DE COMPONIST ALS DIRIGENT
I
Long tall Ernie werkt aan muzikale vernieuwing
f
p
L M
s
1
I '1
rx
■ar
15
DINSDAG
2 9
APRIL
19 75
MUZIEK
14
door Cees Straus
foto’s: Ronald van Caem
p
door Paul Chr. van Westering
r j
?LïJi
OF
I i
b
R
«Bh
JA
We zijn nog steeds
een band
voor het publiek
ft
grote
Jerry Lee Lewis: Tony is een echte
showman en we hebben daarom ook de
act verbeterd. Die is nu meer doordacht.
Er wordt bijv, nog steeds op piano’s
gesprongen, maar we springen nu ook de
zaai in. En ik ben bezig de lichtshow te
completeren.
Voor de nieuwe elpee zal nog een single
uitkomen. Rockin Rocket of Dirty Dog
gaat ie heten, dat is nog niet zeker. Get
yourself together, de single die we op
het ogenblik in de hitparade hebben,
geeft al een aanwijzing hoe het geluid
gaat worden en de nieuwe single is ook
een stap in die richting. Maar de elpee
zal pas helemaal worden wat we willen.
Je kan je publiek niet met een snelle
wijziging confronteren is onze ervaring,
daarom deze stap-voor-stap politiek.
Jullie vorm van musiceren heeft sterke
overeenkomsten met groepen als
Funible, Brinsley Schwarz en Bees make
Honey, de Engelse pubrock. Ook al
omdat jullie nauwelijks of geen
concerten verzorgen.
Jullie hebben al met dit nieuwe geluid
in de zaal gestaan. Blijft het publiek er
net zo agressief onder?
„Vroeger waren we met de groep Moan
meer verwant aan-de pubrock. We
zouden nu, in Engeland, vallen in de
Showaddywaddy. Die hebben
categorie van een Shakin’ Stevens, een
ongetwijfeld hun wortels in de pubrock.
Wat wij doen, zou je huiskamermuziek
kunnen noemen, voor
verjaardagsfeestjes.
Het genre van jongen ontmoet meisje, ze
gaan met de auto rijden, vliegen tegen
een boom, meisje is dood?
Er wordt vaak geschreven en verteld
dat Arnie en Henk met ruzie uit elkaar
zouden zijn gegaan. Arnie weerlegt dat
echter: „Henk kon op een gegeven
moment het tempo waarin de groep
werkte niet meer aan. We spelen
namelijk erg veel en dat hield hij niet
vol. Van ruzie was geen sprake. Ook
niet met Jan Rietman. Hij is zo goed,
gewoon te goed voor gewone rock and
roll. Ik zie hem echt wel als een van
onze beste pianisten in Nederland”.
Dat geldt niet voor de Hank the Knife
and the Jets. Henk heeft zich op de zes-
snarige basgitaar geworpen, een heel
speciaal geluid. Het Duane Eddy-geluid
zal ik maar zeggen. Dat is in Nederland
nog niet eerder gedaan. Duidelijk een
betere groep dan Tony Macaroni. Henk
is tenminste met iets anders bezig dan al
die andere groepen”.
Long tall Ernie and the Shakers bestaat
thans behalve uit Ernie en Tony, uit
Ruud van Buuren (ex-Livin’Blues) op
basgitaar. Alfons Haket op solo-gitaar
en Allan MacFarlane, drums.
Arnie: ,./k ga er in de toekomst
electrische gitaar bij spelen. Vanwege de
nieuwe sound, dan hebben we
meer mogelijkheden. Ik wil een
dubbelnek-gitaar kopen, twaalfsnarig,
dat is erg handig, ook voor het geluid.
Het PA-systeem is al groot genoeg, 800-
1000 waltft, daar hoeven we verder niets
aan te doen. Technisch hebben we alles”.
De uitsmijter-met-ham-en-kaas is
inmidels'verorberd en met een pilsje
weggeslikt. Arnie: „We zijn nog steeds
een band voor het publiek. Dat
intellectuele zie ik helemaal niet zitten.
Het moet gezellig blijven”.
„Dit is het leven wat ik altijd gewild
heb. Toen ik 12 was speelde ik met een
vriend op partijtjes, je kent het wel. Ik
wilde het van jongs af aan worden en
het is tot nu toe gelukt Enne...ik ben
eigenlijk heel erg tevreden. Ik ben 28
jaar, maar ik zie dit niet aan een
bepaalde leeftijd gebonden. Als de
mensen de muziek maar goed vinden en
jij zelf er tevreden mee bent, dan doet
leeftijd er niet toe. En mocht het
helemaal niet lukken, dan slijt ik mijn
dagen wel in een nachtcluborkest als
uiterste sprong.”
t
Arnie: „Ja, het Ebony Eyes werk, Teil
Laura I’ll love her. Ebony Eyes is voor
mij de beste smartlap ooit gemaakt.
