Noordierse kinderen zouden wel naar Nederland terug willen
i
Kerken doen niets tegen Ierse terroristen
ERKENNING
VAN FALEN
DOOR KERK
I
Gelach
z J
door Rudolf Bakker
Geboortebeperking
Opgeblazen
Leeuwarden
rI
i
8
19 75
1 5
MAART
ZATERDAG
■i
Terwijl er in Ierland meer mensen naar de kerk gaan dan ergens anders
in Europa, is de geloofscrisis er achter deze vrome facade groter dan waar
ook. De kerken hebben niet alleen door het vasthouden aan achterhaalde
geloofsinterpretaties bijgedragen tot het in stand houden van een bloedig
conflict, ze hebben ook weinig of niets gedaan om het conflict te helpen
oplossen.
Het is daarbij van de gemiddelde Ier bekend dat hij hoewel aller
minst verstoken van normale geestelijke vermogens er geen gewoonte
van maakt om zelfstandig na te denken. Wat hem van hogerhand wordt
verteld, geloofd hij, en des te dieper naarmate hogerhand de uiterlijke
insignes van een der kerken draagt.
Wanneer na ruim vier jaar van moorden en brandstichten het aantal
doden in Ulster al meer dan elfhonderd bedraagt, het aantal blijvend ver
minkten in de honderden loopt en de materiële schade in de miljoenen,
mag men zich enige vragen stellen over de verantwoordelijkheid die de
kerken voor deze apocalyps mede dragen.
De nieuwbouwbuurt in Belfast die „Victoria Bar
rack” heet, is niet te vergelijken met Leeuwarden,
maar diep ellendig is het er op het eerste gezicht nu
ook weer niet. Het regenwater tekent bruine strepen
op het beton en het tocht er om alle hoeken. Toch
zouden de jongens en meisjes die rond december
dankzij de „Aktie Hulp Noord-Ierland” in Leeuwar
den waren, het best in de afwisselende hoog- en laag
bouw van de „Barrack” kunnen uithouden. Als er
maar niet die altijd durende dreiging was.
De katholieken van „Victoria Barrack” wonen in
een getto. Hun buurt is omgeven door de vijandelijke
horden der protestanten. In de avond en de nacht
doen zij invallen. Ze schieten de mannen neer en
blazen huizen en pubs met hun zelfgemaakte bom
men op. Na gedane arbeid verdwijnen ze in de wir
war van hun eigen protestantse straten.
Ook de protestantse straten vormen een getto. De
bewoners moeten zich er te weer stellen tegen de
aanslagen van de katholieke IRA-terroristen. En nu
de IRA de wapenstilstand getekend heeft, blijven er
de zogenaamde sectarischs moordenaars.
Wie na het vallen van het duister de voordeurbel
beantwoordt, kan in koelen bloede worden neerge
knald. Wie naar de pub gaat, kan wel eens nooit
meer thuiskomen. Belfast is een dambord waarop
de witte en zwarte vlakken de aaneenrijging van
katholieke en protestantse gettos aangeven. Wie op
de rand van deze vlakken leeft, is er het ergst aan
toe.
i
is
L i
r o m»
i
zeggen komen ze niet
S:
'f
meer naar de kerk
Kinderen op de stoep van het jeugdhuis in Victoria Barrack-
Peter Campbell en rechts Michael Martin. Op de achtergrond de opgeblazen pub „Starry Plow”.
Thomas Totley, Brendan Madden, Irene Burke en Philomena McLuskey (v.l.n.r.).
In ons land staan de jeugdige „ka
tholieken” en „protestanten” eerst als
twee vreemde diersoorten tegenover
elkaar. Als ze eenmaal hebben uitge
vonden dat ze allemaal tot hetzelfde
mensenras behoren, is de bedoeling
van de actieleiders dat ze deze ont
dekking later thuis verder zullen ver
tellen.
Om hen daarbij te helpen, vertrek
ken ieder weekend uit Belfast auto-
ding van de protestantse UDA is. Ik
registreer bij mezelf dat iedereen dat
ook best weet en dat de kardinaal zich
ongevraagd en ten onrechte verdedigt.
