Afwezigheid Martinet gaf geen problemen
Steve Lacy met calvinistische
free-jazz in doodlopend slop
pretentieus gebalk
Larry Coryell meer funky
Bingo afgelast
De brave soldaat Svejk
Muziekcollectie
naar Oxford
b
9
„Kapitein Bada” vol
werd een trieste vertoning
BI®
t
eau
I
IMIJ
99
Begeleiders brachten weinig samenhang op HJC
Woordenfetisjist in Brakke Grond
Eleventh House in Paradiso
PREMIERE VAN NEDERLANDSE OPERASTICHTING
Vader Abraham van
racisme beticht
IPs
■w
MAANDAG
20
JANUARI
1975
7
AT
V
ERS
r
uur
ur
uur
5 uur
J
14 39
'1 05
1
BE
-
met een gelegenheidstrio tegen
i uiter
voo
SCHEVENINGEN Tot mijn
leedwezen moet ik u berichten, dat
„De brave soldaat Svejk” niet ge
storven is op het veld van eer, maar
op het toneel van het Circustheater
in Scheveningen, zaterdagavond
tussen acht en tien uur. „De dader
ligt op het kerkhof” zegt men
weleens, maar de mede-schuldigen
lopen nog rond. Dat zijn de Neder
landse Operastichting en de Ameri
kaanse regisseuse Rhoda Le
vine die het vorig jaar of nog
veel eerder besloten hebben om
„De brave soldaat Svejk” op de
planken te zetten tijdens de serie
„Muziektheater 20ste eeuw”, waar
van wij gisteravond de vierde voor
stelling var. meemaakten.
1
HAARLEM De moderne avonden van stichting Cat Jazz op de Haar
lemse Jazz Club willen nog steeds geen succes worden. Hoe gevarieerd ze
ook mogen zijn (Art Farmer, Robin Kenyatta, Leo Wright, Johnny Griffin),
publiektrekkers zijn het niet geweest. Ook zaterdagavond kon Steve Lacy
1 i een maar magertjes bezette zaal aankijken.
:.Z
pa
Engelse „Academy” stelde teleur
vol
I
Jéróme Reehuis als kapitein Bada en Marlous Fluitsma als zijn vrouw.
TOON VRANKEN
CEES STRAUS.
^9
ir
(Van onze kunstredactie)
dinsdag
beeld, heeft de rol van Svejk gezongen
STEVE LACY
KEES TOPS.
J. H. MOOLENIJZER
1887
:kf
■WW
lentie
iliënt
riolerii
voor
rioli
n. Elel
schooi
druk e
riolerii
Hij had bovendien de dubbele handi
cap dat van de groep, waarmee hij oor
spronkelijk placht te spelen, alleen gi
tarist Derek Bailey was overgebleven.
Michel Waisvisz en Maarten van Regte-
ren Altena liggen beien te be, respec
tievelijk door een ongeval en de griep
en drummer Han Bennink bleek op het
laatste moment te zijn verhinderd.
Larry Coryell in actie in Paradiso.
(Foto Gijsbert Hanekroot)
Jan Handerson, zittend in het midden,
als Svejk.
t vraa
joni
5507-201
l 20 uu
9
Het Engels kamerorkest is bescheiden
begonnen met een kleine groep te con
certeren in de intieme schilderachtig ge-
ran m
2 ui
aan
520-215
evraagi
institui
d va
ef. 023
Uit hun spel te oordelen, meen ik die
eenheid wel gewaarborgd, want de ge
roemde subtiliteiten van hun spel, de
ensembleklank vooral, kon men door
gaans ook op dit concert als kwaliteits
merk onderkennen. Zij spelen zo gaaf en
als vanzelfsprekend natuurlijk en soepel,
dat de factor van de technische beheer
sing nog nauwelijks een vraag lijkt.
