Boekenclubs
PAAS SERVETTEN
vooral voor
ontspanning
Muijs
Directie Harnoncourt
geen goede impuls
Orgelschool
Goed opgezette nostalgische VVV-show
WENEN IN VAN GOGH MUSEUM
p/ezanterie
TELEFUNKEN
rijdt langs
„ELEGANT"
„ELEGANT"
MODEHUIS
MODEHUIS
Johannespassion nieuwe stijl
Rectificatie
In Utrecht
radio's.
Cheek-to-cheek
op een tango
van Malando.
De Futurum
wasemafzuigkap
bij HSR
„DE GOEDE MENS VAN SEZUAN” BIJ PUBLIEKSTHEATER
13
KUNST
25
MAART
DINSDAG
1975
s
ft lAftCON
SPECIAALZAAK
Endioe zou zo'n
meeslepend stuk muziek
beter tot zijn recht komen
dan op eenTelefunken
radio?
Kijk en luister eens bij
uw winkelier.
En ontdek dat de
Telefunken collectie
loopt van portable tot
wereldontvanger.
(ADVERTENTIE)
Goede voorstelling, maar
kan Brecht wel scoren?
en
een' bureau voor
JAC HEIJER
(ADVERTENTIE)
TOON VRANKEN
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
TEL. 1-UNaEN
S
Nu
HEIN STEEHOUWER
KV V
*4
Hl,
Gedempte Oude Gracht 97-103-105
Telefoon 32 46 50
10
rn
AMSTERDAM Het Publieks-
theater geeft van „De goede mens
van Suzean” van Bertolt Brecht een
in menig opzicht goede voorstelling.
Regisseur Hans Croiset heeft zijn
spelers zover gekregen dat ze echt
hun best doen afstandelijk te spe
len, dat wil zeggen: ze pogen het
betoog van Brecht eerder recht te
doen dan hun individuele acteer-
traditie. Al blijft voor mij de vraag
open of Brecht zijn doelpunt heeft
kunnen scoren, de voorzet was uit
stekend opgebouwd.
Annet Nieuwenhuyzen als Shen Te, de
goede mens van Sezuan.
In dezelfde zaal kunstnijverheid van
rond de eeuwwisseling, zo modem van
vorm vaak, alsof bijvoorbeeld het aarde
werk gisteren is ontworpen: strak, wit en
zwart. Getuige de slangenstijl in het
De heer en mevrouw
M. A. NEDERHOF.
A'le typen voorradig.
Barrevoetestraat 8, Haarlem,
150 meter vanaf parkeergar. Raaks
sn.
i 2
--v
-
U schonk ons 37 jaar uw vertrou
wen. Hiervoor onze hartelijke
dank. Wij menen dat onze mede
werkster Mej. de Boer dat ver
trouwen ook verdient en hopen
dat u daarom de bekende weg
naar de Zijlstraat 95 blijft gaan.
Uit het onderzoek is ook gebleken
welke mensen het meest worden beïn
vloed door brochures van een boeken
club. Het zijn: vrouwen meer dan man
nen; de leeftijdsgroep van 17 tot en met
34 jaar: mensen met een mavo-oplei-
dingsniveau; in sociaal-economisch op
zicht de middenklasse.
AMSTERDAM. De grote, men mag
wel zeggen heilige Amsterdamse traditie
van de Mattheuspassion in het Concert
gebouw op Palmzondag is doorbroken.
Voor het eerst sinds jaren werd op deze
zondagmiddag niet de Mattheus- maar
de Johannespassion van Bach uitgevoerd.
Ter vergelijking meldt de Boekman-
stichting dat éénderde van de Neder
landse bevolking boven de 17 jaar we]
eens een boek leent uit de bibliotheek.
Ruim een kwart van hen doet dat zeer
vaak tot geregeld. Van de Nederlanders
kent 82 procent de boekenbon en de
platenbon.
