Weekeinde van nieuwe demonstraties en voortdurend overleg
Arrestaties in
Bangladesj
CLEMENTIE VOOR
LEIDERS JUNTA
Pendeldienst’ langer
gerekt dan nodig is
w
„Alle Amerikanen moeten Laos verlaten”
GEWEER
Grieken boos over regeringsverklaring
DIEFSTAL
wordt gevochten
VRAGEN
ANEKDOTE
EIS TIJDENS DEMONSTRATIE IN HOOFDSTAD VAN
LAOS:
door nico
scheepmaker
Om indruk te wekken dat nog hard
o
w.
3
AUGUSTUS
25
19 75
BINNEN- EN BUITENLAND
MAANDAG
(Van onze redacteur in Lissabon)
Week de tijd
Opgetogen
Ivo
ita
lag
:tie
nst
„Verplichtingen”
uw
ing
Partijdiscipline
>sie
Si
»en
cht
nee
Beloftes
lerd
lair
Op de tenen
Snel en scherp
w-
S©L'..
Spanning in Lissabon gebleven
en
voor
(Van onze redacteur in Athene)
Portugese soldaten trachten in de stad F.vora demonstranten te kalmeren.
(Vervolg van pagina 1)
V.l.n.r. op de foto Papadopoulos, Makarezos en Petal os i oren het vonnis uitspreken.
(Vervolg van pagina 1)
in de richting van de consolidering van
de revolutie.
een
stoot
Een
ltste
die
van
de
loor
tot
gui
de
ran-
de-
•ich
l in
de
lair
g in
van
De
üng
eng
be
de
ten
er
de
ler-
in die richting van de nieuwe machtheb
bers had gehoord.
Stafchef Fabiao (nog steeds voortdu
rend genoemd als de nieuwe regerings
leider) heeft in een verklaring Goncalves
„rechtsen” de stad verlaten en met hen
ook vrijwel alle niet-communistische in
woners. Zij zouden allen naar Thailand
gevlucht zijn.
Wel zullen in het bijzonder wijzigingen
worden aangebracht in de leiding van
het leger en politie „om er werkelijke
instrumenten ten dienste van het volk
van te maken”. Veranderingen op rege
ringsniveau zullen pas plaatsvinden na
de algemene verkiezingen van volgend
jaar.
Laos was het laatste land in Indo-
China waar de macht nog niet geheel in
communistische handen was.
ter-
adat
met
ver-
njze
reis
i is
ze
loor
in
de
i de
laar
iker
>en-
oter
rote
i de
i 34
erd
iyl-
rsie
den
66.
een
lijk
lig-
rdt
ha-
>or-
zer-
üjk
een
rerd
laar
ag-
der
eeft
de
het
en
eeft
dag
den
al-
j is
nse
len-
ge-
het
leid
een
ge-
i de
Idde
pas-
I op
axi-
:n.
ftige
die
n de
oom
eeds
le-
voor
coalitieregering
communisten cn
bele oplossing.
verzocht zijn taktiek, die berust op het
beginsel „wie niet vóór mij is, is tégen
mij” te laten varen, aangezien die
tweedracht zaait onder de bevolking en
de strijdkrachten.
Omtrent die verklaring was de gema
tigde groepering van onder meer oud-
minister van buitenlandse zaken, Melo
Antunes, die de huidige eerste-minister
Vasco Gonpalves uit het zadel wil lich
ten, matig tevreden. Omdat Gomes had
gezegd dat de huidige regering 's lands
beheer voorlopig zou voortzetten waren
de communisten echter in een jubel
stemming geraakt die met de beloften
aan de gematigden niet viel te rijmen.
LISSABON. De politieke spanning in Portugal is tijdens een week
einde van nieuwe demonstraties en voortdurend overleg onverminderd
blijven voortduren. Hoe groot tot op hoog niveau de onzekerheid is, mag
blijken uit het feit dat president Da Costa Gomes gisteravond een ver
klaring introk die hij ’s morgens vroeg had laten bekendmaken. De ver
klaring, waarin de president zei dat de omstreden premier Vasco Goncal
ves uit zijn regering voorlopig nog zou aanblijven, was blijkbaar voor
meer dan een uitleg vatbaar.
