Portugees leger blijft rol spelen in nieuwe samenleving
TOEKOMST VAN RHODESIË IN ZUID-AFRIKA BESPROKEN
Petitie voor vrijlating
Grondwet maakt Karamanlis
superman
Geen zendtijd
voor Noordzee
i
„drie van
Breda”
VRAAGGESPREK MET PORTUGALS WAARNEMEND MINISTER VAN DEFENSIE VITOR ALVES:
DR. OGINO
OVERLEDEN
Aanneming
Verbijstering
Wisselen
3
BINNEN- EN BUITENLAND
ZATERDAG 4
19 7 5
JANUARI
Zestig percent
1
u
t
Initiatief
Italië
g
ft
id
PRETORIA (Reuter en ANP).
Premier John Vorster van Zuid-
Afrika zal vanmiddag in Port Eliza-
beth een gesprek hebben met de
Britse minister van Buitenlandse
Zaken James Callaghan. Dit maakte
de Britse ambassade in Pretoria
gisteren bekend.
(Van onze redacteur in Athene,
Frans van Hasselt)
;n
ATHENE. Het grondwets
ontwerp dat de regering-Kara-
manlis in de laatste dagen van
het vorige jaar bij het parlement
heeft ingediend, heeft nogal wat
deining verwekt. De oppositie,
die slechts 60 van de 300 zetels
bezet, zal het ongetwijfeld hevig
bestoken in de komende drie
maanden, waarin het parlement
erover zal moeten discussiëren.
Oppositieleider Mavros heeft
reeds gesproken van „een beledi
ging van het democratisch be
wustzijn van het Griekse volk”
en socialistenleider Andreas Pa
pandreou heeft het „een totali
tair ontwerp in een parlementair
jasje” genoemd.
Noodprogram
Het noodprogramma van minister
Melo Antunes brengt vergaande in
terventie van de staat in het eco
nomisch leven van Portugal. Welke
consequenties heeft dit voor parti
culiere bedrijven en zaken, die
door gebrek aan liquiditeit of door
andere redenen insolvent zijn of
dit dreigen te worden?
m; S
WW#
(Van onze redacteur in Lissabon)
GESPREK CALLAGHAN-VORSTER
l
1
reet
1
i
1
r
(Van onze redacteur in Bonn)
e
Lt
I
O
,de. mogelijkheid dat deze zou worden
tie
Callaghan, die bezig is aan een rond
reis langs een aantal Afrikaanse lan
den, is gisteren vanuit de Zambiaanse
hoofdstad Loesaka in Gabarone, het re
geringscentrum van Botswana, aangeko
men.
e
r
r
o
Van Nederlandse zijde werd erop ge
wezen dat publiciteit de zaak niet zou
dienen. Journalisten en ook een team
van de AVRO-televisie werden niet bij
de overhandiging in de ambassade toege
laten. Volgens een woordvoerder gebeur
de dit omdat het niet gebruikelijk is. De
ambassadeur in Bonn nam de handteke
ningen niet persoonlijk in ontvangst. Hij
verliet de ambassade juist op het mo-
Op 92-jarige leeftijd is in Japan dr.
Kiusaku Ogino overleden. Hij wordt in
het algemeen in één adem genoemd met
de Oostenrijker Knaus als degene die
de methode van periodieke onthouding
voor geboortebeperking uitwerkte.
Majoor Alves is lang in Afrika ge
weest, is in Lourenqo Marques ge-
ment dat de delegatie van het Verband
der Heimkehrer deze betrad.
land leven ten aanzien van de Drie van
Breda.
Op sterke uitbreiding van de be
voegdheden van de president hadden
alle Grieken gerekend, maar niet op
klaarbaar. In Portugal is vrijwel
geen plaats voor een „middenstand-
punt.” De meeste media zijn nogal
uitgesproken links.
Majoor Alves: „Dat is het resultaat
van bijna vijftig jaar censuur en
gebrek aan persvrijheid. Het is lo
gisch dat de balans naar links is
uitgeslagen. Dat zal zich wel weer
herstellen. De laatste tijd zie ik al
een kentering, en die tendens zal
zich wel verder voortzetten als de
democratie meer vaste voet krijgt.
