Beelden voor Rijksmuseum
Saloncomedie uit New York
bij vertrek directeur
Publiek in vervoering
om Teresa Berganza
Gevarieerd concert van Look Out Farm
R.O. muntte uit
in barokmuziek
Don McLean: laatste troubadour
Country Gazette
naar Lochem
Ff -fHo*
r
ff 1
Manhattan Project in Holland Festival
LEVIE OPVOLGER VAN SCHENDEL
fïollcïndFesïival’75
Zangrecital in Circustheater
Onder Harnoncourt
Rostropovitsj toch
naar ons land
Thomas Mannprijs voor
Peter de Mendelsohn
3\W\'i
n
gr i
r
I' .18
1G
WOENSDAG
4
JUNI
1975
KUNST
17
i
AMSTERDAM „Hier sta ik
dan met m'n gitaartje; vroeger ston
den er duizenden zo, maar het lijkt
zo langzamerhand wel of ik de enige
overgeblevene ben”. Gelukkig maar.
Don McLean in Amsterdam was
weer geweldig, weer barstensvol
sfeer, warmte en persoonlijkheid.
Zonder de geringste vorm van op
smuk of showbiz” draagt McLean
zonder gebaren en met heel weinig
tussenteksten een zaal van 2500
mensen van half negen naar half
elf. En stampt ze daarbij een paar
keer gevoelig in de maag.
e. sS
Eii Ja
-?*■z.
Wr 1
Woensdag 4 juni
Donderdag 5 juni
J
Professioneel slot jazz-serie
KEES TOPS.
(Van onze kunstredactie)
(Van onze correspondent)
DEN HAAG. De beroemde cellist
Mstislav Rostropovitsj heeft, na aanvan
kelijk te hebben af gezegd, nu toch be
sloten naar Nederland te komen.
In het kader van het Holland Festival
is hij op 20 juni solist in het cellocon
cert in C van Haydn, dat uitgevoerd
wordt door het Rotterdams Philharmo-
nisch Orkest. Rostropovitsj, die overver
moeid zou zijn, zal in elk geval niet de
Vijfde Symfonie van Tsjaikowsky diri
geren.
kleine optredens bracht hem uiteindelijk
in 1970 bij Tapestry, zijn eerste elpee
met onder meer „And I love you so”
dat Perry Como tot een hit maakte.
Gisteravond in het Concertgebouw stond
ook deze in al zijn simpelheid echte
Minister Van Doorn en de juist onder
scheiden dr. Van Shendel
DEN HAAG. (ANP) Werken van
Bach, Purcell, en Hellendaal, componis
ten uit de barok, heeft het Residentie
orkest dinsdagavond in het Kurhaus in
Scheveningen gespeeld. De uitvoering
van de barokmuziek vond plaats in het
kader van het Holland-Festival 1975.
Scheveningen, Circustheater, 20.15
uur: Nieuwe Scène met „De Ballade
van Grote en Kleine Poppen”, naar
Dario Fo, regie Arturo Corso.
tn
Amsterdam, Mickery Rozengracht,
20.15 uur: Manhattan Project met
„Alice in wonderland” naar L. Carrol,
regie André Gregory.
Amsterdam, tent op Museumplein,
14.30 uur: Werktheater met (Brillen
en beugels”, een kinderprogramma;
20.30 uur: Werktheater met „Het feest
voor Nico”, een satire.
Rotterdam, Schouwburg, 20.15 uur:
Ned. Opera Stichting met „Orfeo ed
Euriüce” van Gluck, o.l.v. Hans
Vonk, regie Rhoda Levine.
Wie Berganza eerder hoorde zal altijd
een herinnering vasthouden aan haar
zangkunst. Verleden jaar zong zij in het
Haagse Congresgebouw La vida breve
van De Falla met het Concertgebouw
onder Fournet. Zeker tien jaar terug
trad zij op in het Holland Festival van
Peter Diamant. Zij gaf toen een soortge
lijk recital en vooral in de Spaanse
liedkunst is zij onvergetelijk geworden.
