Presidentswisseling in Tsjecho-Slowakije
Westduitse generaal
bij Franco-parade
VS WILLEN SOEPELER
HOUDING TANZANIA
Vredeling kan PvdA
kritiek niet vatten
Militairen in Portugal gaan
rol partijen verder bespreken
Amerikanen
weg uit Laos
Spanje nuchter
beoordelen
Ravage na
ontploffing
„Vorm Europese
veiligheidsraad”
Correctheid VRR-soldaten wekt verbazing
KAMER PRAAT MEE
OVER PLANOLOGIE
Allon naar Roemenië
achtergrond
F"
WOENSDAG
MEI
28
1975
3
BINNEN» EN BUITENLAND
7
iari
lakt
dng
inal
weg
Frankrijk op WEU-assembiee:
eurs
NAVO-generaal Haig:
(Van onze redacteur in Hong Kong)
Correctheid
Koek
Geen sex
n as
plot
olijk
GRATIS
Jaar
van de Vrouw
00”
HONGKONG De klokken in Saigon, nu omgedoopt in Ho Tsji Minh-
stad, zijn een uur teruggezet naar Hanoi-tijd, dat nu Indo-China-tijd heet.
Het leven in Saigon heeft zich genormaliseerd en de bevolking voelt zich
na de weken van angst en spanning opgelucht. Veel winkels, waarvoor
eerst de vrees voor onteiging bestond, zijn weer geopend. Alleen de nacht-
gelegenheden, dancings en bars hebben moeten sluiten.
S.
MH
Husak volgt zieke Svoboda op
)UW
(Van onze parlementsredactie)
(ADVERTENTIE)
de
Ook het hoofd van de Portugese vei-
Jaarbeurs Utrecht 20 mei t/m 8
juni. Openingstijden: dagelijks van
10.00 uur tot 18.00 uur (ook in de
weekends) en op donderdag
avond tot 22.00 uur.
de stratenzuivering in Saigon overgeno
men.
van
van
Deze
een
ioral
•slag
van
juni
n te
actie
iluk-
shad
k te
ihem
zou
ede-
(Van onze redacteur in Jerusalem, mr.
Jaap van Wesel)
LUXEMBURG. (ANP)— De ministers
van landbouw van de EEG zijn gisteren
niet uit de problemen gekomen, die zich
op landbouwgebied vordoen bij de on-
derhandelingen met de landen rond het
Middellandse Zee-gebied.
Het ligt volgens de Nederlandse minis
ter van landbouw Van der Stee echter
wel in de lijn der verwachtingen, dat in
een volgende landbouwraad op 23 en 24
juni spijkers met koppen geslagen kun
nen worden.
De socialistische leider Mario Soares,
die gisteravond terugkeerde uit Frank-
spoorwegwagons met explosief materi
aal, die op een rangeerterrein van de
fabriek gereed stonden. De fabriek zelf
werd niet zwaar beschadigd. Over de
oorzaak is niets bekend.
Premier Vasco Goncalves van Portugal
is gisteren van brigade-generaal bevor
derd tot generaal, zo heeft een zegsman
van de Portugese generale staf in Lissa
bon bekendgemaakt.
regering hebben gestaan, moesten zich
laten registreren en hun wapens inleve
ren. Alleen al 38 generaals, die zich de
eerste dagen na de capitulatie verborgen
hielden, hebben zich gemeld.
Hildebrandt bevond zich in Madrid
voor besprekingen met de Spaanse
chef van de generale staf, Villaescusa
Quillis. Ook stond een ontvangst bij
generaal Franco op het programma.
Verrassing en onbehagen ontstonden
ider-
uit-
van
atie-
irden
ont-
LISSABON (UPI, DPA) De militai
re leiders van Portugal hebben gisteren
bekend gemaakt, dat zij de rol van de
politieke partijen zouden beperken en
een volksbeweging vormen om „de revo
lutie verder uit te dragen”.
de
?stel
500
ssen
loek
akt-
der,
ams
Hij
s in
is) is
ratie
gaan
jk is
T0U-
solli-
het
van
per-
arop
van
atro-
ront-
par-
ispo-
selij-
recht
naar
i op-
titie
van
acht
aar-
ir en
ding
ouw
van
:e te
jlet-
al in
Let op.
