Kijken
benen
naar mooie
hersteld
wordt in ere
Creatie van Cornelius Rogge bij Kröller-Müller Museum
AVRO trok de
meeste kijkers
Max Snijders
over
geprogrammeerde
mens
Tournee Friends Roadshow
Chili-dag op 6 september
in Haagse Hot-theater
I
Herinneringen
Joodse
van
onderduiker
bdvumahuh
In tweede kwartaal
WAAR BEGINT EN EINDIGT DE VRIJHEID
Propaganda cultureel jongerenpaspoort
Derde jazz-weekeinde
in Tilburg
WIJ ONTVINGEN
VcêMi/Iwty
iwrtte te Mwnter.-
pofau'WW'
Israëlische auteur
Mann overleden
..7
Compositie-opdracht
voor Sas Bunge
I
DINSDAG
2
SEPTEMBER
1975
11
(Van onze kunstredactie)
plek in het bos staat een vijftal can-
vas-bouwsels opgesteld. Een fraai
gezicht, al was het maar omdat ten
ten en bos een vanzelfsprekend en
bij elkaar passend beeld opleveren.
i
i-
OTTERLOO Het beeldenpark
van het Kröller-Müller Museum op
de Hoge Veluwe heeft er een aan
winst bijgekregen in de vorm van
een tentenproject van Cornelius
Rogge. Het is niet moeilijk te vin
den, tenminste als men weet waai
de beroemde en met recht bewon
derde „Toren” van Snelson staat te
glanzen. Want op diezelfde open
EEN ENIGSZINS uit de mode
geraakt folkloristisch gebruik zal
ongetwijfeld tot grote vreugde
van de mannen weer in ere wor
den hersteld. Het zo diep inge
wortelde „kijken naar mooie be
nen” wordt het komende seizoen
weer in hoge mate bevorderd
door de elegante, hoog en slank
gehakte damesschoen. Een ten
dens die zich mijns inziens wel
licht nog eens zal voortzetten in
de roemruchte naaldhak. En
hiermee zijn we dan meteen
doorgedrongen tot de kern van
de schoenmode voor de herfst en
de winter.
K (RxJ
uilhhJ
i W
I -4/a
I
'MM-
-
By Mg
-
Hoog gehakte lakpump.
i
Tentenproject in beeldenpark
TON KORS
(ADVERTENTIE)
1
onder redactie van Bé ter Maat
I
WK
K
Cornelius Rogge bij zijn tentenproject in
het beeldenpark van het Kröller-Müller
Museum.
stiksels. Daarnevens zag ik schoenen
die hoog op de wreef doorlopen en
met een veter worden gesloten; uiter
aard weer hoog op de hak.
-gag
-
UNIEBOEK-BUSSUM
Een herinneringsalbum van foto-
flitsen van onze koninklijke familie
tijden de tweede wereldoorlog: „O-
ranje 1940-’45. Een herdruk na dertig
je ar, van het door John C. Kennis
getekende boekje in begin 1945: „O,
dat wintertje ’45
UTRECHT (ANP). Op 10 september
start de Engelse (straat)theatergroep
„Friends Roadshow” in Cuyck een toer-
nee van vijf weken door ons land om de
aandacht van jongeren van 15 tot en
met 25 jaar te vestigen op de voordeel
tjes van het cultureel jongeren paspoort-
Tot nu toe werd dit „cultuuraanbod”
voor jongeren via andere campagnes ge
presenteerd (folders, kranten, affiches
e.d.), maar ditmaal is voor de „straat-
opzet” gekozen.
teauzool, zal zich zeker willen ver
zoenen met de pumps met ranke
sleehakken. Voor onder de sportieve
rok zijn er leuke mocassins voorzien
van sleehak en fantasierijke hand-
De Friends Roadshow opereert vanuit
een oude Londense dubbeldekker uit
1949, die men in bonte kleuren heeft
overgeschilderd. De zijkant van de bus
kan worden uitgeklapt. Op deze manier
heeft men in een ogenblik „het theater”
gereed. Er wordt gebruik gemaakt van
twee podiums.
Sleehakken zullen het helemaal gaan maken. Ze zijn
er in vele variaties, onder andere met leer en crêpe.
Laarzen met een rechte schacht. Het
linker model is voorzien van een hoge
hak, het rechter van een blokhak.
Hoog oplopend tot op de wreef, gesloten met veter of
gesp, dat is één van de tendenzen in de schoenmode
voor het komende seizoen.
VOOR U DAMES EEN NOG ele
gantere stijl dan vorig seizoen: slanke
tot zeer slanke leesten en hoge tot
zeer hoge hakken. De fraaie pumps
zijn weer helemaal terug en voorts is
er een eindeloze variatie in modeillen
met bandjes op de wreef, om de
enkel, gekruist en niet te vergeten de
T-band. Heerlijk vrouwelijk, dat is
zeker! De jonge garde, tot dusverre
zo bijzonder gecharmeerd van de pla-
Rotterdam en muziek van de door de
Chileense junta vermoorde dichter-zan-
ger Victor Jara te beluisteren zijn.
boeken boekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboeken!