De cyclus Canciones negras (1962) van
Montsalvatge bracht nu een heel nieuw
geluid. Zij liggen meer in het politieke
vlak en de sfeer van het protestlied; de
vocale aard van de liederen blijft oer-
spaans maar het moderne idioom heeft
De dit jaar ingestelde prijs, groot
10.000 mark (ruim 10.000), zal voortaan
eens in de drie jaar worden toegekend.
In zijn herdenkingsrede verklaarde de
historicus Golo Mann, een zoon van
Thomas Mann, dat „de Duitse kosmopo
liet Thomas Mann, zonder de band met
zijn Lübeckse afkomst nooit zijn werk
had kunnen scheppen”. De Mendelsohn
kreeg de prijs yoor zijn „zeer belangrij
ke bijdrage aan de studie van het werk
van Thomas Mann”.
De Mendelsohn die ondervoorzitter is
van de Westduitse afdeling van de In
ternationale Pen-Club, heeft juist een
biografie over Mann voltooid, getiteld
„Der Zauberer”.
Een scène uit „Our late night”. Derde van links Saskia Noordho ek Hegt, dochter van actrice Loudi Nijhoff, die al van het begin af
deel uitmaakt van The Manhattan Project.
Zoals gezegd, was her gebodene zeer
gevarieerd. Evenwichtig over een num
mer verdeeld, swinde het plotseling
als de hel. waarna weer een prachtig
verstild deel volgde. Er is van het gehele
concert eigenlijk slechts één wanklank
te melden en dat is een hinderlijk
schorre speaker, waaraan, ondanks de
meegebrachte regeltechnicus, kennelijk
niets kon worden gedaan. Maar ook aan
een geluidsinstallatie kan natuurlijk wel
eens een steekje los zijn.
uur:
uit
„Pleasure
Over pianist Beirach valt niet veel meer
te zeggen dan dat hij competent bege
leidt met gescandeerde accoorden en dat
ook zijn solo’s uitstekend verzorgd zijn.
Toussaint viel, met name op de door
dringende basgitaar, nogal tegen, hoewel
hij zich op elektrisch versterkte contra
bas aardig revancheerde. En het geluid
van Dave Liebman zweeft op de voor
grond tussen romig, dromerig sopraan-
spel (bijvoorbeeld bij Coltrane) en
hard, scheurend tenorgeweld. Hij ver
liest zich soms in onontwarbare riedels,
maar vrijwel over de hele linie is hij
een meester.
geformuleerd, is het een professioneel
geselschap. Opvallend is vooral de
drummer, die zodra hij zijn sticks han
teert in staat is tot een daverend geweld,
maar die ik het liefste hoor met zijn
afgemeten, doch soepele salvo’s op de
tom-toms.
Amsterdam, Stadsschouwburg, 20.15
uur: Nederlands Danstheater met
„Strangers”, ballet van Jennifer Mul
ler.
moeilijk te slijten artikel en afrondend
mogen we toch wel stellen dat „Jazz in
de Doelen” een leemte heeft opgevuld.
Terug naar het concert van gister
avond. Look Out Farm, is een betrekke
lijk jonge groep (zij bestaat ongeveer
anderhalf jaar) waarvan tot op heden
twee platen zijn verschenen: „Look Out
Farm” en „Drum Ode”. Zeer gevarieerde
muziek, die zich beweegt tussen het
repertoire van John Coltrane en de im
mer populairder wordende elektrisch
versterkte moderne jazz in het genre
van de nieuwe Miles Davis-generatie
(Chick Corea, Herbie Hancock). Het is,
ik stel het met enige nadruk, slechts
raken aan laatstgenoemd genre, want de
muziek van Dave Liebman lijkt niet de
pretentie te hebben populair te worden.
Daar zou trouwens de nogal ongenaak
bare en zelfs wat arrogante houding van
Liebman zelf niet mee in overeenstem
ming zijn.
Tussen de twee aangeduiide grenzen is
veel mogelijk. Een wezenlijk bestanddeel
van het repertoire wordt bijvoorbeeld
gevormd door mystieke invloeden. In-
LUBECK (DPA). De in München
wonende schrijver en essayist van Duits-
Britse afkomst Peter de Mendelsohn
heeft maandag in het kader van de
honderdste geboortedag van de beroem
de Thomas Mann in Lübeck de naar
deze auteur genoemde prijs ontvangen.
