Warenhuis der treurigheid
bracht geen geld in de ia
Positie van vrouw in Japan
nog steeds verre van ideaal
Nostalgie te duur in Londen
i I
I
Befaamde Biba gaat dicht
Ex- premier Sato sloeg
echtgenote regelmatig
Jonge generatie neemt
traditie niet meer
on-
de
KI
N
I
nt L
en
Het Biba-warenhuispaleis aan de Londense Kensington Highstreet
ligt op sterven. Toeristenattracties als Petticoat Lane, Portobello Road
en Carnaby Street hernemen hun rechten. De concurrent is ter ziele,
het geld is op, de droom is uit.
Biba was niet alleen het paradijs van de aanhangers van de
Biba-look, die teweeg wordt gebracht door het aanbrengen van in
bepaalde treurige tinten voorradige cosmetica op wangen, neus en
rond de ogen, samen met het aantrekken van Biba-jurken en
Biba-schoenen.
Biba was ook tentoonstelling. Biba stelde het heimwee van de Brit
naar het verleden tentoon, en daarbij was ieder verleden beter dan het
heden. Biba was echt. Het Biba-paleis dat Biba-madame Barbara
Hulanicki een paar jaar geleden met flinke financiële steun in de rug
aankocht, is opgetrokken in de waarlijke zogenaamde Franse art-
decostijl. Het stamt uit de tijd dat de wereld er weliswaar nog beroerder
aan toe was dan nu, maar waarin er altijd nog een groep van
bevoorrechten was die zich alles kon veroorloven. Dat is de tijd van de
twintiger en dertiger jaren, die nu weer in de mode is en die valselijk de
indruk wekt alsof de wereld toen een dansfeest was.
Mailboot
Mary Quant
d
fég 36
Demonstraties
door Rudolf Bakker
ooooocosoooooooeeoccooocc
staat niet stil. De toestand in het
Verenigd Koninkrijk wordt er
steeds slechter op. Zelfs voor nostal
gie is geen geld meer over. Het art-
decopaleis wordt voortaan in beslag
genomen door het gewone-
huismoed^r-paradijs van Marks and
Spencers.
Klein wereldje
Onderwijs
a
'W* I
-et
II
F
aan
aar:
het
der-
Biba-verkoopsters, droom is voorbij'.
Illusies worden de iedere dag ar
men,
deze
deze
om-
37.
1963
I.
lat van
rtzaal,
imfort
De jonge Japanse vrouw laat zich niet meer thuis „opsluiten”.
Sato-met-de-handjes
Voor het einde van de tweede wereldoorlog was Japan een echte
mannenwereld. In de kring van de familie was de echtgenoot absoluut
heerser. De oudste zoon kwam op de tweede plaats, terwijl de vrouwen
werden gedwongen zichzelf te wijden aan familie- en huishoudelijke
zaken. Wanneer een pas getrouwd stel de trouwzaal verliet en op huwe
lijksreis ging, liep de man vaak een paar meter voor zijn nieuwe vrouw uit,
om daarmee zijn sociale superioriteit te tonen.
Geen deel van de Japanse bevolking heeft zo geprofiteerd van de
naoorlogse democratisering als de vrouwelijke helft. Ofschoon bet met de
emancipatie van de vrouw in Japan naar Noordeuropese maatstaven nog
niet zo best gesteld is, kan er toch geen enkele twijfel over bestaan dat
i'jdens de afgelopen 30 jaar de positie van de Japanse vrouw enorm is
verbeterd.
ind;
ten in de rieten zetels met de waaier
vormige leuningen, maakten gratis
ng met
•ee met
ivuizen
eetkeu-
balkon,
laar 2e
r. Aan-
diner-
dienst
:lusief
or U
ook
wilt,
igen
ven-
bron
van
De Biba-bezoekers werden al op
straat door de Hulanicki-show op de
schouders getikt. Wie op de stoep
door de etalageruiten naar binnen
keek zag geen modepoppen maar
mensen van vlees en bloed, uitrus
tend op luipaardkleurige rustban
ken. In het terrassenloze Londen
was Biba een van die weinige plaat-
Op de bovenste verdieping was
een restaurant in de vorm van de
eetzaal op een koloniale mailboot op.