En wat
schatbaar
kunsttaal
meer
dus ook na dit proces
voor de strijdkrachten.
hiertoe in staat. Deze zouden gebelgd
kunnen zijn over de wijze waarop
Karamanlis met het referendum van
8 december tot de val van koning
Konstantij'n heeft bijgedragen.
Moeten deze bedrijven dus maar ver
dwijnen en de arbeiders op straat
komen?
in Gabarone dat de minister vanochtend
zou spreken met president Seretse Kha-
ma van Botswana alvorens door te vlie
gen naar Zuid-Afrika.
ti
lls
dj
an
n-
a
g
u
k
g
e
t
10
:ie
ad
:1e
te
en
ST
OP
in
iet
en
>e-
k-
n
n
se
.5
is
tl,
is
ie
ld
n
n
ir
e
tl.
at
o,
n,
al
s-
?n
:n
an
BONN. De bond van gerepatrieerde
militairen, krijgsgevangenen en familie
leden van vermisten in Duitsland, het
Verband der Heimkehrer, heeft gisteren
een petitie aan de Nederlandse gezant in
Bonn, J. H.L. van de Morten, overhan
digd waarin wordt gepleit voor de vrij
lating van de Drie van Breda. De petitie
werd samen met 200.000 handtekeningen
van Westduitse burgers overhandigd.
die bij een regeling van het conflict in
Rhodesië zijn betrokken. Op de vraag of
hij ook de Rhodesische premier Smith
zou ontmoeten antwoordde Callaghan
„De heer Smith heeft hij niet om een
ontmoeting verzocht’’.
DEN HAAG (ANP) Minister Van
Doorn (CRM) heeft het verzoek van de
stichting RTV Noordzee om toewijzing
van zendtijd als aspirantomroep afgewe
zen. Hij meent, dat de stichting niet
voldoet aan drie van de acht eisen, die
van de neger-bevrijdingsbewegingen in
Rhodesië, Nkomo en Sithole mochten
van het regime-Smith het land niet ver
laten.
Leden van Callaghan’s gevolg zeiden
Het is zonneklaar dat Karamanlis
zelf zich, na aanneming van de nieu
we constitutie, tot de eerste definitie
ve president wil laten kiezen. Dit zou
dan niet door het volk, maar door
het parlement moeten gebeuren, met
twee-derdë meerderheid. Als het par
lement deze na drie zittingen niet
opbrengt, heeft het zichzelf vol
gens dit grondwetsontwerp auto
matisch ontbonden en moeten nieuwe
verkiezingen worden gehouden.
LISSABON „Wij zijn de revolutie van 25 april niet begonnen om na enkele
maanden weer van het toneel te verdwijnen. De beweging van de strijd
krachten heeft een belangryke taak bij de democratisering in Portugal en
wij controleren de -voltooiing van ons programma. Wij blyven een belang
rijke rol spelen in de toekomstige Portugese samenleving”.
Karamanlis heeft het na de storm
die eok in di oppositiepers is opgesto
ken, nodig gevonden, twee van zijn
ministers een persconferentie te laten
houden, waarin deze lieten dóórsche
meren dat tijdens de komende debat
ten de scherpste kantjes van de tekst
alsnog kunnen worden afgeslepen.
Minister van voorlichting Lambrias
verkondigde desgevraagd bijvoorbeeld:
De Britse minister Buitenlandse
Zaken James Callaghan maakt in Zam
bia een grapje tegenover James Chike-
rema, lid van het ANC. De belangrijke
leden van dit overkoepelende lichaam
dijt de passage waarin als kiesgerech-
tigde minimumleeftijd 21 jaar wordt gebombardeerd tot een soort doorzie-
vastgelegd door de parlementsmeer-
derheid dit wil zeggen van rege
ringsgezinde zijde makkelijk zou
kunnen worden geamendeerd.
Op het ogenblik heeft zestig percent
van de toekomstige kiezers zich bij
kieskringen gemeld. Wat denkt u
van dit percentage?