Donderdag van 10.00 uur
tot 22.00 uur.
toegang voor iedereen.
51e-
on-
in
een
aan
leze
gen
oto)
Idje
na-
de
ikel
Ofschoon er genoeg levensmiddelen in
de stad binnenkomen op het ogenblik
zelfs weer aardbeien uit de bergen van
Dalat zijn sinds de communistische
een
1 600
ibiel-
g in
min-
De mogelijkheid, dat de regering van
Tanzania op niet-officiële wijze met de
ontvoerders in contact wil komen is
volgens waarnemers in Dar es Salaam
niet uitgesloten.
ster-
met
erste
male
mdse
e 83
was
dry
ly en
(Van onze parlementsredactie)
DEN HAAG. Een meerderheid van
de Tweede Kamer heeft gisteren een
motie aangenomen waarin de regering
wordt verzocht het parlement medezeg
genschap te geven in planologische
kernbeslissingen. PvdA, VVD, PPR, D’66,
CPN, DS’70, PSP, Boerenpartij en een
meerderheid van CHU en KVP steunden
het voorstel.
DAR ES SALAAM (AP). De Ameri
kaanse ambassade in Dar es Salaam
heeft gisteren laten doorschemeren, dat
zij er bij de president van Tanzania,
Nyerere, op heeft aangedrongen een wat
soepeler houding aan te nemen en te
trachten tot een vergelijk te komen met
de ontvoerders van de twee Amerikaan
se studenten en de Nederlandse Emily
van Zinnicq Bergmann.
De banken, fabrieken, transportonder
nemingen en handelshuizen zijn genatio
naliseerd. De banken blijven voorlopig
gesloten en alle buitenlands geld en
waardepapieren moeten bij de bankcom-
missie van de militaire autoriteiten wor
den aangemeld.
JERUZALEM- Minister van buiten
landse zaken Ygal Allon is gisteren voor
een officieel bezoek naar Roemenië ver
trokken. Roemenië is het enige commu
nistische land waarmee Israel diploma
tieke betrekkingen onderhoudt. De Roe
meense president Ceausescu heeft de
vorige maand een rondtrip gemaakt door
het Midden-Oosten, waarbij hij onder
meer Syrië, Jordanië en Egypte bezocht.
Gisteren heeft zich in Baalen-Wezel
ten Noord-Oosten van Brussel een ont
ploffing voorgedaan bij een kruitfabriek,
waarbij dertien mensen zijn gewond.
Twee van hen zijn er ernstig aan toe. In
de wijde omgeving van de fabriek bleef
geen ruit heel, terwijl ook een groot
aantal auto’s werd beschadigd.
De ontploffing vond plaats in enkele
rijk, waar hij met socialistische leiders
uit Europa had geconfereerd, stelde zich
in zijn reacties zeer voorzichtig op. Te
genover de journalisten, die hem op het
vliegveld opwachtten zei hij, dat hij
geen verklaring af zou leggen. Hij gaf
evenmin commentaar op een verklaring
van de assemblee van de strijdkrachten
waarin kritiek wordt uitgeoefend op so
cialistische ministers vanwege hun boy
cot van de kabinetszittingen. Hij zei dat
hij onmiddellijk in conferentie zou gaan
met het partijsecretariaat-
Een groep in Portugal, die zich noemt
„nationaal secretariaat van de voorlopi
ge pro-revolutionaire raden van arbei
ders, soldaten en zeelieden”, heeft giste
ren de oprichting bekendgemaakt van
éen krijgsmacht gelicht uit de bevolking,
„in volmaakte harmonie met het nieuwe
de leiding van
(Van onze redacteur in Bonn. G.
Kuiper)
PRAAG (AFP-Reuter-UPI). Het
Centrale Comité van de Tsjechoslowaak-
se Communistische partij heeft gisteren
het federale parlement aanbevolen Gus
tav Husak, de secretaris-generaal van de
partij, tot president van Tsjecho-Slowa
kije te kiezen. Husak wordt de opvolger
van de 79-jarige Ludvik Svoboda, die
naar een mededeling van het Centrale
Comité door zijn ziekte niet in staat is
zijn plichten als staatshoofd te vervul
len.
De Amerikaanse ambassadeur Carter
confereerde gisteren met hoge ambtena
ren van het ministerie van Buitenlandse
Zaken, maar over de resultaten van dat
overleg werd niets bekend gemaakt.