Eén keer dreigde er in het samenspel
Harding emigreerde omstreeks
met zijn ouders naar de Ver. Staten,
waar hij in de eerste jaren van deze
eeuw als ragtime-pianist in Chicago en
later in de tijd van de stomme film als
organist in bioscopen werkte. Al zijn
geld besteedde hij aan zijn muziekverza
meling.
nen, laarzen, helm en hakenkruis (zon
der haken) inbegrepen. Maar het was
niet de sfeer, waar Svejk in heeft ge
leefd. Svejk is omgekomen op het toneel
in Scheveningen en wij moesten lijdelijk
toezien en blijven zitten onder het bevel
„Lach of ik schiet”. Het was een trieste
verdacht gevoel, dat zich het best laat ^vertoning.
Het beroemde ensemble trad op als
gast van het Nederlands Kamerorkest.
Een loffelijk initiatief, dat bovendien de
eigen concerten van de serie een grote
toeloop heeft bezorgd.
Behalve „Adam Smasher” speelde de
groep van de uitstekende laatste elpee
„The Eleventh House” onder meer
„Birdfingers” en „Theme for a dream”
en kon Alphonse Mouzon zich in de
intro van „Mister Music” energiek uitle
ven op zijn paddestoelenveld van trom
mels. En nogmaals, toen de groep een
maal op gang was gekomen, was het
volop genieten geblazen. Naarmate de
tijd verstreek, stroomde de zaal ook
voller. De opkomst van het publiek leek
in het begin wat mager, maar dat kan
zijn doordat er boven wellicht een ge
zellige pief-paf-poef-film werd gedraaid.
Rest mij nog de merkwaardige om
standigheid te vermelden, dat halverwe
ge het eerste nummer het voltallige
gehoor zich gelijktijdig verhief en op
stoelen en banken ging staan, waardoor
het uitzicht op de groep zelfs de wat
rijziger gestaltes werd ontnomen. Het
waarom van deze eensgezinde troepen
bewegingen is me niet duidelijk gewor-
den Iets ongebruikelijks heb ik op het
podium niet gezien.
OXFORD (Reuter). De Bodleian bi
bliotheek van de universiteit van Oxford
is een enorme muziekcollectie rijker ge
worden. Het zijn 23.000 boeken over
muziek, partituren en liederenboeken die
tot in de 17e eeuw teruggaan.
De verzameling, waarvan de waarde
op een kleine 4 miljoen gulden wordt
geschat, is bijeengebracht door de in
Londen geboren pianist Walter Harding
die in december 1973 op 90-jarige leef
tijd is overleden.
omschrijven met de bewoording: „Waar
moet dat naar toe?” Dat de avond een
einde zou nemen met het zacht en kalm
overlijden van soldaat Svejk, daar had
ik toen nog geen vermoeden van.
Svejk is willens en wetens omgebracht
door de regissuse Rhoda Levine. Zij
heeft getracht Svejk naar deze tijd te
verplaatsen om daarmee het hele gezel
lige soldatenverhaal van Jarosjav Hasek
te doen mislukken. Dat een componist
zich eraan te buiten gaat behoeft nog
geen ernstige gevolgen te hebben, maar
het overbrengen van het soldatenleven
in Oostenrijk tijdens de oorlog van 1914-
1918 naar de sfeer van de SS en de
Sturmbannführer in de tweede wereld
oorlog is een overtrokken vergissing.
Hoe kan men de regie van een soldaten
spel overlaten aan een Amerikaanse re
gisseuse, die weliswaar enkele musicals
op haar naam heeft staan, maar die toch
geen kaas heeft gegeten van het solda
tenleven?
Rober Israel, die voor de decors en
costuums moest zorgen, heeft wel enkele
goede ideeën gehad. Zijn hoofddeksels
waren alternatieve inventies, die geen
twijfel lieten bestaan over de aanwezig
heid van een goed gevoel voor humor.