Bij de demonstratie in Vientiane eisten
de deelnemers dat alle Amerikanen het
land zouden verlaten. Een woordvoerder
van de Amerikaanse ambassade ver
klaarde desgevraagd dat men nog niets
De ontwikkeling in Vientiane in het
afgelopen weekeinde wordt door westerse
diplomaten gezien als de afsluiting van
de communistische machtsovername in
Laos. Jarenlang was ook voor het wes
ten de „Laotiaanse oplossing” van een
van rechtse krachten,
neutralen een accepta-
n is
ito-
‘gen
j de
Hen
Er bestaat in Nederland een club met
zeer veel leden, die geen contributie
hoeven te betalen (ze hebben in zekere
zin al betaald voordat zij lid van de
club werden, sterker nog, als zi.j niet
betaald hadden waren zij nooit lid van
die club geweest), die nooit bijeenkomen,
die zelfs niet weten dat zij tot die club
behoren, maar die zich onderling toch
bijzonder verbonden voelen. Ik bedoel
hen die op hun vakantie in Italië besto
len zijn. Ik behoor daar ook toe, ik ben
zelfs onzichtbaar erelid, omdat mijn au
to binnen 24 uur tweemaal werd open
gebroken in Napels, de eerste keer
’s nachts, de tweede keer overdag in een
drukke straat. Ik denk er nog vaak aan
terug. Ik praat er ook nog vaak over
met al mijn vrienden en kennissen, die
ook tot de club behoren (de naam Club
Médrterrannée was helaas al gegeven,
we zoeken nog naar een goede naam),
louter en alleen omdat ze wel eens in
Italië zijn geweest. Mocht u ook tot de
club behoren, dan heb ik hier de laatste
mededeling van onz.e vertegenwoordiger
ter plaatse: „Vorig jaar is in Italië met
1.700.006 misdaden (naar beneden afge
rond, neem ik aan) een nieuw record
gebroken. Twee derde van deze misda
den betroffen diefstallen, waarvan meer
dan een miljoen niet werden opgelost”.
Weet u dat die cijfers me eigenlijk nog
meevallen, als ik bedenk dat er meer dan
50 miljoen Italianen fcijn? Dan moeten
er toch nog veel meer Italianen zijn di«
niet stelen dan die wel stelen! Sterker
nog, de kans zit er dik in dat er meer
Italianen zijn die bestolen worden dan
Italianen die stelen. Daarom stel ik voor
dat ook Italianen lid mogen worden van
onze club.
ingetrokken boodschap uit na een uren
lange vergadering met Goncalves en de
radicaal-linkse opstellers van het be
stuursplan, dat de bedoeling had de
tegenhanger te zijn van het gematigde
plan, vervaardigd onder leiding van Me
lo Antunes.
als Copcon-generaal Otello de Carvalho,
weer worden toegelaten tot de Revoluti
onaire Raad waaruit zij aanvankelijk na
de bekendmaking van hun plannen voor
Portugals revolutionaire toekomst waren
verwijderd. President Da Costa Gomes
gaf overigens wel een vingerwijzing dat
Goncalves’ dagen geteld zijn door voor
te schrijven dat nieuwe verkiezingen
volgens democratische beginselen moes
ten worden gehouden voor de algemene
vergadering van de Beweging der Strijd
krachten.
Da Costa Gomes vaardigde zijn thans
V
De Pathet Lao heeft met behulp van
Noordvietnamese troepen eerst het hele
noorden van Laos onder haar controle
gebracht. In het begin van dit jaar heb
ben de Noordvietnamezen ook een divisie
naar het zuiden van het land gestuurd,
waar de „rechtsen” nog veel invloed
hadden. Daardoor was de hoofdstad Vien
tiane een eiland geworden.
Al enige maanden geleden hebben de
Het zijn vooral deze Amerikaanse be
loftes, die de overeenkomst voor Israel
aanvaardbaar moeten maken. Tot nu toe
hebben deze beloftes echter niet het
gewenste effect op de rechtse Israëlische
Volgens de oorspronkelijke verklaring
zouden de gematigd' linkse rebellen, zo-
straf. Maar deze razendsnelle bekendma
king, nog voordat de verdachten zelf
stappen bij het hooggerechtshof hebben
ondernomen, komt als een klap in het
gezicht voor al diegenen die het histori
sche en onberispelijke proces dag in dag
uit met grote belangstelling hebben ge
volgd.
