De Verlossing vanaf
zondag op televisie
Broos klankspel van
Veiling van kostbare boeken
Alexandre Lagoya
uit doopsgezinde bibliotheek
Kern-ensemble
terug na tournee
in Sovjet-Unie
Urn Kalsoum
overleden
in Ravel-programma
Wiener Symphoniker subliem
geleid door Carlo Giulini
Guarneri-trio uniek
„Equus”, religieus toneelstuk van Peter Shaffer
Hofdansen
uit Korea
ALARM-
Keus uit Spaanse gitaarmuziek
van Blaeu uit 1662
VARA-MATINEE IN CONCERTGEBOUW
Vincent van Gogh
in Engeland
Knappe uitvoering in Kleine Zaal
„Atlas Maior”
7
KUNST
19 7 5
MAANDAG
3
FEBRUARI
a.
AMSTERDAM
De gitarist
Alexandre Lagoya, van Franse na
tionaliteit, maar geboren uit een
Italiaanse moeder en een Griekse
A
INBRAAKBEVEILIGING
vader, maakte voor zijn programma
op een enkele uitzondering na een
keuze uit de Spaanse gitaarlitera-
tuur. Tot de uitzonderingen be
hoorde dan onder andere een in
tiem Andante-rondo van Diabelli,
de Oostenrijkse componist, bij elke
pianopupil bekend om zijn études
maar als gitaarcomponist in de ver
getelheid geraakt.
HAARLEM „Equus” van de
Engelsman Peter Shaffer behan
delt de gewetensvraag van menig
psychiater: wat is de geestelijke
prijs die de patiënt betaalt voor zijn
genezing. In dit stuk, zondag in
Haarlem gespeeld door Globe,
meent de kinderpsychiater Martin
Dysart dat hij van zijn 17-jarige pa
tiënt Alan een pure hartstocht weg
snijdt, zodra hij de jongen af helpt
van diens trauma en hem zodoende
gereed maakt voor een „normaal”
leven. Martin Dysart meent dat hij
de hartstocht van de jongen hoog
stens vervangt door een surrogaat,
geheel passend in de plastic wereld
waarin wij leven.
Psychiater blijft medicijnman
dus
zit
de
z’n
aoltele-
e is het
lis de
)isco-
:aren -
JAC HEIJER
:rmu-
is de
itrofee
(Van onze RTV-redactie)
laM-
Alle
TOON VRANKEN
ALEXANDRELAGOYA
(ADVERTENTIE)
willen
POL - ALARM
023-259491
Overveen
J. H. MOOLENIJZER
je Co-
>gram-
üt de
blaast
oog.
van
den
koor-
zijn
in ge-
„De ster van het oosten”, zoals haar
bijnaam luidde, werd bekend door een
verbod tot het zingen in het openbaar te
negeren. Zij is meer dan 50 jaar lang de
bekendste zangeres in de Arabische taal
geweest en kreeg als een der weinigen
van de Arabische liedcultuur ook naam
in West-Europa.
februari worden geveild zijn afkom
stig uit de bibliotheek van de doops
gezinde gemeente in Amsterdam. De
veiling start met bijna 500 nummers
(1000 delen) bijbel en wetenschap en
andere theologische werken. Daartoe
behoren ruim 100 bijbeluitgaven in 14
talen, onder meer de eerste uitgave
van het oude testament in het Jid
disch, de eerste uitgave van de even-
geliën in het Gotisch, de eerste uitga
ve van het nieuwe testament in het
Grieks en een 16e eeuws evangeliën
handschrift in Cyrillisch schrift.
avond, een uitzending de volgende avond
en op woensdag 12 februari.
ichtige
e de-
lentair
il.
ent u
elpro-
schaft,
apapa.
19.30
speel-
Jour-
:ies en
iktueel
scoop-
üttner.
Ims en
elwip-
rnaast
eraan
helle-
itmoe-
je-
al.
ichten
ig.
nily,
H
O
Um Kalsoum zong veelal vaderlands
lievende liederen en volksliederen in een
tijdloze, klassieke stijl, maar het meest
geliefd waren haar liefdesliederen, zoals
het lied Al Atlal.
Een belangrijk deel van haar inkom
sten heeft ze besteed aan filantropische
doeleinden, zoals steun aan de Palestijn
se vluchtelingen-organisaties.
amma.