Hij heeft aangetoond, dat je met keu-
ijk ve
nette t
i gevi
n Esco
iddelüi
adressi
Belt
in 10-
Dat leiding geven gebeurt óf nauwe
lijks óf onmerkbaar, want de Academy
werkt heel democratisch. Ieder heeft op
de repetities zijn inbreng; er wordt veel
gediscussieerd en naar mep zegt, ook
gelachen! Een gezonde basis dus voor
een ontspannen musiceren, tenminste als
men tot een conclusie kan komen die
een eenheid van interpretatie garandeert
laatste jaren aktief geweest in de Chris
Hinze Combination en levert ook in
Eleventh House grillig, maar effectief
baswerk.
Ster van de show is voor mij echter
de blinde pianist Mike Mandei. „Een
genie” noemt Coryell hem en die aan
duiding komt aardig in de richting.
Mandei heeft niet slechts tijdens concer
ten een groot aandeel in het totale
geluid van de groep, hij maakt composi
ties die ik eerlijk gezegd nog liever hoor
dan die van Coryell zelf. Mandeis swin
gend en melodieuze „Adam Smasher”
vormde een van de hoogtepunten van
het concert.
Larry Coryell geldt terecht als een
van de beste jazz-gitaristen die op deze
aardbodem ronddolen. Daarvoor zorgt
een muzikale achtergrond om met U
aan te spreken. Hij speelde samen met
Gary Burton, Herbie Mann, Jack Bruce,
John McLaughlin, Chick Corea, Billy
Cobham en ga zo nog maar even door.
Het enige groepslid dat nauwelijks uit
de verf komt, is koperblazer Michael
Lawrence, die voor het merendeel uni-
solo speelt met Coryell, en die - het
klinkt sneu - als enige met het grootste
gemak uit Eleventh House is weg te
denken.
DEN HAAG (ANP). Het Neder
landse Palestina comité vindt het nieu
we carnavalslied van Vader Abraham
„Wat doen we met de Arabieren hier”
discriminerend „om niet te zeggen racis
tisch”.
Het comité acht de inhoud beledigend
voor de bijna 100.000 Arabische arbei
ders in ons land. Met kracht veroordeelt
het comité „dit soort commerciële stem-
mingmakerij, die bestaande vooroorMM
aïieen maar kan versterken."*
m. Ti
kleurei
gs ga
beeld, heeft de rol van Svejk gezongen kenbenodigdheden en loodgietersgereed-
met een bezieling, waar ik het grootste schappen een heel leger kunt bewape-
respect voor heb en het orkest (de
blazers van het Radio Kamerorkest),
heeft voortreffelijk gespeeld.
Toen het doek opging zaten wij vol
verwachting te kijken naar een romme
lig toneel, overladen met gekke trapjes.
Tijdens de ouverture kreeg ik al een
legen kerk St. Martin-in-the-Fields bo
venaan de monumentale trappen van
Trafalgar Square. De grote doorbraak
naar het succes begon met de eerste
plaatopnamen en sindsdien groeide de
naam voor vele platenliefhebbers tot een
begrip. Drie Edisons werden aan het
ensemble toegewezen. In 1974 volgde een
onderscheidine (de belangrijkste) voor
de hele discografie die dit jonge
gezelschap had opgebouwd. De oprichter
en ziel van de Academy, Neville Marri-
ner, werd een zoveel gevraagde dirigent
naar het buitenland, dat hij nog maar
sporadisch als primarius aanwezig is en
de eerste violist Manoug Parikian nu tot
concertmeester is aangewezen. Ook nu
was Marriner niet aanwezig en fungeer
de Parikian als primus inter pares en als
solist.
groot eigenlijk de leegte was die een
Bennink had moeten opvullen met zijn
grapjes, leek het plotseling erg kil te
worden in de toch al frisse Zanderzaal.
In weerwil van de steeds populairdere
jazzrock en afro-jazz wordt free nog
steeds druk beoefend. Het is de vraag of
deze jazz niet kunstmatig in het leven
wordt gehouden. Als swing een levens
voorwaarde voor de jazz is, dan rijdt
free-jazz momenteel een doodlopende
steeg in.