Keukenkiezers
met een goede neus
ontdekken
Een Zweedse Futurum boven de
kookplaats betekent optimale
afzuiging via het krachtig werkende
randafzuigsysteem. Futurum is
voorzien van een labyrintvetvanger,
wat een konstante capaciteit
garandeert. U ontdekt de Futurum,
gemonteerd en wel, in de keuken-
toonzaal
van HSR.
Van Klimt is er hier helaas niet veel
te zien. Wèl het type posters, dat door
de jongeren van nu zo fel wordt be
geerd, doch slechts enkele schilderijen
en dan nog uit zijn vroege periode. Van
Egon Schiele, de bijzonder indringende
schilder van vrouwentypen, is er ook
niet veel. Gelukkig valt dan wel op, dat
sommige minder bekende schilders het
beste peil uit de tijd van het „fin de
siècle" eveneens haalden. Een prachtig
vrouwenportret van Gottlieb Kempf bij
voorbeeld.
De tentoonstelling is vakbekwaam op
gezet als een uitnodiging om zelf eens in
Wenen te komen kijken en met de
Weners mee te mijmeren over het Oos
tenrij ks-Hongaarse Keizerrijk. Inderdaad
gebeurde er toen iets in Wenen, lang
niet alleen de befaamde lichte muziek-
sitad langs de „Schone Blaue Donau”.
Er werd in Jugendstil gebouwd door
Klimt lijkt nu een aartsvader, wiens
echoënde stem nog doorklinkt in het
werk van de jongste Fantastische realis
ten. via Gutersloh en later Ernst Fuchs.
En het blijkt hier nog altijd een jeugdi
ge stem te zijn, ook al klinkt ze uit de
verte. Klimt was een alleskurmer, voor
op in elke stijlvernieuwing in zijn jaren,
een i’erbazend knappe schilder niet al
leen, maar ook ontwerper van toegepas
te grafiek en nog veel meer. Dat was
met zijn vele medestanders en leerlingen
ook zo.
hangen, zijn figuren als de bekende
Alfred Hrdlicka met heel knappe etsen,
Fritz Martinez met een grote olieverf,
Heinz Klima en nog enigen, die toch ook
een grote naam hebben. Wil je ze onder
éné noemer brengen, dan valt op, dat ze
allemaal bezig zijn met een sterk ont
luisterend beeld van de mens: vervallen,
gebonden, geteisterd of in confrontatie
met de dood. Alles ook nogal explosief
geschilderd en getekend in dramatische
lijnvoering en kleuren. Het is begrijpe
lijk. dit allemaal, want de Weense Ju-
gendstilmens is grondig ten onder ge
gaan in de waan van het Groot-Duitse
Rijk. Daar helpen de Wiener Melange en
de Sacher Torte, aangereikt door Am
sterdamse meisjes in Dirndl-kostuum en
begeleid door walsmuziek, weinig aan.
Maar als je dat even vergeet, smaakt
dat Weense gebak toch wel heel lekker.
HOUTEN. De Utrechtse gemeente
Houten had maandag de nationale pri
meur van een nieuwe vorm van muziek-
onderricht, een rijdende orgelschool,
die voorlopig elke week één dag zal
worden gestationeerd in de centra van
Houten, Breukelen, Maarssen, Vleugen-
de Meern, Nieuwegein en IJsselstein.
architecten als Otto Wagner en Josef
Hoffmann, voor die tijd modem en
vooruitstrevend en nu nog altijd boei
end. En dan waren er de schilders als
Gustay Klimt en Egon Schiele, maar
later Oskar Kokoschka en Franz Marc.
noncóurt stuit ik duidelijk op inconse
quenties. Het koor liet hij veelal strak
en onbewogen zingen in een monotoon
ritme. De instrumentale bezetting was te
luid en de klank van het versterkte
Nederlands Kamerkoor met zijn 24 ko
risten was daar vaak niet tegen opge
wassen. Ook het evenwicht in de kobr-
klank lag niet ideaal; de bassen over
heersten en de sopraanklank was daar
tegen te schuchter. Het openingskoor
dat een openbaring zou moeten zijn, was
onduidelijk en dreigde zelfs een moment
de mist in te gaan. Zo was het althans
op het voorconcert van het Nederlands
Theatercentrum.
