GEREFORMEERD PLEIDOOI VOOR EEN SOBERE LEVENSSTIJL
Ds. Van der Veen: ,Wij gaan ons niet vermaken in gebieden van onderdrukking’
i
I
9
KERKELIJKE ACTIE TEGEN TOERISME NAAR ZUID-AFRIKA
I
I
door Piet Peperkamp
16
MAART
1975
ZATERDAG
1 5
Vermaningen
Grondstoffen
Consumptie
is bezig de levenskansen van volgende generaties ernstig aan te tasten.
door Th. J. Koeckhoven
Inflatie
I
4
I
I
Vooral van kerkelijke zijde in Nederland wordt de laatste tijd
regelmatig geprobeerd om de Nederlandse bevolking attent te maken
op de noodsituatie, waarin het zwarte volksdeel in Zuid-Afrika, Na
mibië en Rhodësië verkeert als gevolg van de blijvende onderdruk
king door de blanke minderheidsregeringen in die landen. Uitgangs
punt is dat de bewustmaking van het Nederlandse volk uiteindelijk
ten goede zal komen aan de slachtoffers van apartheid en racisme in
zuidelijk Afrika. Als de Nederlanders beseffen dat zij medeverant
woordelijk zijn wanneer zij niet op allerlei manieren tegen de onder
drukking protesteren, zal dit leiden tot nog grotere druk op de hui
dige leiders in Zuid-Afrika, Namibië en Rhodësië, die zich schuldig
maken aan racisme.
De informatiedienst van de gereformeerde kerken in Nederland heeft
zijn maanduitgave Kerkinformatie van februari 1975 tot themanummer
bevorderd en het de titel Bezitten of bezeten zijn meegegeven. Het hele
nummer past in het kader van de oproep tot versobering waartoe de
burgers van deze welvaartsstaat van vele kanten worden uitgenodigd. De
rooms-katholieke en de hervormde kerk zijn hierin al voorgegaan en ook
de Raad van kerken in Nederland heeft zich bezig gehouden met de
vragen rondom de christelijke levensstijl. De gereformeerde kerken sluiten
hierbij aan met een oproep aan hun kerkleden tot kritische bezinning op
onze gemeenschappelijke levensstijl.
Zij wijzen met name op de schrijnende tegenstelling tussen de rijke en
arme landen. „Steeds luider wordt de vraag of wij ons mogen neerleggen
bij economische verhoudingen die voor onze eigen samenleving welvaart,
maar voor miljoenen de rand van afgrond en ondergang betekenen”.
Tegelijk laten de kerken zien dat de materiële hulpbronnen van deze
aarde niet onbeperkt zijn. Zij achten de manier waarop thans met de
rijkdommen van de aarde wordt omgegaan niet in overeenstemming met
een verantwoord beheer van bodem, water en lucht. De generatie van nu
Bezitten of bezeten zijn
Prof. dr. B. GOUDZWAARD
Ds. R J. VAN DER VEEN
De mens heeft zichzelf vergoddelijkt
en de natuur aan zijn dubieuze belangen
kelijke zijde. Kerken kunnen dus wel
degelijk iets doen, als ze maar de
moed hebben om tot actie over te
gaan.”
Waarom die afwijzing van het toe
risme naar Zuid-Afrika? Toerisme is
In een volgend artikel toont prof. dr.
J. Verkuyl zich een pleitbezorger voor
een verantwoorde produktie, distributie
en consumptie. Volgens hem vallen in
de sfeer van de consumptie de belang
rijkste beslissingen. Hier juist uit zich
onze levensstijl. „Juist op dit terrein
vallen de beslissingen over de relatie
tussen welvaart en welzijn”. Bezinning
op onze consumptie kan ertoe leiden dat
geen mens meer omkomen van honger
en ondervoeding. Prof. Verkuyl signa
leert dat de westerse landen wel voor
hun eigen samenleving de prioriteit van
deze consumptiegoederen erkennen, maar
dat zij in de wereldeconomie nog op
geen enkele manier tot verantwoorde
consumptie zijn gekomen waar het gaat
Ook prof. Verkuyl waarschuwt tegen
verspilling en hij roept op tot matiging
en matigheid. Het alternatief is de chaos
.Om deze te voorkomen is in de westerse
samenleving opvoeding tot verantwoorde
consumptie dringend nodig.
om bevrediging van de elementaire le
vensbehoeften.
uitgevoerd, omdat die goederen In
feite worden gestolen met toestem
ming van het regime van Zuid-Afri
ka. Het beheer van Zuid-Afrika over
Namibië is in strijd met het volken
recht en als zodanig ook door de VN
gebrandmerkt.”