De hoofdschuldige, de Amerikaanse
componist Robert Kurka heeft zijn
opera weliswaar in 1956 voltooid, maar
dat wil nog niet zeggen dat zijn schep
ping een plaats verdient temidden van
de werken van Bartók, Janacek, Sjosta-
kowitsj, Schonberg en Strawinsky. Kur
ka heeft een aardig stukje kamermuziek
voor blazers en slagwerk afgeleverd,
maar met opera heeft het weinig te
maken. Dat was jammer voor de mooie
stem van Mary Willems. Ook de andere
medespelenden waren absoluut onschul
dig, evenals het orkest en de dirigent
Jochum Slothouwer. Zij hebben alles
gedaan om Svejk nog een kans van
leven te geven. Jan Handerson bijvoor-
Het collectief dat in de eerste plaats
voor de funk zorgt, bestaat uit drummer
Alphonse Mouzon, bassist John Lee en -
vooral niet te vergeten - toetsenspeler
Mike Mandei. Mouzon is een multi-
instrumentalist die in zijn specialiteit
(drums) niet onderdoet voor de groten
uit het trommelaarswereldje, Tony Wil
liams en Billy Cobham. Sinds zijn veer
tiende jaar speelde hij onder meer met
Stevie Wonder, Sonny Rollins en Whea-
ther Report (en dan maak ik nog een
zeer bescheiden keuze). John Lee is de
Het gat werd opgevuld door pianist
Misha Mengelberg, zodat van een uiterst
heterogeen gezelschap mocht worden ge
sproken. Hetgeen nauwelijks de indruk
van echt geïnspireerd musiceren zou
wekken, daarvoor waren de onderlinge
afstanden schier onoverbrugbaar.
Lacy produceert op zijn sopraansaxo-
foon een mooie, warme toon Vooral in
het openingsstuk klonk hij met name in
het intro en het derde deel nogal ro-
-| mantisch met af én toe schrille contras
ten. In elk geval zat er minstens in twee
delen een behoorlijke lijn in het spel
van Lacy, waaraan Bailey en Mengelberg
jammergenoeg de vereiste basis onthiel
den. In het bijzonder de egotripperij van
Mengelberg was ontstellend oppervlak
kig en sloot maar weinig aan bij de toon
van Lacy. Het is natuurlijk de vraag of
dat laatste een voorwaarde moet zijn.
Free is alleen free als er free opstaat,
moet Mengelberg voortdurend denken.
Fantasieloos is he echter wel.
Het blijft toch overigens een merk-
In de jaren dertig raakte hij door zijn
verzamelwoede zwaar in de schulden.
Zijn laatste levensjaren bracht Harding
door op een bankje in een park. Zijn
vrienden wisten nies van zijn papieren
schat en dachten na zijn dood dat hij
geen stuiver bezat
AMSTERDAM. Kapitein Bada, de
hoofdpersoon uit het gelijknamige to
neelstuk van de 64-jarige Fransman Jean
Vauthier, is een woordenfestisjist van
AMSTERDAM. „The Academy of
St. Martin-in-the-Fields” is een magi
sche naam, die in Nederland volle zalen
trekt. In Engeland schijnt dit niet het
geval te zijn, maar welke profeet wordt
in eige nland geëerd? De Grote Zaal van
het Amsterdamse Concertgebouw was
zaterdagavond uitverkocht en zelden heb
ik ook zelfs het middenpodium zo
bezet gezien.
HAARLEM. Een ernstige ziekte
van de actrice Karin Haage heeft ertoe
geleid dat toneelgroep Centrum alle ko
mende voorstellingen van Bingo, het
nieuwe stuk van Edward Bond, moet
afgelasten.
Het eerste deel, met name de brui- h
loftsscène, is het aanzien waard vooral
door de weldadige aanwezigheid van
Marlous Fluitsma, een even mooie als
frisse verschijning. Met haar ironische
glimlach en oogopslag levert ze een ad
sterk contrast met de in zichzelf zwel-
gende Reehuis. Regisseur Barlow maakt
er dankbaar gebruik van. Het springeri
ge gedoe van de dansers Frank Pelt en
Willy Roemers is wel vermakelijk.
