HART-DIËTISTE: ETEN IS EEN GROTE VERSLAVING GEWORDEN
nl
an
>g
Fw
door Kees Tops
»e
Sceptisch
door Leens Macare
Recycling
S3?
mF ij
38
rZTT.X-*-..
25
W
I
was erg hoog”, aldus de wethou
der.
Het zware afval valt in grote
lijnen uiteen in metaal, glas en
steen. Ijzerhoudende bestandde
len worden langs magnetische
aantal Nederlandse plaatsen in
gang vinden. In verband met het
feit dat de afvoerbuizen onder de
grond komen te liggen, zal het
systeem overigens alleen kunnen
worden ingevoerd in nog te bou
wen wijken, al speculeerde een
vertegenwoordiger van Publieke
Werken van Amsterdam op de
mogelijkheid om het systeem aan
te leggen in delen van het cen
trum, wanneer daar een nieuwe
riolering wordt aangelegd.
Het afval-transportsysteem van
Flakt zit, zals gezegd, vrij simpel
en logisch in elkaar. Men heeft
naar een alternatief gezocht voor
het luidruchtige en arbeidsinten
sieve systeem van de vuilophaal
dienst. In een voorlichtingsfilm,
die in Stockholm werd vertoond,
vergeleek men het huidige sy
steem (vuilniswagens) met het
ophalen van tormnen met faeca-
liën destijds. Die laatste werk
wijze is vervangen door het aan
leggen van riolen, dus waarom
zou men iets dergelijks niet doen
met huisvuil zo luidde onge
veer de strekking van de verge
lijking.
Stockholmse afval-verbrandings-
installatie heeft Flakt dan ook een
proefinstallatie gebouwd om de
verschillende bestanddelen van
het huisvuil te sorteren en terug
te winnen. „Resources Recycling
from Refuse” heet dat systeem.
Men scheidt om te beginnen, we
derom met behulp van lucht (het
is een zogenaamd „droog” sy
steem). het zware van het lichte
automatiseerd. In de verzamelcen-
trale in de woonwijk is zelfs niet
één mens aanwezig. Een speciaal
geprogrammeerde computer be
paalt wanneer de verschillende
stortkokers in de diverse flats
worden geledigd. Mocht er iets
mis gaan wat in Husby en
Akalla tot op heden zo ééns per
week gebeurt dan wordt dit
doorgegeven aan de technische
dienst in Stockholm, die daarop
binnen het uur met een service-
ploeg ter plaatse is.
Het is overigens de bedoeling
het automatische transportsy
steem te laten aansluiten op een
eveneens automatische recycling-
installatie. Bij de genoemde
„als je dit niet doet en dat niet laat
krijg je een hartinfarct.”
„Ik probeer de voorlichting zoveel
mogelijk spelenderwijs over te bren
gen”, zegt ze. „Bovendien is verstan
dig eten slechts één van de factoren
met betrekking tot de kans op hart
en vaatziekten. Spanningen, roken,
te wennig lichaamsbeweging zijn als
oorzaken even belangrijk, misschien
wel veel belangrijker. Maar iedereen
maakt zich druk over het eten. Met
eten gaan veel mensen ook voortdu
rend helemaal over de schreef. Bij
vermageren denkt iedereen onmiddel
lijk aan kuren met rauwe wortels, in
plaats van aan wat minder eten en
niet snoepen. Zulke hongerkuren zijn
ook allemaal maar noodsprongen.”
De voedingsvoorlichting van de Ne
derlandse Hartstichting wordt gepre
senteerd in de vorm van dieet-kooka-
vonden. Zo’n avond begint met een
kort inleidend praatje waarin de
plaats van de factor voeding in het
ontstaan van hart- en vaatziekten
wordt besproken. Soms vertelt een
cardioloog of een plaatselijke huisarts
iets over het onderwerp hart- en
Het beantwoorden van die
vraag met een voor de hand lig
gend antwoord wordt uiteraard
geremd door de vraag wat dat
allemaal moet gaan kosten. Flakt
stelt dat het systeem na enige ja-
ren rendabel wordt en dan zelfs
voordeliger is dan de traditionele
manier. De enige manier om er
achter te komen welk bedrag men
concreet voor het systeem moet
uittellen, is echter per geval (dus
per gemeente of wijk) een begro
ting te maken. En volgens de
Utrechtse wethouder W. Vergeer
zou die begroting wel eens hoog
kunnen uitvallen. „Ik heb een
kostenopzet gezien voor een wijk
als onze wijk Lunetten en die
afzienbare tijd geen vuilnisman meer de Nederlandse nieuw
bouwwijken in. De door het bedrijf met „middeleeuws” be
stempelde manier van huisvuil ophalen met behulp van vuil
niswagens zal dan hebben plaats gemaakt voor een pneuma
tisch afval-transportsysteem via ondergrondse buizen. Een
soort buizenpost dus, maar dan voor huisvuil.