Den Haag, Diligentia, 10.15 uur:
Alan Curtis met Couperin, Duphly en
Balbastre.
llefdesballade op zijn programma tussen
een aantal keiharde bijters in.
McLean noemt zichzelf „in essentie
een niet politiek gebonden persoon”. Dat
zol wel zo zijn maar in zijn songs en op
het podium heeft hij in ieder geval een
grote behoefte om het te vertellen. „Ik
hoopte dat ze met Watergate nu eens
meer dan alleen het topje van de ijsberg
zouden ontmaskeren, maar we zitten er
nog steeds op. Ik zou je verhalen kun
nen vertellen, jongen, maar ik wil nog
even leven zie je. Trouwens, in het begin
dacht ik lange tijd dat „Spiro Agnew”
een nieuw soort bloedziekte betekende.”
Om over te gaan in het bikkelharde
„The Grave” van de elpe „American
Fie” waarin hij Amerika naar het graf
brengt en er tot het laatste moment bij
blijft om zeker te zijn dat ze echt dood
ir,
McLean wandelde in ruim anderhalf
uur door al zijn vijf elpees heen van het
traditionele „Babylon”, de superhit „A-
merican Pie” en het nog altijd niet te
geloven zo mooie en fabelachtig geschre
ven „Vincent” op „American Pie
gisteravond kreeg McLean daarvoor een
Nederlandse gouden elpee tot het
sinistere „On the Amazon” en tedere,
leofdevolle „Birthday Song” op „Don
Mc Lean”, een lepee uit 1973 toen het er
sterk op leek dat McLean aan zijn
waanzinnige „American Pie”-succes ten
onder zou gaan. Vrienden hielpen hem
Den Haag, Diligentia, 20.15
Royal Shakespeare Company
Stratford-upon-Avon met
and Repentance”, een collegepro
gramma op teksten van Shakespeare
tot en met de Rolling Stones, regie
Terry Hands.
Amsterdam, De Duif, 20.15 uur:
Residentie Orkest en Zweeds Radio
Kamerkoor onder Nikolaus Harnon
court met Jephta van Handel.
Scheveningen, Circustheater, 10.15
uur: Kama Dev ensemble uit India
met tempel- en maskerdansen.
Rotterdam, Schouwburg, 10.15 uur:
Nederlands Dans Theater met Stran
gers.
LOCHEM. De Beverwijkse rhythm
and bluesgroep de Bintangs en de Ame
rikaanse bluegrass-formatie Country
Gazette zijn twee van de popgroepen die
zullen optreden in het Lochemse open
luchttheater. De Bintangs spelen op zon
dagmiddag 29 juni, Country Gazette op
13 juli.
De bluegrass-formatie werd een aantal
jaren geleden geformeerd uit onder
meer enkele leden van The Flying Bur
rito Brothers, onder wie de vermaarde
fiddle-speler Byron Berline. Hun optre
den vormt onderdeel van de Lochemse
zomerfeesten die elk jaar worden geor
ganiseerd door de stichting Openlucht
theater de Zandkuil.
De organisator van het gebeuren ging
daar, bij de aankondiging van Look Out
Farm, kort op in. Hij zei dat de serie is
opgezet om minder bekende, niet-com-
merciële jazz naar Nederland te halen
Dat is een streven dat dient te worden
toegejuicht. Tussen de regels door wekte
hij echter sterk de indruk dat de be
langstelling ervoor van het publiek hem
Siberisch liet. De lijkt me een minder
gezonde opvatting, want je haalt goede
jazz-musici niet naar dit land om tegen
een lege zaal aan te kijken. Maar goed,
progressieve jazz is nu eenmaal een
ROTTERDAM. Met een optreden
van tweemaal een uur door Dave Lieb-
man’s Look Out Farm is gisteravond de
tienvoudige concertenserie „Jazz in de
Doelen” afgesloten. Terugblikkend op de
categorie progressieve, moderne of free-
jazz, die binnen de serie in ruime mate
vertegenwoordigd was, komt men zonder
veel moeite tot de tweeledige conclusie
dat deze concerten alle een hoge muzi
kale kwaliteit en een laag bezoekersaan
tal gemeen hadden.