Daar blijft niets van over in het
laatste deel. Reehuis blijft op gênante
wijze aan de oppervlakte in zijn einde
loze gebalk tegen de litteratuur, dat
zonder enige nuance van begin tot einde
op dezelfde wijze voortduurt. Fluitsma,
lelijk gemaakt en vormeloos uitgedost,
krijgt geen kans nog enige ironie in te
voeren.
Barlow lijkt een regisseur die graag t
met spectaculaire, fantasievolle middelen
werkt. Decor en costuums zijn ook van
hem. Hij mag van de Amsterdamse
Kunstraad volgend seizoen enige pro-
dukties uitbrengen. Hopelijk vindt hij
betere stukken en de mogelijkheid o
Reehuis tot bedaren te brengen en in-
houdsvoller spel.
JAC HEIJER
iets mis te gaan, namelijk in het allegro
van het Vioolconcert in E van J. S.
Bach. Dit werd door solist Parikian zo
hoog van tempo genomen dat het sa
menspel iets uit de hand liep. Men
drong te weinig tot de diepe kern door.
Echt enthousiast kon ik alleen maar zijn
voor de uit fijnzinnige diepten opbloei
ende verwevenheid van solist en ensem
ble in het adagio.
Beslist niet gelukkig was ik met de
keuze van het programma. Voor mu-
ziekstad Amsterdam, rijkelijk verwend
met kamermuziek, gewogen en te licht
bevonden. De op de Italiaanse melodie
tegespitste Sinfonia voor strijkers van
Donizetti en het Divertimento in Bes,
een jeugdwerkje van Mozart, buiten be
schouwing gelaten, omdat men hier nog
van niveau kan spreken, heeft de Aca
demy te veel alleen maar „Spielerei” uit
Londen meegenomen. Geen experimen-
teerwerk, geen nieuw geluid, geen
Schonberg, Alban Berg of Webrn.
Een programma van wat muzikaal
divertiment, maar met weinig fond. Met
wat kleingoed als een onschuldig jeugd
werkje van Britten „Simple Symphony”,
(de naam zegt het al!), ongelijk van
waarde en zelfs met zwakke plekken en
een Capriol-Suite van Peter Warlock,
charmant gearrangeerde en heel aardig
in elkaar gepaste Franse chansons, die je
woordelijk zou kunnen meezingen ik
citeer: de Pavane „Belle qui tient ma
vie”, hield men het voor gezien.
Een programma dat niet klikt met het
imago, dat om hen heen gegroeid is. Zij
hebben veel belangrijker werken op hun
repertoire. Heeft men het muziekniveau
hier te lande onderschat, of miste men
in de discussie toch de vaste hand van
Marriner? Zelfs de fijnzinnig weggestre
ken Air van Bach als toegift kon niet
verhelpen dat ik onvoldaan en wat te
leurgesteld van het concert huiswaarts
keerde.
waardige zaak dat als Lacy een bepaal
de structuur volkomen klinisch, maar
wel zeer interessant staat te ontrafelen,
Mengelberg en Bailey juist op dat mo
ment een geheel andere emotionaliteit
trachten te scheppen. De toegankelijk
heid tot het spel van Lacy, die zich toch
al van een zeer introverte kant liet zien,
werd er aldus niet groter op. Temeer
omdat alle samenhang ontbrak en de
ontstane tegenstellingen nauwelijks ver
mochten te boeien.
Afgezien van enkele chorusjes van
Lacy waren de stukken gespeend van
ieder redelijk thema. Alleen Lacy neemt
nog wel eens de moeite een structuur op
te bouwen, die soms zelfs melodieus kan
worden genoemd. Mengelberg pleegt
naar bekend tegen het a-tonale aan te
spelen (met kleine experimenten zoals
direct op de snaren tokkelen) en Bailey
is helemaal beperkt in zijn a-tonale
expressie.
Wat vooral ontbrak op dit concert was
de zin voor avontuur. Cerebraal spelen,
vaak op het nuchtere af, moest kenne
lijk voorop staan en er werd gemusi
ceerd alsof Calvijn hoogstpersoonlijk
stond toe te kijken. Kortom gerefor
meerde jazz waarbij geen (muzikaal)
lachje mocht weerklinken. Jazz voor de
geest en helaas niet voor het lichaam.