Ziekelijk mooi. Ik betwijfel echter of
iets dergelijks hier wat zou gaan doen.
Of het moet een Manuela zijn, dat is
natuurlijk hetzelfde, Manuela of Ebony
Eyes.
Voor mij komt het in het Engels
„Het publiek is eigenlijk nooit zo
agressief geweest als men graag wilde
doen geloven, dus wat dat betreft
verandert er weinig. Ik geloof eerder dat
i we meer mensen gaan bestrijken met
deze nieuwe muziek. Vroeger had je een
select aantal mensen die in rock and
roll waren geïnteresseerd en natuuurlijk
ook een publiek dat zin had in een
geintje. Nu we een nieuwe richting
inslaan, blijkt dat er wel interesse is
voor een iets ander geluid. Dat bewijst
Get yourself together, een hit die voor
ons de grootste is tot nog toe en
eigenlijk de eerste waarmee we goed
zijn doorgebroken.
Je ziet in ons publiek een kern van rock
and roll fans en oudere mensen, die
vroeger rockers waren en nu getrouwd
zijn, baby’tje hebben en een oppas om te
komen luisteren. Natuurlijk zijn er ook
anderen onder, maar ik dacht niet dat
we een publiek hebben dat van groepen
houdt als de Byrds en Electric Light
Orchestra, daar zijn we niet attractief
voor. Wat wij brengen is zonder meer
muziek puur voor het lichaam, niet om
op je stoel te blijven zitten. We zijn
gewoon, heel simpel, entertainers. Een
gezellig avondje je kunt er bij dansen
of er bij drinken, je kunt er alles bij
doen. Geen echte luistermuziek....dat
pretenderen we ook niet”.
Thuis luistert Arnie nauwelijks naar
rock and roll. „Ik hoor het liefst
filmmuziek. Enrico Morrione, The
Godfather, El Cid en De Tien geboden,
dat vind ik prachtige muziek. Orkestrale
muziek, de pompeuze klanken van
Gejaagd door de wind, vooral die
superkitsch, dat is erg mooi.
We zijn geen echte concertband zoals
bijvoorbeeld Alquin. Met onze nieuwe
muziek gaan we meer in de richting van
het concertwerk, maar ik betwijfel of we
ertoe in staat zullen zijn ooit concerten
te doen, omdat we die naam nu eenmaal
niet hebben. Ik houd er ook 'niet van, ik
moet een toneel hebben met de mensen
vlakbij; dat is veel prettiger als ik daar
sta en iedereen zit, dan merk je toch
weer een afstand.”
Long Tall Ernie and the Shakers. Drie jaar geleden voortgekomen uit de
Oostelijke formatie Moan. Dat was een van de vele honderden popgroepen
die we destijds hadden, zij het met een zeer behoorlijk geluid. Maar goed
voor een nauwelijks gevulde zaal. Totdat leider Arnie Treffers het roer
met een draai van 180 graden omgooide. Voor de welluidende pop stijl
jaren zeventig kwam harde en primaire rock and roll anno jaren vijftig en
zestig in de plaats. Sindsdien maken de Shakers menige zaal onveilig met
een act die alle kenmerken heeft van de agressieve rock and roll.
En de Everly Brothers draai ik veel. Dat
grijpt terug op mijn jeugd. Maar vooral
toch die slagroomtaartenmuziek, met
mooie violen en breed georkestreerd.
Dat is met de groep die we nu hebben
niet mogelijk. Je weet dat mijn solo-plaat
geflopt is, maar er zijn wel plannen dat
ik in de toekomst weer op die solo-toer
ga. Misschien meer country, smartlappen
vind ik erg goed om te doen. Het
veredelde Vader Abraham werk.
geloofwaardiger over dan in het
Nederlands. Het is de achtergrond van
„Die Tony Macaroni is voor mij een
kungel, een naloper en een onorigineel
iemand. Hij kan zich beter bij biefstuk
houden dan bij macaroni. Rockin’
Martin and his Delta’s en al die
Nederlanderse Elvissen idem dito. Wat is
nou het nut van het zijn van de
Nederlandse Elvis? Dat is leuk voor
tussen de schuifdeuren en voor het
plakboek.