19.05
(riekse
tsland.
19.45
■drijn-
Kom-
urnaal
The-
0 (K)
21.15
ssische
film.
n, tv-
eenvoudige maar doeltreffende
r'
Black
e.
:holie-
De heer Gumbert noemt voorts als
zeldzaamheid een 17e eeuwse pas
kaart van Pieter Goos (West-Indische
paskaart) op zwaar perkament ge
drukt voor gebruik op zee. Op de
veiling zijn verder vele bekende na
men goed vertegenwoordigd, zoals Di
derot en d’Alembert, Dürer, Ortelius,
Buffon, Lavoisier en Voltaire. De
kijkdagen zijn 21, 22 en 24 februari.
van het Concertgebouw de honderd mu
sici van de „Wiener Symphoniker” met
de opdracht de Zesde Symfonie voor de
zoveelste keer te spelen. Zij mogen zich
met een gerust geweten het beste Beet-
hoven-orkest noemen, want hun voorva
deren hebben Ludwig van Beethoven
persoonlijk gekend. U hebt natuurlijk
gelijk indien U zegt dat dit een argu
mentering is, die kant noch wal raakt,
maar het is toch een feit dat de „Wiener
Symphoniker” uit eigen ervaring precies
weten wat „Erwachen heiterer Emnfin-
dungen bei der Ankunft auf dem Lan
de” betekent.
Hun dirigent is Carlo Maria Giulini,
een van de allerbesten van deze tijd. Hij
heeft de macht om de „Wiener Sympho
niker” in toom te houden en ervoor te
zorgen dat zij spelen wat er staat. Zijn
manier van dirigeren is al het ware één
groot verzoek, een zeer dringend verzoek
aan elke muzikant in zijn orkest, om
zijn hoogste kunnen in dienst te stellen
van de muziek. Het resultaat is een
orkestklank zo warm en zo puur tege
lijk, dat wij duidelijk verstaan wat
Beethoven wilde zeggen. Het ontwaken
van de lente hebben wij dit weekend
meegemaakt, wij kunnen er geen woor
den voor vinden, maar Beethoven heeft
het gevoel op muziek gezet.
uitverkocht.
Op de agenda varj het ensemble staat
voor dit jaar een optreden in juni op
een festival in Istanboel en een concert
in Ankara en vervolgens een grote tour
nee van anderhalve maand in augustus-
september door Midden- en Zuid Ameri
ka, Mexico, Puerto-Rico en enkele Ca-
raïbische eilanden.
evelde
wan-
toemd.
n, heb
werk!"
Lagoya is een autoriteit op zijn gebied,
een vinder van fijne klankschakeringen.
een creatief zoeker naar effecten en
contrasten. Nieuwe snufjes als het ma
ken van trillers op twee snaren tegelijk
en een nieuwe positie om een geraffi
neerd staccato en snellere pizzicati mo
gelijk te maken heeft hij samen met
zijn vrouw, de Franse gitariste Ida Pres-
ti, geëxperimenteerd. Sinds 1969 is hij
hoofd-docent gitaar aan het Parijse
Conservatorium.
INSTALLATIES
VAh DER POL bv
Electrotechniek
AMSTERDAM De musicus in de
mens Ravel is aan de veelheid van
verschijningsvormen in zijn leven niet
achteloos voorbijgegaan. Maar evenals
zijn leermeester Fauré is Ravel zichzelf
gebleven. Hij onderging de invloed van
Chabrier, Satie, de jazz, Strawlnsky en
de polytonaliteit. Toen hij kort voor de
eerste wereldoorlog te Wenen kennis
maakte met werken van Schonberg was
zijn eerste reactie: „Ce n’est pas de la
musique, c’est du laboratoire”.
HILVERSUM. De AVRO-televisie
begint zondagavond met de langver
wachte serie De Verlossing naar het
gelijknamige boek van de Vlaamse au
teur Willem Elsschot. Er komen in to
taal drie afleveringen, behalve op zon-
Die indruk hebben Ronald Masin (vi
ool), Maria Keleman (altviool), Rob Reu-
ling (violoncello) en Rinus Groot (piano),
tenminste overgehouden van de ont
vangst die hun ditmaal in beide landen
ten deel is gevallen. De tournee werd
gemaakt in het kader van het cultureel
verdrag tussen de Sovjet Unie en Neder
land.