Phoema stelde eenstemmig vast dat een
dergelijke reis „niet oppertuun” was.
Radio-Vientiane meldde overigens dat
de coali’.ieleider Soevanna Phoema aan
het hoofa van de regering blijft. Verder
werd gemeld dat het nieuwe bestuur de
voorlopige regering van nationale een
heid die op 5 april van dit jaar gevormd
werd, zonder voorbehoud zal steunen.
De sterke mannen uit de groep der
gematigden h’ebben inmiddels Vasco
Goncalves wederom hard op de tenen
getrapt. Copcon-commandant De Carval
ho heeft de premier in een brief gevraagd
nu eindelijk af te treden. Tevens heeft
hij Concalves kortweg de toegang ont
zegd tot de legerplaatsen van de Copcon-
troepen
Sinds de aankomst van Kissinger in
Israel, afgelopen donderdag, hebben
kleine, maar goed georganiseerde, recht
se nationalistische groeperingen heftig
gedemonstreerd tegen wat zij het opge
ven van Israels onafhankelijkheid noe
men. Zaterdagavond kwam het in Tel
Aviv tot een ernstig handgemeen tussen
enkele honderden demonstranten en de
politie. In Jeruzalem wachtten intussen
andere demonstranten vergeefs op de
komst van Kissinger. Deze was echter in
het geheim naar een hotel in Tel Aviv
vervoerd, om daar aan zijn Israëlische
collega’s verslag te doen van zijn be
sprekingen met Sadat in Alexandrië.
Hoe sterk de macht van de Pathet Lao
intussen geworden was kon worden ge
concludeerd uit het verbod aan koning
Savang Vatthana het land te verlaten
om zich in Frankrijk te vestigen. Het
kabinet onder leiding van prins Soevanna
Gevangengezet zijn voorts nog Tad-
joeddin Achmed, die premier was tijdens
de bevrijdingsstrijd, voormalige minis
ters en parlementsleden. De gearresteer
den worden beschuldigd van ongeoor
loofde verrijking en van nepotisme on
der het bewind van sjeik Moedjiboer
Rachman.
Vragen komen inderdaad op naar de
mate waarin Karamanlis „verplichtin
gen” (zeer belangrijk begrip in Grieken
land) heeft aan de junta. Deze verplich
tingen kunnen van tweeërlei aard zijn:
ten eerste het bovengenoemde feit dat
hij de macht van de junta gekregen
heeft ook op langere termijn kan
men de junta zien als factor die een
centrum-linkse meerderheid zoals die
zich in 1967 aftekende, heeft omgezet in
een rechtse in 1974.
Portugal bevindt Zich dan ook nog
steeds op de rand van een staatsgreep,
zelfs al probeert de president met tijd-
rekken de gemoederen van de tegen
standers te kalmeren. Hij probeert zowel
de communistische vleugel als de anti
communisten min of meer tevreden te
stellen. Hij heeft overigens van de ge
matigden een week de tijd gekregen om
Goncalves weg te sturen. De week die
hem werd toegestaan, verstrijkt morgen.
Sommige waarnemers beweren, dat de
president met de premier zal worden
afgezet als hij dan nog steeds geen
besluit heeft genomen.
Intussen gingen de legereenheden in
het centale militaire district van Portu
gal (wa'ar Lissabon niet bij hoort' zater
dag te middernacht „op manoeuvre”. Dit
illustreert een onheilspellende staat van
paraatheid. Ook op andere plaatsen heb
ben militaire commandanten hun troe
pen geconsigneerd en in staat van ver
hoogde waakzaamheid gebracht, om ver
rassingen uit te sluiten. Zelfs al zijn van
hogerhand daartoe geen orders gegeven.
De Portugese luchtmacht moet zijn
toestellen aan de grond houden. Volgens
de commandant is deze maatregel geno
men om de bevolking niet door overvlie
gende toestellen te verontrusten in deze
spannende tijden.