Op basis van jullie succes hebben jullie
nog al wat navolging gekregen. Ik denk
aan Tony Macaroni and his swinging
Devils bijvoorbeeld.
een cultuur die je hier niet hebt. De
elementen van de kitsch. Een smartlap
is kitsch”.
dan ir- vakkringen dat zo’n werk niet
gedirigeerd werd, maar getakteerd.
Populair gesproken: De componist
sloeg er de maat bij. De derde moge
lijkheid is nog riskanter. Ik heb zelf
zo’n geval meegemaakt, toen in het
Concertgebouw te Amsterdam in het
begin van de jaren ’30 de Nederland
se première m Strawinsky’s Psal
mensymfonie zou plaatsvinden. Dat is
een werk voor koor en orkest. Men
gelberg zou het ten doop houden. Het
Toonkunstkoor had zijn aandeel goed
ingestudeerd. Mengelberg, die wel
meer geen raad wist met voor die
tijd nieuwe werken, liet twee dagen
voor de generale repetitie wegens
ziekte verstek gaan. Van Beinum, die
hem zou moeten vervangen, werd ook
ziek., of had geen zin zich in het
avontuur te storten. Het programma
bevatte twee werken voor koor en
orkest en zo’n koor, dat een half jaar
op Strawinsky’s werk gestudeerd had.
kan niet onvoorbereid plotseling met
Spaanse componist sloeg met de diri
geerstok maar wat in de rondte Het
werd geen Janboel, omdat de voorbe
reiding te goed was geweest. Maar
Theo van der Bijl vertelde later dat
hij na het applaus, waarin hij vanuit
zijn loge deelde, op het punt had
gestaan naar beneden te hollen en
het betrekkelijk korte stuk nog eens
over te doen.
Verschillende grote componisten
hebber, in Nederland gedirigeerd en
het er niet al te slecht af gebracht.
In de jaren voor de laatste oorlog
vond men het nog een gebeurtenis
wanneer de componist zijn eigen
werk ten doop hield. Debussy, Ravel,
Strawinsky, Diepenbrock hebben hier
gedirigeerd. Laatstgenoemde (leraar
in oude talen) maakte door zijn on
vermogen de musici duidelijk te ma
ken wat hij wilde, niet bepaald een
sterke indruk. Bij de première van
Zoltón Kodaly’s ,,Psalmus hungari-
cus”, voor één solist, koor en orkest,
nam de componist de dirigeerstok
over van Tierie, die het werk had
ingestudeerd. Hij kwam er door, daar
is alles mee gezegd. Maar geboren
dirigenten onder de componisten zul
len nog steeds, soms bij toeval ont
dekt worden.
nam kreeg het stuk een lengte van 35
minuten. Aan een huisvriend van
Strawinsky vroeg ik waarom de gro
te man, die al 76 was, doorging met
het inspannende dirigeren (na afloop
kreeg hij een hartaanval). Het ant
woord was: He likes it.
NAAST BEKENDE VOORBEEL
DEN als Gustav Mahler en bijvoor
beeld Leonard Bernstein is het aantal
als dirigent minder begaafde compo
nisten vermoedelijk groter. Gelukkig
krijgen ze niet altijd een kans. Op
een concert van de Society for Con
temporary Music, ook al in het begin
van de dertiger jaren, begon men met
een werk voor koor en orkest van
een Spaanse componist, hier onbe
kend. Het stuk was ingestudeerd door
Theo van de Bijl, tot zijn 65ste jaar
de 'onderwijzer aan één van de laagste
klassen van de Lagere School, maar
'dirigent in. hart en nieren. Ook door
iedereen, zelfs door Mengelberg, geac
cepteerd. Zoiets kon toen nog. De
Het afgelopen jaar is het tamelijk rustig
rond de groep geweest. Vertrek van Jan
Rietman (naar de groep van Bonny St.
Clair waaruit hij inmiddels weer
vertrokken is Om een nieuwe formatie
op te zetten) en Henk Bruysten (die als
Hank the Knife and the Jets met Guitar
King een voortreffelijke single maakte)
leken de voornaamste stof tot discussie
te geven. Maar veel belangrijker is
echter de komst van Tony Britnell drie
kwart jaar geleden. Een Engelse
saxofonist met een lange staat van
dienst achter de rug: The Fortunes,
Jigsaw en Shakin’ Stevens and the
Sunset. Samen met Tony is Arnie
Treffers bezig de muzikale aanpak van
de groep te veranderen, wan t na drie
jaar intensief spelen acht hij vernieuwing
wel zo nodig, Amie, overigens de
vriendelijkheid zelve: „We zijn de stijl
wezenlijk aan het veranderen, dat heb
je natuurlijk ook al met een saxofoon.
