Tïiaycca,. tot dat te je&vtf
jlfrw'D'taqtea'
JU
J
ga
9
Vindingrijke
Veluwe
il
■L
H
'll 1
WOENSDAG
flHfJ
°P
3
TOERISME
.'3
h
toeristische
notities j
door fl
lldo J.Buysl
I*
OHRID ENORM
wordt geremd.
Het kerkje van Sveti Jovan Kaneo op de klip bij het meer.
die
SAMENWERKING
51 SP
:v-
Elisabeta Juzmeska met haar broertje Miso.
Een marktbeeld op maandagmorgen in Ohrid.
■MHHB
KMMMHM
NOOIT ZAL IK die morgen, nacht
eigenlijk nog, vergeten toen ik met de
vissers het meer opging en ze hun
netten binnen haalden. Schraal was hun
loon, daar was ik stiekem ook een beetje
blij om, want wat is het eigenlijk een
OHRID IS GEEN „GROTE” toeristische bestemming, met
dien verstande dat de accommodatie door de Saren heen be
scheiden is gebleven en dat een massale ontwikkeling bewust
HOTELPLAN is de enige Nederlandse reisorganisator die
Ohrid in het programma heeft. „We zijn er tien jaar geleden
begonnen en hebben het alleenrecht”, zegt adjunct-directeur
Jan Kloosterziel trots, die elke week een vlucht naar het
Dragica Dimovska is vaak te vinden aan de rand van het meer. Op de achtergrond
de heuvels van Ohrid.
DATZELFDE HOTELPLAN heeft nu ook (samen met de
ANWB) een vriendschapsverdrag tot stand gebracht tussen
Ohrid en Katwjjk. Enkele weken geleden is een delegatie uit
de Zuidholiandse plaats naar Macedonië gereisd en werd die
vriendschap uitbundig gevierd. Ondermeer met de opening van
een Hollands Park, waar natuurlek tulpen bloeien. Het park
ligt aan de voet van het buitenverblijf van Tito, dat hoog op
een rots uitkjjkt over het meer.
intrigerende lichten van het zichzelf
isolerende Albanië. Als bij toeval
ontmoette ik de volgende dag op het
terras Letnica in de stad Haki Zekir,
chef receptie van alle Palaca hotels. Hij
is getrouwd met een Albanese prinses,
familie van de laatste koning, die in
1946 het veld ruimde. Toevallig.
Overigens vind ik het begrijpelijk dat
het kerkje op de klip het meest
gefotografeerde monument bij jullie is.
Ohrid heeft veel moois, maar juist Sveti
Jovan Kaneo ligt op misschien wel het
mooiste plekje van Ohrid. Geen wonder
dat Den Doolaard Branco hier zijn
studente liet ontmoeten.
IK HERINNER ME Dragica dat jij me
vertelde het meest te houden van het
oude gedeelte van Ohrid tegen de
bergen. Vooral van de oude vesting van
Samouil, die er hoog opreist. Ik ben van
dat oude gedeelte niet minder verrukt
dan jij er enthousiast over was. Het had
me direct in z’n greep toen ik Ohrid
voor het eerst binnenreed.
Er is een foldertje over prijzen, mo
gelijkheden en voorwaarden verkrijg
baar bij de VVV’s.
Daarom ontfermt het VVV-kantoor in
Otterlo (08382-254) zich over de organi
satie. Reservering kost veertig cent.
8
EVEN VERDEROP belandde ik bij de
camping Gradiste. Hij is erg mooi
gelegen vind ik, ruim en groen en
prachtig aan het meer. In het
restaurantje aan het water heb ik
zalmforel gegeten, gevuld op z’n Ohrids,
paprika, ui enzovoorts. Maar, Dragica,
dat recept zal je zelf wel kennen. Ook
trof ik de vissers die, alsof ze aan het
touwtrekken waren, hun netten naar de
oever haalden. Het was al avond toen ik
Pestani passeerde, waar de
pantoffelparade al druk aan de gang
was. De eerste keer zag ik het in Ohrid,
waar het „pantoffelparcours” zich in de
Hoofdstraat afspeelt tussen de
duizendjarige plataan met de holle stam
en het meer. Een dagelijks trefpunt van
de „hele stad”. Ik ontmoette er nog een
van je collegaatjes uit de dansgroep. Dat
doet me denken aan de avond dat je
danste met de groep. Wat ’n trots, ’n
blijheid en spontaniteit stralen jullie
dansen uit. Wat een contrast met de
weemoed in het lied waarmee de avond
begon: Ah ljubai, ljubai biz nada - oh
liefde, liefde zonder hoop. Mitra zong
met pijn in haar stem over de jongeman
die zijn gestorven geliefde bezingt en
zegt: sta op zodat ik je voor de laatste
keer kan omhelzen.