Gedurende hun verblijf van ruim
twee weken in de Sovjet Unie trok het
ensemble naar de uithoeken van het
land, namelijk van Moskou naar Froen-
ze bij de Chinese grens, vandaar naar
Tasjkent in Centraal-Azië, Doesjanbe in
Zuid-Rusland en vervolgens 4300 km.
naar het in het noorden gelegen Lenin
grad. De cijf concerten waren telkens
Dat is wel begrijpelijk, want voor
Debussv Was Beethoven een vervelende
concurrent, die veel meer succes had
dan hijzelf. Hij vond het belachelijk, dat
Beethoven probeerde „heitere Empfin-
dungen” in muziek weer te geven. De
bussy kon toen niet weten, dat hij later
een stuk zou schrijven „Prélude a
l’après-midi d’un faune” met precies
dezelfde gevoelens en bedoelingen als
zijn grote voorganger.
Zaterdagmiddag zaten op het podium
Toch zijn sporen van deze laboratori-
um-muziek later terug te vinden in de
Sonate voor viool en cello, die op het
tweede concert van de Ravel-serie in de
Kleine Zaal van het Concertgebouw in
Amsterdam in het programma van het
Guarneri-trio was opgenomen. Ravel
was namelijk een té impulsieve creatie
ve geest om niet alle mogelijkheden ook
zelf te beproeven. Ravel keert zich in
deze sonate af van de harmoniek en
begeeft zich niet onder aggressiviteit op
het gebied van de atonaliteit. Toch
krijgt de atonaliteit hem niet in zijn
macht, Ravel blijft ook hier zichzelf in
zijn taaleigen en speciale signatuur. Zijn
muziek kenmerkt zich door een grote
helderheid en doelbewuste intelligentie.
Hij zit vol geniale invallen en is vooral
een meester in de kunst van de dialoog.
Deze kwaliteit werd in genoemde so
nate uitzonderlijk belicht door Herman
Krebbers en Jean Decroos, twee geest
verwante muzikale naturen en beiden
meesters op hun instrument. Bijzonder
heftig was de samenspraak in het twee
de deel „Trés Vif”. Later zou het Kreb
bers een snaar kosten maar zelden heb
ik ook Krebbers zo gespannen en bewo
gen zich zien uitleven in de grilligheid
van deze Franse meestercomponist.
Merkwaardig en interessant is ook de
sonate voor viool en piano. Twee onver
enigbare instrumenten volgens Ravel. De
discrepantie klinkt door in de compositie
hoewel Krebbers op de snaren en Danie
le Dechenne in haar toecher op de vleu
gel een verrassende affinitieit voor het
Ravelliaanse idioom lieten doorklinken.
Martin Dysart is nog geen alternatief
psychiater. A Iwordt hij zich wel bewust
van de ontoereikendheid van zijn vak,
maatschappelijke consequenties heeft
dat inzicht niet voor hem. Voor de schrij
ver blijft een psychiater nog een biecht
vaderachtige medicijnman, die gelooft
Tussen de spitse vinnigheid van het
perpetuum mobile en de koele distinctie
van het allegretto dreef vooral het harts
tochtelijk spel van Krebbers het mid
dendeel „Blues” naar een hoogtepunt.
Voltallig was dan het Guarneri-trio in
actie in trio voor piano, viool en violon
cel. Naast grote verering voor het origi
neel talent van Ravel, dat zich hierin
etaleert, verdient in minstens gelijke
mate de uitvoering zelf onze diepe be
wondering. Wat een unieke instrumenta
le ontmoeting van kostbaar talent, dit
Guarneri-trio, in deze specifieke Ravel-
kunst, Het publiek van de uitverkochte
Kleine Zaal reageerde zijn bewondering
af in een ovationeel applaus.
TOON VRANKEN
Oude hofdansen, volksdansen en eigen
toneelcreaties worden aanstaande zon
dagmiddag (drie uur) getoond door Won-
Kyung Cho in het Tropeninstituut in
Amsterdam. Won-Kyung Cho is een Ko
reaanse klassieke danser en acteur die
in Seoel een eigen dansacademie heeft
gehad. Hij heeft in de Verenigde Staten
de moderne danskunst bestudeerd en gaf
daar, evenals in Europa, naast theater
voorstellingen en televisie-optredens
lezingen en cursussen voor studenten
museumbezoekers.
