Beide partijen wel tevreden over nieuwe regeling
Gebrek aan coördinatie grootste probleem
een miljoen gulden aan prijzen
jffiBEURS
Ongekende koersval in
het afgelopen jaar
1
FAM maakt al^^jaar stofzuigers, maar dat wil nog niet
zeggen dat ze ook kunnen vliegen...
AMSTERDAMS SYNAGOGENBOEK
26 FAM stofzuigers!
■■■M
L
2 8
ZATERDAG
DECEMBER
ECONOMIE
11
1974
!.O
(Van onze redactie economie)
,7:1
Bondswerk
Niet bereid
Onverantwoord
qA
I
qA
'>.J8
igiuli
it’
DEN HAAG. Hoewel met de collectieve arbeidsovereenkomst voor
de werkers in de bejaardentehuizen, die per 1 januari van kracht wordt,
een mijlpaal is bereikt, is dit nog maar een klein begin van wat uitein
delijk moet worden bereikt. In de bejaardenzorg heersen nog vele onge
wenste situaties, waaraan door middel van de cao een einde moet worden
gemaakt. De nu tot stand gekomen overeenkomst is een na vele jaren
bereikt compromis, maar de vakbonden hebben nog vele wensen waarover
volgend jaar moet worden gesproken.
T oeslagproblemen
Groot verloop
,3S
Cao-bejaardenzorg: goed begin
t
3
u n-:-i
(Van een medewerker)
nl
■w
dit
de
'=r>
tarn
(ADVERTENTIE)
ï3
s
verlof, werktijd, vergoeding van studie-,
ziekte- en verhuiskosten, voeding en in
woning en een wachtgeldregeling.
Het congres wordt door de initiatief
nemers ook gezien afs een element dat
mede de gedachte kan bepalen op de
Structuurnota-gezondheidszorg die kort
daarop (in mei) in de Tweede Kamer in
behandeling zal komen.
:lax
reid
Br.
d ssno
JpowT
aest
zei
ben
leid
an-
;rk-
Tel.
jriqc
is9
ni .H.T
Burgemeester Samkalden van Amsterdam (links) heeft gisteren het eerste exemplaar
in ontvangst genomen van het boek „Synagogen in Amsterdam’’, geschreven door
J. F. van Agt. Het boek, een coproductie van de Rijksdienst voor Monumentenzorg
en het Staatsdrukkerij- en Uitgeverijbedrijf, werd de burgemeester aangeboden door
de hoofdredacteur van de Staatsdrukkerij, de heer Th. H. Oltheten (rechts).
Olie moet gebruikt worden wil
economie niet vastlopen. Daar waar de
olie direct door de consument besteed
wordt als benzine e.d. trad evenwel een
bezuiniging in het verbruik op, waardoor
als gevolg van de oliecrisis belangrijke
bedrijfstakken als de automobielfabrie
ken onmiddellijk grote afzetmoeilijkhe-
den kregen. Maar langzamerhand kwam
de veel duurdere olieprijs ook in de
eindprijs van ontelbare andere produk-
ten jot uitdrukking zodat gedurende het
hele jaar 1974 de fors opwaartse prijs
ontwikkeling zijn stempel op het geheel
bleef drukken.
De beurs wordt dikwijls het spiegel
beeld van de conjunctuur genoemd. En
ook ditmaal stond de koersval niet op
zichzelf. Langzaam maar zeker kwam de
zware recessiebui naderbij en zelfs toen
het nog redelijk goed ging was er met
de beurs in het algemeen vrijwel geen
land te bezeilen. Deze bleef de vooral
later in 1974 sterk versnelde recessie in
het vizier houden en vertoonde nergens
enige neiging tot een krachtig herstel.
waardoor de recessie die in de autosec
tor begon, zich naar andere belangrijke
bedrijfstakken ging overplanten, zoals
textiel, chemie, papier, en als er geen
verbetering optreedt volgend jaar ook de
metaal. Daar waar men niet in staat
was de veel duurdere olierekening door
bezuiniging elders op te vangen, ontston
den grote tekorten. Landen als Italië,
Frankrijk, Denemarken en natuurlijk
Engeland kwamen voor gigantische be
talingsbalanstekorten te staan. Maar ook
in de Verenigde Staten sloeg de beta
lingsbalans van een overschot over in
een tekort. Alleen de Bondsrepubliek,
die door zijn technische prestaties in de
ontwikkelingslanden een steeds belang-
rijker alternatief biedt voor Ameri
kaanse bijstand en hulp, boekte in 1974
een enorm overschot op zijn handelsba-
lans, terwijl de Benelux eveneens een
gunstige uitzondering maakte.