De grootste afstand tussen lo-
zingspunt en centrale bedraagt in
Husby en Akalla ongeveer 1400
meter. In totaal denkt men het
afval tot een afstand van twee
kilometer te kunnen aanzuigen,
ieder -Van de twee wijken heeft
zijn afzonderlijke aanzuig, en
verwerkingsinstallatie binnen de
centrale. Een stijging van het
huisvuilaanbod (momenteel een
ton per klein gezin per jaar) kan
worden opgevangen door de ledi-
gingscyclus opnieuw te program
meren.
Er zijn in Nederland minstens
vijf gemeenten die zich serieus
verdiepen in de mogelijkheden
van het pneumatische afvoersy
steem, zoals dat in Zweden op
gang is gekomen. Die gemeenten
zijn Amsterdam, Utrecht, Zoeter -
meer, Emmen en Schiedam. De
vertegenwoordigers van die ge-
Niet alleen de basiskennis van de
voedingsleer blijkt bij de gemiddelde
consument onthutsend gering. Men
zit vooral in de maag met het hoe en
waarom van de talloze „slank-pro-
dukten”, die (meestal voorzien van
slechte en eenzijdige „voorlichting”)
door de industrie op de consument
worden losgelaten. Op de voorlich
tingsbijeenkomsten probeert de hart-
diëtiste het publiek ook kritisch te
maken ten aanzien van zulke pro-
dukten door erop te wijzen dat de
consument het recht heeft om te
weten uxt* er allemaal wel en niet
verwerkt zil zulke nieuwigheden.
Tonny van Dieijen „De keus is
veel te groot. Er zijn te vee' vroduk-
ten, er is veel geld. Op eten w'^dt
volgens mij in Nederland totaal niet
bezuinigd. Het verbruik van aardap
pels en brood daalt sterk, men eet
niet meer „gewoon”, maar vooral al
lerlei tussendoor-hapjes. Het is in
feite één grote verslaving.”
Voedingsvoorlichting in het alge
meen zou in Nederland wel wat
speelser kunnen zijn, vindt ze. „Het
gaat vaak zo serieus, een beetje
Het door Flakt een bedrijf
dat is gespecialiseerd in grote
ventilatorsystemen ontwikkel
de plan wordt in enkele Zweedse
steden al op bescheiden schaal
toegepast. Óp iets minder be
scheiden schaal is dat sinds een
jaar het geval in de tweeling-
buitenwijk Husby en Akalla, van
de Zweedse hoofdstad Stockholm.
Om nu de Nederlandse Rijksover
heid, gemeentebesturen en reini
gingsdiensten in de gelegenheid te
stellen kennis te maken met het
systeem, vloog de Nederlandse
vestiging van Flakt enige tien
tallen vertegenwoordigers van
deze lichamen voor een dagje
naar Stockholm. Vijf gemeenten
hebben belangstelling.
Het systeem om met behulp
van lucht huisvuil af te voeren is
vrij eenvoudig. Als men uitgaat
van een nieuwbouwwijk met flats
werkt het als volgt. Op iedere
verdieping van een flatgebouw
bevindt zich een aantal punten
waar men zijn (verpakte) huisvuil
kwijt kan. Door een rond deurtje
(dat nog het meest lijkt op dat
van een wasmachine) te openen,
stort men de vuilniszakken in een
koker, zoals dat ook nu al in veel
flatgebouwen gebeurt. Het vuil
komt beneden terecht op een ho
rizontale afsluitklep, waar het
voorlopig blijft liggen.
Enige malen per dag wordt de
klep automatisch opengeschoven.
Het afval valt dan in een hori
zontale buis, die naar de centrale
verzamelplaats voert. In die cen
trale staan hogedruk-ventilatoren
die het huisvuil aanzuigen en het
boven in een grote cilinder lozen,
alwaar het vocht wordt afgeschei
den. Onderin de cilinder bevindt
zich een drukpers, die het vuil
comprimeert tot circa 20 percent
van het oorspronkelijke volume
en dit pakketje in een container
schuift.
Zodra de container vol is, wordt
deze weggerold om plaats te ma
ken voor een volgende. De eerste
container wordt nu op een spe
ciaal daartoe uitgeruste auto ge
reden, die hem naar een elders in
Stockholm gelegen vuilverbran
dingsinstallatie vervoert.
Het systeem is volledig ge-
„Voor het begrip gezond eten komt
steeds meer belangstelling. In dit
werk krijg je onvoorstelbaar veel
vragen over voeding, vooral over al
die moderne produkten die op de
markt komen. Maar er is bij de
consument een ontstellend gebrek
aan basiskennis vun de voeding. Bijna
niemand weet bijvoorbeeld wat be
doeld wordt met de schijf-van-vijf,
het basisbegrip voor gezonde voe
ding”, zegt lerares-dïétiste Tonny van
Dieijen.
