Prozadebuut van Amsterdamse slavist Kees Verheul
2
Proefschrift over het
naar het
midden in
’t vergelijken waard
d.
Lichte verschuiving
Portugal
Kasbiljetten aan
toonder
van Bank Mees Hope
Uit de wereld van
deBonneterie:
Q1Q/
Gratie a lAquascutum.
„recht op vaderland
I
F
intercodam
BankMees Hope nv
H
Acht kerncentrales
van VS voor Perzië
Ml
i
ij
25 dieetkazen
Tal
WOENSDAG
10
Iosif Brodski
BV
i .ooo.-
5.000,-
10.OOO
Er is ander sanitair.
Mooier van kleur,
beter van vorm, en
toch niet zoveel
duurder. Wij hebben
er lang naar moeten
zoeken. Voor u ligt
de zaak veel een
voudiger: u vindt het
in onze show-room.
Tromp kaas
specialiteit
Amstel 135,
Amsterdam
(naast Carré),
ma t/m vrij 09.00-1700
za 10.00-16.00 uur.
Nadjezjda Mandelstam
Asbak
De kasbiljetten aan toonder van Bank Mees Hope
onderscheiden zich steeds in gunstige zin.
De ene vorm van sparen is nu eenmaal beter dan de andere.
De rente bij een looptijd van 2 jaar is 7l/2%, bij
1 X
k -
VARIA
(ADVERTENTIE)
Dagelijks leven in Sovjet-Unie
(ADVERTENTIE)
NADJEZJDA MANDELSTAM
(Van onze correspondent)
A. WILLINCK
die
(ADVERTENTIE)
'teasing.
ïding
Aankoopbedrag
Coupures
BMH
ar ook
van
XU
(Van onze redacteur in Lissabon)
LISSABON De Portugese dag
bladpers, zoals gewoonlijk gevoelig
■ootste
edden
EEN ANDERE schets ontstond door
de vriendschap die Verheul sloot met de
dichter Iosif Brodski, die na vijf jaar
dwangarbeid min of meer in het lucht
ledige bij zijn ouders thuis leefde.
(ADVERTENTIE)
Looptijd
2 jaar
5 jaar
8 jaar
2 jaar
5 jaar
8 jaar
2 jaar
5 jaar
8 jaar
865,33
649,93
492,75
ƒ4.326,65
3.249,66
ƒ2.463,76
ƒ8.653,33
f 6.499,31
ƒ4.927,52
Haarlem. Houtplein 8, tel. 023-31 59 50.
flats er in Moskou uit? Het zijn de
meest gewone, alledaagse vragen waar
Kees Verheul speels of zonder dikke
woorden antwoord op geeft.
OM EEN schrijver te leren kennen
moet men het belangrijkste zijn
boeken lezen.‘Maar soms blijven bepaal
de onbeantwoorde vragen hinderlijk
rondspoken: hoe ziet het huis, de kamer
eruit waar hij dat of dat boek heeft
geschreven, welke mensen beïnvloedden
zijn leven, hoe denkt hij of zij over die
kwestie?
Als de vragen dringend een antwoord
nodig hebben en de schrijver niet meer
leeft, kunnen ook beschrijvingen uit de
tweede hand (vrouw van een vriend)
belangrijk zijn.
Op deze manier ongeveer kwam Kees
Verheul in contact met Nadjezjda Man
delstam. De overleden Russische dichter
Osip Mandelstam was een vriend ge
weest van Anna Achmatova, het onder
werp van Verheuls proefschrift. „Ik zag
er als een berg tegenop me voor mijn
studie te gaan opdringen bij een interes
sante weduwe, die nog nooit van mij
gehoord had en die ik niets te bieden
had.”
Het daglicht van het kamertje waar
hij sliep en werkte (niet veel meer dan
een hokje) was gedempt, doordat het
raam met een lap plastic tegen de tocht
en nieuwsgierige blikken van de over
kant was afgeschermd. Iosif werd voort
durend geschaduwd: als hij een taxi
nam „keek hij na het vertrek altijd even
over zijn schouder wie er achter ons
reed.” Brodski is inmiddels naar het
buitenland gegaan.
MET ENKELE litteraire contourlijnen
schetst Verheul dan een rake tekening
van deze Nadjezjda, haar aan achtervol-
gingswaanzin grenzende achterdocht, ont
staan en gegroeid na jaren van balling
schap in de Stalin-periode.
Nadat de eerste afspraak gemaakt is,
knikte ze Verheul bij het weggaan toe
„en zonder het slot van mijn (Verheuls)
hakkelige komplimenten af te wachten
trok ze na een vluchtige blik door de
gang de voordeur dicht.”
De schets levert ook goed geobserveer
de voorwerpen op. die kenmerkend zijn
voor Mandelstams weduwe: „het belang
rijkste attribuut op de keukentafel was
de grote aardewerken asbak, want Nad
jezjda Jakovljevna rookte altijd. Ze
rookte geen gewone sigaretten, maar de
klassieke Russische papirosy, die ieder
ogenblik uitgaan.Bij het eerste trekje
barstte ze los in een hartverscheurende
hoestbui. De tranen sprongen haar daar
bij in de ogen, terwijl de sigaret bijna
uit haar vingers vloog.”
