halen om ze te
verbranden, buitenopnamen met de
rondtrekkende wagenspelers en met
Mariken die de veilige boerderij van
haar oom verlaat om in de boze
wereld op het verkeerde pad te raken
door zeven jaar met de duivel te
verkeren.
Stelling blijkt bij die opnamen, die
over een periode van een paar jaar
zonder veel samenhang bijeenge-
draaid te zijn, bezeten van het Brue-
gheliaanse aspect van de middeleeu
wen. In zijn opnamen komen slechts
bizarre figuren voor, mismaakten, een-
benigen, lepralijders, vervuilde bede
laars met puistige gezichten, verbon
den ogen, tandloze monden. Een roe
rig volkje bovendien dat voortdurend
vecht, lalt, dronkemanspraat en ver
kort geding behandelen dat de 17 be
stuursleden van de Stichting Toneel
groep Proloog persoonlijk tegen me
vrouw Van Veenendaal hebben aange
spannen. Daartoe zijn deze bestuursle
den, alsmede mevrouw Van Veenendaal
opgeroepen, waarbij dan tevens zal wor
den geprobeerd beide partijen tot een
vergelijk te brengen.
Het kan niet op deze week, liefst
vier films op het scherm tussen 21 en
27 deceber en zelfs voor eerste kerst
dag heeft de AVRO een passende
rolprent gevonden om goedkoop de
tijd door te komen. „The Bishop’s
Wife” is de titel die al aangeeft dat
dit bioscoopamusement niet zal mis
staan op deze plechtige dag. Boven
dien is er een slot aan de film met
een kerstboom, wat wil men nog
meer?
David Niven speelt in „Hoog Be
zoek” zoals de titel hier luidt, een
Amerikaanse bisschop van een der
vele niet katholieke godsdienstordes,
die de Verenigde Staten kennen, een
door drukte en lastige parochianen
gekweld man die in wanhoop een
automatisch gebed ombijstand naar
de hemel zendt en prompt als ant
woord een afgezant uit de hoge regi-
In de Maasstad klinkt de naam Mak
ker, Rakker en Stakker als een klok.
Met name in de zomer is het trio aktief
in de binnenstad. Met acht muziekin
strumenten en een hoop kolder in hun
bagage schuimen ze de terrasjes af en
treden ze op in de verschillende muziek
tenten. Ook op de boulevard in Scheve-
ningen worden ze regelmatig aangetrof
fen. Buiten het zomerseizoen moeten ze
het voornamelijk hebben van optredens
in clubs en sociëteiten.
Wie achter de ware namen van Mak
ker, Rakker en Stakker wil komen,
dient trapsgewijs te werk te gaan. De
Rotterdammers beschikken namelijk ie
der nog over een bijnaam. Zo heet Arie
Aardbeien gewoon Arie van der Kloos
ter. Hij speelt gitaar en vijfsnarig banjo.
Vanaf 1970 heeft hij zijn straatzangers-
vergunning en hij zit van de drie dan
i
Iemand die nu 35 jaar is kan van ons de verzekering krijgen
dat we het volgende prompt en belastingvrij uitkeren
t 50.000,- gegarandeerd en belastingvrij op z’n 65e jaar,
hetgeen kan oplopen tot
f 115.500,- bij een könstant rendement op de veilige
Staats- en Gemeenteleningen van 9%.
(En dat rendement is haalbaar in deze tijd van
hoogrehtende obligaties.)
f 50.000,- plus alle bijgeschreven rentewinst belastingvrij bij
overlijden voor het 65e levensjaar.
Dit kunnen we beloven dank zij ons unieke
Verzekerd Groei-projekt 3.
Een projekt waarmee u spaart èn uzelf, uw gezin, tegen risico
verzekert bovendien.
In het bovenstaande voorbeeld kost dat een 35-jarige man
11.327,50. per jaar.
Wilt u in een rekenvoorbeeld de hoofdrol spelen?
Bel uw verzekeringadviseur, u heeft een geldige reden.
De goede verzekeringadviseur kent E&L. Als de beste.
In ieder geval bestaat het voor de helft
uit Engelse songs en voor de andere
helft uit Nederlandstalige liederen- De
Nederlandse teksten schrijft het drietal
zelf, het Engelse werk is uit verschillen
de windstreken komen aanwaaien, maar
voornamelijk uit het westen natuurlijk.
Henk Akkermans zelf vat het repertoire
samen onder de reeks „ragtime, straat
liederen, gevat Nederlands, Iers en dik-
ke-tranen-country”.