AMSTERDAM. „Our late night”, de
eerste van de vier produkties door The
Manhattan Project uit New Vork in het
Holland Festival, heeft iets weg van een
saloncomedie. Je ziet een grote witte
bank, waarop drie vrouwen en vier
mannen, keurig in de kleren, zitten te
converseren. Er gebeurt weinig aan
handeling- men wisselt van plaats of
gaat even naar de wc. Maar de conver
satie is opvallend genoeg.
Deze mensen, eerder typeringen dan
autonome karakters, zijn van het New
Yorkse soort, dat de indruk wekt al
jaren bij niet te dure psychiaters te
lopen of andere maffe wonderdokters-
Onderwerp van gesprek is sex, niet in
z’n gezellige vormen, maar geheel ver
ziekt en misschien niet eens overeen
komstig de waarheid. Deze mensen bie
den tegen elkaar op om te bewijzen hoe
ziek ze wel zijn. Van enig menselijk
kontakt of ervaring is geen sprake. Al
leen het kotsen, achter op de wc. klinkt
echt. Kortom, een plastic mestvaalt
waar het stinkt van vieze luchtjes uit
speciale spray-bussen, made in USA. Af
en toe geven deze personages blijk van
een verlangen naar zuiverheid. Dan heb
ben ze het over het strand, maar de
enige die daar echt geweest is verteld
hoe hij geheel onder de vuiligheid daar
vandaan is gekomen.
Wallace Shwan heeft het stuk op het
lijf geschreven van de zeven spelers. Hij
moet - volgens het programmablad -
geïnspireerd zijn tijdens repetities voor
Peer Gynt. Voor kenners is daarvan
misschien iets te bespeuren; ik heb niet
meer kunnen ontdekken dat de afgepel
de ui, waarover Ibsen het in dat stuk
heeft, ook nog rot is. De dialogen in
deze metafoor zijn sober en met humor
geschreven.
André Gregory heeft het korte stuk in
een knap ritme geregisseerd. Het komt
in heel korte scènes, gescheiden door
complete donkerslag van de belichting,
snel op gang. Met dezelfde soort scènes,
die op foto’s lijken, wordt het stuk
besloten.
De speeltrant is gestileerd natuurlijk.
met welbewuste precisie uitgevoerd. De
typeringen worden goed getroffen; al
leen het clichématige van het geshoc
keerde gastvrouwtje wordt naar mijn ge
voel wat erg voorspelbaar uitgevoerd.
The Manhattan Project ontstond zo’n
zes jaar geleden uit een groep studenten
van André Gregory van de School for
the Arts in New York. Het eerste pro
ject, waaraan men bijna twee jaar aan
werkte voor men ermee naar buiten
trad, was een bewerking van Alice in
Wonderland. Dat toonde men vier jaar
geleden op het Holland Festival. Een
nieuwe bewerking staat ook nu weer op
het programma voor het Holland Festi
val. Verder speelt men twee Europese
stukken in het festival: „The Seagull” van
van A. Tsjechow en „Endgame” van S.
Beckett.
„Our late night” is zaterdag om half
negen en om half elf te zien in Mickery
Amsterdam; op 10 juni op dezelfde tij
den in het HOT te Den Haag en op de
16e in De Lantaren in Rotterdam.
JAC HEYER
SCHEVENINGEN. Een van de
hoogtepunten uit de waaier van evene
menten van het Holland Festival in
Amsterdam, Scheveningen en Delft op
dinsdagavond was het optreden van de
Spaanse zangeres Teresa Berganza in het
Het aardige jongetje van hiernaast.
Beetje saai in die zwarte broek en dat
zwarte shirt. Speelt lekker gitaar zeg.
