Film over Lenny Bruce werd lichte teleurstelling in Cannes
Friese vikingschat uit
nazi-atelier afkomstig
s
Bartelink
hartelijk
gehuldigd
Rauw en rijp in HOT-mime-festival
I
Leroy Anderson
overleden
Protest Proloog
inzake Groot
Limburgs Toneel
tot afzwering
Reve kwam niet
Nostalgie en vergane glorie
typeren eerste jazz-jamboree
VOLGENS ARCHEOLOOG ELSINGA:
Meeslepend concert
Eastons Jazzband begeleidt Jim McPartland
Bij Prov. Staten
SLECHT VERTELDE BELGENMOP VAN PERSPEKT
Muziek in Indonesië
eerst naar censor
ri
■■i
DINSDAG
20
MEI
1975
KUNST
9
door Pieter van Lierop
7
Minder welsprekend
„HAARLEM Hikkend van de
veel te snel opgedronken hete kof
fie zit ik zaterdagavond in de goed-
bezette Tuinzaal van het Concert
gebouw. Het wachten is op een
groepje jazzmusici die me door Ted
Easton zijn omschreven als de beste
in hun soort, dus dat belooft wel
wat. „Als u het mij vraagt, zitten
we hier bij een modeshow”, zegt
plotseling een aantrekkelijke bru
nette op vertrouwelijke wijze tegen
me. Hoezo, vraag ik geniepig en kijk
verstolen naar haar rank geprofi
leerde frontwerk. Ze wijst naar het
podium waarboven een meters
breed spandoek reclame maakt voor
de jeans en jackets van een Iberi
sche spijkerbroekenfabrikant.
Zelfmoord
-
aiiiil
Fassbinder: gerijpt vakmanschap
is
de
IKK:
per,
CEES STRAUS.
JOHAN VAN KEMPEN
Een scène uit „Palais Mondo Bizarre’’ van Perspekt.
het
:ou
Maar Bob Fosse heeft in zijn streven
dit Lenny-portret zo natuurgetrouw mo-
Op dat moment komt een keurig ge
kapte heer naar de microfoon gelopen.
Hij draagt een stemmig zwart kostuum
over een stoplichtrood overhemd. In zijn
kielzog vier jongelui met Chiel Montag-
ne-kapsels en dito snor in zwarte vesten
over kanariegele overhemden.
De befaamde „Vikingschat van Win
sum” behoort volgens de archeoloog ook
tot deze vervalsingen. Deze schat
dertien zilveren „sacrale” voorwerpen
is na de oorlog door de nu 50-jarige
Leeuwarder binnenschipper Romke de
Jong aan het Fries Museum geleverd.
Tot dusver is aangenomen dat de Vi
kingschat 'in de jaren 1880-1890 is ge-
KORTRIJK. De burgemeester van
het Belgische Kortrijk heeft zondag ont
kend dat hij Gerard Reve een spreek
verbod zou hebben opgelegd in verband
met de aankondiging van de schrijver
dat hij zaterdagnacht tijdens een poëzie-
festijn zijn vertrouwen in de r.k. kerk
zou opzeggen.
18.30
19.00
(K)
lanse
rndel
euws
19.55
(K)
20.15
20.30
tanse
(K)
;-di-
dere
oet”,
eren
het
ider-
uur
Sam.
n als
thael
ider.
c de
n te
oep:
ieën
laar
oor;
tlijk
(Van onze kunstredactie)
ssion,
ome-
:huld
naai,
■s in
20.15
izine.
(K)
Ira-
Ibur-
■an-
9.
het
met
een
- en
iand
sen
ielse
be-
Hier staat in ieder geval een rijp kun
stenaar, die in die twee jaar nog in zijn
nummers gegroeid is. Schitterend was
zijn „bloem die openbloeit en verwelkt”,
zijn messenwerper, die niet durft te
Als de groep niet uit Haarlem kwam,
zou ik die voorstelling afdoen met: Een
slecht vertelde veel te lang uitgemolken
Belgenmop. Maar de groep komt wel uit
Haarlem en daarom zal ik proberen een
balans te maken van enkele bezwaren
en enkele lichtpunten.
kijken naar wat hij doet, zijn striptease
met ongelukken enz. In ieder geval staat
hier steeds een smartelijk mens op het
toneel.