Majoor Alves: „Saraiva de Carvalho
bedoelt, dat hij de Beweging, en
dus ook het leger in het toekomsti
ge staatsbestel een rol toekent, al is
deze rol nog niet duidelijk gefor
muleerd. Het is logisch, dat wij de
revolutie van 25 april niet zijn
begonnen om na enkele maanden
weer stil van het toneel te verdwij
nen. Saraiva de Carvalho voorziet
in de omroepwet aan aspirantomroepor-
ganisaties worden gesteld. De minister
heeft hiermee het advies van de omroep-
raad opgevolgd.
Maar er zijn meer passages in het
ontwerp die veel Grieken met ver
bijstering hebben vervuld. Bijvoor
beeld dat deportatie als bestuurlijke
(dus niet juridische) maatregel nog
steeds mogelijk blijft een ana
chronisme dat nota bene onder Papa-
dopoelos al, zij het in theorie, buiten
de (grond)wet was gesteld. En dan de
bepaling dat de grondwet na aanne
ming de eerste vijf jaar dit is de
eerste ambtstermijn van de nieuwe
president in het geheel niet zal
kunnen worden gewijzigd.
Majoor Alves: „De bedrijven kunnen
verdwijnen, maar als er arbeiders
op straat komen, zijn wij er zeker
van dat onze interventie in de
andere sector nieuwe werkgelegen
heden zal scheppen, waarbij we de
mogelijke werklozen van de privé-
sector kunnen opvangen.
Om ook enkele goede dingen uit
het ontwerp te noemen: voortaan
zullen afgevaardigen niet meer van
partij kunnen wisselen tijdens de zit
tingsperiode van het parlement. Als
zij het doen, moeten zij hun zetel ter
beschikking stellen. Onappetijtelijke
ontwikkelingen als die rondom de
aantasting van Papandreoe’s parle-
Ook de ambassadeur van Italië wer
den in twee etappes in totaal 400.000
handtekeningen aangeboden, met het
verzoek de twee oorlogsmisdadigers
Kappler en Rader, die in Italiaanse ge
vangenissen hun levenslange straf moe
ten uitzitten, gratie te verlenen.
Al op 26 september van het vorig jaar
werden eveneens 200.000 handtekeningen
overhandigd. In een ruim 20 minuten
durend gesprek tussen de delegatie van
het Verband en de gezant werd door de
voorzitter van de bond, Erich Heimes-
hoff uit Bochum, om gratie op humani
taire gronden voor de Drie van Breda
verzocht.
U heeft gezegd, en de President van
de Republiek eveneens, dat de Be
weging der Strijdkrachten niet ac
tief aan de Constitutionele Verga
dering zal deelnemen. Anderzijds
verklaart de COPCON-bevelhebber,
brigade-generaal Saraiva de Car
valho dat de Beweging der Strijd
krachten een woordje mee blijft
spreken. Hoe moet men dit zien?
Vorster en Callaghan zullen waar
schijnlijk spreken over de situatie in
Rhodesië en de pogingen om het blanke
tweemaal zo veel als bij de vorige
verkiezingen, die natuurlijk be
perkt waren en bovendien niet vrij.
Onlangs hebben de kerken in de
Bondsrepubliek een oecumenisch initia
tief gestart waarin wordt gepleit, voor
gratie voor de laatste nog in Europa
gevangen gehouden oorlogsmisdadigers.
De secretaris-generaal van de Wereld
raad van Kerken, Philip Potten, heeft
zich in het kader van deze actie ook tot
de Nederlandse regering gewend. Ook de
Raad van de Evangelische Kerken in de
Bondsrepubliek heeft onlangs een appèl
aan de Nederlandse regering gericht,
waarin ze om vrijlating van de Drie
verzocht.
Het Verband der Heimkehrer, dat een
Buitenlandse zaken, herhaaldelijk inge-
Wehrmacht- en SS-soldaten is, heeft in
het verleden nogal eens onbegrip ge
toond over de gevoelens die er in Neder-
Dat zegt majoor Vitor Alves, een van
de grondleggers van de Beweging
van de Strijdkrachten van het Por
tugese leger, die 25 april vorig jaar
een einde maakte aan de vermolm-
de dictatuur van Marcello Caetano.
