Laat zien hoe je heet.
VLAAMS THEATERFESTIVAL IN ARNHEM
Spectaculair Ballet
in Holland Festival
Sexmusical „Let
my People
Come” naar
Amsterdam
Aangrijpende biecht
KUNSTJES VAN NOLA RAE OP HOT-MIME-FESTIVAL
Kijken naar de realiteit met Wyssbrod
gewetensbezwaarde
I
blauwtje gelopen?
stimorol kopen!
-vloec
parket
NDT BRENGT STRANGERS
Sartre wegens smaad
veroordeeld
van Albert Hoeck
Grootste Nederlandse
poëziemanifestatie
„De zaak”
IJ
<1
r
WOENSDAG
2 1
19 7 5
KUNST
MEI
13
door Simon Koster
N
L*J g
75 ct.
2.30
T 'i 1
21 mei t/m 14 juni
tentoonstelling van
schilderijen, aquarellen, tekeningen
en foto’s ter gelegenheid van
„amsterdam 700”
kunsthandel gebr.douwes rokin46 amsterdam
werkdagen 10-5 uur zaterdags 1-5 uur
Bestel ook zo’n echt leren label van Wrangler met je
eigen naam erop. Ga naar de winkel. Koop desnoods nog
geen Wrangler maar pak wel een bestelbon. Vul hem
in. Doe hem in een envelop met f2,50 aan extra post
zegels. Binnen 14 dagen heb je dan je Wrangler naamlabel
in huis. Geheid!
TT
Steeds verse koffie
Hamburgers
T
Prachtig spel
in Pas de Deux
(ADVERTENTIE)
II
opvoeren.
voor af-
ADVERTENTIE)
Peter Wyssbrod in Abfall.
de nu 37-jarige
Sï
l
De filosoof werd bij verstek veroor
deeld.
RESTAURANT
Grote Houtstraat 21
ARNHEM. Een van de prettig
ste kanten van het Vlaamse theater
festival dat deze maand in Arnhem
plaatsheeft, is dat het een unieke
gelegenheid biedt om ook kennis te
maken met andere dan een paar
grote Vlaamse gezelschappen die
op gezette tijden maar nog altijd
te weinig naar Nederland komen
in het kader van de culturele uit
wisseling tussen Noord en Zuid.
AMSTERDAM (ANP). De grootste
Nederlandse poëziemanifestatie aller tij
den wordt in de nacht van 30 op 31 mei
in het Concertgebouw in Amsterdam
gehouden, aldus heeft de uitgeverij De
Bezige Bij meegedeeld. Om middernacht
begint de manifestatie die om vijf uur
in de ochtend wordt besloten met een
ontbijt in de grote spiegelzaal-tent op
het museumplein. Inmiddels hebben C.
B. Vaandrager, Hans Verhagen, Simon
Vinkenoog. A. Roland Holst, Hans Sleu
telaar, Johnny the Selfkicker en vele
anderen hun medewerking toegezegd.
LYON (AP). De Franse filosoof Je-
an-Paul Sartre is dinsdag wegens smaad
door een rechtbank te Lyon veroordeeld
tot een boete van 3500 en een smarte-
geld van 50.000 franc.
Sartre had in een artikel in het blad
„Liberation” geïnsinueerd dat Georges
Schnebele een plaatselijke handelaar in
gokautomaten, betrokken was bij de ge
ruchtmakende roofoverval op een post
kantoor te Straatsburg. Sartre opperde
de mogelijkheid dat Schnebele, een vu
rig Gaullist, en enkele medeplichtigen op
deze wijze de partijkas hadden willen
spekken.
Na de pauze bracht
Zwitser Peter Wyssbrod een herhaling
van „Abfall”, dat hij in oktober vorig
Het Vlaamse Theaterfestival is vrijdag
avond in het Theater aan de Rijn
begonnen met een schot in de roos: een
uitstekende opvoering van een bijzonder
boeiend stuk: „De zaak”, een toneelspel
van Albert van Hoeck, door het Ant
werpse gezelschap van Ivonne Lex. Een
stuk én een opvoering, die beide ruim
schoots verdienen ook elders in Neder
land te worden gezien.