AMSTERDAM 700 Jaar Amsterdam, een jubeljaar dus (behalve dan
voor de Nieuwmarkters, de actiegroepen, de gemeenteraad, de metrobou-
wers en zo nog wat meer). En een stad als Wenen, met een open oog voor
„promoting” draagt een jubelsteen bij in de vorm van een nostalgische
VVV-show. Een fraaie steen, die decadent glittert tegen een fond van
verschoten oud-rose zijde. „Rendez-vouz met Wenen” is de slagzin van de
tentoonstelling in het Rijksmuseum Vincent van Gogh. Ze is gewijd aan
de glorieuze periode van Wenen, de tijd van de Jugendstil, van Johan
Strauss, het bloeiende Prater en nog veel meer nostalgante factoren, de
naam „Wien” een sfeer van nog steeds niet vergane glamour gevend, die
in de grote benedenhal van het museum fraai aangezette klemtonen krijgt.
Een boekenbon wordt gekocht als
noodoplossing als men niet meer weet
wat men moet geven en omdat de ont
vanger vrij is in het kopen van een boek
naar keuze. Zo redeneert de helft van de
Nederlandse bevolking boven de 17.
De prestaties van het instrumentale
ensemble verdienen veel lof. Wat in deze
uitvoering echter zeker aan het licht
kwam is de overtuiging, dat Harnon
court geen dirigent is. Hij mag als
Barokwetenschapper een autoriteit zijn
als dirigent is hij een leek, die met
vreemde gebaren en lichaamsbewegingen
zijn intenties kenbaar maakt. Dit Wan
van invloed geweest zijn op het totaal
van de prestatie. Ik had iets bijzonders
verwacht, een werkelijke beleving van
een nieuw stijlinzicht, een krachtige im
puls maar deze uitvoering heeft daaraan
maar ten dele voldaan.
Een vrouwenportret door Egon Schiele.
schijn hooggehouden. Het was nu alsof
dé bal van Brecht virtuoos tegen de
doelpaal knalde:
Zeker, de spelers komen een heel eind
in een vertellende, afstandelijke speel-
trant. Daar is zichtbaar hard aan ge
werkt. De houding en de manier van
bewegen van elke speler hoe klein de
rol ook is zijn weloverwogen ontwikkeld
en vastgelegd. Bij sommige spelers le
vert de voor hen ongebruikelijke acteer
stijl verrassingen op. Nell Koppen, Sigrid
Koetse, Petra Laseur, Jerome Reehuys
en tot op zekere hoogte ook Schneider
spelen echt anders dan gewoonlijk. An
net Nieuwenhuyzen, die zowel de goede
mens Shen Te als haar slechte, kapita
listische alter ego Shui Ta speelt,’ brengt
in stem, gebaar en houding 'precieze
nuanceringen aan. Ze laat ook zien dat
overeenkomstig de wens van Brecht
de goede Shen Te niet alleen goed is
en de slechte Shui Ta niet alleen maar
slecht. Van zichzelf is ze al een actrice
van formaat, die in staat is elk woord
en elke blik grote kracht mee te geven.
Het publiek stond bij de première dan
ook voop^aai;;te juichen.
CroiseOn Niels kamel. die hef’ to
neelbeeld en de costuums ontwierp, heb
ben de spelebs op verschillende manie
ren geholpen tot vertellend spelen. Een
vondst is om het voortoneel een uit-
bouwtje tussen de eerste schouwburge-
rijen te geven met een hekje erop.