Een nog niet opgelost probleem is de
nieuwe Egyptische lijn en het aantal
Egyptische troepen ten oosten van het
Suezkanaal. Maar ook hier liggen de
standpunten niet ver uiteen. De indruk
bestaat, dat deze tiende pendeldienst van
Kissinger naar het Midden-Oosten lan
ger gerekt wordt dan nodig is. De reden
hiervoor is, dat zowel Egypte, Israel
alsook Kissinger zelf erin zijn geïnteres
seerd de indruk te wekken, dat er nog
hard wordt gevochten over elk punt en
geen der partijen zo maar door de
knieën gaat. De Israëlische premier Ra
bin moet aan de Israëlische bevolking
kunnen tonen, dat de overeenkomst
meer inhoudt dan alleen een Israëlische
teruggave van de strategische passen in
de Sinaï.
Nieuwe verkiezingen voor de Algeme
ne Vergadering van de MFA echter, een
beweging waarin alle geledingen van de
strijdkrachten vertegenwoordigd zijn,
zullen, indien daarbij de democratie
wordt gehanteerd, dit orgaan, waarin de
militairen over het revolutionaire proces
beslissen, zuiveren van een overwegende
communistische invloed.
Preisent Achmed heeft nieuwe bepa
lingen afgekondigd in het kader van de
staat van beleg. Deze omvatten onder
meer de doodstraf voor een reeks mis
drijven, waaronder corruptie, wapenbe
zit, opruiing, verraad, afpersing, intimi
datie, misbruik van macht en invloed en
het geven van een verkeerde voorstel
ling van zaken.
Generaal-majoor Ziaoer Rachman is
benoemd tot stafchef van het leger van
Bangladesj in het kader van een reorga
nisatie in de leiding van de strijdkrach
ten, zo is vanmorgen door Radio-Bang-
ladesj bekendgemaakt.
ATHENE. Het proces tegen twintig
aanstichters van de staatsgreep van 21
april 1967 eindigde zaterdag met de ter
doodveroordeling van het driemanschap
Papadopoulos, Makarezos en Patakos,
die het vonnis onbewogen aanhoorden;
Makarezos met een flauwe glimlach,
overgebleven van het geanimeerde ge
sprek dat hij even tevoren nog met
Patakos had gevoerd. Acht anderen,
onder wie twee generaals, en de latere
dictator Joannides, kregen levenslang;
acht kregen straffen tussen twintig en
vier jaar, twee werden vrijgesproken.
Binnen twee uur na de uitspraak
kwam de terugslag, in de vorm van een
regeringsverklaring, waarin wordt ge
steld dat een procedure tot matiging van
de straffen waarin de grondwet voor
ziet ook zonder dat de beklaagden daar
om vragen de „completering” vormt
van het werk van de onafhankelijke
rechtspraak. Dus: gratie voor de kolo
nels, naar mag worden aangenomen. De
regering zal vandaag bijeenkomen om
zich hierover te beraden.
NEW DELHI (AFP, Reuter). Het
Indiase persbureau PTI heeft gemeld,
dat volgens Radio-Dacca de machtheb
bers sinds de staatsgreep van 15 augus
tus in de hoofstad van Bangladesj zater
dagavond 26 figuren van het voormalige
bewind hebben gevangengezet, onder wie
oud-vice-president Syed Nazroel Islam
en Mansoer Ali, voormalige premier.
Da Costa Gomes zei, dat „een objectie
ve analyse van de situatie” aantoont hoe
de Revolutionaire Raad moet worden
geherstructureerd. Ook de revolutionaire
organen van de MFA moesten worden
herzien, waarbij dan de democratische
vrijheden gerespecteerd dienden te wor
den. Inmiddels moest de regering-
Concalves, zo zei hij erbij, doorgaan met
’s lands beheer.
Ik meld u dit niet omdat ik, na 15
jaar televisiecriticus en 13 jaar colum
nist te zijn geweest, besloten heb voort
aan thrillers t? gaan schrijven, maar
omdat John Crosby zo onhandig is ge
weest te omschrijven wat een columnist
eigenlijk is. Ik citeer: „Het dagelijks
schrijven van een column is de meest
luie, meest egoïstische en meest zelf
zuchtige manier om aan de kost te
komen sinds het overvallen van post
koetsen onwettig werd verklaard. Jij
hebt het geleerd en je kan het afvuren
zonder ooit bang te hoeven zijn dat je
doelwit terugschiet”.
Terwijl gisterochtend het Israëlische
kabinet bijeenkwam om de laatste ont
wikkelingen te bespreken, riep Kissinger
de Israëlische journalisten bijeen in een
poging ook hen te overtuigen van zijn
goede wil. Of hij daarin is geslaagd, valt
nog te bezien.