CONRAD VAN DE WEETERING
CANNES „Dames en heren.
Aangezien het volgende programma
vijf minuten geleden al had moeten
beginnen, zijn we genoodzaakt de
projectie nu te staken. Als u wilt
weten hoe het afloopt, bent u van
avond van harte welkom, want dan
wordt deze film nog een keer ge
draaid”. Met deze verbijsterende
uitspraak van een festivalofficial
werd een einde gemaakt aan de pre
mière van een van de aardigste
films uit de Quinzaine in Cannes:
Faustrecht der Freiheit van Fass
binder.
LEEUWARDEN (ANP) Het Fries Museum in Leeuwarden bezit een reeks „terp-
vondsten” die voor een groot deel zqn gemaakt in een SS-werkplaats in Berlqn. Dit
instituut de Forschungs- und Lehrgemeinschaft Das Ahnenerbe heeft in de
nazitijd copieën gemaakt van „Germaanse voorwerpen”. De conservator van het mu
seum, de archeoloog G. Elzinga, heeft dit onthuld in het tijdschrift „De vrije Fries”.
De meerderheid van de Provinciale
Staten zei donderdag het vertrouwen in
het Groot Limburgs Toneel op en stuur
de in een adres aan GS aan op eventue
le afwikkeling. Proloog verwijt de staten
naar een drogreden gezocht te hebben om
tevens de goed functionerende werk
groep GL-2, die binnen het Groot Lim
burgs Toneel politiek vormingstheater
bedrijft, de nek om te draaien.
In de motie wordt immers niet gesteld
dat dit werk onverkort voortgang dient
te vinden. Het tijdstip van indiening
heeft nu tot gevolg dat voor GL-2 geen
passend alternatief kan worden ontwor
pen. Proloog vindt dat onbehoorlijk be
stuur en eist van Provinciale Staten dat
GL-2 in 1975-1976 subsidie krijgt om
door te kunnen werken, en tevens ga
ranties voor een voortbestaan na 1976.
Ook de repertoiregroep zou het vol
gend jaar nog gesubsidieerd moeten
worden. Proloog attendeert in dit ver
band op de uitspraak van het gerechts
hof in Den Bosch in de procedure van
Proloog tegen de gemeente Eindhoven in
1974. De gemeente werd toen verplicht
ook het volgende seizoen te subsidiëren.
De Eindhovense gemeenteraad wilde in
1974 tot onmiddellijke stopzetting van de
subsidie overgaan.
Proloog zal deze eisen voorleggen aan
de vakorganisaties en de publieksgroe
pen van GL-2.
Maar de uitverkochte zaal nam er geen
genoegen mee, want je gaat niet een
half uur in de rij staan voor een film
om je de laatste tien minuten te laten
onthouden. Heftige woordenwisselingen
en dreigementen om de projectiekamer
te bezetten, volgden. En masse besloot
het publiek net zo lang in de zaal te
blijven zitten tot ook de laatste tien
minuten van Faustrecht vertoond zou-
Het geheel maakt de indruk dat hier
mode van voor de oorlog wordt getoond.
Dat heeft gelukkig niets te maken met
die alternatieve jeanskledij, sist een in
een donkergroene blazer gestoken derti
ger achter me. De verwarring wordt nog
groter als de keurig gekapte heer het
gezelschap voorstelt onder de naam The
Alternate Takes. Maar gelukkig klinkt
er even later vrolijke dixieland en daar
zijn We toch voor gekomen.
aus
(K)
Sie
v-se-
1 en
Het
voor
5 (2),
naai,
aar.
Het blijft echter een avond in „alt-
modische” sfeer want als de Alternate
Takes zijn vertrokken, staat nu een
ploegje musici op het podium die net als
hun leider gestoken zijn in het eerder
genoemd stoplicht rood. Ze vertellen te
worden gesponsored door de boven om
schreven sijkerbroekenbaas. Zo ziet
men waartoe branchevervaging kan lei
den.