weg naar India. Op het muziekpo-
dium zouden moderne bands de nos
talgie van de vervlogen jaren doen
herleven. Het voedsel leed echter
onder de spreekwoordelijke treurig
heid van de Engelse koks. De mu
ziek kwam aanvankelijk nogal log
van de grond door moeilijkheden
met de vakbonden.
De kijkers bleven kijkers. De eer
ste maanden waren het er een mil-
heel niet schokkend. Ook mevrouw
Sato zelf had niet het gevoel dat ze
slecht werd behandeld. Mevrouw
Sato: Hij sloeg me waarschijnlijk
omdat hij niet het beredenerende
soort man was”.
Op een vraag aan een jonge Ja
panse wat zij dacht over het toeken
nen van de Nobelprijs aan Sato, gaf
zij boos ten antwoord: „Het Nobel-
comité had deze prijs aan mevrouw
Sato moeten toekennen. Dan had ze
van deze bruut kunnen scheiden en
een onafhankelijk leven kunnen
joen per week. En ze kochten niets.
Ze staarden naar de op hun beurt
smachtend voor zich uitstarende Bi-
ba-meisjes, streken over de paarse
en groene pluimen en palmen, plof-
gaan leiden”. Voor de oudere gene
ratie klinkt een antwoord als dit als
een vloek. Voor de oorlog kon een
vrouw geen echtscheiding aanvra
gen of alimentatie eisen. In de paar
scheidingszaken die in het gerechts
hof werden uitgevochten, kwam al
tijd de man als winnaar uit de bus.
De man kon daarentegen wel om
het minste of geringste van zijn
vrouw scheiden. Als zij hem geen
zoons baarde of overhoop lag met
haar schoonouders, dan stuurde de
vooroorlogse Japanse echtgenoot
haar doodleuk een kort briefje
waarin stond dat zij niet langer ge
wenst was. Alles wat de vrouw dan
kon doen was teruggaan naar haar
ouders of zelfmoord plegen. Dit laat-
Als de man weigert te betalen,
organiseren deze militante jonge
vrouwen voor de deur van zijn kan
toor een lawaaiige demonstratie en
Dit soort dingen zijn in het Japan
van vandaag echter niet meer moge
lijk. Bij het merendeel van de echt-
scheidingszaken is de vrouw eisende
partij en wee de echtgenoot die ver
geet alimentatie te betalen. Militante
vrouwengroeperingen als de „Vech
tende Vrouwen van de Liga voor de
Bevrijding van de Japanse Vrouw”
zorgen er dan wel voor dat de man
geen kans krijgt zich aan zijn ver
antwoordelijkheden te onttrekken.
hun bleke gezichten op met de Biba-
kleuren in de duistere boudoirs vol
kussens en wierook, en gingen zeer
tevreden weer heen.
De ramp kondigde zich al vrij
Biba was de enige en laatste op
volgster van Mary Quant die met
haar minirok ’t toenmalige „swing
ing Londen” creëerde. Biba en Mary
Quant hadden allebei de gave om
briljante ideeën van anderen ten ei
gen bate te commercialiseren. Mary
Quant was niet de uitvindster van de
minirok. Dat was Courrège in 1963.
Biba kon haar beloften toen ook niet
waarmaken. De zwarte ijskasten
waren er niet en al die andere extra
vagante huishoudelijke voorwerpen
waar snobs verlekkerd op zijn.
van de middelbare school haalt (12
jaar scholing) en dat meer dan 30
procent van de Japanse vrouwen
tussen 19 en 22 jaar op dit moment
studeert aan de universiteiten en
hogescholen.