Opmerkelijk was de laatste tijd de
uiterst kritische houding van de meeste
Israëlische kranten ten aanzien van Kis
singer. In zijn ontmoeting met de jour
nalisten, legde Kissinger vooral de na
druk op de rol van Amerika in het
Midden-Oosten en de Amerikaans-Israe-
lische betrekkingen. Zo benadrukte hij
de Amerikaanse economische en militai
re steun aan Israel. Bovendien, zo wist
de Jeruzalem Post te melden, hebben de
Amerikanen Israel beloofd de Palestijn
se bevrijdingsbeweging van Arafat niet
te zullen erkennen. Een Israëlische
woordvoerder heeft dit laatste niet ont
kend.
Het leger, dat het fundament vormt
voor de Beweging der Gematigden, wil
in de MFA-vergadering voortaan met
meer afgevaardigden verschijnen naar
gelang de getalsverhoudingen tussen de
onderdelen van de strijdkrachten. Met de
180 afgevaardigden die het leger voor
zich opeist, zou het de absolute meerder
heid vormen op 240 zetels tn de positie
van marine en luchtmacht, waarin de
communisten en Concalves hun sterkste
aanhang vinden, zou zeer worden aange
tast.
De regering van India heeft de ooste
lijke deelstaten opdracht gegeven, hun
grenzen met Bangladesj geheel te slui
ten. Volgens een woordvoerder is de
maatregel genomen, om een mogelijke
grootscheepse vlucht van mensen uit
Bangladesj naar India te voorkomen.
Even een vraag ertussendoor: ziet u
nog wel eens mensen die hun veilig
heidsgordels omdoen? Die fototoestellen
waarmee ze je snelheid fotograferen,
kunnen die eigenlijk ook vastleggen of
je je veiligheidsriemen hebt vastge
maakt? En mag je ook terugfotografe
ren?
Maar ook kan Karamanlis redenen
hebben tot dankbaarheid aan Papado
poulos omdat die zich gedurende het
hele proces doodstil heeft gehouden ter
wijl hij een boekje had kunnen open
doen zoals ook enkele getuigen deden
over de rol die hij tijdens het vorige
premierschap van Karamanlis (in 1955
tot 1963) in het militaire apparaat heeft
gespeeld om de centrum-linkse electora
le aanhang kunstmatig klein te houden.
Op de radio werd tijdens de machts
overname scherpe kritiek op het naburige
Thailand geleverd omdat het de „corrup
te rechtse kliek” een onderkomen ver
schaft. Bovendien zou Thailand een basis
voor het omverwerpen van de commu
nistische machthebbers in Laos op zijn
grondgebied toestaan.
„Niemand is uit één stuk hout gesne
den, zelfs de Webbs niet. Ik zei tegen
Shaw dat het mij voorkwam dat het
Webb aan vriendelijke gevoelens ont
brak. „Nee” zei Shaw toen, „daar vergis
je je toch in. Webb en ik zaten eens in
een tram in Holland biskwietjes uit een
zak te eten. Er werd een misdadiger
met boeien aan door enkele politié-
agenten de tiam binnengebracht. Alle
andere passagiers deinsden van afschuw
terug, maar Webb stond op, liep naar de
gevangene toe en gaf hem wat biskwie
tjes”. Ik herinner me dit verhaal iedere
keer als ik merk dat ik geneigd ben mij
al te kritisch op te stellen tegenover óf
Webb, óf Shaw”. Aldus Bertrand Russell.
John Crosby, zo lees ik in The Obser
ver van gisteren, is 63 jaar mens, 42 jaar
journalist en 30 jaar columnist, waarvan
eerst 13 jaar als televisiecriticus bij de
New York Herald Tribune en daarna
tien jaar als stukjesschrijver van steeds
800 woorden bij The Observer. Met dat
laatste stopt hij nu, want hij heeft
ontdekt dat hij beter thrillers kan gaan
schrijven. Vroeger las hij ze alleen,
maar na een tijdje dacht hij: „Dat kan
ik beter”, en dat bleek waar te zijn. Zijn
laatste bóek, „An affair of strangers”,
staat nummer vier op de Amerikaanse
bestsellerslijst en is voor verfilming
aangekocht.