Als bepaalde onmisbare goederen
o.a. olie uit het normale bestedings
pakket plotseling viermaal zo duur
worden en de kopers hebben er geen
extra geld voor ter beschikking, dan
moet er elders bezuinigd worden tenein
de ruimte te maken voor de blijvende
aankoop van de veel duurdere produk-
ten. Zo ongeveer was het patroon
jaar voor de wereldconsumptie.
Dit veroorzaakte nieuwe bezuinigin
gen en een druk op de bestedingen,
Kort na het inwerkingtreden van de
cao zal ook de pensioenvoorziening voor
de werknemers in de bejaartentehuizen
zijn geregeld. Per 1 juli 1975 treedt de
gehele sector toe tot het bedrijfspensi
oenfonds Gezondheid, Geestelijke en
Maatschappelijke Belangen (PGGM),
waarbij ook al de zieken- en verpleegte
huizen, de kruisverenigingen en de
buurt- en clubhuizen zijn aangesloten.
Voor de beurswereld was het nu bijna
verstreken jaar rampzalig. Nimmer werd
in één jaar zoveel afgebroken en zulke
dramatische dalingen geboekt. Indien de
inflatie-index in de berekening wordt
opgenomen en de huidige beursniveaus
vergeleken worden met die van de zwa
re crisis 1929-1930 dan staat menige
effectenbeurs daar beneden.
Ons land, dat door zijn aardgasreser
ves de energiebalans in evenwicht kon
krijgen, ontwikkelde zich eveneens ten
opzichte van het buitenland in gunstige
zin. De enorme koersval die door de
oliecrisis in de laatste drie maanden van
1973 op alle westerse beurzen optrad,
werd aanvankelijk in 1974 niet doorge
trokken. Het bleek dat de sombere ver
wachtingen van de conjuncturele gevol
gen van die crisis pas later in 1974
zouden optreden. Men had zich in het
tijdstip van de werkelijke recessie ver
gist, en dit gaf de beursontwikkeling in
de eerste helft van 1974 enig soulaas.
Zowel in Wall Street als in Amsterdam
bleven de beursgemiddelden goed op ni
veau. Wall Street begon echter in het
midden van maart te aarzelen omdat
toen de rente snel omhoog liep. Op de
Ook elders was het beursklimaat in de
tweede helft van 1974 uitermate slecht.
Niet het minst in Londen, waar de beurs
nog dieper zonk dan in de beruchte
cirisperiode 1929-’30. Zürich, Düsseldorf
en niet te vergeten Tokio leden eveneens
zware verliezen en nog altijd is er weinig
licht in de duisternis. Ook omdat vrijwel
ieder land dat door de oliecrisis getrof
fen werd, nu in een zware worsteling is
geraakt met recessie en inflatie en het
nog altijd niet duidelijk is of het spook
beeld van ieder de combinatie van
inflatie en recessie afdoende te ver
mijden is.
Op die gedaehtengang wordt in april
in de RAI te Amsterdam voor het
eerst in Nederland, in Europa en eigen
lijk in de hele wereld een congres
gehouden, gebaseerd over de planning in
de gezondheidszorg.
Op komst zijnde, fundamentele beslis
singen die de hele structuur van de
gezondheidszorg betreffen, maken een
planning nodig, die aan de ene kant
zoveel mogelijk harde gegevens en aan de
andere kant op duidelijk omlijnde doel
stellingen is gebaseerd. Voor een derge
lijke planning is goede kennis nodig van
de grondbeginselen en methodieken van
de planning zelf, plus inzicht in de
noodzakelijke hulpwetenschappen. Ge
zond verstand alleen is niet genoeg. In
Nederland en ook daarbuiten be
staat een tekort aan deskundige planners
en ook aan de opleiding op dit gebied
ontbreekt nog veel.