Wl
la:
sp
de
se:
di<
d(
zo
te
menleving. Als aanloop voor een menta
liteitsverandering noemt dr. Klapwijk
het vertrouwde woord bekering.
Dr. B Rietveld acht het in de tegen
woordige situatie noodzakelijk in sterke
zelfkritiek te leven. Volgens hem geeft
onthechting nauwkeurig de gewenste ge
zindheid aan van de christen jegens het
aardse goed. Een christen vraagt om
armoede noch om rijkdom; onderhoud
en onderdak zouden hem genoeg moeten
zijn. Zo illustreert dr. Rietveld de ont
hechting.
Prof. dr. B. Goudzwaard pleit voor
een ombuiging van de economie. Als God
de mens zegt dat hij mag eten van de
vruchten van de aarde, ligt daar tevens
een wenk aan de mens in besloten
datgene te eerbiedigen wat vruchten
voortbrengt. Ook de mens van vandaag
is als rentmeester verantwoording schul
dig over zijn beheer van water, lucht en
Als derde punt wijzen de gerefor
meerde kerken op de grote verantwoor
delijkheid die rust op de gemeente van
Jezus Christus. Deze gemeente is immers
geroepen zich krachtig in te zetten voor
de bestrijding van de armoede in ge
rechtigheid en barmhartigheid op het
voetspoor van haar Heer. De kerken
wijzen dan op de taak van deze gemeen
te getuigenis te geven van haar goddelij
ke opdracht tot een verantwoord beheer
over de schepping, mede met het oog op
de zo noodzakelijke levensvoorwaarden
voor de mensheid van straks. Aan de
kerkleden wordt gevraagd in hun eigen
levensstijl tot uitdrukking te brengen
dat zij tegenover alle materialisme de
grond en de zin van hun bestaan uitslui-
Zuidafrikaanse exporten van Nami-
bische goederen zijn volgens de anti-
racisme-commissie van de Werel
draad van Kerken een daad van roof.
„Als de VN in deze zaak initiatieven
nemen, dan moet de Wereldraad van
Kerken zijn morele steun daaraan
geven. We willen dat trachten te
organiseren,” zo vertelde ds. Van der
Veen. De anti-racisme-commissie van
de Wereldraad heeft een eigen, gede
legeerde bevoegdheid voor het nemen
van initiatieven. Voor de actie tegen
het toerisme naar Zuid-Afrika stelt
de commissie het echter op prijs dat
de Wereldraad-top zelf steun ver
leent, zodat de publiciteit zo groot
mogelijk wordt.
onderworpen. De mens vertoont zich als
een corrupte rentmeester als een ontaar
de aardman die brutaal zijn oorsprong
verloochent. Zo brengt hij niet alleen de
schepping, maar ook zichzelf in gevaar.
De ontaarde aardman ontneemt zichzelf
de grond onder de voeten, zegt dr.
Bouma. Toch is er nog hoop, vindt hij.
„Deze hoop berust niet op menselijke
mogelijkheden, maar op Gods hardnek
kige trouw aan het werk van zijn han
den. Hij geeft zijn schepping niet prijs
aan de vernietiging”.
Wl
op
H<
ht
wi
vc
■ga
Zt
B<
ve
B
Zt
w<
va
B<
op
Vi
he
<le
de
tii
Dr. C. Klapwijk wijst in zijn bijdrage
op de bijbel, waar God en mens als
samenwerkers worden gezien. De mens
dient al het mogelijke te doen om de
aarde voor iedereen bewoonbaar te ma
ken. Dit is een situatieschets van de
sjaloom, waarin ieder mens aan zijn
trekken komt. Dit is een beeld van de
ideale toekomst die nu echter al begon
nen is, waar de mens bereid is met God
en met zijn medemens samen te werken.
Deze situatie moet de kerk levendig
presenteren als voorhoede en als lente
bode van een nieuwe mensheid. „De
kerk leeft niet slechts naar de vrede en
de vreugde toe, maar ze leeft ervan en
eruit. De vreugde gaat voorop”. In deze
christelijke levensstijl mag de mens
meehelpen de wereldproblematiek op te
lossen. Dit sluit in dat een christen zich
verantwoordelijk weet voor de hele sa-
Wordt Zuid-Afrika op deze wijze
niet te veel in het isolement gedrukt?
Dominee Van der Veen: „Het typi
sche is dat bij dat argument aheen
aan de blanken in Zuid-Afrika wordt
gedacht. Wij hebben een toenemende
communicatie met de zwarten. Deze
relatie met de zwarten moet afgewo
gen worden tegen enige confrontatie
met de blanke onderdrukker. Wij ge
loven dus niet dat wij op isolement
voor Zuid-Afrika uit zijn, maar op
solidariteit met de onderdrukten in
Zuid-Afrika.”