Wanneer er wezenlijke dingen gezegd
worden, staat de speler achter dat hek
en zegt z’n zegje als een redenaar, recht
streeks op het publiek- De scène wordt
een ogenblik verlaten, het verhaal mo
gen we even vergeten. Er wordt iets
gezegd, dat Brecht en/ef Croiset -van
algemeen belang vinden, dat de situatie
0 „keel»'"'"
e'gen Saterdag
ook °P a rtOAö uU^‘
geopend
Van deze bevolking koopt 21 procent
het liefst een boek via een boekenclub.
56 procent van de Nederlandse bevol
king leest een boek voor ontspanning.
Van de boekenclubgebruikers is dit per
centage 70. Elf procent van de Neder
landse bevolking boven de 17 jaar mis
koopt zich het meest bij een boekenclub,
waarmee alle verkooppunten van
boeken in beschouwing genomen een
miskoop het meest voorkomt bij een
boekenclub.
gedreven zilverwerk, zal dat porselein
wel een uitzondering zijn geweest.
Vlak erbij de Weense mode uit die
jaren, nu vergane glorie van zijde, tule,
gouddraad, lange en kortere slepen van
kant en brokaat, noem maar op, alles
„beeldig” en zo te gebruiken in een
nieuwe versie van „Keizerin Sissi”.
Waaiers natuurlijk ook en andere attri
buten voor het hofbal.
Er is ook een zaal met moderne schil
derkunst. Expressief realisme uit We
nen” geheten. Jammer genoeg is het een
verkeerde keuze, want deze schilderijen
en grafiek zijn niet typisch Weens, al
valt er een nagalm van Kokoschka en
andere expressionisten in te bespeuren.
Typisch Weens zou het exposeren van de
beroemde Fantastisch realisten zijn ge
weest.
Maar goed, de realisten die hier nu
De orgelschool is ondergebracht in een
oplegger, waarin 17 orgels staan opge
steld. De lessen worden ’s middags eh
’s avonds gegeven. De initiatiefnemer
van deze rijdende orgelschool een
Utrechtse muziekhandel heeft zich
verzekerd van de medewerking van de
plaatselijke gemeentebesturen en (voor
zover aanwezig) muziekschool. Dé ko
mende weken worden in diverse plaat
sen in de Utrechtse regio kennisma-
kingsconcerten gegeven. Men rekent op
zo’n 500 cursisten per week. Voor vier
lessen moet 37 (inclusief studiemateri
aal) worden betaald. De inrichting van
de rijdende orgelschool vergde een in
vestering van een ton.
De legendarische interpretatie van
Mengelberg, sterk romantisch, blijft voor
degenen die dit ervaren hebben een
dierbaar herinneringsmonument. Daarna
kwam van Beinum, strakker, beknop
ter maar niet minder intens bewogen.
Jochum prefereerde weer de romanti
sche benadering, hoewel niet in het
o verdrevene en werkte zijn klankideaal
graag uit in grote bezettingen. Intussen
groeide een nieuw Bach-specialisme en
streefde men naar een authentieke be
zetting en grotere soberheid. Toen kwam
als respons daarop twee jaar geleden
Leitner en dat was voor velen, ook
voor ondergetekende een openbaring
Met kleine ensembles van instrumentale
en vocale groeperingen legde hij in een
transparante totaalklank veelvermoede
maar nog nauwelijks gehoorde details
bloot. De overdracht van zijn doorlichte
visie was daarbij van een ontwapenende
eenvoud en geniale exactheid. Zoals bij
elk nieuw gezichtspunt brandden ook
hier de discussies los maar voor menig
een was dit het alpha en omega.