Joan en Willem Blaue leverden een
grote bijdrage aan de ontwikkeling
van de kartografie. Het hoogtepunt
van hun activiteiten was de 11-delige
„Atlas Maior” van 1662 met bijna 600
kaarten. Het komt zelden voor dat
deze atlas op een Nederlandse veiling
wordt aangeboden. De Atlas Maior
die in Utrecht wordt geveild is een
smetteloos exemplaar in verguld per
kamenten uitgeversbanden,
kaarten zijn oudtijds gekleurd.
Veel van de boeken die op 25 en 26
UTRECHT (ANP). Op 25 en 26
februari komt bij J. L. Beijers BV in
Utrecht (boekhandel, antiquariaat en
veilinghoudster) een groot aantal
kostbare boeken onder de hamer. Het
hoogtepunt van deze boekverkoping
wordt veilingnummer 1183 a, de „At
las Maior” van Blaeu. De opbrengst
wordt getaxeerd op 100.000 a
125.000, aldus de heer H. L. Gum
bert van de BV Beijers.
LONDEN In het Victoria and Al
bert Museum in Londen is vorige week
een tentoonstelling geopend die een
beeld geeft van de bezoeken die Vincent
van Gogh aan Groot-Brittannië heeft
gebracht. Met twee onderbrekingen bleef
van Gogh van mei 1873 tot december
1876 in Engeland. Aanvankelijk woonde
hij in Brixton, Londen-zuid. Later ging
hij naar Ramsgate en Isleworth, waar
hij lessen gaf. De tentoonstelling heeft
voornamelijk ten doel te laten zien waar
op de belangstelling van Van Gogh ge
richt was en waarover hij schilderde en
•chreef. Het Rijksmuseum Vincent van
Gogh in Amsterdam heeft werken van
Van Gogh beschikbaar gesteld.
CAIRO Um Kalsoum, Arabic’s
meest geliefde zangeres van het klassie
ke lied, is zaterdag na een langdurige
ziekte op 75-jarige leeftijd overleden.
rs, tv-
iteiten.
für
10 (K)
t. 20.15
gazine.
monu-
Jour-
kom-
dat hij écht mensen kan genezen, alleen
het waartoe niet meer zo ziet zitten.
„Equus” is een religieus stuk. De
hoofdpersoon stelt halverwege het stuk,
dat men het leven niet kan verklaren
zonder zichzelf „plaatselijke góden” te
scheppen. Voor zijn jonge patiënt zijn die
góden de paarden in de manége waar hij
werkte. Eén paard in het bijzonder ver
eerde hij en gaf het de Latijnse naam
Equus, dat paard betekent.
Nu maakt Peter
paardenmythe geen
dienst. Equus mag
AMSTERDAM. Lang geleden, in
1807 en 1808, werkte Beethoven aan zijn
Zesde Symfonie. Boven het eerste deel
schreef hij: „Het ontwaken van vrolijke
gevoelens bij de aankomst op het
land”. Beethoven kon toen niet weten,
dat zjjn symfonie in 1975 nog gesneeld
zou worden. Hij heeft ernstig geprobeerd
een bepaald gevoel van blijheid in mu
ziek uit te drukken en dat is hem
gelukt, want bij het luisteren naar de
Zesde Symfonie ervaart elk muzikaal
mens een groot geluksgevoel. Ik weet
wel, dat er enkelen zijn die dit gevoel
niet hadden of hebben Debussy bij
voorbeeld schreef nooit vriendelijk over
Beethoven. Hij haatte zijn piano-sonates
en voor de Zesde en Negende van Beet
hoven had hij geen goed woord over.
De hoofdrol van Pol van Domburg
wordt gespeeld door Rudi Falkenhagen,
die van verteller door Bob Verstraete,
terwijl andere rollen zijn weggelegd
voor onder meer Mart Gevers, Josine
van Dalsum, Hugo Metsers, Piet Kamer
man en Bob Storm. Walter van der
Kamp heeft voor de regie getekend.