Een groot deel van de drie miljoen
inwoners van Saigon, die eens in hun
levensonderhoud voorzagen door middel
van de door de Amerikanen gefinancier
de oorlog, of die een parasietenbestaan
leidden, zijn nu onproduktieve krachten,
die de regering nog wel wat kopzorgen
zal geven. Het lijkt waarschijnlijk dat,
na de tijdens de oorlog in gang gezette
„vlucht van het platteland”, nu een
terugkeer naar de landelijke gebieden
zal plaatsvinden. Deze terugkeer kan in
Zuid-Vietnam, waar de graven van
voorouders midden tussen de rijstvelden
liggen, zelfs spontaan zijn.
ligheidsdienst, tevens militair gouverneur
van Lissabon, brigade-generaal Otelo Sa-
raiva de Carvalho, is bevorderd tot ge
neraal.
Het personeel van Portugese consula
ten en andere diplomatieke vertegen
woordigingen in Europa zal met ingang
van 1 juli in staking gaan als het
ministerie van Buitenlandse Zaken in
Lissabon dan nog geen gevolg heeft
gegeven aan de eisen om hogere salaris
sen en langere vakanties.
De vakbondscommissie voor werkne
mers in consultaten en ambassades in
Europa, die dit heeft bekendgemaakt,
liet verder weten dat de ontevreden
vice-consuls, portiers en ander personeel
met ingang van 16 juni elke dag ’s mor
gens en ’s middags het werk een uur
zullen neerleggen. Deze actie zal dan per
1 juli door een totale staking worden
gevolgd.
BONN. (ANP)De opperbevelhebber
van de NAVO-troepen in West-Europa,
de Amerikaanse generaal Alexander
Haig, heeft er gisteren in de WEU-
assembiee voor gepleit conclusies over
samenwerking en overleg met Spanje te
trekken „op grond van feiten, en niet op
basis van emoties of achterhaalde be
grippen.”
Alleen de kranten hebben een ver
schijningsverbod gekregen. De enige
krant, die vanwege de militaire autori
teiten wordt uitgegeven, is de „Bevrij-
dingskrant.” Van de bioscopen zijn de
sex- en krimi-reclames verdwenen, en
zij zullen na hun heropening slechts
patriottische films uit Noord-Vietnam,
zoals „De val van Dien Bien Poe” en
„De bombardering van Hanoi” vertonen.
Generaal Haig, die parlementariërs uit
de zeven landen die zijn aangesloten bij
de Westeuropese Unie (de oorspronkelij
ke zes EEG-staten plus Engeland) toe
sprak, meende dat Spanje in „een over
gangsfase” verkeert. Eerder had hij de
hoop uitgesproken dat in Portugal de
wensen van de gematigden, die tachtig
tot negentig percent van de bevolking
uitmaken”, zullen worden verwezenlijkt.
Het lijkt voor de hand te liggen dat
president Ford en minister Kissinger,
morgen en vrijdag op een NAVO-top-
conferentie in Brussel, zullen proberen
hun partners te overtuigen van een
standpunt als dat door Haig wordt inge
nomen.
maatschappelijke leven. Duizenden intel
lectuelen verloren hun baan en de 1,6
miljoen man sterke communistische par
tij raakte rond een half miljoen leden
kwijt.
Generaal Svoboda, een nationale held
vanwege zijn verdiensten in de twee
laatste wereldoorlogen, werd president
toen Dubcek partijleider was. Kennelijk
wilde Dubcek met deze benoeming de
bange voorgevoelens van de Russen
wegnemen in verband met zijn hervor
mingsgezinde politiek. Vijf maanden na
Svoboda’s installatie als president werd
DEN HAAG Minister Vredeling zal
zich zeer hardnekkig verzetten tegen de
kritiek van de PvdA op de voorgenomen
vervanging van de Starfighter door de
Amerikaanse F-16. PvdA-fractieleider
Van Thijn kondigde zaterdag aan, dat de
socialisten het regeringsbesluit tijdens
het kamerdebat op 5 juni fel zullen
bestrijden.
machtsovername de prijzen daarvan met
20 tot 30 percent gestegen.