Achter de nieuwbouw van Victoria
Barrack gaat het katholieke getto nog
een eindje door, tot waar een oudere
generatie van dat soort hel geverfde
arbeidershuisjes ligt waaruit Belfast
grotendeels bestaat. Hier ligt de ka
tholieke pub de Starry Plow. Hij
werd een dag voordat ik er was, door
extremisten van onbekend gebleven
protestantse huize opgeblazen.
de. Hij heet Michael Martin en ik
sprak hem samen met zijn vriend
Perry Campbell. Ook zij waren bei
den in Nederland. We staan voor de
gedeeltelijk dichtgespijkerde pui van
de Starry Plow. Bij de ontploffing
werden twaalf ernstig gewond. Een
vrouw van 50 jaar die in de pub
assisteerde, verloor beide benen en
een arm.
Kardinaal Conway ziet het probleem
van de geboortenbeperking als de basis
voor allo ellende in Ulster. Als in 1920
de grenzen om het nieuwe Ulster zijn
getrokken wanen de protestanten zich
veilig. Zc vertegenwoordigen 65 percent
van de bevolking, de katholieken maar
35 pet. Maar dan worden de protestan
ten bang, aldus de kardinaal. Ze besef
fen dat de katholieken hun geboorten
niet beperken en wel eens kunnen uit
groeien tot een meerderheid. Van af dat
moment beginnen de protestanten het de
katholieken zuur te maken. En wel zo
zuur dat ze na een halve eeuw nog niet
boven hun 35 pet. zijn uitgegroeid. Wat
boven dit percentage ter wereld kwam,
emigreerde.
Ik vraag de kardinaal: als uw volge
lingen zo diep religieus zijn, had het dan
geen zin gehad de aanvoerders van de
IRA in de ban te doen? De kerkvader
barst m een hartelijk gelach uit. „Dat is
na Vaticaan 2 onmogelijk”, zegt hij.
(Vaticaan 2 is het door paus Joannes
geïnspireerde concilie, dat van 1962 tot
1965 duurde en geacht werd de kerk te
moderniseren).
bussen uit de getto’s om de vrienden
van weleer naar „neutrale” kampen
buiten de stad te brengen. Daar pro
beert men de relaties te continueren
die in Nederland zijn ontstaan, maar
die door het Belfaster gettoleven
weer verloren dreigen te gaan.
Terwijl een fijne regen van glas en
metaal naar beneden kwam en de
doodskreten uit de puinhoop opste
gen, was er een enkele jongen die de
straat afzette en het verkeer omleid-
trum met drie of meer leiders, die
elkaar in toerbeurt de hele dag door
en tot diep in de avond opvolgen.
In het kamertje kapotte cra-
pauds, een vergane driezitsbank
ontmoet ik de veertienjarige Tho
mas Turley, Philomena McCluskey en
Irene Burk en de vijftienjarige Bren
dan Madden. Ze kijken verlegen en
zeggen niet veel. Philomena en Irene
dragen een soort hoogwaterbroeken
zoals je die in Leeuwarden niet ziet.
Ze vertellen vol trots dat ze in Leeu
warden hebben paardgereden en ge
schaatst (op de kunstijsbaan), dat ze
van alles hielden behalve van stamp
pot en dat ze geschrokken waren van
het vuurwerk met Oud en Nieuw. En
ze willen allemaal wel weer terug.
De kardinaal vertelt me dat de indruk
wordt gewekt alsof alle elfhonderd do
den voor rekening van de IRA komen,
terwijl een groot deel voor verantwoor-
Hij zei ook dat de Ieren in feite van
een kerkelijke, niet van een seculaire
samenleving, deel uitmaakten. Wat deze
kerkelijke staat inhoudt voegde de kar
dinaal er meteen aan toe: haar basis is
de grondwet met daarin opgenomen het
verbod tot echtscheiding. Het is dus de
kardinaal die bepaalt zowel voor de
protestanten als voor de katholieken wat
„diep religieus” precies betekent.
indruk. In juni 1972 heeft hij in een
rede gezegd dat de Ierse samenleving
zowel de katholieke als de protestantse
een diep religieuse samenleving is.