Nog zijn de Mattheus-uitvoeringen in
den lande niet verdwenen, ook niet ir>
Amsterdam: Excelsior o.l.v. Meindert
Boekel handhaaft de traditie met twee
uitvoeringen maandag en dinsdag. Anton
Kersjes heeft de traditie van het Con
certgebouw overgenomen met het Am
sterdams Toonkunstkoor, en de Bachver-
eniging gaat onversaagd en gedegen ver
der met liefst drie uitvoeringen in de
Grote Kerk te Monnikendam. Maar de
teruggang is begonnen. De moderne
mens wil zich losweken van tradities: zo
is het ook de „Gijsbreght” vergaan en zo
ging het in de middeleeuwen niet anders
met de mysteriespelen. Alles komt en
gaat en keert weer terug met de golfslag
van de tijd.
Voor de uitvoering van de Johannes
passion nieuwe stijl had men de barok-
specialist Nicolaus Harnoncourt aange
trokken, die zich door diepgaande studie
heeft ingewerkt en ingeleefd in de uit
voeringspraktijken uit de tijd van Bach.
Helaas moet ik zeggen, dat deze uitvoe
ring mij teleurstelde en zelfs problemen
heeft opgeroepen. In de lezing van Har-
charmant getoond een Weense
waaier van eer-eergisteren.
Op de Kunst-pagina in onze krant
van gisteren verscheen de bespreking
door Hein Steehouwer van een ten
toonstelling onder de kop van een
toneelrecensie door Jac Heijer. Beide
recensies worden vandaag opnieuw
geplaatst. Onze excuses voor de ver
warring. Kunstredactie.
ZIJLSTRAAT 95 t.o. STADHUIS
H.AARLEM
ZIJLSTRAAT 95 le etage
HAARLEM t.o. STADHUIS
ingang „French Connection”)
Verwijzend naar nevenstaande an
nonce hopen wij dat de cliënten
het zo vertrouwde adres zullen
blijven bezoeken voor:
HOUTE COUTURE
Dameskleding naar maat
EXCLUSIEVE STOFFEN
FRANSE COUPE
Knippatronen naar maat
en pasklaar
A. H. DE BOER.
Wat Harnoncourt aan het koor aan
expressiviteit te kort deed en juist
aan de koorpartijen legt Bach felle acti
viteiten op gaf hij aan bepaalde
solisten te veel toe. De dramatische in
terpretatie van de Christus door Peter
van der Bilt paste niet in het sober
klankvak. De temperamentvolle evange
list Nigel Rogers liet als actief verhaler
zijn emoties nogal eens de vrije teugel
en ook de tenor van de aria’s Philip
Langridge sprong er als lyrisch com
mentator met zijn fraaie stem wel dege
lijk uit. De alt Marianne Dieleman nog
wat onevenwichtig van klank en voor
dracht, paste zich met de sopraan Elly
Ameling overtuigend aan de passie-
nieuwe-stijl aan, maar wat soberheid en
stijlvolle expressiviteit betreft zou ik de
bas Ruud van der Meer de beste punten
willen toekennen.
Deze gegevens van
markt- en opinieonderzoek in opdracht
van de stichting Speurwerk betreffende
het boek zijn bekend gemaakt door de
dr. E. Boekmanstichting, het sociaal
wetenschappelijk studiecentrum vooi
kunst en cultuur. Het onderzoek betrof
een steekproef onder 906 mannen en
vrouwen boven de 17 jaar.
Bij een gelijkenis, zoals „De goede
mens van Sezuan” er een is, gaat het
altijd om de moraal. Let op de laatste
zinnen en de bedoelingen moeten duide
lijk zijn. Brecht laat op het eind, wan
neer het goede niét beloond en het
kwade evenmin gestraft is, een speler
opkomen met een slotwoord tot het
publiek. Daarin zegt hij o.a.: „Het stuk
is uit maar open alle vragen.
Gaat ’t om een andere mens? Of
wereld? Geen geweld? Misschien om an
dere góden? Of juist géén?
Wij blijven zoeken, maar liefst niet
alleen”. De speler roept het hooggeëerd
publiek op om snel aan het goede slot te
werken.