Het militaire bestuur van Saigon, dat
onder leiding staat van generaal Tran
van Tra, heeft na de opgeluchte atmos
feer van de eerste dagen de teugels weer
wat strakker aangetrokken. Zo is voor
de stad een uitgaansverbod afgekondigd
van elf uur ’s avonds tot vier uur ’s och
tends. Dieven, voornamelijk voormalige
soldaten van het Zuidvietnamese leger,
sloegen in de nachtelijke uren hun slag
en braken in in leegstaande huizen en
kantoren.
Op straat wordt ’s nachts weer gepa
trouilleerd door VRR-soldaten en ge
wapende studenten vrijwilligers, die met
misdadigers korte metten moeten ma
ken. De studenten hadden zich direct na
de capitulatie van Saigon aan de zijde
van de nieuwe regering geschaard en
hebben rode armbanden dragend
Het Centrale Comité beval het federa
le parlement voorts aan de grondwet
zodanig te wijzigen dat de benoeming
van Husak tot president mogelijk wordt.
De huidige grondwet bepaalt namelijk
dat een president niet van zijn functie
ontheven kan worden, zelfs niet door
het parlement dat hem koos. De presi
dent moet zijn ambtstermijn van vijf
jaar voltooien, voor die tijd overlijden
of aftreden wil er een nieuwe president
gekozen kunnen worden.
Het staat wel vast dat het parlement
het advies van het Centrale Comité zal
opvolgen. De twee kamers van het par
lement kwamen vandaag in Praag bij
een. De 62-jarige Husak blijft secretaris
generaal van de Tsjechoslowaakse com
munistische partij. De keuze van Husak
tot president betekent dat zijn macht
versterkt wordt.
Husak was één van de Tsjechoslo
waakse leiders die tot een vergelijk met
de Russen probeerden te komen kort na
de inval van de strijdkrachten van de
Warschaupactlanden in 1968 die leidde
tot omverwerping van het liberale be
wind van Dubeck, de man van de
„Praagse lente”- Acht maanden later
werd Husak secretaris-generaal van de
Tsjechoslowaakse Communistische Partij.
Husak was voor een groot deel ver
antwoordelijk voor het ongedaan maken
van Dubceks hervormingen. Men heeft
hem verweten dat hij weer zijn toe-
volksverbond van
strijdkrachten”.
Aangenomen werd toen dat Roemenië
eropuit is een bemiddelingsrol te spelen,
en in dat verband wordt de uitnodiging
aan Allon gezien om naar Boekarest te
komen. Roemenië aast al jaren erop in
het Midden-Oosten te bemiddelen, tot nu
toe zonder succes. De Roemenen willen
bewijzen dat kleine landen naast de
grote mogendheden een rol kunnen ver
vullen in de internationale diplomatie.
Met name willen de Roemenen graag
orden uitgenodigd voor de Geneefse
vredesconferentie, iets waar Israel niets
voor voelt.
De zwarte markt, waarop in de eerste
dagen na de capitulatie zelfs communis
tische soldaten inkopen deden, is vrijwel
opgeheven. Verbaasd zijn de inwoners
van Saigon echter vooral over de disci
pline en correctheid van de VRR-solda
ten, die in hun wijde uniformen en met
sandalen aan graag een gesprek begin
nen met de burgers van de stad. Talrij
ke gezinnen, die meer dan twintig jaar
uit elkaar waren gerukt, zijn nu weer
verenigd. De katholieken, die in 1954
naar het zuiden trokken toen Noord-
Vietnam een communistische regering
kreeg, dromen er nu van eens terug te
kunnen keren naar hun noordelijke ge
boortegrond.
zijn paleis omsingeld door Russische
tanks. Svoboda veroordeelde de inval
van de troepen van de Warschaupact
landen als een onwettige daad en zei:
„wij zullen geen duimbreed wijken”.
Toen men enige tijd later echter Dubcek
al diens officiële functies ontnomen had,
zwaaide Svoboda om. In de herfst van
1969 beschuldigde hij Dubcek en de
zijnen van besluiteloosheid en anti-Sov-
jetrussische gezindheid. Kortgeleden ver
dween hij voorgoed naar de achtergrond.
Door zijn ziekte verscheen hij nog maar
zelden in het openbaar.
