Mislukte staatsgreep leidt tot grote demonstraties
r
9
Britse „heronderhandelingen
eindigen met akkoord
Weer kans op overleg
tussen Griekse en
Turkse Cyprioten
Unido: gesprek tussen rijk
en arm
Sithole begint
op 24 maart
Augustin mag
zijn proces in
maart niet
L
1
Al
bijwonen
Proces tegen ds.
11
iJ
4
- achtergrond
HOOFDKWARTIER
NATIONALE GARDE
EUROPESE TOPCONFERENTIE TEN EINDE
een miljoen gulden aan prijzen
i
BELEGERD
■■i
WOENSDAG
BINNEN» EN BUITENLAND
1 2
3
MAART
1975
•ilië
wal
vrij
Iels
7.S.
ing
Verkiezingen
)od
aat
kar
'ers
ken
iers
5
OPEC-succes
1
Ambassadeur
f I
1
Amerika en Spanje ontkennen inmenging
en
(ADVERTENTIE
u
percent
■I
DUBLIN (ANP). De Europese Ge
meenschap heeft gisteravond in Dublin,
op de Europese topconferentie, een eind
gemaakt aan de elf maanden lange zo
geheten „heronderhandelingen” die het
Verenigd Koninkrijk heeft gevoerd voor
betere voorwaarden voor het lidmaat
schap van de Europese Gemeenschap.
Het is hierbij tot een akkoord gekomen.
veel
idal
van
nige
leer
ine-
nag
;de-
ven
Four
rgie
ref-
Volgens Franse en Belgische nieuws
uitzendingen gisteravond heeft generaal
De Carvalho, lid van de huidige Portu
gese junta, de Amerikaanse ambassadeur
van
acht
inse
e is
de
gen.
:ge-
om
ster
ho-
laar
1.55,
gen
in
een.
i in
een
op-
tact
zer-
litse
iten
roor
wee
.000
lijn,
wen
nds
opa
den
nd-
aan
irag
de
sta-
iig-
nen
van
van
ij en
19
1 24
ris-
i te
ian,
d.
ssie
van
nen
ting
Su-
ich-
rin-
en
rtil-
Ison
ge-
ijen
van
die
te
lef-
is
De
:ds-
leb-
;be-
19
aid.
een
ken
In
bril
>rde
van
rerd
en
den
hun
jec-
ken
be-
ntig
em.
nis
ent,
aris
elde
ters
met
gde
idse
it.
Wat maandag en dinsdag in Dublin
heeft plaatsgevonden betekent de abso
lute devaluatie van het begrip Europese
topconferentie. Dat is het oordeel van
een groot aantal diplomaten en delega
tieleden in de Ierse hoofdstad.
(Vervolg van pagina 1)
LISSABON Het Amerikaanse ministerie van Defensie heeft gister
avond categorisch ontkend dat de regering in Washington of de Ameri
kaanse ambassade in Lissabon ook maar iets te maken hebben met de mis
lukte staatsgreep in Portugal. Woordvoerder Robert Funseth zei dat de
Verenigde Staten geen voorkennis hadden van wat in Portugal ging ge
beuren. Ook de Spaanse regering heeft zich dinsdagavond gehaast te ver
klaren niets met de revolte te hebben uit te staan. In een communiqué
van het Spaanse ministerie van Buitenlandse Zaken werd gesteld dat deze
berichten de wereld zijn ingestuurd „door mensen, die een einde willen
maken aan de goede betrekkingen tussen Spanje en Portugal”.
In dit communiqué werd overigens
géén melding gemaakt van de vlucht
van generaal De Spinola, die viereneen-
halve maand president van Portugal is
geweest en nu motor is geweest achter
de staatsgreep. De generaal is onder
Spaans toezicht geplaatst op een lucht
machtbasis in de buurt van de Portugese
grens. Intussen zijn alle grensovergangen
tussen Spanje en Portugal gesloten,
waarschijnlijk op initiatief van de Por
tugese regering.