Vier hoogleraren in de ziekenhuiswe
tenschappen te Utrecht, Amsterdam,
Nijmegen en Leuven, hebben samen met
*T*»,<»chtse hoogleraar in de internati-
aspecten «n ae oeoefening van de
Maar dat neemt niet weg dat „moeder-de-vrouw" er wèl mee in de wolken is! Ter
gelegenheid van haar 25-jarig bestaan stelt de Verenigde FAM fabriek^) B.V. te
Maarssen, ten bate van de Nationale Puzzelaktie, 26 stofzuigers type ^ËNTURA-
SWINGTOP, ter beschikking, totale waarde g 526
Al deze enorme dalingen zouden zeker
niet tot stand zijn gekomen indien de
Engelse beleggers hun ontvangen gul
dens niet tegen extra hoge prijzen aan
de naar deviezen hongerende Britse au
toriteiten konden verkopen. De premie
daarop liep zelfs op naar de 100 percent
en dan vielen de ongetwijfeld zware
koersverliezen waarmee deze uitverkoop
plaats had, nog mee.
Hieronder leden vooral aandelen-Ko-
ninklijke Petroleum, die zakten van bij
na 100 op 60 en Unilever die instortte
van 118 op 69. Gelukkig trad voor
beide fondsen in december enig herstel
in, hoewel de olies nog altijd beangsti
gend dicht rond de laagste koersen van
1974 zijn blijven zweven.
Een deel van de achterban van de
werkgeversorganisaties bleek echter on
verwacht niet bereid tot goedkeuring.
Ook 1 juli 1974 bleek niet haalbaar.
Nieuw overleg leidde er uiteindelijk toe
dat de overgrote meerderheid der leden
van de werkgeversverenigingen haar fi
at gaf. Hoewel maar 20 percent van de
betrokken werknemers bij de bonden is
aangesloten, twijfelt men er niet aan dat
minister Boersma de cao verbindend zal
verklaren.
Tot dusver werd gewerkt met zoge
naamde adviesregelingen die bepaald
niet ideaal waren, als overgangsfase
naar een cao. Met de nieuwe overeen
komst wordt het personeel een groot
stuk rechtszekerheid gegeven, terwijl
ook de werkgevers weten waaraan zij
toe zijn. In 1968 werd een akkoord
bereikt inzake de salarissen: de maatre
gelen voor het overheidspersoneel wer
den ook hier van toepassing.
Voorlopig blijft deze maatstaf gehan
teerd, zo is in de cao vastgelegd. Dit
houdt in dat het personeel in de bejaar
denzorg voor 1975 de salarismaatregelen
van de overheid moet af wachten. Verschil
in deze cao met vele andere is dat niet
alleen de salariëring wordt geregeld,
maar ook een groot aantal andere rech
ten en plichten zoals doorbetaling van
loon tijdens ziekte, normaal en bijzonder
(Van onze correspondent)
UTRECHT. Er wordt in Nederland
wel veel gepland op het gebied van de
gezondheidszorg, maar nog (te) weinig
gecoördineerd. Met andere woorden:
deskundigen op het gebied van de ge
zondheidszorg houden zich intensief be
zig met deelproblemen, maar er is een
veel grotere inbreng nodig van deskun
digen op het gebied van de planning om
dat alïemaal zinvol samen te harken.
De cao bevat wel een passage, waarin
wordt aangespoord op het instellen van
enigerlei vorm van overleg. Enkele klei
nere tehuizen hebben ondernemingsra
den of andere overlegfiguren. Ook moet
het zogenaamde bondswerk in het be
drijf nog op gang komen, dat wil zeggen
dat in elk tehuis één of meer contact
personen namens de vakbeweging uit en
voor het personeel kunnen werken en
daarvoor ook faciliteiten krijgen.