Annelies Vaes en Jaak Vissenaken in
„Pas de deux” van Hugo Claus door
Teater Arena uit Gent.
AMSTERDAM (ANP). De Off-Bro-
adway sexmusical „Let my People Co
me”, die in de Verenigde Staten al twee
jaar volle zalen trekt en op het ogenblik
in het vermaarde Village Gate Theatre
in New York iedere avond voor een
uitverkocht huis zorgt, komt naar Am
sterdam. Van 15 juli tot 15 augustus zal
de originele, uit veertien acteurs be
staande Amerikaanse cast, in gebouw
Frascati aan de Amsterdamse Nes, dat
na een ingrijpende verbouwing theaterac
commodatie heeft gekregen de sexmusical
DEN HAAG (ANP). —Het Neder
lands Dans Theater is met een krankzin
nige zaak bezig: Een avondvullend ballet
„Strangers”, dat Jennifer Muller speciaal
voor het gezelschap heeft gemaakt,
waarbij Burt Alcantara twee uur rock
muziek schrijft, die door twaalf solisten
wordt ingestudeerd en waarvoor William
Katz niet slechts de honderden kos
tuums ontwerpt maar ook de decors en
zetstukken voor de tientallen scènes in
een veeiheid van situaties. De hele pro-
duktie is voor het Holland Festival be
doeld en gaat op 2 juni in première in
de Stadsschouwburg in Amsterdam.
f4 tot f 10 goedkoper per m2
dan ander kwaliteitsparket.
Echt wollen Tapijt kost minstens
f 15 per m2 meer en gaat géén
levenlang mee. -
Uniski legt u tUt; N
makkelijk zelf, dat
scheelt gauw f 300 j
per kamer. Op onze N s'
demonstratie-avonden
ziet u zelf hoe vlot dat
Tot ziens! uniska
Heemstede: Heemsteedse Dreef 264,
tel. 023-28 94 08/09,
behandelen krijgt, beseft heel goed dat
de schuldvraag niet zo eenvoudig ligt,
maar zijn begrip voor de gevoelens van
de moeder die haar kind heeft willen
redden, wordt verdrongen door zijn res
pect voor de wet, die dat minder zwaar
laat wegen dan de dood van zeven
patriotten. En, wat daarbij de doorslag
geeft: de wraakgevoelens van het pas
bevrijde volk veroorzaken een onredelij
ke druk op justitie om genadeloos op
te treden. De doodstraf wordt geëist,
uitgesproken en voltrokken.
Maar daarmee is het stuk niet uit. De
schrijver laat een derde figuur optreden:
de vrouw van de auditeur, maar meer
nog zijn alter ego, zijn geweten. Onder
haar kwellende vragen gaat hij zich
realiseren wat hij heeft gedaan en welke
andere mogelijkheden er zouden zijn
geweest om „de zaak” tot een goed einde
te brengen. Deze vrouw is een zichtbare
toneelfiguur, maar bovendien zijn er ook
onzichtbare, alleen hoorbare figuren met
wie de auditeur geconfronteerd wordt:
de pro-deo advocaat van de verdachte,
de procureur des konings, de minister
van Justitie. En als climax verandert de
auditeur zelf in de ondervrager, die met
allerlei slinkse middelen de boerin ertoe
heeft gebracht, haar handtekening te
zetten onder een bekentenis waarmee zij
het niet eens is. De gewetensvraag blijft
onopgelost, maar wordt wel gesust door
het wrange slot dat de auditeur dankzij
zijn „efficiënte” behandeling van deze
zaak promotie maakt.