Het orkestje waar het om gaat heet
Ted Easton’s Jazzband en ze spelen wat-
de Duitsers zo treffend noemen Unter-
haltungsmusik. Ik onderhoud mezelf er
Als hij haar probeert te ontvoeren ver
zet ze zich. Alle effecten als snelle
montage, bolle spiegels, tralies, abstracte
beelden zijn er bijzondër functioneel in
gebruikt. Een film vol mededogen. De
regisseur zelf verzorgde voor zijn vroe
gere stomme film-later een geluidsdecor,
dat uitstekend werkte, maar zo frenetiek
klonk dat het op den duur nauwelijks te
verdragen was.
HAARLEM. Hartelijke woorden
van de heer Willemsen, voorzitter van
het muziekinstituut van de kathedraal
Sint Bavo, leidden zaterdagmiddag het
feestconcert van Bernard Bartelink in.
De spreker belichtte nog eens de prettige
samenwerking met de jubilerende orga
nist en hield de zojuist gereedgekomen
grammofoonplaat ten doop, die onder
auspicieën van het instituut tot stand
kwam. Bernard Bartelink, die zijn inlei
der op sympathieke wijze van repliek
diende, wilde evenwel al gauw het
„woord” aan de muziek geven.
Eerder ging er in ditzelfde, festival op
vrijdag en zaterdag een voorstelling van
Lindsay Kemp, die twee jaar geleden in
het Shaffy-theater in Amsterdam optrad
met deze zelfde „Turquoise pantomime”.
Na de pauze ging er een aangrijpende
Japanse film uit 1926, gemaakt door
Telnosuke Kinugasa onder de titel: A
Page of Madness (een bladzijde vol
krankzinnigheid). Een man zoekt een
baantje in een krankzinnigengesticht
waar zijn vrouw is opgesloten om in
haar buurt te kunnen zijn. Eerst is hij
portier, later schoonmaker. Als hij zijn
vrouw bezoekt heeft ze alleen maar
belangstelling voor glimmende knopen.
geworden is, de film blijkt dan toch veel
mindéif welsprekend dan eén echte do
cumentaire over Lenny Bruce, zoals de
VPRO die al eens op de Nederlandse tv
heeft gebracht.
JAKARTA (Antara). Muziekcasset-
tes met populaire Westerse muziek moe
ten in Indonesië 48 uur voordat zij in de
verkoop gaan eerst de censuur passeren,
zo is in Jakarta door het ministerie van
justitie bekendgemaakt.
Volgens een woordvoerder van het
ministerie is er tot nu toe in Indonesië
oog geen enkele beperking op de ver
koop van westerse opnamen en muziek-
cassettes geweest. Maar, zo voegde hij er
aan toe, men is van mening dat de
handelaren in Westerse muziek enige
zelf-censuur moeten gaan toepassen.
Chinese muziek moet echter eerst
een stempel van de censor hebben voor
dat deze verspreid mag worden. Ditzelf
de geldt ook al enige tijd voor Chinese
boeken en drukwerk.
den zijn. De bioscoople’d’ng versoee'de
er een half uur meë op het strakke
tijdschema alvorens het publiek alsnog
in de gelegenheid gesteld werd' vast te
stellen dat het met Frank Biberkopf
inderdaad zo treurig’ afloopt als binnen
de .tradities van Fassbinders melodrama’s
voorspelbaar is.
Inderdaad verscheen Reve op het aan-
gekondigde feest. Hij las enkele gedich
ten voor, die wel een beschimping op
het katholieke geloof inhielden, maar een
vorm van afzweren van het geloof kon
er niet in worden ontdekt.
Ongeveer 5000 bezoekers konden in de
openingstoespraak van organisator Guido
Lauwaert beluisteren roe deze fel van
leer trok tegen de Belgische radio en
televisie. Lauwaert vroeg zich onder
meer af waarom zo weinig aandacht aan
zijn festival was besteed.
Hoogtepunt van deze tweede poëzie-
avond werd een optreden van Drs. P die
een viertal liedjes bracht. Veel animo
bestond er voorts voor de zanger Eddy
Wally en enkele orkesten.
DEN HAAG. Zondag en maandag trapjes), en
ging er in HOT-mime-festival een voor
stelling van de Technische Thëaterwerk-
groep Perspekt: Palais Mondo Bizarre.