De hoofdstad Vientiane en de konink
lijke residentie Loeang Prabang werden
bij de wapenstilst. adsovereenkomst in
1973 officieel tot geneutraliseerde steden
verklaard. De macht in deze steden werd
gedeeld door de communistische Pathet
Lao, de oude machthebbers en vertegen
woordigers van een „derde weg”. In
Loeang Prabang hadden de communisten
de macht al eerder in handen genomen.
Vientiane was het laatste bolwerk in
Laos dat niet in zijn geheel door de com
munisten werd beheerst.
Ter toelichting: de Revolutionaire
Raad was tot voor een maand het hoog
ste gezagsorgaan van de revolutie. Na de
instelling van het driemanschap Concal
ves, Da Costa Gomes en De Carvalho,
commandant van de Copcon, dat alle
politieke verantwoordelijkheid kreeg
toegeschoven, was de Revolutionaire
Raad nog slechts een adviesorgaan. Een
herstructurering van de bevoegdheden
zou kunnen wijzen op een nieuw poli
tiek aanzien. Zowel voor de Revolutio
naire Raad als voor de gematigden, die
nu officieel in hun politieke eer leken te
zijn hersteld.
Niettemin waren de communisten over
de verklaring van Da Costa Gomes bui
tengewoon opgetogen, omdat zij er een
bevestiging in zagen van hun eigen be
doelingen. Zij vonden de boodschap van
de president een belangrijke stap vooruit
De vier oppositiepartijen reageerden
snel en scherp. Centrumleider Mavros
vroeg om een speciale zitting van het
parlement na deze „inmenging zonder
precedent in het werk van de recht
spraak”. Nog sneller was socialistenlei
der Andreas Papandreoe, die nieuwe
verkiezingen eiste. Hij stelde, dat de
verklaring alleen maar twee dingen kan
betekenen, beide even ernstig: óf pre
mier Karamanlis had verplichtingen aan
de junta uit wier handen hij het
bestuur vorig jaar heeft overgenomen
óf hij heeft geen controle over de
situatie (met andere woorden: hij heeft
nog rekening te houden met de strijd
krachten). Geen van de verklaringen
van de oppositie werd door de radio-
nieuwsdienst voorgelezen.
Verwacht kan worden dat ook in de
publieke opinie een scherpe reactie zal
loskomen op het regeringsingrijpen.
Gratie op een later tijdstip, bijvoorbeeld
voor de executie, zou door het publiek,
dat het afgelopen jaar bewezen heeft
niet bloeddorstig te zijn, wel zijn aan
vaard.
Er wordt in dit land al enige tijd
gesproken over afschaffing van de dood-
oppositiepartij gehad. Oppositieleider Be
gin heeft van de regering geëist een
speciale zitting van het parlement te
houden en bovendien een referendum,
opdat, naar zijn zeggen, het volk kan
beslissen wat Israel moet doen.
Tegelijkertijd heeft Rabin ook in ei
gen kring met moeilijkheden te kampen.
Oud-minister van defensie Dajan heeft
reeds verklaard tegen de overeenkomst
te zullen stemmen. De opkomende ster
van de arbeiderspartij, Yossi Farib. heeft
de partij gevraagd deze keer geen partij
discipline toe te passen bij de stemming
in het parlement. Hoewel hij vóór de
overeenkomst is, meent hij, dat deze
keer een ieder naar zijn gewéten moet
kunnen stemmen.
Naar alle waarschijnlijkheid zal de
Israëlische Arbeiderspartij hierin niet
toestemmen. Intussen zet Kissinger
schijnbaar onverstoord zijn pendeldienst
voort. Na reeds Jeruzalem, Alexandrië.
Damascus en wederom Jeruzalem te
hebben aangedaan, zou hij vandaag voor
de tweede keer naar Alexandrië gaan,
om alsnog, wat men in Israel noemt, „de
laatste tien moeilijke percenten” tot een
goed einde te brengen.
Niet zo lang geleden verscheen „The
Oxford Book of Literary Anecdotes”,
verzameld door James Sutherland. Als
ik het boek goed heb nagevlooid, zit er
maar één anekdote in die op Nederland
betrekking heeft. Ze wordt verteld door
de filosoof Betrand Russell, over de
schrijver Sidney Webb (1859-1947):