De meeste motorfietsen zijn van de
straten van Saigon verdwenen, wat voor
schonere lucht heeft gezorgd. Benzine is
schaars en duur geworden; ongeveer vijf
gulden per liter. Daarvoor in de plaats
zijn echter de fietsriksja’s in de straten
van Saigon teruggekeerd, die president
Thieu in de laatste maanden van zijn
regering verbood omdat de berijders
Vietcongagenten zouden zijn.
De overeenkomst werd bereikt door de
Amerikaanse zaakgelastigde Christian
Chapman en de minister van economi
sche zaken van de communistische Pa-
thet Lao, Soth Petrasy onder getuige
van studentenleiders.
De Verenigde Staten zullen al hun
hulpprogramma’s in Laos beëindigen en
het personeel dat in het kader van die
programma’s in Laos werkte zal uiter
lijk 30 juni het land hebben verlaten. De
studenten zullen de bezetting opheffen
van het kantoor van de Amerikaanse
hulporganisatie, waar zij sedert vorige
week woensdag twee Amerikaanse mari
niers en een technicus hebben gegijzeld.
vlucht genomen heeft tot politieke on
derdrukking, maar hij is nooit een ge
heel blinde volgeling van Moskou ge
weest. De liberalen zien een conservatief
in hem en de conservatieven beschou
wen hem als een liberaal. Men heeft
hem lof toegezwaaid omdat hij de in
vloed wist te beperken van de orthodoxe
communisten die politieke processen eis
ten tegen Dubcek en diens aanhangers.
Dit neemt niet weg dat de communisti
sche partij onder leiding van Husak
krachtig ingreep op alle gebieden van
het politieke, culturele, economische en
Ook de Nederlandse ambassadeur
heeft er gisteren bij de Tanzaniaanse
regering op aangedrongen al het moge
lijke te doen, opdat de gevangenen vrij
komen. Het afwijzen van de eisen van
de ontvoerders was „volkomen correct”,
maar de regering moest nu trachten te
doen wat zij kan „binnen de door haar
zelf getrokken grenzen”, aldus de am
bassadeur.
Zij verzoeken het kabinet om in de
regeling van planologisch belangrijke
beslissingen een juridisch bruikbare
vorm van inspraak voor het parlement
op te nemen.
Een voorstel van Nypels (D’66) om zo
spoedig mogelijk een ontwerp van wet
in te dienen dat de kenmerken, de
procedure en de positie van de Staten-
Generaal met betrekking tot de planolo
gie regelt, kreeg de steun van de hele
Kamer, behalve de Boerenpartij.
De socialistische fractie in de Tweede
Kamer heeft zich bij voortduring gekant
tegen de F-16. Men geeft de voorkeur
aan een goedkoper toestel, dat minder
taken kan verrichten- Ook het PvdA-
congres heeft zich tegen de F-16 uitge
sproken. Minister Vredeling verklaarde
dinsdag tijdens een persconferentie dat
hij deze congresuitspraak naast zich
in politieke en militaire kringen in
Bonn echter toen Hildebrandt aan de
parade deelnam. Minister van defen
sie Leber bleek daarover niet te zijn
ingelicht. Een Bondsdagafgevaardigde
van de Sociaal-Democratische Partij
heeft de minister inmiddels vragen
gesteld over de affaire. Het bezoek
aan de parade wordt „instinctloos”
genoemd.
Het rechtse dagblad Die Welt
bracht gisteren een foto van de West
duitse generaal en zijn Spaanse colle
ga met het smakeloze onderschrift:
„IJzeren-Kruisdragers onder elkaar.”
Zonder enig commentaar meldde het
blad dat beide generaals dragers zijn
van het ijzeren kruis 1ste klasse. De
Spaanse generaal kreeg „de orde”,
omdat hij als lid van de Spaanse
Blauwe Divisie deelnam aan de
„veldtocht in Rusland.”
De groep verklaarde dat de nieuwe
burgerlijke militie tot doel zou hebben
„het volk te mobiliseren en voorzien van
wapens wanneer dat gerechtvaardigd
zou zijn”. Een zegsman van de beweging
van de strijdkrachten zei dat de groep
een semi-officieel karakter had en de
sympathie van de beweging genoot.