Protestantse geestelijken geloven dat
excommunicatie in het terroristenkamp
wel degelijk enig effect zou hebben
gesorteerd. Het Ierland van de kardinaal
vertoont bovendien ook niet het gering
ste spoor van de vooruitstrevende ge
dachten die aan Vaticaan 2 ten grond
slag liggen. Katholieke Ieren kan men
opgewondener maken door over geboor
tebeperking te beginnen dan over de
elfhonderd doden.
verschuilen, met welk argument alles
gerechtvaardigd wordt.
De bedoeling van de Actie Hulp
Noord-Ierland is niet alleen om de
Ierse kinderen een tijdje uit de ellen
de te halen. De hoop is ook dat zij de
basis zullen leggen voor de vredesge-
neratie van morgen. De groep van
Thomas Tyrley en zijn vrienden be
stond uit 18 protestanten en 18 ka
tholieken.
De Actie Hulp Noord-Ierland zoekt
bij voorkeur kinderen uit die op de
raaklijnen van de getto’s wonen. In
een enkel geval kwam het voor dat
een groep na terugkeer uit Nederland
de prikkeldraadversperringen door
knipte die de ouders om hun buurt
hadden aangebracht. Dat is wat de
actie beoogt, en tegelijkertijd een
doel dat in al zijn gevolgen nog vele
lichtjaren verwijderd lijkt. Het komt
nog steeds voor dat kinderen uit
Nederland teruggekeerd in eigen
kamp worden lamgeslagen omdat ze
proberen de verzoening te preken.
van Ierland is aartsbisschop Simms. Hij
zetelt in een ijskoude residentie in ler-
lands oude hoofdstad Armagh, en hij
ontvangt me met thee, koekjes en hoffe
lijke conversatie. De protestantse kerk
leider weet alles van het beroemde
„Book of Kells” (Codex Cenannensis) dat
in Dublin in een betonnen gebouw ach
ter kogelvrij glas te bewonderen valt.
Wat weet deze ascetische intellectueel
van de wegen waarlangs zijn land uit
het moeras van een bloedige burgeroor
log geleid moet worden? De aartsbis
schop blijft op de Vlakte. Als ik weer
buiten sta, herinner ik me niet dat hij
iets heeft gezegd wat het opschrijven
waard zou zijn.
E.
De kinderen in „Victoria Barrack”
liggen de hele dag in de frontlijn. Op
de torenflats staan gecamoufleerde
uitkijkposten van waaruit gehelmde
Britse militairen de buurt iedere se
conde van de dag onder schot hou
den. En dan verschijnen van tijd tot
tijd vanachter bomen, uitgebrande te
lefooncellen of garages de tot de
tanden gewapende patrouilles.
De tegenpool van kardinaal Conway is
niet aartsbisschop Simms, maar de zelf-
made deminee Ian Paisley. De schade
die hij met zijn donderpreken aan de
vrede in Ierland heeft aangericht, wordt
door de meeste kenners van het gebied
als onmeetbaar beschouwd. In de eerste
plaats is hij een gewiekst politicus, die
zijn ronde boord en zijn zelf-ontworpen
preekstoel gebruikt om er bij de goedge
lovige Ieren in te hameren wat hij maar
wil.
Een van de dominees die deel heeft
genomen aan de onderhandelingen die
leidden tot een wapenstilstand met de
provisionele IRA vertelt me over dit
probleem. Als ik hem vraag waarom de
kerken niet iedere week een kleine hoe
veelheid toorn in hun preken hebben
gemengd, in de hoop daarmee de gelovi
ge schapen tot bedaren te brengen, geeft
hij een mismoedig antwoord: „Als wij
onze volgelingen over hun bigotterie en
huichelachtigheid de waarheid zouden
vertellen, zouden ze eenvoudig niet meer
in de kerk komen. Als onze belangrijk
ste taak beschouwen we: ze voor alles
bij elkaar te houden. Maar we erkennen
dat we als kerk hebben gefaald”.