In het jaar 2000 moet het aandeel
van de Derde Wereld in de wereld-
industrieproduktie zijn gegroeid tot
20 a 25 percent. Dat streven is al
thans vastgelegd in het actieplan van
de Derde Wereld. Ter voorbereiding
van de vergadering in Peru overlegde
de „groep van 77”, de club van ont
wikkelingslanden die inmiddels niet
meer 77, maar meer dan honderd
leden telt, vorige maand in Algiers.
De ontwikkelingslanden leven in „in
dustriële en technologische slavernij
van de geïndustraliseerde wereld”, zo
luidde de klacht in Algiers.
SALISBURY (UPI). Op 24 maart
begint voor een speciale rechtbank in
Salisbury het proces tegen de Rhodesi-
sche nationalistische leider ds. Sithole,
die op 4 maart werd aangehouden op
beschuldiging van het smeden van een
komplot om enige van zijn politieke
tegenstanders uit de weg te ruimen. Dit
heeft een regeringswoordvoerder gisteren
bekend gemaakt.
De Spaanse regering bevestigde dins
dagavond dat zij overwoog om generaal
De Spinola en een aantal andere, niet
met name genoemde voormalige topoffi
cieren van de Portugese strijdkrachten,
die met hem naar Spanje zijn gevlucht,
politiek asiel te verlenen. Zij arriveerden
gisteravond omstreeks zeven uur met
een helikopter op de Spaanse lucht
machtbasis van Talavera la Real in de
provincie Badajoz dicht bij de Portugese
grens dezelfde streek waar De Spino
la, toen nog een jonge kapitein, zich
tijdens de Spaanse burgeroorlog had
aangesloten bij generaal Franco’s troe
pen die tegen de toenmalige Spaanse
regering in opstand waren gekomen.
Franco kan hem, bijna veertig jaar la
ter, dus een tegendienst bewijzen, nu De
Spinola in opstand is gekomen tegen de
Portugese regering.
Spanje kan zich nu echter beslist geen
problemen met de jonge Portugese de
mocratie veroorloven, en in sommige
kringen verwacht men dan ook dat De
Spinola zachte aanwijzingen zal krijgen
dat een reisje, bijvoorbeeld naar Parijs,
een goed idee zou zijn.
name de oliecrisis, hebben overigens
geleid tot een ingrijpende wijziging
van de verhoudingen aan de onder
handelingstafel. Niet langer verkeren
de arme landen in een ondergeschikte
positie, waarin zij beleefd de hand
moeten ophouden. Althans een deel
van de Derde Wereld de grond
stoffenproducenten bezetten een
machtspositie, van waaruit zij eisen
kunnen stellen.
Maar bij de rijke landen lijkt de
bereidheid om gehoor te geven aan
de verlangens van de Derde Wereld
juist te verminderen. De geïndustria
liseerde landen van Europa en
Noord-Amerika beleven een tijd van
inflatie en recessie, mede als gevolg
van de prijsstijging van een deel van
de grondstoffen, met name olie. Ze
verlangen nu dat er nauwkeuriger
rekenschap wordt afgelegd over de
besteding van hun gelden.
Een belangrijke rol in de kracht
meting in Lima zal zijn weggelegd
voor de nieuwe directeur van Unido,
de 43-jarige Algerijn dr. Abdel Rah
man Khane. Hij heeft de afgelopen
twee jaar als secretaris-generaal van
de OPEC (olieproducerende landen)
ruime ervaring opgedaan met harde
onderhandelingen met de rijke lan
den.