Hoewel dus ook in werknemerskring
vreugde bestaat over het tot stand ko
men van een cao die aan veel onduide
lijkheden een einde moet maken, weet
men dat er nog zeer veel te doen is om
de verhouding binnen de bejaardente
huizen optimaal te maken. De komende
jaren moeten veel aanvullingen en ver
beteringen tot stand komen.
De nieuwe cao is naar aantal werkne
mers de vijfde in grootte van ons land.
Niettemin vallen vele werkers in de
bejaardenzorg er buiten: het personeel
dat werkt in service-flats voor bejaar
den. De moeilijkheid is dat er in dit
geval geen overkoepelende werkgevers
vereniging als partij voor een overeen
komst bestaat. De vakbonden blijven
echter ijveren voor een regeling op dit
gebied.
Congres over planning
gezondheidszorg
geneeskunde, prof. dr. C. L. C. van
Nieuwenhuizen, het initiatief genomen op
een tweedaags congres een aantal zaken
op een rijtje te zetten. Mede-initiatiefne-
mers zijn het Nationaal Ziekenhuisinsti
tuut, het Nederlands Huisartseninstituut
in Utrecht en het Nederlands Instituut
voor preventieve Geneeskunde in Leiden.
Er is een Stichting Congres Planning
Gezondheidszorg opgericht en er is een
programma uitgewerkt waaraan een
groot aantal buitenlandse topfiguren uit
de sector van de volksgezondheid zal
meewerken.
Hoofdonderwerpen op het congres
zijn: vaststelling van de behoefte aan en
de vraag naar gezondheidszorg; vaststel
ling van structuur- en organisatiepatro
nen om in antwoord op deze behoefte
zorg te verlenen; de werving en oplei
ding van mankracht en als speciaal
onderwerp de moderne organisatie- en
gedragsleer, een vrij jonge tak van we
tenschap die tot nu toe meer toegepast
is op industrie en andere maatschappe
lijke activiteiten dan juist in de gezond
heidszorg.
De organisatoren rekenen op deelne
ming niet alleen uit de medische sector,
maar ook uit andere delen van de ge
zondheidszorg zoals de para-medische
sector, de ziekenfondsen en vertegen
woordigers van patiëntenorganisaties
mogelijk ook op organisaties van toe
komstige patiënten („iedereen”).
diensten, vanwege de eenzaamheid en
het gevoel van onveiligheid, want er
zijn meestal ’s avonds óf nachts geen
receptionistes of portiers. De vraag is nu
maar wat het juiste midden is tussen
wenselijkheden en mogelijkheden.
Veel problemen gaf steeds de toelage
voor onregelmatige diensten. In 1969
werd daarover een akkoord bereikt,
maar tot dusver wordt deze regeling nog
maar in ongéveer de helft van de tehui
zen toegepast. In sommige tehuizen
krijgt men niets betaald, in andere wei
nig. De regeling voorziet in een toeslag
van 40 percent voor diensten tussen 10
uur ’s avonds en 6 uur ’s morgens, van 30
percent voor de zaterdagen en van 45
percent voor zon- en feestdagen.
Op de volledige uitvoering van deze
bepaling zullen de bonden nauwlettend
toezien, zo hebben zij zich voorgenomen.
Het niet voldoen aan deze en andere
eisen, die de cao stelt, zal desnoods met
behulp van de rechter worden afgedwon
gen. Zo zijn er ook kwesties met de
studiekostenregeling, die nu volgens de
cao moeten worden toegepast. Dat ge
beurde lang niet overal.
Voorgeschreven is nu dat de directies
het personeel 75 percent van de kosten
voor verdere opleiding in ’t vak vergoe
den. De bonden zullen er echter voor
gaan ijveren dat dit 100 percent wordt.
Zij vinden dat de vakopleiding moet
worden gemaakt op kosten van de tehui
zen en binnen de werktijden van de
werknemers.
Een heet hangijzer in het verdere over
leg wordt zonder twijfel de personeels
formatie. Er is een gemiddelde norm
van drie personeelsleden op tien bejaar
den, maar vele tehuizen voldoen daaraan
niet. De verzorging van bejaarden is een
veeleisende arbeid. Daartegenover dient
een goed arbeidsvoorwaardenbeleid te
worden gesteld. Maar dat houdt volgens
de bonden ook in dat er eisen moeten
worden gesteld ten aanzien van de om
vang van het personeelsbestand.