IK KAN ZO NOG WEL uren
doorschrijven, Dragica, over de
schoenpoetser, die gewoon een Hollands
kwartje voor zijn karwei wilde hebben,
omdat de koningin er op staat; over het
vrouwtje op de markt dat me een tros
gedroogde paprika’s omhing, alsof ik op
Hawaii arriveerde. Over die prachtige
sterrennachten en het kleine
visserskapelletje in de rotsen vlakbij de
camping. Ik heb in een week nog nooit
zoveel gezien Dragica, en toen ik in het
vliegtuig zat was het of ik van een berg
tui/helde. Hoog op de spits had ik toch
een voelbaar geluk geproefd, een
dierbare zaak. Ik heb gulzig gedronken
van jullie gastvrijheid, genoten van
jullie verrassend afwisselende
natuurpracht. Ik kan begrijpen dat je
gelukkig bent in Ohrid, Dragica boe kan
het ook anders in een omgeving die je
in al z’n wilde schoonheid toch zo teder
omringt. Dragica, het ga je goed, groet
Risto van me en Pere en Tome. En als
je weer gaat dansen ook Jovanica en
Nimi.
’S AVONDS BEN IK over
het pad naar de klip gelopen, met op het
uiterste puntje de 13de eeuwse kerk van
Sveti Jovan Kaneo. In de verte aan de
overkant van het meer zag ik de
MAAR WAT EEN gastvrijheid
daarboven in de bergen. Ik heb op een
gegeven moment echt moeten bedanken
voor weer een Raki ja, want hoe lekker
die zelf gestookte druiven jenever ook is,
ik moest die berg ook weer af. Op de
terugweg hielden ook de ossen op de
roodgeploegde akkers hun middagrust.
Ik ben toen Pestani doorgewandeld,
waar ik Milko ontmoette, de visserij-
inspecteur. Bij hem en zijn Anastasia
moest ik ook weer aan de fles geloven.
IN HET HOTEL ’s avonds sprak ik er
over met de andere gasten, ze hadden
allemaal dezelfde ervaring. Toen ik hun
vroeg wanneer zij nou thuis zelf eens
een Joegoslaaf op de borrel zouden
vragen zeiden ze: waarschijnlijk nooit,
want zo zijn we nu eenmaal niet. Tja.
TENSLOTTE nog even Apeldoorn,
daar branden in het park Berg en Bos
de lichten weer. „Dit jaar geen klank
en lichtspel, maar wel kleurrijke licht-
affekten, dansende fonteinen en de
mogelijkheid in een Venetiaanse gon
del over de grote vijver te varen”,
aldus prijst de Apeldoornse VVV aan.
Het park is tot en met 17 augustus
elke avond open van 20 tot 23.45 uur.
HET WAS OF AL HET BETON van de
startbaan, waarvan de Boeing 727 zich
zo statig verhief, op m’n hart viel,
Dragica, toen ik bij m’n vertrek Ohrid
onder me kleiner en kleiner zag worden.
Wat kan afscheid nemen soms moeilijk
zijn, zeker als je in zo korte tijd zo van
een streek bent gaan houden. De eerste
uren kan ik het meer maar niet uit
mijn gedachten bannen, nee, ze
verdronken erin. Spiegelglad, zo als ik
het 's morgens zag als de zon boven de
bergen uitschoof en me rust gaf. wekte
het nu toorn. Wat een meer, zo heb ik
er nog nooit een gezien.
vliegveldje bij Ohrid dirigeert. Het is tegelijk de enige inter
nationale machine die er landt, want het vliegveldje wordt
verder enkel voor binnenlands vervoer gebruikt. Dat betekent
ook dat de douanier elke week de tax-free-shop zorgvuldig
verzegelt.