Zij is één van de tien „hart-diëtis-
ten”, die in vaste dienst een stuk
voorlichting verzorgen voor de Ne
derlandse Hartstichting. Tonny woont
in een smal huisje in Leiden, studeert
twee dagen per week in Wapeningen
voor de hogere onderwijsbevoegdheid
N-18 (voeding-huishoudkunde) en
geeft al bijna vier jaar lang voe
dingsvoorlichting op de zogenaamde
dieet-kookavonden van de Nederland
se Hartstichting. Zulke avonden ko
men vaak tot stand in samenwerking
met vrouwenorganisaties, maar ook
via afdelingen en comité’s van de
actieve en over heel Nederland wer-
afval. Het lichte bestaat voor het
grootste deel uit papier en plastic.
Door verhitting laat men het
plastic smelten, zodat het papier
overblijft. Beide bestanddelen
worden af gevoerd.
streng in de trant van: dit mag niet
en dat mag niet. Maar je kunt men
sen toch niet verbieden om bepaalde
dingen te doen. Je kunt niet meer
dan richtlijnen geven, en dan hopen
dat er iets van blijft hangen.”
Op de dieet-kookavonden ziet ze
vaak vrijwel uitsluitend vrouwen
verschijnen. „Jammer genoeg wel",
zegt Tonny van Dieijen. „Ik zeg al
tijd: laat de mannen toch meekomen.
Zij vormen tenslotte nog steeds de
overheersende groep die door het
hartinfarct wordt getroffen."
Wat dat laatste betreft, vermeldt
een recente publikatie van de Neder
landse Hartstichting de volgende cij
fers: per jaar worden in Nederland
ruim 30.000 mannen en vrouwen on
der de diagnose hartinfarct in
ziekenhuizen opgenomen. Ongeveer
12.000 mannen en 6000 vrouwen ster
ven per jaar aan een acuut hartin
farct. Die sterfte beweegt zich bij
mannen in stijgende lijn, maar ook
bij vrouwen is de sterfte in de jonge
re leeftijdsgroepen (waar het roken
van sigaretten toeneemt) in de laatste
tien jaar reeds verdubbeld.
vaatziekten. In de opzet wordt er
naar gestreefd om de inleiding zo
kernachtig mogelijk te houden en
vooral met praktische voorbeelden te
illustreren. Het is de bedoeling dat
het publiek daarna zelf de handen 'uit
de mouwen steekt en een aantal
calone-arme gerechten maakt.
Voor dit doel heeft de Hartstichting
onder het motto „kook en leef lang
en lekker’’ een bundeltje speciale re-
kende, vereniging Vrienden van de
Hartstichting.
Gezond eten, vermageren, dieet
houden zijn tegenwoordig, tot uitput-
tens toe, geheide onderwerpen van
gesprek. Iedereen doet moeilijk over
het dagelijks eten en de consequen
ties daarvan voor de gezondheid en
het uiterlijk. Maar Tonny van Dieijen
ziet weinig heil in het kweken van
schok-effecten in de trant van
cepten achter de hand. Die samen
werking met het publiek komt soms
moeizaam, maar vaak ook heel spon
taan en plezierig van de grond. Put
tend uit bijna vier jaar ervaring
op dit gebied, vertelt Tonny van
Dieijen dat het erg moeilijk is om de
inleiding op zo’n avond kort te hou
den, doordat er meestal een stroom
vragen uit de zaal komt. Vragen die
niet zelden naar allerlei zijwegen
dreigen te leiden.
Vuilverzamelaar
Container
Vocht-1
ver-
weg van het overige zware afval
gescheiden. De gesorteerde meta
len worden afgeleverd aan gespe
cialiseerde bedrijven voor verdere
verwerking. Glas en steen worden
tot poeder vermalen, waaruit
met behulp van chemicaliën het
glaspoeder wordt afgescheiden om
weer te worden verwerkt. De rest
wordt af gevoerd.
Ook bij dit systeem is de kos
tenfactor een vraagteken, al zou
den volgeps het Zweedse bedrijf
de baten de kosten na verloop
van tijd benaderen. Gewezen
wordt in dit verband uiteraard op
meenten stonden vrijwel allen
nogal sceptisch tegenover de fi
nanciële kant van de zaak. De
Utrechtse delegatie heeft in
Stockholm bouwtekeningen ach
tergelaten van de nieuwbouwwijk
Lunetten, met het verzoek een be
groting op te stellen voor de in
stallatie van het systeem in die
wijk.
Volgens een vertegenwoordiger
van de VAM de onderneming
die van een aantal Nederlandse
gemeenten het huisvuil per trein
afvoert naar de stortplaats in het
Drentse Wijster zou de huis-
A
A 1
IrHoge-^^L
^druk-
'X ventilatoren^
1 :1
w
ar 1