De verhalen van Nadjezjda over haar
lot (beschreven in haar tweedelige „Me
moires” in Nederland uitgegeven door
Van Oorschot, Amsterdam en zoals ge
zegd uit het Russisch vertaald door Kees
Verheul) zijn voor de jonge schrijver
„een les en een waarschuwing”: „als hij
iets van haar te lezen krijgt gaan de
gordijnen dicht en geeft Nadjezjda aan
Verheul de opdracht de lectuur onder de
matras van de bank te stoppen als er
Alleen al in deze eeuw wordt het
aantal ontheemden geschat op 60 mil
joen mensen, hoofdzakelijk in Europa,
Azië en Afrika. Het neemt steeds grotere
vormen aan, volgens de heer Du Buy,
V4/O
vervangen door een als gematigd bekend
staande majoor van de strijdkrachten.
De aanvallen van de grote, populaire
volkspartij op de coalitieregering, die
beschuldigd wordt door gebrek aan actie
en nalatigheid de anarchie in de hand te
werken, krijgen ruime plaats in de dag
bladpers. Alle tekenen wijzen erop dat
er een offensief van rechts is ingezet om
vóór de verkiezingen niet alleen ex-
treem-Iinks, maar ook de communisti
sche partij in een hoek te drijven.
gebeld wordt. Onder het motto: „Je
moet weten in wat voor land je bent.”
die als voorbeelden de recente moeilijk
heden in Cyprus geeft, maar ook denkt
aan de Palestij nen en de negers die in
de vorige eeuw in groten getale naar
Amerika zijn getransporteerd.
Vooral in het Duitse taalgebied is men
zich na de Tweede Wereldoorlog gaan
verdiepen in het vraagstuk van de ont
heemde mens. Het „recht op een onge
stoord verblijf in een rechtmatig verkre
gen domicilie” zoals de heer Du Buy de
Duitse titel van zijn proefschrift om
schrijft, is vaak al een moreel recht,
maar met zijn proefschrift streeft hij er
naar om dit ook tot een formeel grond
recht te amken. Een recht dat niet
alleen op internationaal terrein ligt,
maar ook moet gelden binnen een staat.
Het probleem is al eerder aangepakt,
met name bij oorlogsreglementeringen,
zoals het Haags Landoorlogsreglement
van 1909 of oorlogsregels van het inter
nationale Rode Kruis, maar verder dan
pogingen is het nooit gekomen.
Het „recht op een vaderland” zoals in
het proefschrift besproken, wil meer dan
bescherming tegen deportatie van min
derheden uit militair bezet gebied. Het is
een staatsrechtelijk aspect dat tot de
individuele rechten van de mens be
hoort. Het recht keert zich bijvoorbeeld
tegen de gedwongen verplaatsdng van
Bantoes in Zuid-Afrika naar de zoge
naamde „thuislanden”, maar kan ook
tegen de gedwongen verplaatsing van
PTT-ambtenaren naar het noorden van
ons land worden toegepast. Vooropge
steld dat in Nederland een dergelijk
recht in de wet zou zijn opgenomen
WASHINGTON. (DPA) De Vere
nigde Staten en Perzië hebben gisteren
een verdrag voor technische samenwer
king gesloten tot een bedrag van twaalf
miljard dollar, in het kader waarvan de
Verenigde Staten aan Perzië acht kern
centrales zullen leveren.
Volgens de Amerikaanse minister van
Buitenlandse Zaken, Henry Kissinger, is
dit verdrag het belangrijkste in zijn
soort dat ooit tussen twee landen is
gesloten. Het is in Washington onderte
kend door Kissinger en de Perzische
minister van Economische en Financiële
Zaken. Hoesjang Ansari.
In een gemeenschappelijk communi
qué heet het, dat het olierijke Perzië en
de Verenigde Staten de volgende vijf
jaar hun handelsvolume tot 15 miljard
dollar (zonder olie) willen uitbreiden.
Tot dit handelsvolume behoren ten dele
de leveranties op grond van het nieuwe
verdrag.
Hoe is het dagelijks leven in de Sovjet-Unie? Boeken over dit onder
werp zijn in voldoende mate te krijgen om daarover enigszins inzicht te
krijgen. Een paar namen van auteurs: Pjotr Jakir, Andrej Amalrik, Roj
Medvedev, Nadjezjda Mandelstam; en in ons land Charles Timmer, Karei
van het Reve en Kees Verheul. De laatste was tot nu toe bekend als de
vertaler van Nadjezjda Mandelstams memoires en gedichten van Osip
Mandelstam en Iosif Brodski.
voor klimaatswisselingen in de hui
dige politiek, vertoont de laatste
tijd een kleine verschuiving van
links naar het midden. Het betoog
van de eerste minister, Vasco Gon
calves, tijdens zijn laatste televisie
optreden, waarin hij het links-
extremisme ervan beschuldigde de
komende verkiezingen te saboteren,
heeft grote weerklank gevonden.
zinder
sanitair
Zijn prozadebuut heet „Kontakt met
de vijand”, dat uitgegeven werd bij G.
van Oorschot in Amsterdam. Daarin be
schrijft hij zijn studieperiode van 1967
tot ’68 in Moskou en Leningrad.