Het „grote bloedbad” waarover de
Amerikanen sinds jaren hebben gepraat
en dat er de oorzaak van was dat meer
dan 100.000 Vietnamezen op de vlucht
gingen, is tot nu toe in ieder geval
uitgebleven. Tot op heden zijn in het
geheel geen tekenen van een hard com
munistisch regime te bekennen, waarvan
de Amerikanen de Vietnamezen hadden
willen redden. Officieren, soldaten en
ambtenaren die in dienst van de Saigon-
BONN. Leden van de Westduitse
regeringspartijen SPD en FDP heb
ben scherp geprotesteerd tegen het
feit dat de inspecteur-generaal van
het Westduitse leger, luitenant-gene-
raal Horst Hildebrandt, zondag in
Madrid deelgenomen heeft aan een
parade, die daar ter gelegenheid van
de 36ste verjaardag van de overwin
ning van de Spaanse fascisten van
Franco tijdens de burgeroorlog, werd
gehouden.
heeft neergelegd en dat hij de bezwaren
van de PvdA-fractie tegen de F-16 niet
begrijpt.
Het verweer van Vredeling, dat op 5
juni de PvdA’ers zou moeten overtuigen,
bestaat uit drie elementen. De minister
wil aantonen, dat de vervanging van de
Starfighter door de F-16 de bewape-
ningsspiraal niet aanjaagt (de slagkracht
wordt niet uitgebreid, maar materieel
beperkt vernieuwd), de F-16 is vooral
bedoeld voor steun aan grondtroepen en
krijgt geen atoomtaken, en het toestel is
geen alles-kunner (het kan niet op grote
hoogte vechten).
Vredeling zei daar gisteravond, in een
tv-uitzending van NCRV’s Hier en Nu,
nog over, dat het niet in zijn verant
woordelijkheid ligt om alleen maar het
(door de PvdA gewenste) grondsteun-
vliegtuig te kopen. „Ik ben de eerste
democratisch-socialist die in de Neder
landse geschiedenis de verantwoordelijk
heid heeft voor defensie. Die verant
woordelijkheid kan niemand van me
afnemen”. Volgens Vredeling gaat het
tussen hem en de PvdA-fractie om een
zakelijk meningsverschil. „Ik vind dat
niet leuk, ik had veel liever dat de
fractie ermee zou instemmen. Als ze
zeggen: we zijn het niet met je eens, je
kunt praten wat je wilt, maar jouw
beleid deugt niet, dan zal ik daar de
consequenties uit trekken. Maar ik heb
daar geen enkele aanwijzing voor”.
Inmiddels heeft ook de Deense rege
ring zijn voorkeur uitgesproken voor de
F-16, maar daar net als Nederland en
Noorwegen de voorwaarde aan ver
bonden dat slechts tot aankoop zal wor
den overgegaan in geval van een geza
menlijke keuze van de vier landen. De
Belgische beslissing wordt in de loop
van de week verwacht, nadat premier
Tindemans vandaag met de Amerikaanse
president Ford heeft gesproken.
VIENTIANE (AFP). Amerikaanse
en Laotiaanse functionarissen hebben
gisteren in Vientiane een overeenkomst
van acht punten bereikt voor een order
lijke beëindiging van de Amerikaanse
aanwezigheid in Laos.
BONN. (ANP) De Franse staatsse
cretaris van Buitenlandse Zaken, Bernard
Destremeau, heeft gisteren in de WEU-
assembiee de vorming van een „Europe
se veiligheidsraad” ter sprake gebracht,
en samenwerking bij de productie van
militair materieel in het kader van de
Westeuropese Unie bepleit.
Europa moet aldus Destremeau, de
consequenties trekken uit het feit dat de
strategische uitgangspunten voor de Ver
enigde Staten en de landen die het slag
veld vormen nu eenmaal verschillend
(moeten) zijn. Dit betekent echter niet,
dat thans al het moment is aangebroken
om een Europees defensiesysteem in het
leven te roepen: „een dergelijk systeem
kan pas effectief zijn na de politieke
eenwording van Europa”.
Een Europese defensie, onder Europese
leiding, is slechts mogelijk, indien bin
nen een gemeenschap van Europese vol
ken overeenstemming bestaat over het
buitenlandse beleid. Dan zullen deze vol
ken de noodzaak inzien van een commu
nautaire defensie - organisatie teneinde
zich te weer te stellen tegen „onver
schillig welke dreiging”, aldus Destre
meau.