Majoor Alves is minister Zonder
Portefeuille in de huidige Portuge
se regering, waarnemend minister
van Defensie en van Voorlichting
en staat bekend als de rechterhand
van premier Vasco Goncalves.
ner,.. van de volkswil. Volgens deze
tekst kan hij immers, na raadpleging
van een nieuw lichaam, de Raad van
de Republiek, in uitzonderlijke situa
ties tot parlementsontbinding over
gaan als hij meent dat het parlement
niet langer overeenkomst met de
volkswil. Hij kan ook over belangrij-
ke aangelegenheden referendums uit
schrijven, een andere manier dus om
het parlement te passeren.
En elke aangenomen wet die hem
niet bevalt, mag de president terug
sturen naar het parlement, dat dan in
tweede lezing een drie-vijfde meer
derheid ervoor moet opbrengen. Hij
kan tenslotte ook. bij buiten- of bin
nenlandse onrust, op eigen houtje de
staat van beleg afkondigen. Volgens
de grondwet van 1952 was daarvoor
de toestemming van het parlement
vereist nu alleen nog maar bij
verlenging met twee maanden.
Callaghan had in Zambia een gesprek
willen hebben met een delegatie van de
ANC. de overkoepelende organisatie van
Rhodesische nationalisten. Warnemers
•houden het voor mogelijk dat de delega
tie naar Malawi of Botswana zal kunnen
Majoor Alves: „Dit punt heb ik tij
dens mijn besprekingen met de
Duitse en Franse regeringsinstan-
ties naar voren gebracht; en ik heb
de verzekering gekregen dat onze
gastarbeiders voorlopig niet voor
ontslag hoeven te vrezen. Dit is
een zeer belangrijk resulaat van
mijn reis door West-Europa.
trouwd en heeft een dochter van
twaalf jaar. Hij ziet er uit als een
bijbelse figuur: een volle, lichte
grijzende baard, twinkelende intel
ligente ogen, een middelgroot en
lenig postuur.
Majoor Alves maakte onlangs een
reis naar Italië, Frankrijk, West-
Duitsland, Engeland en België, om
zoals hij zegt, „meer begrip te
wekken voor de Portugese revolu
tie. In die landen staat de pers
soms nogal vijandig tegenover ons.
In Nederland is dat niet het geval.”
Vijandigheid is niet helemaal onver-
De minister van landbouw van de
deelstaat Beieren, Eisemann, heeft zich
onlangs achter het streven van het Ver
band geplaatst. De actie van dë kerken
loopt daarentegen geheel afzonderlijk.
Ook de president van de Bondsrepubliek.
Walter Scheel, heeft zich in het verle
den, in zijn functie van minister van
Buitenaldnse zaken, herhaaldelijk inge
zet voor vrijlating van de Drie van
Breda.
mentsmeerderheid in
hiermee voorkomen.
Een onderzoek heeft uitgewezen, dat
de stichting RTV Noordzee niet de 15.000
contribuanten heeft, die nodig zijn voor
de status van aspirant-omroep. Van de
ruim 26.000 contribuanten van de stich
ting bleek 65 percent niet ingeschreven
bij de dienst omroepbijdragen, aldus mi
nister Van Doorn. Het aantal contribu
anten, dat wel in het bezit is van een
omroepkaart, schat hij tussen de 8.600
en 9.500.
Majoor Alves: „Gezien het feit dat
we nauwelijks enkele weken met
de aanmelding bezig zijn, is dit
percentage uitstekend. Het is al
Zo’n blijvende uitsluiting uit hét
kiesrecht van alle j'ongeren zou in
derdaad de slechtste dienst zijn die
men Griekenland waar een sterke
leéftijds-polarisatie heerst zou
kunnen aandoen. Zij zou in het bij
zonder de studenten in sterkere mate
als voorheen naar buitenparlementai
re acties doen grijpen.