Albert van Hoeck heeft een stuk ge
schreven waarop men in dramaturgisch
opzicht wel het een en ander zou kun
nen aanmerken. Maar het zou onzin
zijn, dat te doen omdat het stuk zo
boordevol menselijke problematiek en
menselijke tragiek is, dat bezwaren van
technische aard daarbij volkomen onbe
langrijk worden. „De zaak” is de biecht
van een gewetensbezwaarde en als zoda
nig een boeiend, aangrijpend stuk toneel.
En niet minder aangrijpend is de vertol
king die Ivonne Lex geeft van de een
voudige, door haar moederlijke gevoe
lens gedreven maar in naam van de
gerechtigheid psychisch gemartelde boe
rin; een vertolking van waarlijk grote
klasse. Ook het spel van Frans Maas als
de gekwelde auditeur is bewonderens-
waardig, zowel om zijn haarscherpe uit
beelding van het karakter als om zijn
feilloze beheersing van een tekst die een
heel boekdeel zou kunnen vullen. De
kleine maar belangrijke rol van de
vrouw wordt naar behoren vervuld door
Mariene Edeling. Alfons Goris heeft het
stuk voortreffelijk geregisseerd.
Het is zeer te hopen dat het niet bij
deze ene opvoering van „De zaak” in
Nederland zal blijven.
(ADVERTENTIE)
Die hoed in zijn handen verandert dan
in zijn’verbeelding in het stuur van een
auto, waarin hij even jong wordt. Hij
vindt een bosje plastic bloemen en stelt
zich voor dat hij ze aan iemand geeft.
Ze worden geweigerd en hij weet niet
wat hij er verder mee aan moet. Voor
dat hij op stap gaat, stopt hij het plastic
speeldoosje in zijn koffer, waarin hij
nog meer gevonden schatten bewaard,
o.a. een plastic pop. Dan wil hij vertrek
ken. maar waar hij ook gaat, overal
wordt hij tegengehouden door auto’s die
vuil komen storten. Ten einde raad trekt
hij zijn kleren maar weer uit en kruipt
hij weer in zijn doos. Misschien gaat het
morgen beter?
Die ouwe man heeft niets aantrekke
lijks, maar brengt wel zijn publiek een
uur lang in de ban van zijn eenzaam
heid, zijn machteloosheid en af en toe
van de poëzie van de armoede. Een
belevenis, die net iets te lang duurt.
Toch is Peter Wyssbrod een groot man.
CONRAD VAN DE WEETERING
Albert van Hoeck is een Belgische
rechtsgeleerde, die zestien jaar lang als
substituut-procureur des konings (wat
hier heet officier van Justitie) en voor
zitter van een rechtbank in de toename-
lige Belgische koloniën Rwanda en Bu
rundi heeft gewerkt. In die functies is
hij enige keren betrokken geweest bij
het uitspreken van de doodstraf en de
gewetensvraag, die dat bij hem opriep,
heeft hem niet meer losgelaten: heeft
een magistraat het recht, een medemens
van het leven te beroven en hoe liggen
daarbij de verantwoordelijkheden? Men
kan niet zeggen dat in een samenleving
waarin de doodstraf is afgeschaft of in
de praktijk niet meer wordt voltrokken,
die gewetensvraag niet interessant meer
is, want de kwestie van het afwegen van
wetsartikelen tegenover menselijke
overwegingen, van algemeen belang te
genover individu, blijft ook in een sa
menleving zonder doodstraf actueel. Van
Hoeck graaft in dit stuk dan ook veel
dieper dan naar het voor en tegen van
het ene doodvonnis, dat hij als voorbeeld
stelt.