Ankie Bijl en Ellen de Vries, de twee Hotelplan-hostessen.
hebben in hun rode pakjes dan ook geen „andere gekleurde”
concurrentie naast zich. „Als iemand hier wil beginnen wor
den ze eerst naar ons verwezen”, illustreert Kloosterziel de
positie die Hotelplan in het stadje inneemt.
VERLEDEN MAAND heb ik wat dagen in en om Ohrid rond
gezworven. De Macedoniër ontmoet en van zjjn onbaatzuchtige
gastvrijheid geproefd. Ik ontmoette ook Dragica Dimovska.
een gymnasiaste en lid van de plaatselijke dansgroep. Aan haar
suur ik deze brief en aan haar ook zeg ik: Ohrid, enorm
Nederlandkenner en schoenmaker Milan
Belev.
onzalig idee vissen van zo’n meer te
beroven. Elke minuut dat de dag groeide
kleurde het water anders. Wat ’n
schoonheid om de dag mee te beginnen.
Later die dag dacht ik daar opnieuw aan
toen ik Jioog boven het meer, na een
wandeling, in het bergdorp Élsani
aankwam. Een dorp zonder mannen; ze
werken in Den Haag of IJmuiden. Voor
geld moeten ze hun meer ruilen
voor gloeiend staal. Elisabeta Muzmeski
is een dochter van wat wij gastarbeider
noemen. Haar vader werkt in Limburg,
in Swalmen, bij een bouwbedrijf. Vijf
jaar gelden, toen Elisabeta vijf jaar was,
is hij vertrokken. Alleen met nieuwjaar
komt hij thuis. Naast haar op de foto
staat haar broertje Miso. Hoe vind je
die ogen van die kinderen Dragica?
Onthutsend eigenlijk om die te moeten
missen.
„OHRID MOET GODS ACHTERTUIN BLIJVEN” heeft A.
den Doolaard eens in een interview gezegd, over de stad aan
het meer van Ohrid, in de uiterste zuidwestpunt van Macedonië
in Joego-Slavië. Maar Den Doolaard kent Ohrid dan ook als
geen ander. Zijn „De Bruiloft der zeven zigeuners” speelt zich
af in Ohrid. Daar is het dat Branco Markovitsj smoorverliefd
wordt op de studente Dusjka. Den Doolaard duikt nog regel-
I matig in het stadje op. Maar ook een gewoon willekeurige be
zoeker neemt dat plan terug te keren met zich mee als hij
Ohrid voor een eerste keer verlaat. In Kairo zei me eens
iemand: drink van het water van de Nijl en je weet zeker dat
je hier zult terugkeren. In Ohrid heeft niemand me aangera
den datzelfde te doen. Nee, hij is trots die Macedoniër en hij
[schijnt er zonder meer van uit te gaan dat het meer je niet
meer loslaat en dat je wel moét terugkeren.
nvoudig.
s kleine
ïh einde
ook het
tarvan u
n. Overi-
ens een
energie-
Dit geldt
b in klei-
icht- en
isse, ge-
oudig en
?n vlotte
service,
end des-
OH JA, DRAGICA, ik heb ook Milan
Belev nog ontmoet en zijn broer Georgi.
De man is bezeten van Holland en in
een straatje vlakbij de plataan drijft hij
een leerhandel. Schoenen en ceintuurs
op maat en prima vakwerk. Op zijn
raam staat een bordje „Hier spreekt
men Hollands”, het eerste van Ohrid.
Maar Milan probeert het dan ook echt
te leren en is een grote bewonderaar
van Den Doolaard. Op een plank in zijn
zaak liggen De Druivenplukkers, de
herberg met het hoefijzer, Oriënt
Express en natuurlijk De bruiloft der
zeven zigeuners. Hij las me er uit voor,
de eerste zinnen: Branko Markovitsj
dacht dat hij niet meer in de liefde
geloofde.„Ik kan het wel lezen, maar
niet zo goed begrijpen”, lachte Milan een
beetje verontschuldigend in de zon voor
zijn zaakje. En natuurlijk kwam toen de
rakija voor de dag en ging het glas de
lucht in.