EINDHOVEN. De Eindhovense to-
neelwerkgroep Proloog protesteert in
een schrijven gericht aan Provinciale
Staten van Limburg, het bestuur van de
stichting Groot Limburgs Toneel en het
Limburgse college van Gedeputeerde
Staten, in scherpe bewoordingen tegen
het statenvoorstel dat voorziet in de
liquidatie van het Limburgse toneelge
zelschap.
Te prijzen vond ik: 1. een ingenieus
decortje, dat overigens niet virtuoos ge
noeg bespeeld werd; 2. het goede bewe
gen van Ide van Heiningen, (vooral in
zijn acrobatennummer met de twee
vonden door een schipper, die de grond
vervoerde van de afgegraven terp Brug-
geburen bij Winsum. De zilveren voor
werpen zouden sindsdien in het bezit
zijn gebleven van de schippersfamilie.
De binnenschipper heeft, voor zover
nu bekend, ruim 150 omstreden oudhe
den rechtstreeks of via tussenpersonen
geleverd aan enkele musea en aan parti
culiere verzamelaars. Al deze voorwer
pen zouden afkomstig zijn uit het nazi-
atelier Das Ahnenerbe. Andere voorwer
pen die de binnenschipper heeft ver
kocht, zijn volgens de conservator pas
gemaakt na de tentoonstelling „Van
Friezen, Franken en Saksen”, die in 1959
en 1960 in Leeuwarden en in Óen Haag
is gehouden. Afbeeldingen in vaktijd
schriften kunnen de basis zijn geweest
voor het ontstaan van vervalste archeo-
logica.
De echtheid van de Vikingschat is
door een aantal archeologen reeds in
1971 betwijfeld. Duitse runologen noem
den in dat jaar ook enkele „terpvond-
sten” met runentekens geleverd door
de binnenschipper „hoogstverdacht".
Conservator Elzinga is toen begonnen
met een diepgaand onderzoek naar de
echtheid van in totaal 150 zilveren, be
nen en andere voorwerpen in zijn Fries
Museum. Hij kreeg onder meer Steun
van het Nationaal museum in Kopenha
gen, dat de zogenaamde Thor-hamertjes
heeft onderzocht. Deze bleken een aan
merkelijk lager zilvergehalte te hebben
dan de hamertjes die elders in de we
reld, in Scandinavië, zijn gevonden.
De Thor-hamers uit Winsum hebben
een vorm die op één uitzondering na
afwijkt van de Scandinavische. De
uitzondering vertoont een opvallende ge
lijkenis met het symbool van het
maandblad „De Hamer”, dat in de Twee
de Wereldoorlog in ons land verscheen,
als uitgave van de Volksche gemeen
schap.
De vondst van de Vikingschat van
Winsum is in 1950 door de toenmalige
conservator van het Fries Museum mr.
P. C. J. A. Boeles, wereldkundig ge
maakt. Het ging om sacrale voorwerpen
die zouden dateren uit de tiende eeuw.
De schat van Winsum is toen wel gezien
als het bewijs voor het bestaan van een
heidense vikingcultuur in de lage lan
den. l
uitstekend mee, maar vraag me, fanatiek
purist als ik ben, toch af wat dit met
jazz heeft te maken. Het wordt iets
beter als Beryl Bryden opkomt, gehuld
in een buitenmaatse, zebra-gestreepte
tunica en als altijd voorzien van een
uiterst charmante glimlach. Miss Bryden
zingt de blues op onnavolgbare wijze, de
manier waarop vroeger op de showboats
op de Mississippi werd opgetreden, denk
ik. West End Blues en Horace Silver’s
The Preacher komen er moeiteloos uit,
maar in Doctor Jazz gaat het helemaal
verkeerd. Zangeres en orkest begrijpen
elkaar plotseling niet en de musici vin
den elkaar ook niet.
De nummers na de pauze zijn als het
kan nog bekender, duidelijk wordt ge
gokt op de massa die alleen voor de
meest populaire jazzdeuntjes komt. Wat
valt er te zeggen van de zevenduizend-
driehonderach ten veertigste keer dat je
in je korte leven al naar All of me
luistert, of het afgeraffelde en kraaksma-
kerige Basin Street Blues? Frits Katée
op sopraansaxofoon redt de eer door
enig enthousiasme te etaleren.