VERHEUL bewijst daarmee dat hij
veel méér is dan een vertaler of weten
schapsman. De korte hoofdstukken in
zijn 150 pagina’s tellende boek kan men
lezen als autobiografische essay’s. Ze
hebben onderling niet zoveel met elkaar
te maken, maar geven wel steeds de
relatie van de schrijver tot de Russische
mens, het Russische land, de gebruiken
en normen weer. Met andere woorden:
sociologie, psychologie, wat historie,
raakvlakken met de Russische literatuur
en schilderskunst.
Hoe leeft een Russische dichter (zoals
Iosif Brodski) die tot vijf jaar dwangar
beid werd veroordeeld? Hoe leeft een
Russische student? Hoe zien studenten-
Voorjaarsmode in Britse stijl. Fantasierijke
mantel met wijde klokkende rug en opstaande
kraag. In cotton-terylene en mohair-wol.
Prijzen resp. f. 498.- en f. 598.-.
Meer fraai gelijnde voorjaarsmodellen
Aquascutum (ook tweeds) vindt u in de
Amsterdamse Kalverstraat en op het Haagse
Buitenhof.
Bij de Bonneterie.lQ
UTRECHT. Het komt al te vaak
voor dat mensen gedwongen zijn huis en
haard te verlaten om oorlogsredenen,
politieke geschillen of godsdienstige in
tolerantie. Het leed achter deze gedwon
gen ontheemding is voor mr. F. II. E. W.
du Buy uit Enschede aanleiding geweest
tot een proefschrift „Dat Recht auf die
Heimat” w’aarop hij woensdag 5 maart
tot doctor in de rechtsgeleerdheid is
gepromoveerd aan de rijksuniversiteit
van Utrecht.
Zo bouwt Kees Verheul in segmenten
het beeld op van de Sovjet-staat, van
zijn bewoners, van relaties tussen Rus
sen onderling of met buitenlanders, die
zoals de schrijver tijdelijk in het land
studeren.
Als een rode draad loopt door het
boek de (homofiele) relatie van Verheul
met een zekere „Cees” zijn tweede
ik? die in Amsterdam is achtergeble
ven. Dit gegeven en het voortdurende
gevecht tegen de gevoelens van een
zaamheid, soms in één enkele alinea
glashelder duideliik gemaakt, maakt
„Kontakt met de vijand” tot een van de
meest indrukwekkende debuten van de
afgelopen jaren. Je constateert eenvou
dig na afloop van de 150 bladzijden, dat
je méér zou willen lezen van Kees
Verheul.
oftewel: lekker kaas eten
en tóch slank blijven!
Tromp heeft voor ’’slank-
aanbidders”, maar ook
voor dieetpatiënten keuze
in kaas genoeg: mager,
zoutloos, komijn, pittig,
met vruchten 25 Dieet-
kazen en magere melkpro
ducten. Haal het uitgebrei
de informatiebulletin en de
gratis kaasrecepten.
Trouwens, Tromp heeft
doorgaans 160 soorten
kaas op de plank!
G. Cronjéstraat 87
Haarlem; telefoon 267007
(naast de brandweer)
Bloemendaalsestrw. 138b
Santpoort-Z. (023) 375398
Bovendien is grote aandacht geschon
ken aan het eerste publieke optreden
van generaal De Spinola. De oud-presi-
dent, die na zijn aftreden niet meer in
het openbaar was opgetreden, was aan
wezig tijdens de herdenkingsceremonie
ter viering van het 172-jarig bestaan van
het Militaire College, de school voor
beroepsofficieren van het leger.
Een Spinola-aanhanger, luchtmachtge-
neraal Galvao de Melo, oud-lid van de
junta, heeft zich aangemeld als verkie
zingskandidaat van de nieuw gevormde
Unie van Christen-democraten- Een an
dere Spinola-vertrouwde, kolonel Almei
da Bruno, vóór 28 september verleden
jaar lid van de raad van state en een
belangrijk figuur in de Beweging der
Strijdkrachten, vormde ee noud-strijders-
vereniging van commandotroepen.
De huidige commandant van het in
Lissabon gelegerde 11e commandobetal-
jon, majoor Jaime Neves, ook een be
kende figuur van de officiersrevolutie, is
eveneens betrokken bij de organisatie
van deze vereniging. De chef-staf van
het leger, generaal Fabiao, pas terugge
keerd van een bezoek aan Roemenië en
bekend om zijn linkse opvattingen, heeft
schijnbaar toestemming verleend tot de
stichting van deze vereniging van oud-
commando’s en thans dienst doende
commando’s, de elitetroepen van het
Portugese leger.
Twee civiele leden van de zuiverings
commissie van de voormalige politieke
politie zijn van hun functie ontheven en
1i il»
R
Ai