De inventiviteit is uit de Britten
gelopen als de lucht uit een lekke
band. De typistes en winkelmeisjes
is hun laatste droom ontnomen.
Een onderzoek van het Japanse
ministerie van arbeid heeft aange
toond dat de meeste vrouwen willen
vasthouden aan de traditionele soci
ale rolverdeling. Een verbazingwek
kend hoog percentage (80) van de
ondervraagde vrouwen was van me
ning dat de man buitenshuis moest
werken en dat de vrouwen de taak
hadden „het huis te beschermen”. 70
procent van de mannen sprak als
zijn mening uit dat de vrouw „de
plicht heeft het huishouden te doen
en voor de kinderen te zorgen”.
„Er zijn op de hele wereld waar
schijnlijk geen vrouwen te vinden
met meer „momentjes voor zichzelf”
dan vrouwen uit de Japanse mid
denklasse. Ze schijnen heel tevre
den met hun eigen kleine wereldje
en hebben geen boodschap aan onze
pogingen de vrouw meer actief aan
de maatschappij te laten deel
nemen”.
zelf
/end
ÉIM-
sen waar je de kans kreeg de sloveri-
ge Londenaren voorbij te zien schui
ven. Deze etalage-kick was al ge
niaal. En dan kwam pas het inte
rieur.
ste was dan ook bepaald geen uit
zondering.
droog brood verdienden, nam Mary
Quant deze mode tot basis van iets
dat niet langer imitatie van iets an
ders was, maar als een „verlossing”
werkte en goedkoop was.
al: Se-
i 3, s-
let c.v.
woon-
i. Op de
ip naar
t.
Schimmige palmen doemden op
in de koele duisternis, waar eilanden
van spiegels en pluimen blikkerden,
bewoond door de schaduwen van
groen en paars opgemaakte meisjes
met koolomrande ogen. Als atollen
dreven ze op een blikkerende zee
van goudgeel marmer in een uitbun
digheid zoals die sinds de val van het
Romeinse rijk niet meer was ver
toond. Tien binnenhuisarchitecten
hadden aan het project gewerkt. Het
had twee miljoen pond sterling ge
kost.
Ook was het zo dat in geval van overspel mannen en vrouwen niet op
dezelfde manier werden behandeld. Het was een teken van prestige en ook
het privilege van de man om er een minnares op na te houden en
regelmatig zijn lusten bot te vieren op geishafeesten. Voor de vrouw was
voor- of buitenechtelijk verkeer een strafbaar feit. Vandaag wordt in
Japan in de opperste laag van de samenleving nog steeds met deze dubbele
maat gemeten. Hooggeplaatste functionarissen - vrijwel altijd mannen
van middelbare leeftijd, die voor de oorlog werden opgevoed - laten zich
nog steeds door geisha’s verwennen. De meesten van hen houden er ook een
minnares op na; iets wat zij zien als een statussymbool.
vertellen iedereen wat voor een
laaghartige, gierige schurk hij ei
genlijk wel is. Tot dusver zijn alle
Japanse mannen die aan deze be
handeling werden blootgesteld, ge
zwicht voor de druk en het hiermee
gepaard gaande gezichtsverlies en
betalen zij nu trouw de alimentatie
voor de ex-vrouw en kinderen.
mer wordende Brit zelfs al niet meer
die het leeuwendeel van de koopsom
van Barbara Hulanicki op tafel leg
de, is zelf in moeilijkheden geraakt.
John Ritblat, de voorzitter van „Bri-
x;-i- T-3» _:x-x--J-,
bouw. Hij wordt door zijn banken
achter de broek gezeten. Het ge
bouw is goud waard. De Kensington
High Street is weer „in”, zeker niet
in het minst door de komst van Biba.
Maar het Franse art-decopaleis
moet intensiever worden gebruikt.
En Biba is de klos.