Verder hebben we een ouderwets
orgeltje aangeschaft. De basis van de
rock and roll blijft, maar wat er
omheen zit verandert door die twee
instrumenten. Zelf gebruik ik mijn stem
nu minder in de Elvis-stijl. Het is
allemaal moeilijk te omschrijven, maar
laat ik het zo zeggen dat ik mijn eigen
capaciteiten en stemvermogen meer
gebruik.
Ik heb dit idee eerst met Tony op de
demoband uitgewerkt en we zijn van
plan om het in een iets andere vorm te
gebruiken voor de nieuwe elpee die in
augustus-september zal verschijnen. We
willen nu meer een verhaal-elpee gaan
maken.
Je zou kunnen zeggen dat onze muziek
minder eenvoudig lijkt te zijn
geworden. Wat het in wezen is, komt
door hetgeen er omheen zit. Er is wat
meer met akkoorden gegoocheld en er
zit meer geluid omheen. Ritmisch blijft
het echt rock and roll en geen freak-
muziek.
Maar wat is rock and roll? In Amerika
verstaan de daar de gewone popmuziek
onder. Feitelijk is een nummer als
Virginia Plain, je weet wel, de eerste
single van Roxy Music, ook rock and
roll. Maar Gary Glitter en de Rubettes
zijn voor mij toch ook
vertegenwoordigers van de R and R. Dat
hangt niet af van een scheursax en een
hoog aanslaande piano. Wat ik er zelf
mee bedoel is de echte oerrock, de oude
g
een ander werk voor de dag komen.
Men telegrafeerde over de hele we
reld en vond tenslotte een optimist,
de dirigent Hermann Abendroth
(18831956), die men nog wel op
postzegels van de DD.R. ziet afge-
beeld. Destijds werkte hij (meen ik)
in Keulen. Abendroth kon ter plaatse
een partituur bemachtigen, las deze
door in de trein en stond dezelfde
avond voor koor en orkest tijdens de
voor publiek toegankelijke generale
repetitie. Een orkest volgens voor
schrift zonder violen, maar wel met
twee piano’s. Ik zie Abendroth nog
met zijn neus m de partituur en zijn
handen boven het hoofd dirigeren.
Wat moest hij anders?Mer> kwam er
door, maar eerst later, bij andere
uitvoeringen, kon men ontdekken
MET HET DIRIGEREN is het een
wonderlijke zaak. Er bestaan regels
en cursussen voor, zelfs meester-cur-
sussen. Maar de ras-dirigent moet de
dirigeerstok, zoals eertijds de maar-
schalk-staf, al bij zijn geboorte in
zijn ransel hebben. Soms is dit feit de
betrokkene al vroeg bewust- soms
ontdekt hij deze gave bij toeval.
Zowel de nog volop florerende
Pierre Boulez als indertijd de compo
nist Richard Strauss kwamen tot di
rigeren in een nood-situatie. De ei
genlijke dirigent werd ziek. Een
plaatsvervanger was natuurlijk wel
te krijgen, maar die kende de nieuwe
compositie niet, die ook op het pro
gramma stond. Er zijn dan drie mo
gelijkheden: men kan de noviteit la
ten vervallen. Dat is jammer, maar
het gebeurt. De tweede mogelijkheid
is dat de componist, die het gevoel
heeft dat hij het wel aan kan, het
hele programma als dirigent voor zijn
rekening neemt. Richard Strauss
schijnt op dit punt al direkt in alle
opzichten geslaagd te zijn. Pierre
Boulez wist natuurlijk wel raad met
zijn eigen werk (hoewel zoiets ook
niet altijd bij voorbaat vast staat),
maar een Schubert symfonie kwam
er zo stijf uit als een plank. Men zegt
welk een onvolprezen meesterwerk
Strawinsky met zijn Psalmensymfo
nie had geschapen.
WAT ZOU ER GEBEURD ZIJN
wanneer men Strawinsky, die tot op
hoge leeftijd dirigeerde, zelf had kun
nen laten opdraven? Ook hij zou met
zijn neus in de partituur hebben
gedirigeerd. Zo staat hij ook op veel
karikaturen afgebeeld. Zelf had ik
het voorrecht de première van zijn
-,Threni” in 1958 te Venetië bij te
wonen Ik bezocht ook alle repetities,
die werden geleid door de rechterhand
van de componist, Robert Craft. Deze
vertélde mij' 'later' 'dat hij bij
voorbereidingen streefde naar een
tempo, waarbij het werk 28 .minuten
zou duren. Toen Strawinsky tenslotte
zelf de première voor zijn rekening
- J-