Een sector als deze, waarin voorname
lijk vrouwen werken er zijn alleen
mannen in functies als directeur, admi
nistrateur, monteur, kok, geeft zijn
bijzondere problemen. Zo kampen de
vakorganisaties met de geringe organisa-
tiebereidheid een veelvoorkomend
euvel in vrouwenberoepen, zoals ook in
een sector als die van het winkelperso
neel. Een bepaalde gemiddelde leeftijd
van de bejaardenverzorgsters is moeilijk
te geven.
Er zijn veel jonge meisjes in dit vak
werkzaam, maar het aantal getrouwde
vrouwen neemt steeds meer toe. Deze
zijn soms part-time, maar lang niet
altijd, vaak zeer gemotiveerd en dan ook
bereid cursussen te volgen ter verdere
bekwaming. De bejaardenverzorgsters
zijn meestal full-time. Helaas consta
teert men ook een groot verloop onder
het personeel van de bejaardentehuizen:
ongeveer 30 percent. Oorzaken als een
minder goed personeelsbeleid, verschil
lende toepassing van het arbeidsvoor
waardenbeleid (waaraan de cao nu een
einde moet maken) en soms de slechte
werksfeer.
Aan de begeleiding van personeel en
besturen mankeert nog zeer veel, meent
men in vakorganisatiekring. Ten dele
kan dit voor de werkneemsters worden
verbeterd door de medezeggenschap op
peil te brengen. Daarover staat nog iets
in de cao, maar ondernemingsraden be
horen er in ieder geval te zijn in de
tehuizen met meer dan 100 personeelsle
den. Dat zijn er ongeveer 15, in de
meeste instellingen zijn dat tussen de 25
en 50 werknemers.
Andere fondsen, die zwaar onder En
gelse verkopen leden, waren Nederland
se Scheepvaart Unie, met een val van
ƒ138 op ƒ92 en de KNSM, die daalde
van 154 op 105. Ook van Ommeren
liep fors terug van 400 tot 244, maar
steeg in december weer tot dicht tegen
300. Ook meer lokale vroegere favo
rieten van het speculatief Engels beleg-
gingskapitaal moesten het in 1974 zwaar
verduren. Ennia bijvoorbeeld liep van H"
172 naar 92, maar liep de laatste
weken van het jaar weer op tot rond
115. Nationale Nederlanden zakte van
74 tot 47. Pakhoed daalde van 166
op f 109. Bos-Kalis van 110 op 65.
Holec van ƒ287 op ƒ175. IHC-Holland
van ƒ63 op ƒ16. Meneba van’ƒ164 op
51 en Pont van 350 op 200.
Er zijn echter ook enkele lichtpunten.
De grondstoffen uit vooral de metaal- viG
hoek zijn in 1974 flink in prijs gedaald
en de rente loopt terug. Het is kenmer
kend voor dit laatste verschijnsel, dat de
Bank voor Nederlandse Gemeenten in
1974 begon met een 9,5-percentslening
en er mee eindigde, maar in die tussen
tijd tot officiële leningen van 11 percent
is moeten overgaan om voldoende geld
te kunnen bemachtigen. Laten wij daar
om eindigen met de OESO-hoop uit te
spreken, dat de kleine landen de komen
de moeilijke tijden nog het beste het
hoofd zullen kunnen bieden.
taiuo/l
iH-il A
!8£ .IoJ
:<ibaoq>
U ibuofl
Inoorios.
,(3V3Bb
id nag
:nrialurf
top van 891 voor 30 industriële waarden
liep de Dow Jones-index in New York
in snelle vaart terug tot er in de decem
bermaand een dieptepunt viel rond 575
ruim 300 punten lager.
In diezelfde tijd steeg de rente in
Amerika van 8 pet tot boven de 12 pet.