De jongere generatie stelt zich
echter steeds kritischer op tegeno
ver deze traditionele verhoudingen.
Regelmatig worden door Japanse
feministes demonstraties gehouden
tegen directeuren die aan hun min
nares de voorkeur geven boven hun
eigen vrouw of tegen tirannieke
echtgenoten die echtelijke ruzies be
slechten met een paar klappen. De
jongere generatie staat in het alge
meen achter de feministische ge
dachtengang en wil ook meer gelijk
heid voor de vrouw, maar de oude
ren - mannen zowel als vrouwen -
kunnen zich maar moeilijk aan
passen.
gauw aan. De opening van Biba viel
eind 1973. De Conservatieve Partij
van premier Heath had de driedaag
se werkweek afgekondigd. De lich
ten gingen uit en de verwarming op
half. De keus van waren was te
gering. Leveranciers kwamen hun
beloften niet na of konden het niet.
Op de hierbij afgebeelde foto van
twee Biba-verkoopstertjes heeft bij
voorbeeld de rechtse jongenshaar,
dat terug te voeren is op de lers-
Franse vroegere Andy-
Warholadepte Lulu de la Fallaise.
Men kan ook zeggen dat Yves Saint
Laurent de grote trendsetter voor de
Biba-look is geweest toen hij eens in’
„Vogue” paradeerde met de eerste
pastiches van de mode der veertiger
jaren: blokhakken, dienstbodenper
manent en sjaaltjes, de harde rode
mond en sluik haar. Kortom: het
oorlogsbruidje.
En nu is het sprookje uit. Niet de
liefde van het publiek, maar de
mooie droom is wel voorbij. Het
gaat te slecht in Engeland voor ex
perimenten als deze. Twee etages
zijn al dicht. Op het ogenblik is er
uitverkoop. De bedoeling is dat Bar
bara Hulanicki temidden van de toe
komstige waren van Marks and
Spencers een kleine ruimte over zal
houden voor haar eigen extravagan
tie. Hoe groot die ruimte zal worden
is nog niet bekend. De advocaten
van Biba hebben haar aangeraden
het mondje dicht te houden. Het
echtpaar is toch nog door de bouw-
speculant Bitblat overrompeld.
Biba was trots op haar ruimte.
Niet meer dan de helft was met
koopwaar bedekt, de andere helft
was om te lopen en om te zitten.
Vanaf het begin begrepen Biba en
haar man Stephen Fitzgibbon dat de
kijkers tot kopers moesten worden
gemaakt. En deze hoop ging nu juist
niet in vervulling.
te maken voor een mannelijke op
volger. Terwijl steeds meer jonge
vrouwen zich openlijk verzetten te
gen deze vorm van discriminatie op
het gebied van betrekkingen en
meer sociale zekerheid en gelijke
promotiekansen eisen, wordt deze
situatie door de oudere generatie
volkomen normaal geacht.
De onthullingen van mevrouw Ei-
saku Sato, die een journalist vertel
de dat haar man (ex-premier van
Japan) haar regelmatig sloeg en
vaak de helft van het huishoudgeld
besteedde aan geishafeesten, waren
voor de oudere generatie in het ge-
Maar terwijl de chique Parijse mo
dehuizen aan de geringe lapjes geen
Het ziet er naar uit, dat de groeien
de, maar nog steeds kleine groep
carrière-vrouwen in Japan nog
slechts aan de vooravond staat van
een strijd om de emancipatie van de
vrouw. Een feministe: „In dit land
moeten we niet alleen vechten tegen
het mannelijk chauvinisme, maar
ook tegen de oppositie van veel
vrouwen zelf. De meerderheid van
de vrouwen uit de sociale midden
groepen - 70 procent van de Japan
ners rekent zichzelf tot deze groep -
leidt een gemakkelijk leventje. Ze
zijn „gezegend” met een klein, maar
eigen huis, voldoende „witte sla
ven”, niet meer dan twee kinderen
(abortus is legaal in Japan) en een
man die vanwege zijn carrière pas
’s avonds laat thuiskomt”.