Toen na het eerste nummer bleek hoe
In de Brakke Grond hangt een enorm
blauw-groene sluier gedrapeerd, onge
twijfeld symbool van het levenswater.
Middenin ziet met Marlous Fluistma in
witte maillot als almoeder in barens
nood. In een stroom van rode linten
steekt Jéróme Reehuis zijn bolle baby-
kopje op. Een grappig moment. Hij
kruipt uit de moederschoot de to
neeltechniek staat voor niets en be
reikt vrijwel onmiddellijk de puberteit.
Dat betekent in dit geval geëxalteerde
poëzie en een godsbesef gebaseerd op
een niet onbekend rooms schuldgevoeL
Een verademing betekent de opkomst
van Fluitsma, ditmaal als het pittige
jeugdvriendinnetje Alice, dat met Bada
wil trouwen. Dat lukt haar. Voor de
bruiloft kleedt zij zich om in een meters
lange vermicelli-achtige pruik en enige
bruidstooi. Twee dansers in zwarte mail
lots met witte beffen dragen witte lad-.
ders aan en verbeelden al dansen brui-
loftsgasten. Helaas schrikt de bruid te
rug van het huwelijk, zodat we een
wijle vergast worden op vrolijk geren
ders aan en verbeelden als dansend brui-
Hoog op een ladder bereikt het tweetal
elkaar tenslotte.
Na de pauze zien we de heer en
mevrouw Bada terug, geheel vervuild en
oud tussen een enorme hoop grijsgespo-
te doeken en vervallen meubilair. Bada
blijkt een mislukt schrijver te zijn, die
zijn vrouw als oud vuil behandelt. Ten
slotte vaart Bada ten hemel in een vlieg
tuigje van vouwpapier, nadat hij de
dood van pierlala in de ogen heeft
gezien in de gedaante van de broodma
gere Ed Bollmann als een geheimzinnig T
uitvaartverzorger.
AMSTERDAM. Het is niet eenvou
dig een conclusie te verbinden aan het
concert dat de Amerikaanse jazz-gitarist
Larry Coryell vrijdagavond met zijn
nieuwe groep Eleventh House in het
Amsterdame Paradiso gaf. Wat de op
bouw berteft was het aanvankelijk ta
melijk rommelig en ook aan de eenheid
binnen de groep moest op het podium
kennelijk nog hard worden gewerkt.
Vast staat dat Coryell gewoontegetrouw
een stel zeer professionele musici om
zich heen heeft verzameld, met als ge
volg dat er uiteindelijk bijzonder aan
trekkelijke muziek te beluisteren was.
En hoewel Coryell nooit veel last heeft
gehal van de abstracte zweverigheid die
sommige moderne jazzgitaristen ken
merkt, viel op dat zijn muziek toch een
stuk ritmischer, meer funky is gewor
den.
typisch Franstalige huize. Het manne
tje, gespeeld door Jéróme Reehuis, wil
met alle geweld aan de werkelijkheid
ontsnappen door voortdurend aan het
woord te blijven. Waarom Bada de wer
kelijkheid, gesymboliseerd in de vrouw,
niet aan wil of aan kan, blijft in dit 22
jaar oude stuk duister. Hoogstens zou
een niet nader verklaarde levensangst de
oorzaak kunnen zijn. Het gevolg is een
avondvullend gewauwel, dat door regis-
seur Alan Barlow pretentieus in beeld
is gebracht.
Bingo zou vanavond, dinsdag en
woensdag, alsmede op 30 en 31 januari
in de Stadsschouwburg in Haarlem wor
den opgevoerd.
Hiervoor in de plaats komt op alle
avonden een opvoering van het toneel
stuk Overstekend Wild van Franz Xaver
Kroetz dat Centrum vorige week in
première heeft gebracht.
JgW. Fr h,- g rWUyPu