Zou ie wat mee moeten doen. McLean
profiteerde van een tijd waarin voor
troubadours nog honderden gelegenhe
den om langzaam maar zeker het vak te
leren, open stonden. Een eindeloze reeks
AMSTERDAM (ANP). Wegens het
bereiken van de pensioengerechtigde
leeftijd heeft gistermiddag dr. A. F. E.
van Schendel officieel afscheid genomen
als hoofddirecteur van het Rijksmuseum
te Amsterdam. De kunsthistoricus Ar
thur van Schendel, zoon van de gelijk
namige schrijver, deed dit in bijzijn van
prinses Beatrix en prins Claus, minister
Van Doorn van CRM, mr. F. J. Kranen
burg, commissaris der koningin in
Noord-Holland en burgemeester Sam-
kalden.
Amsterdam. Mickery Rozengracht,
20.30 uur: Manhattan Project met
„Alice in Wonderland” naar L. Carroll,
regie André Gregory.
Het orkest onder leiding van de diri
gent Nicolaus Harnoncourt vertrolkte
als eerste de suite uit de Fairy Queen
van de Engelse componist Henry Purcell
(1659-1695). De sopraan-partij in deze
suite weard vertolkt door de in Califomië
geboren Benita Valente. Het bijna uit
verkochte Kurhaus reageerde met een
ovationeel applaus op het samenspel tus
sen orkest en zangeres.
Ook de hierna uitgevoerde cantate
Weichet nur betrübte Schatten, voor or
kest en sopraan-solo van Joh. S. Bach
vond bij het publiek veel waardering.
Benita Valente moest vijf keer terugke
ren om een enthousiaste hulde in ont
vangst te nemen.
Na de pauze werden het concerto
Grosso voor strijkorkest van de Neder
lander Pieter Hellendaal (1721-1799) en
de Ouverture d-dur gebracht. Vooral het
laatste werk was voor de bezoekers
aanleiding door langdurig applaus de
dirigent te bewegen tot een toegift. Ni
colaus Harnoncourt was hier echter niet
toe te verleiden.
de componist met raffinement toegepast
in de pianopartij.
Toen het recital hiermee eindigde,
bleek zij nog zoveel reserve te hebben,
dat zij de zaal in vervoering bracht voor
een klein recital aan toegiften waaron
der een vearbluffende creatie van de Ha
banera uit Bizet’s Carmen.
TOON VRANKEN.
De scheidende hoofddirecteur werd
namens de koningin door minister Van
Doorn benoemd tot commandeur in de
orde van Oranje-Nassau. Als hommage
aan de scheidende hoofddirecteur kreeg
het Rijksmuseum uit handen van de
minister een Ursula-beeld van de
weer op een goed spoor wat vorig jaar
resulteerde in „Homeless Brother” waar
van McLean bijna alles zong.
„Winter has me in its grip”, de titel
song „Homeless Brother” waarin hij het
opneemt voor de. zwerver dié zijn geluk
en eten op goed geluk zoekt ten opzichte
van de potentieloze zekerheden van de
gesettelde burger. Don McLean is duide
lijk Amerikaan en relateert veel van
zijn uitstekende, rake teksten aan eigen
land. Dat maakt het makkeliik om te
lachen, hoewel „The Legend et Andrew
McCrew” over een zwerver die iemand
bij de doodgraver komt ophalen en
daarom tientallen jaren als mummie
voor duizenden mensen tentoongesteld
wordt op een kermis: „Mummieman,
they gave you more life at death than
at birth”. Een hoogtepunt in McLean’s
werk.
In de Verenigde Staten is hij zeer
waarschijnlijk uit volle borst meezin
gende zalen gewend, maar dat kwam er
in het schuchtere Concertgebouw niet
uit. Don probeerde het uit allemacht.
maar het moet gezegd dat z’m -^-rinen
wat te hoog en te moeilijk war°n om
een massaal zangkoor te mogen ver
wachten. Héél zachtjes (want toen
mocht het niet) zong wel iedereen mee
met „Vincent”, de „beauty” waarmee
McLean ook nu weer besloot. „Tot vol
gend jaar”, zei hij en zwaaide. Graag.