Met andere woorden: Brecht geeft
geen pasklaar antwoord, over hoe de
wereld eruit moet zien, waarin recht
vaardigheid heerst. Hij vraagt in de
epiloog om discussie en het stuk draagt
daar zeer genuanceerd materiaal voor
aan. Vormingstoneel dus van de boven
ste plank. Proloog zou het moeten spe
len, maar niet kunnen. Het Publieksthe-
ater kan het wat de rolbezetting betreft
wel, maar is een traditioneel gezelschap,
dat „De goede mens van Sezuan” speelt
als één in de rij van 's werelds grote
klassieken in moderne vorm. Dat is wat
anders dan Brecht spelen vanuit de
politieke overtuiging, waarin Brecht ze
heeft geschreven. Ik geloof dat pas dan
stukken als „De goede mens van Sezu
an” op het publiek een politiserende
werking hebben. Deze voorstelling, hoe
mooi en soms ontroerend ook, miste die
Dat werd met name duidelijk aan het
slot. Het is Eric Schneider, die bovenver
melde tekst tot het publiek richt, hele
maal vol van ingeleefde oprechtheid,
stralende glimlach, witte tanden, epn
sierlijk handgebaar- Ik zie een uitste
kend acteur en hoor Brecht niet meer.
Geen haar op mijn hoofd die eraan
denkt, om op Schneiders uitnodiging te
werken aan- de verbetering van de we
reld. in te gaan. Hij lijkt sprekend op de
drie góden, die het spel inzetten én
op gang houden. Ze worden hier voorge
steld als drie filantropische heertjes, met
een mooie maar zeer vrijblijvende mo
raal. Schneider is precies zo’n welwillen
de liberaal. Waarom lukt het Charles
Cornette aan het slot van Mistero Buffo
wel een gesprek los te slaan, zelfs on
middellijk? Ik vermoed dat dat toch wel
aan de maatschappelijke overtuiging zal
liggen en niet aan het kunstenaarschap.
Waarom had niet de geringste der ac
teurs die slottekst van „De goede mens”
kunnen zeggen. Dan was althans de
DEN HAAG. Bijna een kwart van
de Nederlandse bevolking boven de 17
jaar is lid van een boekenclub, negen
procent is lid van Boek en Plaat, zeven
procent van Europa Club Internationaal,
vijf procent van de Nederlandse Boe
kenclub er. drie procent van andere
clubs.
dan wel de strekking van het stuk
verheldert.
Misschien hadden er meer van dit soort
middelen kunnen zijn. Waarom gebeuren
de scènewisselingen niet bij vol licht en
waarom is er toch niet een plaatsje op
het toneel ingeruimd voor de twee musi
ci?
Ruud Bos heeft de oorspronkelijke
muziek van Paul Dessau smakelijk gear
rangeerd voor fluit en piano. Dat verge
makkelijkt de spelers het zingen. Boven
dien kan de muziek nu levend worden
uitgevoerd, wat het ritme van de voor
stelling moet bevorderen. De spelers, die
zingen, hebben goede forse stemmen en
zingen bekwaam en zuiver. Maar Mar
griet de Groot na lage tijd terug op
de planken laat horen wat een echte
zangeres allemaal kan doen; ze bereikt
zelfs dat typisch geluid, dat liederen van
Weill en Dessau zo bijzonder maken.
Het toneelbeeld zag er goed uit. Met
constructies van smoezelig geverfde lat
ten, enige golfplaten en een bijna to-
neelbrede rode schutting schept hij een
haast abstract beeld van stedelijke ar
moede dat toch iets Chinees behoudt.
Met de knappe belichting levert dat
wonderschone beelden op. Zijn costuums
zijn even mooi als intelligent gevonden.
De paupers van Sezuan steekt hij in
bruine en khaki overalls en stofjassen.
De iets rijkere ingezetenen zijn gekleed
in fellere kleuren en hebben net dat
ordinaire van de kleine kapitalistjes in
een povere buurt.