Prof. drs. W. Uytenbogaardf vertelt de
gereformeerde kerkleden hoe het staat
met de grondstoffen. Vanaf zijn komst
op aarde heeft de mens zich te goed
kunnen doen aan alles wat hij om zich
heen zag. Maar nu is de grens in zicht,
want de aarde is niet oneindig en de
wereldconsumptie neemt in versneld
tempo toe. In de eerste veertig jaar van
deze eeuw zijn meer delfstoffen ver
bruikt dan in alle voorafgaande eeuwen
tezamen. En het totale verbruik van
delfstoffen na de tweede wereldoorlog
heeft het totale voorafgaande verbruik
reeds overtroffen. De noodzaak tot ver
sobering is dus duidelijk. Aan het slot
van zijn artikel doet prof. Uytenbo-
gaardt in de eerste plaats een beroep op
het verantwoordelijksbesef van de wes
terse wereld. Versobering is nodig om
onze medeschepselen te behoeden voor
de hongerdood en om ieder schepsel aan
een menswaardig bestaan te helpen.
Kortom, het gaat om meer gerechtigheid
in deze wereld.
Wie er nog aan twijfelt of hij voor
zijn genoegen naar Zuid-Afrika kan
gaan, moet zich proberen in te leven
in de genoegens van een apartheids-
slachtoffer. Ds. Van der Veen: „Het is
van het allergrootste belang dat wij
ons niet vermaken in de gebieden
van de onderdrukking.”
Afrika en om af te zien van zgn.
„bezoekreizen” van verantwoordelijke
leiders uit politieke of kerkelijke
sfeer naar Zuid-Afrika. „Dit zijn die
zogenaamde bezoekers, die zelf moe
ten gaan kijken hoe de zaak in
elkaar zit,” legde dominee Van der
Veen uit.
Aan het slot van zijn artikel be
schrijft prof. Goudzwaard de inflatie
niet als een onontkoombaar noodlot,
maar als een beweging die ontstaat
wanneer de mensen en samenleving on
der de consequenties van hun eigen,
handelen uit willen. Onze eigen levens
stijl is de beslissende factor volgens
prof. Goudzwaard.
De commissie van de Wereldraad
heeft ook het vraagstuk van de des
investering opnieuw besproken. Des
investering betekent dat van buiten
landse bedrijven (bijvoorbeeld Neder
landse) wordt geëist dat zij hun in
vesteringen uit Zuid-Afrika terug-
Halen de aktiviteiten van de kerken
iets uit? Dominee R. J.. van der Veen,
leider van de werkgroep Betaald
Antwoord en voor Nederland lid van
de anti-racisme-commissie van de
Wereldraad van Kerken te Genève,
antwoordde deze week met een voor
beeld uit de Verenigde Staten. „Texa
co Oil heeft,” zo zei hij, „als vierde
oliemaatschappij van Amerika beslo
ten» om af te zien van verdere inves
teringen en exploitatie in Namibië.
Dit is gebeurd na aandrang van ker-
trekken, omdat zijn economische en
financiële inspanningen mede ten
goede komen aan een regering, die de
zwarte bevolking benadeelt. Dominee
Van der Veen: „We willen de kerken
in Europa benaderen, die met deze
desinvestering moeite hebben. De
kerken die zeggen: kunnen wij niet
beter voor hervorming werken door
bij de betrokken bedrijven aan te
dringen op betere lonen en erkenning
van de vakbonden voor de zwarten?
Wij willen aan deze kerken vragen
om eens een rapport over te leggen
over hetgeen zij bereikt hebben. Heb
ben de bedrijven geantwoord op hun
dringende vragen om verbetering van
de arbeidsvoorwaarden voor de zwar
ten, hoe hebben de bedrijven geant
woord en als er antwoord is geko
men, staan de resultaten dan in enige
verhouding met de toenemende on
derdrukking in Zuid-Afrika?”
dat ook de christenen in de ondernemin- i
gen zich vreselijk hebben gecompromi-
teerd. Een groepje huisvrouwen vraagt
gewoon om wat soberheid op verjaar-
dagfeesten. Het nummer besluit dan met
enkele concrete vermaningen en aanwij
zingen die heel kort kunnen worden
samengevat in: minder bewapening,
drastische beperking van het energiever
bruik, zuinigheid met voedsel en een
betere voedseldistributie naar arme lan
den, verantwoorde gezinsopbouw en ma
tiging van de bevolkingsgroei, een nieu
we soeiaal-economische wereldorde, af
remmen van de uitgaven voor reclame,
een halt toeroepen aan de drang van
steeds verdergaande opwekking van be
hoeften, spaarzin in de huishoudbudget
ten van de gezinnen en zuinigheid ten
slotte in de plaatselijke kerkelijke begro
tingen. Dit alles is voldoende stof tot
bezinning voor gespreksgroepen. Als het
maar ergens toe leidt.