FERRY TROMP
Amsterdam, Tropeninstituut, 20.15
uur: Karna Dev Ensemble uit India
met tempel- en maskerdansen.
vloeden waarmee tabla’s-speler Badal
Roy wel iets te maken zal hebben.
Deze Roy - een onverstoorbare Oos
terse figuur die zelfs bij hevig swingen
de gedeelten bewegingloos en met filoso
fische gelatenheid zit mee te tikken (en
die direct na de pauze nog door een van
de heren uit een verkwikkend tukje
moest worden gewekt), zit weliswaar
onopvallend en in zijn contrabas-rood-
bruine outfit nauwelijk afstekend tegen
de contrabas op zijn platformpje, maar
zijn inbreng is groot. Hij is een meester
op de tabla’s, die door de elektrische
versterking goed tot hun recht komen.
Daarnaast heeft hij een indrukwekkende
verzameling percussie-instrumenten bij
zich, zodat hij telkens kan kiezen uit
een ander „spelletje”, zoals een metge
zellin dat plastisch uitdrukte.
De band bestaat verder uit pianist
Richard Beirach. bassist Frank Tous
saint, drummer Jeff Williams en na
tuurlijk Liebman zelf, die tenor, sopraan
en (incidenteel) dwarsfluit speelt. Kort
Amsterdam, Concertgebouw, 20.15
uur: Radio Filharmonisch Orkest on
der Jean Fournet met Milhaud en
Ravel.
beeldsnijder Henrik Douvermann, die
het beeld in het begin van de 16e eeuw
vervaardigde. Daarnaast ontving het
museum een bronzen borstbeeld van
Van Schendel, vervaardigd door Arthur
Sproncken.
Arthur van Schendel was vanaf 1
december 1959 hoofddirecteur van het
Rijksmuseum. Hij was toen al 26 jaar,
vanaf 1933 het jaar waarin hij als
volontair zijn intrede in het museum
deed werkzaam in het Rijksmuseum.
Via assistent bij de schilderijenafdeling
klom hij op tot directeur van deze
afdeling, waarna hij hoofddirecteur
werd. Zijn opvolger is dr. S. H. Levie,
voormalig directeur van het Amster
dams historisch museum.
Temperament en verfijnde stemcul-
tuur intensiveren haar voordracht, die -
hoe kan het anders - charmeert door
een zuidelijke warmte. Dramatische
spanning, felheid, hartstocht, lyrische
verrukking, alles beheerst zij binnen de
grenzen van het natuurlijke, vanuit de
fluwelige glans van haar bekoorlijke
stem. Het geluid is niet bijzonder groot,
maar draagt het fijnste pianissimo naar
alle kanten uit. Haar stem is een zeld
zaam juweel, te mooi eigenlijk voor de
droge akoestiek van het circustheater.
Toch handhaafde zich hier een frêle
glans en superieure kwaliteit. Dat kon
niet gezegd worden van de vleugel, die
dor en droog klonk en haar begeleider
Felix Lavilla, haar man, wel een stukje
verdriet en teleurstelling moet hebben
berokkend. Vooral in het begin was het
hinderlijk, maar meer en meer geboeid
door haar vocale begaafdheid, de flexibi
liteit en de zuiverheid van haar zang,
bleef alleen nog bewondering over, ook
voor de frappante begeleidingskunst van
haar man.
Haar programma was intelligent afge
stemd op de aard van haar vocaliteit; op
het Italiaanse belcanto - Carissimi, Per-
golesi, Cherubini, Donizetti - en de tede
re lyriek van de Hugo Wolf-liederen, die
zij wonderwel wist over te dragen. Wel
ke zangeres zou haar kunnen evenaren in
La zingera van Donizetti, een mengeling
van raffinement, ontwapende charme en
technische perfectie? Om niet te spreken
over de kwaliteit en voordracht in de
Spaanse liederen na de pauze: Guridi en
Granados.
Circustheater te Scheveningen. Een kille,
weinig flatteus klinkende ruimte, eerlijk
gezegd beneden het niveau van een zan
geres als Berganza, die hier in de glans
van haar kunnen een selecte bloemle
zing van vocale kunst onder de aandacht
bracht.
L (J*
i
21 1