Makker, ^Rakker en Stakker, die in de
huidige samenstelling twee jaar bestaan,
zijn al enige tijd bezig een platenmaat
schappij te interesseren. Tot op heden,
merkwaardig genoeg, nog zonder con
creet resultaat Goede vrienden van het
drietal de eveneens uit Rotterdam af
komstige Bill Brooker’s Jugband zijn
sinds enige maanden onder dak bij Ne
gram en hebben daar een schitterende
debuutelpee gemaakt.
Maar, ofschoon zij een steuntje in de
rug best kunnen gebruiken, prevaleert
bij Makker, Rakker en Stakker voorlopig
de gezelligheid van een optreden boven
de noodzaak van een plaat. Dus houden
ze het vooralsnog maar op hun vierde
witte dubbelelpee.
Tussen twee haakjes, mocht het trio
ooit een kwartet worden, dan ligt er al
een naam klaar voor de vierde man.
Knakker.
wensingen uitslaat en toegeeft aan
zijn geilheid.
Op zichzelf zijn die opnamen vaak
van een verrassende kwaliteit, mooi
van belichting, effectief van composi
tie, maar bij elkaar toch niet meer
dan bewegende illustraties bij de
Middeleeuwse legende van het meisje
dat haar ziel aan de duivel verkocht,
maar door Maria gered werd.
Zó kreeg Jan Bosdriesz, de man die
de montage verzorgde o.m. bij „Wat
zien ik”, „Turks Fruit” en „The Fa
mily”, het materiaal in handen, een
chaotische documentaire over de
middeleeuwen waarop Brueghel en
Jeroen Bosch een bepalende invloed
hadden uitgeoefend. Mies Bouhuys
werd er nog bij gehaald om teksten
achter de beelden te schrijven en
enkele dialogen die bij close-ups lip
synchroon moesten zijn, Adrian Brine
zorgde voor de dialoog-regie en Ruud
Bos voor „oud”-klinkende muziek,
waarbij Kees Boeke op de blokfluit
speelde.
Het kon niet anders of het resul
taat moest een tweeslachtige ondui
delijke film worden, waarin het ver
haal zo nu en dan opduikt uit het
geweld van de vaak hysterische beel
den. Wie geen vage herinnering aan
het oud-Nederlandse verhaal heeft
(dat inmiddels een vrije bewerking
had ondergaan) zal moeite hebben de
gebeurtenissen waarvan Mariken (een
mooie rol van Ronnie Montage) het
slachtoffer wordt, te reconstrueren.
De film begint als de pestepidemie
is uitgebroken en wordt toegeschre
ven aan de omgang van Mariken met
de duivel. Om niet als heks verbrand
te worden, legt Mariken zich tussen
de lijken op straat en overdenkt hoe
het zo ver met haar is gekomen. De
slecht verstaanbare tekst en de wille
keur van beeld-opvolging - Bosdriesz
heeft tenslotte ook maar moeten
werken met het min of meer toeval
lig aanwezige materiaal - maken die
filmconstructie niet erg duidelijk, zo
als ook bij het verdere verloop der
gebeurtenissen enig gedwongen raad-
werk wel noodzakelijk is.
Dat alles maakt dat „Mariken van
Nieumeghen” niet de gebeurtenis is
die sommige recensenten ervan ma-
Noch de advocaat van mevrouw Van
Veenendaal, noch de vertegenwoordiger
van Proloog was bij de uitspraak in Den
Bosch aanwezig.
De rechtbank overwoog in haar von
nis, dat de gedaagde haar beschuldigin
gen tegen Proloog over het achterhou
den van geld, ontvangen van vreemd
geld, spionage, het plaatsen van afluister
apparatuur en diefstal van documenten,
alsmede het ondermijnen van de demo
cratie door het geven van eenzijdig ge
richte toneelvoorstellingen, niet heeft
kunnen waarmaken.
Bovendien had volgens de rechtbank
de gedaagde andere mogelijkheden kun
nen gebruiken: aangifte bij de politie of
justitie, alsmede een verzoek aan het
Openbaar Ministerie tot onderzoek, zoals
dat op stichtingen kan worden ingesteld.
Het rechtscollege is tevens niet van oor
deel dat de handelwijze van de gedaagde
ten dienste van het openbaar belang kan
worden genoemd.