Minister Van Doorn heeft nog twee
argumenten om de aanvraag af te wij
zen. De stichting is „uit een oogpunt van
cultuurbeleid onvoldoende gekwalifi
ceerd bevonden” en verder is de minis
ter er niet van overtuigd, dat dé stich
ting niet uit is op winst. Wat dat laatste
betreft: de stichting RTV Noordzee heeft
fcftnden met Strengholt uitgeversmaat
schappij BV.
1965, worden
Foltering en
(voor het eerst) censuur worden uit
drukkelijk buiten de (grond)wet ge
steld.
Nog steeds wordt de naam van de
73-jarige, partijloze oud-premier Ka-
nellopoelos genoemd als enig alterna
tief voor de bezetting van het hoogste
ambt. Hij zou stellig een meer „natio
nale” figuur zijn dan Karamanlis die
velen teleurstelt door meer en meer
terug te vallen op de positie van
partijleider. Zou Kanellopoelos zich
als zodanig willen aandienen, dan zou
hij de komende maanden een soort
brug moeten gaan vormen tussen de
royalistische en de centrum-lmkse
oppositie, iets wat vooralsnog een ta
melijk fantastische ontwikkeling
lijkt.
voor Griekenland van on-
belang is: de academische
„katharevoessa” is niet
langer grondwettelijk de offi
ciële taal van het land, al gaat men
nog niet zover de gesproken taal
„dimotiki” wèl als zodanig te bestem
pelen. De bizarre bepaling dat de
Bijbel niet in de levende volkstaal
mag worden overgezet blijft van
kracht, iets wat in het bijzonder de
kleine protestantse minderheid Voor
het hoofd stoot. Deze en andere min
derheden blijven ook onderworpen
aan het verbod op proselytisme (wer
ving voor eigen godsdienst) die bij
voorbeeld een organisatie als het Le
ger des Heils in Griekenland onmoge
lijk maakt. De Oosters-Orthodoxe
Kerk blijft staatskerk.
De regering beschikt in het parle
ment over ’n meerderheid van 219 op
de- 299. en er is nauwelijks twijfel
aan of het ontwerp zal in grote
trekken worden aangenomen. Een be
letsel zou slechts kunnen rijzen wan
neer meer dan 19 afgevaardigden uit
die meerderheid zouden weglopen, die
dan niet meer' langer twee-derde zou
zijn. Sommigen achten enkele tiental
len royalistische aanhangers van de
regeringspartij Nieuwe Democratie
Majoor Alves: „Het plan voorziet
staatsingrijpen, meestal door deel
name van de staat in het kapitaal
van de betreffende onderneming, in
een bepaalde sector. Deze sector
betreft basis- en sleutelindustrieën.
Wat de privé-sector betreft, daar
gaat de staat niet ingrijpen. Daar
om gaan we ook geen verliesgeven
de of failliete bedrijven met staats
geld ondersteunen.
En indien de recessie in West-Europa
de Portugese gastarbeiders met
ontslag dreigt?
reizen, landen die Callaghan ook aan
doet op zijn reis.
In de Brits-Zambiaanse verklaring
werd gezegd dat Engeland vaker in di-
contact zal treden met de partijen-
een taak
minderheidsregime en de zwarte meer
derheid met elkaar te verzoenen.
De Rhodesische autoriteiten hebben
donderdagavond zoals gemeld belet dat
een zes man sterke delegatie vande
Afrikaanse nationale raad, het overkoe
pelend lichaam van de zwarte bevrij
dingsbewegingen, naar Loesaka vertrok
voor een gesprek met Callaghan. Als
reden werd opgegeven dat twee delega
tieleden, Joshua Nkomo en ds. Ndaba-
ningi Sithole, niet over de vereiste pa
pieren zouden beschikken. Beiden zijn
kortgeleden na lange gevangenisstraffen
op vrije voeten gesteld.
Een goedingelichte diplomatieke bron
in Johannesburg zei dat het gesprek
tussen Vorster en. Callaghan „gistera
vond nog niet van de grond was”.
Dit lijkt er op te duiden dat de
ontmoeting pas is gepland nadat het
Zambiaanse toestel dat de ANC-delega-
tie in Rhodesië had zullen pppikken leeg
in Loesaka was teruggekeerd.
M -