Het hoofd van de (protestantse) Kerk
In hetzelfde Armagh staat de residen
tie van de katholieke primaat van gans
Ierland, William kardinaal Conway. Hier
is het kleiner, warmer en pluche. De 62-
jarige kardinaal een Belfaster, gebo
ren in een klassiek katholiek getto
maakt een levenslustige en krachtige
De kardinaal vertelt me op daad
krachtige toon dat hij de IRA „Stupid”
(dom) vindt en dat je met ze „als tegen
een muur” praat. Ook deelt hij ieders
mening dat ze zich te gemakkelijk ach
ter het argument van „Oorlog is oorlog”
Tussen dit machtsvertoon ontmoet
Ik vier kinderen die rond Kerstmis in
Leeuwarden waren. Het is in de
openbare speelhal van de buurt. Op
de plaats die Victoria Barrack heet,
stonden vroeger inderdaad kazernes.
De speelhal is de vroegere militaire
gymnastiekzaal. Vanaf het hoge pla
fond hangen autobanden aan lange
touwen naar beneden, waarin de
knapen als apen slingeren. In een
zijkamertje zetelen de leiders. Iedere
probleembuurt heeft zijn opvangcen-
Twee vijftienjarige meisjes, kaal ge
schoren en vastgebonden aan een hek,
werden door Britse soldaten aangetrof
fen in de katholieke Fallswijk in Bel
fast. Om hun nek een bord met de tekst
„self-confessed TOUT”, Ulster-slang
voor aanbrengen.
„Als we ze de waarheid
Ze lopen of ze hun leven niet zeker
zijn, en dat zijn ze ook niet. Ze
steken hun geweren als poken voor
zich uit. Ze rennen van de ene dek
king naar de andere. Meer dan drie
honderd Britse soldaten werden in de
afgelopen paar jaar vanuit hinderla
gen neergeschoten.
De pogingen die tot een oplossing van
het „geschil” worden gedaan, komen dan
ook niet van de kerken. Ze komen van
rechtschapen en goedertieren mannen en
vrouwen uit de burgerij. Het kunnen
dominees of katholieke geestelijken zijn,
maar er zijn ook onderwijzers bij en
mensen uit het bedrijfsleven. Het is
slechts om de traditionele facade op te
houden, dat de indruk wordt gewekt
alsof de kerken het allemaal zelf hebben
gedaan.
Deze mensen van goede wil zijn voor
namelijk verenigd in de „New Ulster
Movement”. Hier ontmoet men de man
nen die met de IRA en met de UDA in
geheime samenkomsten proberen het ge
zond verstand weer een kans te geven.
Het zijn de naamloze burgers die zich
eerst van het harnas van het geloof
hebben ontdaan. Het geloof dat in Ier
land de vrede in de weg staat.
Perry vertelt me dat hij nog iedere
week naar het kamp gaat om er zijn
protestantse vrienden te ontmoeten
die hij in ons land leerde kennen.
Beide jongens zouden best naar Ne
derland terug willen. Maar eerst zijn
nieuwe lichtingen aan de beurt. De
Nederlandse organisatoren ontmoet
ten op een dag vier jongens die hun
spraak waren kwijt geraakt. Dat
kwam door de schok toen ze hun
vaders en broers voor hun ogen za
gen neerknallen. De bedoeling is dat
ze bij Nederlandse pleegouders van
de schrik bekomen.
De hoop is echter op de neutrale
ontmoetingsplaatsen buiten Belfast
gericht. Maar iedere week staren de
„oud-gedienden” uit Nederland elkaar
langer aan, duurt het langer voor
het moeizaam gelegde contact er
weer is. Terwijl Ulster langzaam
maar zeker afzakt naar een toestand
van regelrechte burgeroorlog.
Toch vinden achterdochtige protestan
ten dat de protesten van de kardinaal
tegen het IRA-geweld meestal wat laat
komen, en gemengd zijn met te veel
begrip voor de daders. Ze verwijten hem
kleine kinderachtigheden, zoals zijn wei
gering om van het Noordierse vliegveld
Aldergrove naar Rome te vertrekken.
Hij reist daartoe eerst naar Dublin en
stijgt dan van het veilige katholieke
vliegveld op.
i j
«E