Maar met de komst van Bud Freeman
is de vergane glorie gecompleteerd. De
saxofonist komt, waarschijnlijk door
ademnood, zo af en toe een tel achter.
De zaal reageert echter enthousiast met
een stormverwekkend applaus als
Freeman afgaat, maar voor mij is het
door het zijluik. Enfin, een ongeïnspi
reerde jamsession sluit deze jazz-jambo
ree af. Easton wil later in het jaar terug
komen met een tweede jamboree, ’t Is te
hopen dat er dan meer kwaliteit bij zit.
WOODBURY (V.S.) (UPI). Leroy An
derson, die onder meer het populaire
„Blue Tango” en het bekende „Sleigh
Ride”, dat in de kersttijd veel wordt
gespeeld, heeft gecomponeerd, is zondag
óp 66-jarige leeftijd in Woodbury, Con
necticut (Verenigde Staten), aan long
kanker overleden.
Van „Blue Tango” werden meer dan
een miljoen platen verkocht. Anderson,
zoon van Zweedse immigranten, schreef
Verader onder meer: „Jazz Pizzicato”,
„Buglers Holiday”, „Fiddle Faddle”,
„Plink, ’Plank, Plunk” en „Trumpeters
Lullaby".
gelijk te maken gekozen voor een docu
mentaire collagevorm waarin driftig
door een tijdsbestek yan 15 jaar wordt
heen en weer gesprongen. Dat kan in
echte documentaires soms heel functio-
heuse .peej werken, maar wanneer alles „fake”
is, wordt het gauw verwarrend en is het
best haalbare resultaat een geslaagde
imitatie van een documentaire. Hoe
knap Fosse’s Lenny op die manier ook
Kris Kristofferson en Ellen Burstyn in
een scène uit Alice doesn’t live here,
een film die eerder op het festival in
Cannes is vertoond.
De door Fassbinder zelf gaaf gespeelde
Biberkopf, die aan het begin van de film
aan de kost moest komen als „het spre
kende hoofd” op de kermis, eh door het
winnen van de hoofdprijs in dë lotto een
korte periode van voorspoed heeft kun
nen doormaken, is inmiddels door een
perfide vriendje van zijn vermogen af-
geholpen en pleegt zelfmoord in een
trappenhal waar kleine straatschender-
tjes zijn laatste marken en spijker jack
roven.
Filmdraken zoals Fassbinder ze met
een verbluffende bevlogenheid en een
nu werkelijk tot volle wasdom ontplooid
vakmanschap in hoog tempo blijft af le
veren, waar vindt je zo iéts nog vandaag
de dag?
Niet eens meer in Italië want bijvoor
beeld Dino Risi’s Profumo di Donna mag
dan wel gaan over de hopeloze liefde
tussen een beeldschoon meisje en een
blinde legerkapitein met een kunsthand,
de rust en het tragische erna, wat het
naar de Gouden Palm is. zo doorspekt
met grappen en het tweede gedeelte gaat
er zo mank aan dat van een 1
filmdraak geen sprake is. Een tragi
komedie met het komisch gedeelte voor
de rust en het tragische erna, want het.
tegendeel is van een harmonieuze com
positie. Maar de hoofdrol wordt door
Vittorio Gassman indrukwekkend ge
speeld, en het sentimentele einde (na
grote innerlijke strijd capituleert de ka
pitein voor de liefde van het meisje)
werd beloond met een overdonderende
ovatie.
Woeste taferelen gingen vooraf aan de
vertoning van de film Lenny. De be
langstelling was zo groot dat een grote
drom liefhebbers moest worden terugge
stuurd. Door het in omloop zijn van
valse entreekaartjes moesten ook bezoe
kers met geldige plaatsbewijzen worden
geweigerd. Dat leidde tot een fikse
vechtpartij. Een festivalganger brak er
zijn neusbeen bij en riep daarop luid
keels de fotografen bijeen om vervol
gens iedereen en alles in klare taal te
vervloeken.