OM NOG EVEN op de Veluwe te
blijven: het is mogelijk om een excur
sie in de vroege avond mee te maken
naar de Hindekamp in Ede, waar her
en bespied kunnen worden vanaf de
windkansel. De streek VVV Zuid-West-
Veluwe, Postbus 234, 08380-14444, heeft
er een folder over. Bij dat zelfde adres
moet men zich aanmelden voor de
excursie. De VVV raadt u vanwege de
grote belangstelling aan zich tijdig aan
te melden.
DE VVV-MENSEN DIE zich over de
groene Veluwe ontfermen, blijken over
een grote vindingrijkheid te beschik
ken. Elk jaar wordt er wel weer een
attractie gelanceerd, die heel wat re
creanten van huis haalt. Een paar jaar
geleden was het het zogenaamde „rent-
a-bike-systeem”, wat betekende in
Arnhem een fiets huren en die in Ede
met een gerust hart weer achter laten.
Dat systeem sloeg enorm aan en is
inmiddels uitgebreid tot Twente.
.4
n
IK BEN ER een morgen geweest, in de
vesting. Met nog wat andere mensen. Op
weg er naar toe klonk overal het Dobra
jutro, goedemorgen. De handen gingen
zwaaiend omhoog. Plots kwam er toen
een klein jongetje de weg over gerend,
plukte een bloem, gaf die met een
buiginkje aan een oud grijs Haags
dametje en rende er even snel weer van
door. Iedereen was onder de indruk van
die plotselinge bloemenhulde aan
„mevrouw de toerist”, die een paar
tranen van ontroering niet kon
tegenhouden.
„FIETSEN IS GEZELLIG EN gezond
en we hopen dat we de mensen er
weer mee op het zadel krijgen”, zegt
een woordvoerder van de VVV’s. De
uitbreiding met Twente betekent dat,
om maar twee plaatsen te noemen, u
in Apeldoorn op de fiets kunt stappen
en die bijvoorbeeld in Hellendoorn
weer achter kunt laten.
Op dinsdag en donderdag wordt een
beroepsrondleiding gehouden in het
Jachtslot St. Hubertus in het Nationaal
Park de Hoge Veluwe. Individueel be
zoek aan het Jachtslot is niet mogelijk.
IN SAMENWERKING met de
ANWB hebben de VVV’s in Gelderland
en Overijssel bovendien een aantal
fietsarrangementen in elkaar gezet. De
langste duurt 8 dagen, korter kan ook
en er zijn bovendien speciale weekend-
arrangementen. Ze berusten op de
combinatie „hotel en fiets”. Elke dag
wordt een afstand van 40 tot 45 kilo
meter afgelegd. Om een paar tours te
noemen: Saksische boerderijentocht
Twente, een Fietsweekend Delden of
Tour door het Gelders rivierengebie.d
Ook hierover geeft de VVV inlichtin
gen.
RMRl
OOK IEDERE DINSDAG en donder
dag wordt vanuit Otterlo een wildtocht
georganiseerd, per autobus door het
Nationaal Park De Hoge Veluwe. De
bus vertrekt om zeven uur ’s avonds
vanaf het Kerkplein in Otterlo. De
tocht - alle inlichtingen bij het al
eerder genoemde telefoonnummer of
Postbus 234 Ede) kost 3,50 per per
soon. Voor zowel de rondleiding door
het jachtslot of de wildtocht moet men
tevens in het bezit zijn van een geldig
toegangsbewijs tot de Hoge Veluwe.
ALLE INFORMATIE over Ohrid
en heel Joego-Slavië is (gratis) ver
krijgbaar bij het Joegoslavisch Ver
keersbureau, Vijzelstraat 4 in Am
sterdam, telefoon 020-220483.
Er is ook recent een Reiswijzer
(met taalgids) over Joego-Slavië ver
schenen. Een Prisma-boek, vertaald
uit het Engels. Het boekje geeft een
goede algemene informatie, maar
vertelt erg beknopt over steden,
dorpen en streken. Andere reiswij
zers die gelijktijdig bij Prisma van
de pers rolden handelen over Italië,
Costa Brava en Costa Dorade, Zuid-
Spanje, Oostenrijk, Griekenland,
Mallorca (met Menorca, Ibiza en
Formcntera), Marokko en Tunesië
en Portugal.
aSfife/ J
F..-r
L
B'