-^Mssss
De conferentie over de industriali
satie van met name de Derde Wereld
past in het kader van de reeks VN-
conferenties over centrale problemen
van de huidige wereld: de milieucon
ferentie in Stockholm, de bevolkings
conferentie in Boekarest en de voed-
selconferentie in Rome. Bovendien
wordt in september van dit jaar in
New York de zevende speciale zitting
van de VN-assemblee gehouden, die
gewijd zal zijn aan ontwikkeling en
internationale economische samen
werking. De Derde Wereld laat zich
bij deze problematiek inspireren door
het „handvest inzake de economische
rechten en plichten van staten”, dat
vorig jaar op initiatief van Mexico in
de Algemene Vergadering van de VN
werd aanvaard. De rijke landen staan
echter nogal terughoudend tegenover
dit handvest, dat volgens veel ont
wikkelde landen te radikaal is, en
onvoldoende rekening houdt met hun
belangen.
Te verwachten is dat niet tech
nische organisatorische problemen de
hoofdschotel van de Unido-conferen-
tie zullen vormen, maar de politieke
wil om de Derde Wereld een groter
stuk van de koek te geven. De ont
wikkelingen van de laatste jaren, met
Een boze menigte belegert het hoofd
kwartier van de Nationale Garde na de
mislukte rechtse coup. De menigte be
schuldigt de Garde van sympathiseren
met de samenzweerders. De regering
loyaal gezinde militairen beschermen het
gebouw.
van de strijdkrachten (MFA) besloten de
verkiezingen voor de grondwetgevende
vergadering op 12 april te laten door
gaan. Indirect zullen deze gebeurtenissen
echter ongetwijfeld uitlopen op een
„zuivering” van de Portugese strijd
krachten waarin de radicalen geen en
kele tegenstand meer zullen dulden of
vinden en dat zou op zijn beurt de
terugkeer naar de burgerlijke overmacht
in de democratie wel eens op losse
schroeven kunnen zetten.
In Lima zal moeten blijken in
hoeverre de Derde Wereld, ondanks
de grote onderlinge belangentegen
stellingen en de uiteenlopende politie
ke oriëntatie, één front kunnen blij
ven vormen. In dat opzicht wordt de
Unido-conferentie ook een toetssteen
voor het vermogen van de Derde
Wereld om eensgezind op te trekken.
In Peru zal tevens moeten blijken
of de belangen van rijk en arm op
het gebied van de industrialisatie met
elkaar te verenigen zijn. Altruïsme
verwacht niemand van de rijke lan
den. Maar de ontwikkeling van de
Derde Wereld wordt in veel geïndus
trialiseerde landen ook gezien als een
eigen belang. Ontwikkeling brengt
koopkracht, en dat kan nieuwe afzet
gebieden opleveren voor de westerse
landen, en zo een sleutel zijn voor
een economische opleving. Als de rij
ke landen doof blijven voor de noden
van de Derde Wereld ligt een verdere
radicalisering van de ontwikkelings
landen in het verschiet.
De rijke landen hebben op het
ogenblik weinig contanten beschik
baar, en in de huidige verhoudingen
zijn het nog steeds zij, de gevers, en
niet de ontvangers, die uitmaken hoe
veel hulp er beschikbaar zal zijn, en
in welke vorm en voor welk doel.
ANKARA (Reuter). De Turkse mi
nister van Buitenlandse Zaken Esenbel
verwacht een spoedige hervatting van
het overleg tussen de Griekse en de
Turkse Cyprioten. Wanneer daarmee
voldoende vorderingen zijn gemaakt, wil
Turkije onderhandelingen openen met
Griekenland.
LIMA Vandaag is in de Peruviaanse hoofdstad Lima een nieuwe
krachtmeting tussen rijke en arme landen begonnen: de tweede al
gemene conferentie van Unido, de VN-organisatie voor industriële
ontwikkeling. Unido (hoofdkwartier in Wenen) werd in 1966 opge
richt ter bevordering van de industrialisatie in de ontwikkelings
landen. Over het functioneren van deze organisatie, die kampt met
gebrek aan geld en mankracht, bestaat in de Derde Wereld nogal
wat ontevredenheid.
het eiland een afzonderlijke Turks-Cy-
prische staat was uitgeroepen.