Ben zulke taferelen stak de film Lenny
zelf een beetje tam af. O zeker, Bob
Fosse heeft opnieuw bewezen dat er
fascinerende links en missing links be
staanbaar zijn tussen showbiz, privé-
levens en de umwelt van een bepaald
tijdsgewricht. Maar die drie componen
ten werken nu toch minder onthutsend
op elkaar in als Fosse in Cabaret voor
elkaar kreeg. Aan Dustin Hoffman ligt
het niet.
Overrompelend werd het publiek
daarna meegenomen in de klankwereld
der Franse romantiek. Allereerst met
Franck’s Pièce héroïque, waarin de
prachtige tongwerken van het Adema-
orgel meteen goed tot uitdrukking kwa
men. De twee aansluitend ten gehore
gebrachte koraalvoorspelen In Dir ist
Freude en Ich ruf zu Dir, beide van
Bach, klonken mede door goede tempo-
keuze en registratie, stijlvol en sterk van
sfeer. Fris kwam ook het „fluitenkoor”
naar voren in Sweelinck’s Onder de
linde groen.
De imponerende Preludium en Fuga
over b.a.c.h. van Frans Liszt kregen een
muzikaal verloop met machtige stuwing
en elders milde bezonkenheid, die het
contrastrijke karakter ervan benadrukte.
Deze klankrijke vertolking mooi van
spanning en opbouw werd tevens een
niet-vooropgezette demonstratie van de
fantastische mogelijkheden van het Ade-
ma-orgel.
Hierna kon men genieten van de ge
voelvolle voordracht van Brahm’s fijn
zinnige koraal Herzlich tut mich verlan
gen, waarin de kromhoorn als uitko
mend register voor de cantus firmus
werd gebruikt. Vervolgens liet Bartelink
verrukkelijk staccato-spel horen in
Schumann’s vijfde fuga uit opus 60, en
bracht hij het Scherzo in E van Gigout
met speelse levendigheid.
Als voorlaatste werk werd Les Ol-
seaux et les Sources van Messiaen gere
aliseerd in een zo rake registratie, dat de
componist hiervan zich onmogelijk een
kernachtiger weergave zou kunnen wen
sen. En als toepasselijk slot kwam er
werk van eigen hand. Bernard Barte-
link’s Voluntary for a festal day, bleek
een feestelijke maar toch spirituele
klankconstructie, met een interessante
ritmiek.
Na afloop recipieerde de concertgever
in de Bavokelder, waar vertegenwoordi-
ters van diverse bij de kathedraal of bij
de muziek betrokken instanties, het
woord tot hem richtten en geschenken
aanboden. Hier werd ook bekend ge
maakt zij het aarzelend in verband
met de financiën dat Bartelink’s
wens tot bijplaatsing van een rugpositief
waarschijnlijk in vervulling zal gaan.
Vele vrienden, kerkelijke ambtsdragers
en collega’s, waaronder de stadsorganis
ten, kwamen de begaafde jubilaris en
zijn familie op deze plaats gelukwensen.
Bezwaarlijk vond ik: a. de vette pre
tentie die uit het programmaverhaal
klonk en waarbij de „Laterna Magika”
Uit Praag werd genoemd als het enige
wat enigszins op het niveau staat van
wat deze groep presteelt; b. De abomi
nabele uitspraak van het Vlaams, en de
vermenging van Vlaams en Frans, iets
wat in België nou net ten koste van
alles vermeden wordt; c. de slechte rol-
kennis en in het algemeen een zichtbaar
gebrek aan voldoende voorbereiding; d.
een vervelendheid, die een groot gedeelte
van het publiek tot veelvuldig gapen
dwong.
van Jeanette Verschure en
verder de best aardige typeringen van de
anderen; 3. de snelle verkledingen; 4.
enkele grappen zoals de frituur-fiets
(frituur-vélo heeft zoiets in het Vlaams),
de vuurstenen, die echt vuur geven, het
lang; aam afdalen in de mijnschacht; 5.
met wat goede wil kan ik het-steeds
doortrekken van het toilet en het steeds
interrumperen van de pastoor ook nog
wel leuk vinden, maar met een paar
geintjes maak je geen voorstelling.