De dramatische handeling van „De
zaak” betreft een fictief geval, dat tegen
het einde van de Tweede Wereldoorlog
in Vlaanderen is gesitueerd. De hoofd
persoon is een boerin, wier geestelijk
onvolwaardige dochter van vijftien jaar
door Vlaamse partizanen is kaalgescho
ren, mishandeld en verkracht omdat zij
lid van een nazi-meisjesbond was. De
moeder, die de mishandeling en ver
krachting heeft moeten aanzien en bij
de Belgische dorpsautoriteiten vergeefs
om hulp heeft aangeklopt, wendt zich in
haar wanhoop tenslotte tot een collabo
rateur, die belooft het meisje te zullen
bevrijden. Maar hij doet dat door Duitse
soldaten op het dorp af te sturen, met
het gevolg dat zij de partizanen overval
len en zeven van hen doodschieten. Na
de Duitse terugtocht belandt de boerin
in een Belgische gevangenis, want op
grond van onvolledige en valse getuigen
verklaringen wordt zij ervan beschul
digd, zelf de Duitsers rechtstreeks op de
Partizanen te hebben afgestuurd en dus
aansprakelijk te zijn voor de dood van
de zeven verzetsstrijders.
De jonge „auditeur”, die de zaak te
■->
Na het groepje van Ivonne Lex, dat
zich zo uitstekend presenteerde met „De
zaak” van Albert van Hoeck, was dins
dagavond de beurt aan het Theater Are
na uit Gent, een klein schouwburgje dat
niet over een vast gezelschap beschikt,
maar met wisselende spelers en regis
seurs werkt. En heel goed werkt, als we
de opvoering van „Pas de Deux” van
Hugo Claus, waarmee deze Gentenaren
naar Arnhem kwamen, als maatstaf mo
gen nemen.
Het stuk is hier bekend. Het werd bij
ons als vrije voorstelling, onder regie
van de schrijver gespeeld met Ton Len-
sink en Marja Habraken in de twee
rollen die 99 percent van de tekst uit
maken. Men zal zich herinneren dat het
gaat over een acteur van middelbare
leeftijd en een jongere actrice, die hun
rollen in een nieuw stuk repeteren en
dat bij afwezigheid van de regisseur (die
ziek is geworden) achtereenvolgens in
drie verschillende stijlen doen. Boven
dien maakt het gebrek aan leiding dat
de twee, die vroeger een verhouding met
elkaar hebben gehad, zich elk ogenblik
laten afleiden door persoonlijke herinne
ringen en door hun nog bestaande ge
voelens voor elkander, zodat de toneelsi
tuatie er een nieuwe dimensie bij krijgt.
In Nederland sloeg het stuk destijds
niet erg aan en de schuld daarvan werd
„Let my People Come” is geschreven
door Earl Wilson jr, die eveneens de
muziek heeft gecomponeerd. De Israëli
sche impressario’s en producers Noam
Semel en Abraham Dehe en acteur
Chaim Topol (Tevje in Fiddler on the
Roof) hebben de Europese rechten (met
uitzondering van Engeland en Frankrijk,
waar de musical al enige maanen suc
cesvol draait) gekocht.
De acteurs, die voornamelijk naakt op
het podium en aan het eind van de
show tussen het publiek optreden, ma
ken een zeer vrij gebruik van de (engel
se) taal. „Let my People Come” heeft in
Amerika, Engeland en Frankrijk veel stof
doen opwaaien. De musical behandelt
namelijk alle vormen van hetro, trans-
bi- en homosexualiteit op ’n volgens het
programma „satirische, schokkende, on
eerbiedige, spontane wijze met soms on
derhoudend kinderlijke stoeipartijen, or
giën en homohuwelijken”-
huis. De voorstelling, die twee uur
duurt, kent een voortdurend verander
end speelbeeld. Alleen door de hechte
samenwerking met William Katz, Burt
Alcantara en dirigent Jan Stulen kan
het ballet tot stand komen, aldus Jenni
fer Muller.
De toeschouwers zijn getuige van een
ochtend uit het leven van een man en
een vrouw: ze ontwaken, kleden zich,
ontbijten, praten, wassen af, etc. Ze
beseffen geen wezenlijk contact meer xe
hebben en vervullen rollen, die ze zich
zelf hebben opgelegd. De gedachtenwe
reld van de man heeft in het werk van
de choreografe het karakter van het
oerbegin van de mens: nogal dierlijk,
zeer individueel. De wereld van de
vrouw is de geciviliseerde, gestroomlijn
de, waarin alles is geregeld. Haar wereld
heeft twee kanten: een romantische, ge
controleerde, introverte en een, die zich
meer richt op de buitenwereld.