Minister Kissinger is gisteren uit Anka
ra naar Jeruzalem gereisd om zijn bemid
delingspogingen in het Midden-Osten
voort te zetten.
Gisteren is daar bekend geworden dat
de Syrische autoriteiten en de leiders
van verschillende Palestijnse guerrilla-
organisaties besprekingen rijn begonnen
over de vorming van een gemeenschap
pelijk militair en politiek opperbevel.
President Assad van Syrië heeft het af
gelopen weekeinde voorgesteld een der
gelijk opperbevel in te stellen.
De Britten hebben bereikt dat er een
correctiemechanisme voor hun EEG-bij-
drage in het leven werd geroepen dat
hen, afhankelijk van een aantal voor
waarden een besparing van maximaal
250 miljoen rekeneenheden (900 miljoen
gulden) oplevert. Deze besparing moet
door de overige lidstaten betaald wor
den. Elk van de lidstaten draagt bij
volgens de verdeelsleutel die gehanteerd
wordt voor de normale contributie.
Stijgt de gemeenschapsbegroting boven
de acht miljard rekeneenheden (28,8
miljard gulden) nu omvat de begro
ting ongeveer zes miljard rekeneenheden
(21,6 miljard gulden) dan komt het
plafond in plaats van op 250 miljoen
rekeneenheden, op drie percent van de
totale begroting te liggen. De regeling
geldt voor een periode van zeven jaar.
Het probleem van de Nieuwzeelandse
zuivel is op een tamelijk vage wijze
geregeld. De Europese commissie zal in
de loop van het jaar voorstellen doen
over regelingen die het eventueel moge
lijk maken ook nog na 1977 Nieuwzee
landse boter in Engeland te importeren.
Die mogelijkheid was trouwens voorzien
in het toetredingsverdrag. Eenzelfde re
geling voor kaas hebben deBritten vair,
hun partners in de gemeenschappelijke
markt niet kunnen verkrijgen.
Het werk van Unido is een druppel
op een gloeiende plaat. In 1975, hal
verwege het tweede ontwikkelingsde-
cennium, is de doelstelling van acht
percent jaarlijkse groei van de indus
trie in de ontwikkelingslanden bij
lange na niet gehaald. De Derde We
reld, waartoe driekwart van de we
reldbevolking moet worden gerekend,
nam in 1972 slechts 6,9 percent van
de totale industriële produktie van de
noe-
ver-
Elke week een PEUGEOT te winnen in de Nationale
Puzzelaktie „Geven voor Leven” in deze krant. Deze week
een Peugeot 104 t.w.v. ƒ9.645,- aangeboden door Gebr
Nefkens NV, Utrecht. PUZZEL MEE!
Het „plan van Algiers” draagt het
stempel van de OPEC-successen.
Aanbevolen wordt het vormen van
bondgenootschappen van producenten,
om gezamenlijk een instrument te
hebben voor de onderhandelingen
met de rijke landen. Ook bevestigden
Augustin was gisteren aan het begin
van de vierde week van zijn proces,
door vier gerechtsdienaren de rechtszaal
binnengedragen. Toen hij heftig verzet
pleegde en een stoel omschopte, gelastte
de rechtbank zijn verwijdering en sloot
hem van het bij wonen van zijn proces
uit.
Op een persconferentie na afloop van
zijn derde gesprek met zijn Amerikaanse
ambtgenoot, Kissinger zei de minister
goede hoop te hebben dat de Verenigde
Staten hun wapenleveranties aan Tur
kije zullen hervatten.
Esenbel liet echter weten dat zijn land
niet akkoord zal gaan met de deelne
ming van leden van de Veiligheidsraad
of niet gebonden staten aan de pogingen
om de kwestie-Cyprijs op te lossen. Het
overleg tussen de twee gemeenschappen
op het eiland zou worden hervat in
Nikosia of in de hoofdstad van een
neutraal land.