In Amsterdam konden de belangrijk
ste beursgroepen hun lichte koersstijgin
gen echter voortzetten en weken daar
mee geheel af van het gedrag van de
grote Newyorkse zuster, wat niet vaak
gebeurt. Zelfs de internationals bleven
goed liggen en boekten in het midden
van juni de top van het jaar op ruim 90.
Voor de industrie kwam de top op 141
in april en voor de beurs in het alge
meen op 118 in april.
Hoe snel het daarna naar beneden
Sing, blijkt wel uit de dieptepunten,
want de internationals kwamen in okto
ber al op even 60, in welke maand ook.
het dieptepunt van 94 voor de lokale
industrie viel. Aan deze enorme koersval
was echter ook het buitenland debet.
Vooral Engeland, dat op grootscheepse
wijze in de jaren 1971 en ’72 opgekochte
pakketten Nederlandse aandelen weer
ging aanbieden.
Deze mening heerst in kringen van de
drie bonden van overheidspersoneel, die
deze cao hebben afgesloten met de vijf
werkgeversorganisaties (algemeen, pro
testant, katholiek, humanistisch en par
ticulier). De overeenkomst betreft 50.000
werknemers van wie 13.000 part-timers.
Zij werken in 1800 bejaardentehuizen,
waarvan er 1300 door besturen en 500
door particuliere personen worden geleid.
Totaal aantal bewoners 130.000.
Er zijn bijzondere kanten aan deze
cao. De betrokken personeelsleden zijn
voor 80 percent vrouwen. Het is de
eerste, die tot stand kwam in de zoge
naamde verzorgende- en welzijnssector
(de CAO voor de ziekenhuizen - een
veel groter gebied - zal waarschijnlijk
pas per 1 januari 1976 gaan werken).
Onder deze cao vallen alle werknemers,
dus tot en met de directie- en stafleden.
De bonden beschouwen dit als een soort
doorbraak.
Hiermee is op dit gebied voldaan aan
één van de zogenaamde immateriële
punten, die de vakbeweging als zeer be
langrijk presenteerde bij de mislukte
onderhandelingen voor het centraal ak
koord 1975. Aan de andere kant is het
voor de bonden van overheidspersoneel
niet zo uniek, omdat in het overleg met
de rijksoverheid ook wordt onderhandeld
tot de hoogste salarisniveaus.
Heeft men tegenwoordig in de meeste
sectoren te maken met categoraal geor
ganiseerde verenigingen van hoger perso
neel, hier stonden slechts tegenover
elkaar de werkgevers, die in een stichting
samenwerken en de drie werknemers
organisaties Dit neemt niet weg dat
sedert 1970 in een speciale commissie af
en toe „pittige confrontaties" zijn voor
gekomen om een cao te bereiken. In
1973 reeds waren alle voorbereidingen
getroffen voor de overeenkomst.
In overleg zal naar een nieuwe for
mule moeten worden gezocht, op basis
waarvan overal verantwoorde bezettin
gen bestaan. In dit verband moet wor
den bezien in welke mate de pension-
prijzen ruimte bieden om iets aan de
opvoering van de personeelsaantallen te
doen. Het gaat in deze 1800 tehuizen om
een personeelslast van ongeveer één mil
jard gulden. Dit geld komt voor het
merendeel uit aow- en abw-uitkeringen.
Het is niet de bedoeling de prijzen
zwaar op te drijven. Maar wel moeten
de personeelsbezettingen verantwoord
zijn, in tegenstelling tot wat nu in
allerlei tehuizen te constateren is. Daar
gebeuren onverantwoorde zaken, zoals
het verrichten van nachtdiensten door
meisjes beneden 18 jaar wat trou
wens wettelijk is verboden. Bovendien
komt het veelal voor dat één personeels
lid ’s nachts de verantwoordelijkheid
heeft voor soms wel 150 of meer patiën
ten.
De vakbonden zouden liefst wettelijk
zien geregeld dat ’s nachts minimaal
twee personeelsleden dienst deden. Dat
is ook nodig om die nachtdiensten wat
aantrekkelijker te maken. De meeste
jonge bejaardenhelpsters vrezen deze