Na het uitspreken van het vonnis
deelde president mr. Cremers nog mee,
dat inderdaad bij de zitting van een
week geleden de getuig eMeulemans, de
door de advocaat van mevrouw Van
Veenendaal opgeroepen politieman, in het
gerechtsgebouw in Den Bosch aanwezig
was geweest. Hij was echter niet opge
roepen door de advocaat die hem had
moeten horen, terwijl de verdediger van
mevrouw Van Veenendaal bovendien
niet aan de getuige had meegedeeld dat
hij zichzelf had dienen te melden en dus
niet in de wachtkamer moest blijven
wachten op een oproep van de gerechts
deurwaarder.
Op 7 januari 1975 om drie uur ’s mid
dags zal de rechtbank in Den Bosch het
De toneelgroep Proloog heeft de be
slissing van de regering om de werk
groep in 1975 het voortbestaan mogelijk
te maken en de uitspraak in het kort
geding tegen mevrouw van Veenendaal
een overwinning genoemd voor het poli
tiek vormingstheater. Dit staat in een
verklaring van Proloog.
Proloog is verheugd dat de regering
zich niet heeft laten „imponeren” door
de „onverwachte” beschuldigingen van
het Tweede Kamerlid
Glaezers aanhouding was zondag, toen
de dichter bezpekers aan de tentoonstel
ling interviewde. De expositie wordt of
ficieel toegestaan.
„De uitspraak van CRM is nog geen
keiharde garantie voor het voortbestaan
van Proloog. B. en W. van Eindhoven
garandeerden destijds ook het voortbe
staan van de to eelwerkgroep. De ge
meenteraad oordeelde echter andters.
Datzelfde gebeurde in een later stadium
in ’s-Hertogenbosch waar het college
van Gedeputeerde Staten de nodige ga
ranties ook wilden verlenen, maar ook
niets konden uitrichten omdat Provinci
ale Staten niet wilden. Daarom is het
voor ons van levensbelang de vraag wat
de Tweede Kamer gaat dóen”, aldus
’t Mannetje.
DEN BOSCH. De president van de
rechtbank in ’s-Hertogenbosch mr. J.
Cremers heeft het DS-’70-Iid, mevrouw
S. van Veenendaal-van Mechelen ver
oordeeld tot een dwangsom van 1000
als zij opnieuw door uitspraken of door
publikaties de naam van de toneelwerk-
groep Proloog in diskrediet brengt, zoals
dat was gebeurd door een artikel in een
landelijk ochtendblad op 3 december.
Bovendien werd zij veroordeeld in de
kosten van het geding: 525.
BOGOTA (AFP). Twee Columbi-
aanse omroepers en een geluidstechnicus
hebben maandag een wereldrecord ge
broken door 81 uur om te roepen. Ze
sloegen het record van 76 uur van een
Argentijns team.
Armando Plata, William Vinasco en
Alfredo Zabala, werkzaam bij het radio
station Toledar in Tequendama, zijn
uitgeput naar een ziekenhuis gebracht
waar ze het volgens artsen al weer wat
beter maken
Ir. Kommer ’t Mannetje, zakelijk lei
der van Proloog noemt de uitspraak van
het ministerie van CRM om Proloog te
subsidiëren, zoals we gisteren hebben
gemeld, een goede zaak. „Blijft natuur
lijk de vraag wat de Tweede Kamer, die
in het voorjaar de begroting van
CRM behandelt, gaat doen”, aldus
’t Mannetje. „Ik neem aan dat DS’70
over de zaak nog wel iets te berde zal
brengen. Ik verwacht dat deze partij er
wel tegen aan zal willen”. Onverdeeld
optimistisch is de zakelijk leider van
Proloog, die overigens zelf nog niets van
CRM had gehoord, niet.
HAARLEM. HOGERE TECHNI
SCHE SCHOOL. Geslaagd voor het exa
men bouwkunde: J. M. Breetveld, Uit
geest- Weg- en waterbouwkunde: F.
Bootsma, Schoort; W. G. Langendijk,
Beverwijk; P. A. Hoogewerf, Driehuis; J.
M. A. van Maris, Heemstede; W. J. A-
Ran, Den Burg Texel; A. C. Rebergen,
Haarlem; en A. P. Smits, met lof, Bloe-
mendaal. Werktuigbouwkunde: P. Koper,
Zandvoort; J. M. van Suylekom, Heem
stede. Elektrotechniek: R. Bel, Ursem; R-
Dijt, Zandvoort; T A. C. Postema, Over-
veen; J. G. J- Schuckard, Alkmaar; C. J.
Segers, Lisse. Scheepsbouwkunde: W.
Nissen, Bussum. Vliegtuigbouwkunde: J.
Kuikman, Leeuwarden; D. R. Jonker,
Schiermonnikoog.