Over de Amerikaanse wapenleverin-
gen zei Esenbel, dat Kissinger zich terk
had uitgesproken voor een hervatting.
De leveranties werden vorige maand ge
staakt, omdat het Congres vond dat
Turkije niet voldoende meewerkte om te
komen tot een oplossing van het vraag-
stuk-Cyprus.
De Amerikaanse onderminister van
Buitenlandse Zaken Arthur Wartmann.
die Kissinger vergezelt, zal naar Brussel
gaan om te onderzoeken in welke mate
de Europese bondgenoten Turkije kun
nen helpen bij het lenigen van de be
hoefte aan wapens.
Het overleg tussen de Griekse en de
Turkse Cyprioten werd vorige maand
opgeschort, nadat er in het noorden van
Het Franse staatshoofd, de regerings
leiders eh de ministers van Buitenlandse
Zaken hadden twee lange dagen in het
kasteel van Dublin nodig om tot verge
lijk te komen. De discussie spitste zich
toe op de laatste twee problemen die
Engeland nog had: een billijker Britse
contribute aan het EEG-budget, en een
gunstige positie voor de zuiveluitvoer
van het gemenebest-land Nieuw-Zeeland,
ook na het aflopen van de overgangspe
riode, na 1977.
Sithole nam een belangrijke plaats in
bij de onderhandelingen tussen de „Af
rican National Council” (ANC) en het
blanke minderheidsbewind onder pre
mier Ian Smith over het toekennen van
meer politieke macht aan de zwarte
meerderheid. Na zijn arrestatie werd dit
overleg afgebroken.
De wereldraad van Kerken heeft er
bij Engeland op aangedrongen met spoed
stappen te doen om te voorkomen dat in
Rhodesië nog meer mensen worden te
rechtgesteld. Vorige maand werden daar
drie Afrikaanse gevangenen ter dood
gebracht.
De secretaris-generaal van de Wereld
raad, dr. Philip Potter, verzocht de
Britse regering ook aan te dringen op
een eerlijk en openbaar proces tegen ds.
Sithole. Diens arrestatie noemde hij een
„flagrante schending van het akkoord
van Loesaka en een nieuwe ernstige
provocatie voor de internationale open
bare mening”.
HANNOVER (DPA). De 25-jarige
Nederlander Ronald Augustin, be
schouwd als de paspoortvervalser van de
Baader-Meinhofbeweging, is gisteren
wegens verzet tegen de justitie voor de
duur van de maand maart uitgesloten
van bijwoning van zijn proces in
Bückeburg in Nedersaksen.
in Lissabon, Frank Carlucci, gewaar
schuwd dat de veiligheid van deze Ame
rikaanse vertegenwoordiger niet meer
kan worden gegarandeerd. Hij kreeg de
raad zijn koffers te pakken. Carlucci is
kortgeleden op bevel van minister Kis
singer naar Lissabon gegaan. Het is van
de man bekend dat hij door zijn activi
teiten in het verleden in Bolivia nauw
contact zou onderhouden met de inlich
tingendienst CIA. Ter bescherming van
de ambassade zijn gisteren militaire een
heden in stelling gebracht rond het ge
bouw. De ambassade heeft commentaar
op de uitlatingen van Carvalho gewei
gerd.
Ook rond de Westduitse ambassade
zijn versterkingen verschenen. In het
gebouw hebben namelijk vier opstandige
generaals asiel gevraagd.
Duizenden demonstranten zijn gister
avond in de Portugeese hoofdstad het
hoofkwartier van de sociaal-democrati-
sche centrumpartij binnengedrongen. Ze
staken het gebouw in brand, dat binnen
enkele ogenblikken een prooi van de
vlammen werd. Naar verluidt is ook het
gebouw van dezelfde partij in Oporto
door demonstranten verwoest. Er zijn
geen arrestaties gemeld.