Ook de Biba-look was een menge
ling van elders opgestoken ideeën.
Biba was de geëxalteerde voortzet
ting van Mary Quants „verlossings-
periode” die in Engeland dikwijls
synoniem is voor een teruggaan in
de tijd.
rrtyr-vaa-
Ook de buitenlandse toeristen
werden aangetrokken door deze
vreemde oase van nostalgie in het
steeds grauwer en armelijker wor
dende Londen. „Engeland waar de
tijd stilstaat”, zeggen de toeristen
vaak met vertedering. Maar de tijd
Terwijl de vrouw in Japan op het
gebied van wetgeving en onderwijs
een opmerkelijke vooruitgang heeft
geboekt, gaat hun vooruitgang op
het gebied van de arbeid zeer lang
zaam. Tegenwoordig zijn de Japan
se vrouwen de best geschoolde ter
wereld. Een recent onderzoek heeft
aangetoond dat 90 procent van de
Japanse meisjes het eindexamen
Ondanks deze hoge opleidings
graad bekleden slechts weinig vrou
wen in Japan een toppositie. Slechts
vijf van de 100 directeuren is van het
vrouwelijk geslacht en bij vrijwel
alle grote ondernemingen heeft de
vrouw minder promotiekansen dan
de man. Vooral voor vrouwen met
een academische opleiding is het
moeilijk een passende functie te vin
den. Volgens de personeelschefs van
de grote ondernemingen weigeren
de mannelijke employés orders aan
te nemen van een vrouw. Een ander
bezwaar zou zijn, dat de meeste uni
versitair opgeleide vrouwen na een
of twee jaar hun baan opgeven om
dat ze gaan trouwen. Hierdoor zou
den zij slecht of niet passen in het
Japanse systeem van werkverschaf
fing, dat gebaseerd is op een levens
lange verbintenis met het bedrijf
waar men werkzaam is.
Etalage-poppen van vlees en bloed:
geniale kick
De vrouwelijke werknemer wordt
bij veel bedrijven gezien als een tij
delijke kracht. In dit jaar van reces
sie en werkloosheid worden veel
vrouwen zelfs gedwongen ontslag te
nemen om op die manier de weg vrij
In een Londense trein zat ik dezer
dagen tegenover een meisje met pik
zwart geverfde teennagels. Biba,
fluisterde ik voorzichtig. Het meisje
lichtte een beetje op en mompelde
toen treurig: „Het is voorbij”. Is er
dan niets anders om heen te gaan,
vroeg ik voorzichtig. Ze schudde
vertwijfeld het hoofd.
Het resultaat hiervan is, dat al dan
niet geschoolde vrouwen terechtko
men in lagere administratieve func
ties, werk op het platteland, semi-
geschoold werk aan de lopende
band of op verkoopafdelingen. De
enige richting waarbij de hogere op
leiding van een vrouw tot zijn recht
kan komen, is het onderwijs. Meer
dan 45 procent van de Japanse on
derwijzers en docenten is van vrou
welijke kunne. Het is dan ook een
van de weinige beroepen waarin de
vrouw een gelijk salaris geniet en
dezelfde promotiekansen heeft als
de man. Het gemiddeld inkomen
van de Japanse vrouw bedraagt nog
steeds minder dan de helft van dat
van de man.
De Japanse vrouwen in de leeftijd
van 20 tot 30 jaar kunnen echter
slechts weinig respect o 'brengen
voor een man die zijn vrouw moles
teert, of hij nu minister-president is
of niet. Ze zien deze gewoonte als
een overblijfsel van een feodaal ver
leden en als Sato ter sprake komt in
kringen van Japanse feministes,
wordt hij wel „Sato-met-de-
handjes” genoemd.
gegund. De beleggingsmaatschappij
tish Land” zit met problemen in de