In De Verlossing wordt een beeld
geschilderd van een man. Pol van Dom
burg, die in opstand komt tegen Kerk en
Maatschappij. Het is een stijfkop die
niet van rusten wil weten en van vroeg
tot laat in zijn winkeltje werkt.
Rudi Falkenhagen over zijn rol: „Pol
is een eenzame man, een Hollander al
léén in een Belgisch dorp. Hij wordt
geduld, omdat men nexp, als leverancier
van de dagelijkse levensmiddelen (nocrig
heeft, maar hij wordt door niemajd
geliefd. Een verbitterde figuur die zich
van God heeft afgekeerd en die daarom,
op bevel van de godsdienaar, pastoor
Kips, door een hel op aarde moet gaan.
Op die tocht sleept hij zijn vrouw en
drie dochters mee”.
Walter van der Kamp: „Het is een
trieste strijd in een kleine, afgesloten
dorpsgemeenschap, tussen twee mannen,
die te trots zijn ooit hun ongelijk te
bekennen. Het dorp begrijpt het niet.
Het ziet alleen de uiterlijkheden en kiest
dan, zo gebeurt dat nu eenmaal in de
tijd waarin Elsschot zijn verhaal laat
spelen, de zijde van de pastoor, de man
die immers door God is gezonden”.
Hij vervolgt: „Ik hoop, dat ik er in
geslaagd ben, die sfeer weer te geven in
het televisiespel. Juist voor die sfeer is
het zo belangrijk dat ik een groot deel
van de opnamen niet in de studio heb
hoeven maken. In het Limburgse plaats
je Esloo hebben we een geweldige loka-
tie gevonden voor de buitenopnamen.
En. wat nog veel belangrijker is, de hele
plaatselijke bevolking heeft enthousiast
meegewerkt aan de realisatie”. Onder
leiding van kapelaan J. Bex hebben 90
figuranten hun medewerking verleend.
Op de foto: moeder Sideria (Mart
Gevers), haar dochter Anna (Josine van
Dalsum) en pastoor Kips (Piet Kamer
man).
Hoofdzakelijk jong publiek bevolkte
zondagavond de Grote Zaal in Amster
dam om de leermeester als solist te
horen. De lang niet volle zaal leent zich
eigenlijk niet voor de miniatuurkunst
van de gitaar, maar Lagoya speelt dan
toch wel met zoveel raffinement zijn
doorzichtig broos klankspel, dat men
desondanks geboeid raakte. Zijn reper
toirekeuze (van de 17e tot de 20e eeuw)
vond ik wat eenzijdig. Geen echt nieuw
geluid, wel veel romantiek. Als leuke
bijzonderheid kwam aan het slot van
het programma de Variaties op het the
ma van het „Carnaval de Venise” van
Tarrega als thema het populaire deuntje
naar voren: „Ik wou dat jij van was
was en ik van terpentijn” Een gezellig
meezingertje, maar daarvoor waren de
bewerkingen met grappige snikeffecten
en sierlijke omspelingen beslist te fijn.
Het wijsje zelf schijnt door Paganini in
Venetië opgedoken te zijn. Tarrega be
seerde zijn variaties op Paganini’s origi
neel en dat hij dit bijzonder geestig en
onderhoudend deed, kwam in de delicate
voordracht van Lagoya met veel charme
tot uitdrukking.
De Zevende Symfonie van Dvorak
werd voltooid in 1885, dat is 73 jaar na
Beethovens Zesde. Toch verschillen de
gevoelens van deze Tsjechische compo
nist in geen enkel opzicht met die van
Beethoven. Dvorak heeft ook getracht
„die heitere Empfindungen”, die men
ondervindt bij een terugkeer in de na
tuur, in notenbeelden uit te drukken.
Ook hij is daar goed in geslaagd, met
het gevolg dat Beethoven een beetje
naar de achtergrond gedrukt werd op
dit concert en dat was jammer. Wij
noemen Beethoven een klassieke compo
nist en Dvorak een hoog-romantische,
maar het onderlinge verschil is zeer
gering. Dat wil niet zeggen dat wij
teveel van het goede kregen, want ik
heb het hele concert op de punt van
mijn stoel gezeten. De „Wiener Sympho
niker” spelen zo mooi, zo probleemloos
en met zoveel overgave, dat men onwil
lekeurig denkt: „o, laat ze niet ophou
den”.