De Portugese communistische partij
heeft opgeroepen tot een grootscheepse
demonstratie in de arena van Lissabon
onder de leuze: „Tegen de reactie, vóór
de Beweging van de Strijdkrachten
(MFA).” Het kwam overigens in ver
scheidene steden al tot grote betogingen,
waarbij opgeroepen werd tot massale
steun aan de MFA en „dood aan de
fascisten”.
de deelnemers het recht van ontwik
kelingslanden „alle maatregelen te
nemen die hen in staat stellen hun
natuurlijke rijkdommen te beheersen.
De ontwikkelingslanden maakten be
zwaar tegen de rol van de multinati
onals en de houding van „sommige
ontwikkelingslanden”.
wereld voor zijn rekening. Geen
menswaardige vooruitgang dus,
geleken met 1955 toen het aandeel
van de Derde Wereld 6,2
bedroeg.
Misschien waren het deze berekenin
gen, die de altijd uitzonderlijk goed
geïnformeerde communistenleider Alva
ro Cunhal er gisteren toe brachten om
te spreken van een nieuw gevaar „zoals
in september 1974” (toen een poging van
De Spinola om de macht aan zich te
trekken hem het presidentschap kostte)
en daarom een nieuw overleg met de
socialisten van Mario Soares voor te
stellen om de linkse eenheid te herstel
len. Die uitgestoken hand werd dinsdag
ochtend, vlak voordat de putch begon,
door de socialisten aanvaard.
Het is dus mogelijk dat de mislukte
staatsgreep in laatste instantie de situa
tie in de Portugese politieke ontwikke
ling heeft verhelderd, en de innerlijke
eenheid op het linker front heeft ver
sterkt. Het lot van de conservatieven
lijkt heel wat minder duidelijk. Tenslot
te was generaal Galvao de Melo één van
de kandidaten van de conservatieve
christen-democratische coalitie CDS-
PDC voor de komende verkiezingen.
In Portugal waren gisteren de vlieg
velden gesloten. Dat maakte het aanvan
kelijk onmogelijk dat toestellen
waaronder die van de KLM naar
het buitenland vertrokken. Pas laat in
de avond kreeg het KLM-toestel op de
Portugese luchthaven verlof naar Am
sterdam te vertrekken. Het linkse radio
station Radio Club Portugese was door
de opstandelingen onbruikbaar gemaakt.
Het katholieke station Radio Renaissan
ce, waar gestaakt werd omdat de werk
nemers hun gehoorzaamheid aan de r.k.-
kerk hadden opgezegd, is toen op ver
zoek van de regering weer gaan uitzen
den. De regering was daarna onafgebro
ken met haar berichten en mededelingen
in de lucht.
In Lissabon, waar ook massabetogin
gen de trouw van de linkse partij aan
de MFA moeten onderstrepen, heeft van
morgen de vergadering van de beweging
Op de topbijeenkomst heerste gisteren
dan ook een groot gevoel van onbeha
gen. Het werd als een regelrecht schan
daal ervaren dat ministerpresidenten
zich bijna anderhalve dag lang gebogen
hebben over cijfervoorbeeldjes inzake
budgetbij dragen en over een minimaal
probleem zoals de import uit Nieuw-
Zeeland van enkele duizenden tonnen
kaas.
Dit is werkelijk niet het systeem dat
voor Europese topontmoetingen gehan
teerd moet worden, zo wordt gezegd.
Wat al vóór de topconferentie in Parijs,
in december vorig jaar, gevreesd werd is
bewaarheid geworden. Dit soort Europe
se raden weigert zich bezig te houden
met de werkelijke politieke problemen.
Ze werken bovendien verlammend op
het besluitvormingsmechanisme in de
gemeenschap omdat ze toch gezien wor
den als „beroepsinstanties” voor de nor
male ministerraden, terwijl er geen wer
kelijk politieke knopen worden doorge
hakt, aldus verklaarden hooggeplaatste
diplomaten van enkele delegaties.