De voorstellingswerelden worden voor
twee vrouwen „verbeeld”. De droomwe
relden worden door dansers en danseres
sen op de planken gezet en de werkelij
ke wereld door twee niet-dansers. De
man en de vrouw zijn zich bewust
geworden in een eigen en ondeelbare
gedachtenwereld te leven, die een muur
opricht tussen de twee mensen. De toe
schouwer krijgt „toevallig” te maken
met de droomwerelden, aldus de Ameri
kaanse choreografe.
De componist noemt zichzelf geen
componist, maar zegt melodieën en
vooral ritmen te gebruiken van anderen,
bijvoorbeeld Bach, Wagner, Eric Clapton
en Chuck Berry. Muzikale ideeën vormt
hij tot een nieuwe compositie. Hij maakt
veel gebruik van geluidsappartuur zoals
een synthesizer en zestiensporen recor
der om geluiden te mengen. Van de
week komt volgens dirigent Jan Stulen
van het Nederlands Balletorkest, het
laatste blad papier uit de handen van de
componist.
Gezocht is naar de beste musici, die er
in ons land zijn. Het zijn er twaalf
geworden: Wim Overgauw, le.adgitaar;
Leo van Oostrom, saxofoon; Leo de
Ruyter, drums; Jan Huydts, synthesizer;
Dick Vennik, saxofoon, piccolo en fluit;
Eef Albers, gitaar; Eddy Engels, trom
pet; Peter Ypma, drums; Rodger Cook,
basgitaar en contrabas; Michael de
Rooy, slagwerk; Ferdinand Peterse, vi
ool, en Rob van den Broek, elektrische
piano.
voornamelijk aan Hugo Claus gegeven.
Het is moeilijk achteraf uit te maken of
dat terecht was, en zo ja, of de fout dan
lag bij Claus als schrijver of als regis
seur. In ieder geval ben ik na het zien
van deze Gentse opvoering geneigd te
constateren dat Pas de Deux bepaald
niet tot de slechtste toneelstukken van
Claus behoort en vooral dat het enorme
spelmogelijkheden biedt. Misschien is
het zo, dat die spelmogelijkheden
Vlaamse acteurs meer aanspreken dan
Noord-Nedeblandse en dat het stuk
daardoor in een Vlaamse opvoering be
ter tot zijn recht komt.
Hoe dan ook, onder regie van Jaak
van de Velde leveren Annelies Vaes als
de actrice Mia Brosse en Jaak Vissena
ken als de acteur Gerard van den Bran-
de twee uur lang zo meeslepende spel-
prestaties. dat men als toeschouwer
voortdurend de adem inhoudt, omdat er
gevoelens worden blootgelegd die alleen
door diep graven en diep invoelen in de
door Hugo Claus geconcipieërde situaties
aan de oppervlakte kunnen worden ge
bracht en die met een ongelooflijke
intensiteit worden uitgebeeld.
Vooral de vertolking van Annelies
Vaes is een meedogenloze karakterontle
ding die gestalte heeft gekregen dankzij
een diepgaand begrip voor de figuur, een
enorme scala van uitbeeldingsnuances en
een geweldig temperament. Maar ook
Jaak Vissenaken (die wij twee jaar gele
den in ons land hebben leren kennen als
regisseur en hoofdrolspeler van Brecht’s
Kleinbürgerhochzeit) haalt uit zijn rol
in Pas de Deux elk greintje aan warm
bloedig leven dat in zowel als onder de
tekst te vinden is.