Zij hielden natuurlijk wel op, maar
niet nadat zij op nadrukkelijk verzoek
de Ouverture „Freischütz” van Carl
Maria von Weber gespeeld hadden. Zo
verrukkelijk mooi en zo fijn genuan
ceerd als ik haar nog nooit gehoord heb.
SCHIPHOL (ANP) Teruggekeerd
van een tweede lange-afstandstournee
door de Sovjet Unie en Iran (er werd in
drie weken 20.000 km. afgelegd), mag
het ruim vijf jaar oude Amsterdams
Kern-ensemble erop bogen dat het op
het gebied der kamermuziek internatio
nale erkennening heeft verkregen.
Shaffer van deze
authentieke gods-
dan een zwetend
paardelijf hebben, zijn moraal is in de ge
dachten van de jongen allerchristelijkst.
De misdaad waar het stuk om draait is
de bekende zonde van heiligschennis. De
jongen en z’n vriendinnetje zullen voor
het eerst sex hebben; dat moet gebeuren
in de stal van de manége. De jongen
kan het niet. Hij ziet voortdurend de
ogen van zijn paardegod en voelt zich
schuldig. Precies de reactie van zovele
christelijke pubers van vorige gene
raties in elk geval die in dezelfde
omstandigheden het Oog van God in de
Driehoek in hun nek hebben gevoeld. De
jongen steekt in grote verwarring alle
paarden in de manége de ogen uit. Het
verschil met de christelijke God is, dat
Equus niét vergeeft. En
jongen bij de psychiater.
Inhoudelijk biedt het stuk van Shaffer
nauwelijks of geen nieuwe inzichten.
Dat stelt me teleur, omdat de vorm,
waarin Shaffer zijn problemen giet,
voortdurend spannend en verrassend is.
niet alleen verwerkt hij de therapeuti
sche gesprekken tussen psychiater en
patiënt tot knap geconstrueerde scènes,
waarin heden en verleden ongemerkt in
elkaar overlopen. Bovendien rekent hij
zijn beide hoofdpersonen als boeiende
karakters, die gaandeweg tot een vader-
zoon-relatie geraken.
Siem Vroom speelt de psychiater, alsof
de rol voor hem geschreven is. Een
tamelijk kleurloze provinciaal, met een
verschrompeld gevoelsleven, die tot de
ontdekking komt dat z’n patiënt juist
dat bezit wat hij zelf mist: hartstocht en
geloof. Dat betekent een emotionele
schok, maar Siem Vroom houdt z’n
hoofd koel, zodat z’n uitbarsting aan
het slot deste geloofwaardiger uitkomt.
Een prachtige rol.
Evert Holtzer speelt de jonge puber
heel natuurlijk, met lef en schuchter
heid. Precies goed. Maar zijn gebrek aan
stemtechniek speelt parten op de mo
menten van vervoering, met name die
waarin hij de éénwording met
paardegod beleeft. Zo’n scène vereist
meer van een speler dan het bekende na
turel.
Ook de kleinere rollen werden uitste
kend gespeeld: Mart Gevers en Dick
Scheffer als ouders, Femke Boersma als
vriendin van de psychiater, Edda Ba-
rends als een stevige stalmeid en Wim
Hoddes als manègehouder.
De grootste verrassing in het toneel
beeld vormen de paarden: zeven jonge
mannen met ’n paardekop van draadijzer
op het hoofd en zilveren klompschoenen
als hoeven. Ze bewegen zich als echte
paarden; schitterend gechoreografeerd
door Bambi Uden. Hun optreden krijgt
inderdaad iets van het ritueel, zoals dat
in de fantasie van de jongen mogelijk is.
De voorstelling is geregisseerd door
Adrian Brine, die niet enkele een zeer lo
gische, heldere mise-en-scène heet ont
worpen, maar ook alle spelers tot voor
treffelijk gedoseerd spel heeft gebracht.
Het sobere toneelbeeld, waarin enkele
banken de plaats van handeling aandui
den is van Jean-Marie Fiévez. Kortom
een van de betere voorstellingen, zo niet
de beste, van Globe in dit en het vorig
seizoen.