Kerkinformatie is verkrijgbaar bij het alge
meen bureau voor de gereformeerde kerken,
Koningslaan 11 te Utrecht. De prijs bedraagt
twee gulden.
In zijn bijdrage brengt drs. C. Koet
sier de kerkleden de eerste christenge
meente voor ogen. Deze beschrijft hij als
een geheel nieuwe gemeenschap, waar
het gemeenschappelijk belang werd ge
steld boven het persoonlijk belang. Drs.
Koetsier wil de eerste christengemeente
zien als een inspiratiebron voor christe
nen die vandaag zoeken naar een nieu
we levenswijze. Hij is realist genoeg om
te beseffen dat lang niet alle kerkleden
de eerste gemeente kunnen navolgen.
Daarom ziet hij hier meer kansen voor
de kleine gemeenschappen van christe
nen „die een oefenplaats wil zijn van
samen delen en van vernieuwing van
de levensvormen”. In deze kleine ge
meenschappen ziet drs. Koetsier de over
levingskans van de kerk.
Het themanummer eindigt met een
reeks lezenswaardige bijdragen van ano
nieme personen. Een ondermeer bekent
Dominee Van der Veen vertelde
in een IKOR-radioprogramma een en
ander over de resultaten van een
deze week in Genève gehouden
vergadering van de anti-racisme-
commissie van de Wereldraad van
Kerken. Het eerste besluit dat daar
werd genomen, is, zo zei hij, dat aan
het dagelijks bestuur van de Wereld
raad, dat in april vergadert, een
voorstel wordt voorgelegd om de ker
ken en christenen in de gehele we
reld op te roepen om niet meer mee
te doen aan toerisme naar Zuid-
in volgorde van grootte de derde
bron van deviezen voor Zuid-Afrika.
De Zuidafrikaanse regering gebruikt
de via het toerisme verdiende devie
zen, zo benadrukte dominee Van der
Veen, voor de uitvoering van haar
onderdrukkingsbeleid en voor de aan
koop van wapens. „Wij moeten geen
geld toespelen aan het onderdrukken
de regime door naar wilde dieren te
kijken en te genieten van het Zuidaf
rikaanse klimaat.”
bodem. De huidige crisis ziet prof.
Goudzwaard als een signaal dat wij
kennelijk op deze wereld op een ver
keerde manier aan het huishouden zijn.
We zullen daarom niet het nut maar de
sjaloom voorop moeten stellen. „Want
sjaloom wijst heen naar vrede en naar
een verzadigd worden met goederen, in
plaats van de eeuwige honger naar
meer. Het wijst ook heen naar arbeid
die zinvol is,, omdat er iets van het
verantwoordelijk mee-scheppen en mee
vormen met de Schepper van hemel en
aarde in is opgenomen. Ons echte geluk-
en dat is wat anders dan nutis meer
gediend met een genoeg aan goederen
dan met een teveel, en is meer gediend
met arbeidverrij kende dan puur arbeids
besparende technieken”.
Het thema van Bezitten of bezeten
zijn is toegespitst op het grondstoffen
verbruik. De artikelen in het nummer
cirkelen hieromheen. De reeks artikelen
wordt geopend met een bijdrage van ds.
Hans Bouma die schrijft over de ontaar
de aardman. De mens staat niet op
zichzelf, zegt Bouma. Van nature hoort
hij bij de aarde. Bovendien is de mens
vast gebonden aan zijn soortgenoten,
zijn medemensen. Dan is er voor de
mens nog een derde oriëntatie: God. In
de bijbel komt de mens ook als beeld
van God aan het licht. De mens krijgt
tot taak de aarde te bewerken en te
bewaren en verder zal hij Gods beeld
moeten vertonen. De praktijk leert wat
de mens van zijn opdracht heeft ge
maakt.
Een andere punt dat in Genève aan
de orde is geweest, is Namibië (ook
bekend als Zuidwest-Afrika), dat ille
gaal door Zuid-Afrika wordt be
stuurd. Ds. Van der Veen: „Vanuit de
Wereldraad willen we steun geven
aan de Raad voor Namibië van de
Verenigde Naties. Deze Raad voor
Namibië wil binnenkort beginnen met
een proces van beslaglegging op alle
goederen die vanuit Namibië worden
tend willen zoeken in het evangelie van
Jezus Christus.