DEN HAAG. Twee duidelijke
verschillende uitgangspunten deden
opgeld in het Hot-mime-f estival
dinsdagavond. Ruwweg zou men ze
kunnen onderscheiden als: „probe
ren het publiek aan het lachen ma
ken met kunstjes” en „het publiek
aan het denken zetten met een kijk
op de werkelijkheid”.
vertelt een verhaal” waarin Nola om
beurten Pierrot, Columbine en Harlekijn
is. Het verhaal is oud, maar ze deed het
redelijk. Ronduit leuk vond ik het illusi
onistennummer van Alan, verkleed als
magische eend in het geel (geel over
hemd, gele lange onderbroek, gele
zwemvliezen). Zijn woordgrapjes, goo
cheltrucs (met drie ringen en met flessen
en bekers in kokers) en slapstick-pre-
sentatie waren hierin
nummer verwerkt.
De kunstjes van Nola Rae (oorspron
kelijk een Australische balletdanseres,
door een blessure overgegaan tot de
mime) en Alan Porter (een Engelse
schrijver, acteur, revue-artist) vielen me
niet erg mee. Ze brachten samen 12
nummers, waarvan ik er drie aardig
vond, terwijl het publiek om sommige
grappen bereid was vriendelijk te la
chen. Het „balletnummer” van Nola had
als enige verdienste dat je kunt zien dat
ze goed getraind is, maar was verder
komiek op een „van dik hout zaagt men
planken” manier. De priester, die wijwa
ter, wijn en ouwels belachelijk maakt
deed me ernstig verlangen naar een
Fons Jansen, die zoiets 100 keer beter en
subtieler doet.
Aardig vond ik „Portable Friends”
(draagbare vrienden), waarin Alan een
opwind-pop via een fluitje hanteert, tot
ze het niet meer doet. Dan bidt hij om
leven in dit goedgevormde ding en als
zijn gebed in vervulling gaat neemt het
nu levende meisje het fluitje van hem
over om van dan af aan, hem daarmee
te dirigeren. Dit nummer had het voor
deel dat Nola hierin niet iets hoefde te
vertellen, maar iets kon zijn, wat haar
duidelijk beter ligt.
Aardig vond ik verder ook „Pierrot
Het is eigenlijk onbegrijpelijk dat
twee spelers van oit formaat in Neder
land onvoldoende bekend zijn om een
schouwburg als de Arnhemse tot de nok
te vullen. Maar het aanwezige publiek
heeft zijn geestdrift voor hun spel ge
lukkig wel ondubbelzinnig laten blijken.
jaar ook al in het Hot deed. Midden op
een vulnisbelt staat een grote ademende
doos. We horen het geluid van een
vrachtwagen die een lading afval stort.
De doos geraakt in grote trilling, veroor
zaakt door wat later blijkt een oude
man te zijn, die er in zit. De man komt
uiterst moeizaam te voorschijn. Hij kan
nauwelijks op zijn benen staan, laat
staan overeind komen. Hij trekt zijn
schoenen aan, zijn broek, zijn vest, zijn
jas. Alles is even oud en versleten, maar
keurig verzorgd. Tussen het vuilnis vind
de man dan een plastic speeldoosje. Hij
windt het op en is zo ontroerd door de
muziek, dat hij zijn hoed er
neemt.
tot een perfect
Het is volgens directeur Carel Birme
van het Nederlands Dans Theater een
krankzinnige zaak en een fascinerende
onderneming, die mogelijk werd door
een „afschuwelijk hoge uitkering van de
ziektewet” voor dit seizoen. Iedereen, die
beschikbaar is, doet aan de prod uk! ie
mee. Als onderneming is het al geslaagd
door de grote inzet en teamgeest, aan
het einde van het seizoen, waarin al elf
nieuwe produkties werden uitgebracht.
Het ballet is een nogal ongewoon
werkstuk in de wereld van het eigen
tijdse ballet en onderscheidt zich in alles
van wat gewoonlijk een avondvullend
ballet is. Het is volgens de choreografe
een soort documentaire.
Ze vertelde in de studio van het
Haagse gezelschap met dit ballet een
wens in vervulling te zien gaan. Het
stuk heeft geen begin of einde: de toe
schouwers nemen er aan deel. Het „or
kest” zit wel apart, maar gebruikt twee
boven elkaar gelegen kamers in een