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboeken
boekenboeken
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boek epboe k en boe ken boe ken|
HILVERSUM. (ANP) Volgens on
derzoekingen van de NOS heeft de
AVRO met zijn tehevisieprogramma’s in
het tweede kwartaal van dit jaar met 27
percent de hoogste kijkdichtheid ge
haald. De TROS volgde met 26 percent,
daarna de NCRV met 25. De NOS zelf
haalde 19 percent, de VARA 18, de KRO
17, de VPRO 10 en de EO 6 percent.
Allereerst: wie is Cornelius Rogge?
Hij ontving zijn opleiding als beeldhou
wer aan de rijksacademie en de Rietveld
academie te Amsterdam en is momen
teel docent aan de Koninklijke Acade
mie in Den Bosch Zijn werk is te zien
geweest op' tentoonstellingen in het Ste
delijk Museum Amsterdam (1970), ter
wijl hij in 1974 een uitnodiging kreeg
van de British Arts Council om in de
Serpentine Gallery te exposeren. In Ne
derland wordt hij vertegenwoordigd
door Galerie Espace in Amsterdam en
Galerie Fenna de Vries in Rotterdam.
Bovendien bevindt zich werk van hem
in de Peter Stuyvesant-collectie en heb
ben verschillende gemeenten werk van
hem aangekocht. Momenteel is Rogge
bezig met het uitwerken van opdrachten
voor plafondplastieken in de nieuwe
Schipholvleugel en houdt hij zich bezig
DEN HAAG. - In het Haagse Hot-
theater aan de Oranje Buitensingel
wordt op zaterdag 6 september een film
en poëziedag gehouden ter gelegenheid
van het feit dat twee jaar geleden - om
precies te zijn op 11 september - in Chili
op gewelddadige en bloedige wijze een
eind werd gemaakt aan de regering van
Salvador Allende. De dag wordt georga
niseerd door het BZZToH teater.
IN DE NIET-AFLATENDE stroom
van publikaties over de Tweede We
reldoorlog is bij uitgeverij T. Wever
in Franeker het boek „Joodse Oor
logsherinneringen” verschenen. Het is
geschreven door de Friese publicist
Salomon de Jong, die zijn eigen oor
logservaringen op schrift heeft ge
steld. De Jong zag bijtijds het grote
gevaar in dat het Joodse bevolkings
deel in Nederland liep toen de bezet
ting een feit werd. Door zijn relaties
kon hij tijdig aan valse persoonsbe
wijzen komen en onmiddellijk bij de
eerste oproepen en razzia’s onderdui
ken.
ONDANKS AL HET HOGE hak-
werk zult u een stevige wandeling
niet behoeven te ontlopen. Voor deze
ontspannende vorm van trimmen zijn
er voor u fijne schoenen met een
platte leren hak dan wel modellen
voorzien van profiel- of crêpezolen.
Laarzen zijn er in diverse uitvoerin
gen zowel met rechte als aangesloten
schachten en het kan bijna niet
anders liefst met hoge hakken.
Heel wulps zijn de enkellaarsjes,
voorzien van een bontrandje en een
hoge hak; bijzonder pikant bij uw
nauwe rok met split. Vooral bij de
laarzen zien we veel suède of combi
naties van suède met leer. Op het
kleurenpalet zien we veel grijs, maar
daarnevens groen, wijnrood, verschil
lende fraaie bruintinten en zwart.
TILBURG. (ANP> Van 5 tot 8 sep
tember wordt in Tilburg voor de derde
keer een jazz-weekeinde gehouden,
waarmee tevens het theaterseizoen
wordt geopend. Het programma voorziet
in een dixie-kroegentocht met tien pleis
terplaatsen, waar jazzbandjes optreden,
een streetparade met een session op de
heuvel, een jazz-meeting in alle ruimten
van de Tilburgse Stadsschouwburg waar
zondag open-huis wordt gehouden omdat
de schouwburg 15 jaar bestaat.
De Engelse groep, die enige jaren
geleden in Londen werd opgericht, gaat
ruim 30 voorstellingen in ons land ge
ven. De laatste is op 15 oktober in Ede.
De groep „Friends Roadshow” is een
commune van 15 volwassenen en kinde
ren. De Britse overheid geeft de groep
een subsidie en de rest van het leefgeld
komt binnen via voorstellingen. Als ge
volg van een reeks buitenlandse tour
nees is in 1973 een Amerikaanse
„friends” groep ontstaan. Beide groepen
gaven al eens voorstellingen in Neder
land o.m. in het Vondelpark en het
Shaffy-Theater-
De straatvoorstellingen van de Vereni
ging Cultureel Jongeren Paspoort vinden
plaats in de nabijheid van scholen, vor
mingscentra, industrieterreinen en in de
stadscentra. In de avonduren wordt er
vaak nog een voorstelling gegeven in
een plaatselijk theater of schouwburg.
SB.
k
met de vormgeving van het metrostation
Duivendrecht.
Het tentenproject van Cornelius Rogge
is de neerslag van een ontwikkelings
gang, die in 1962 begonnen is met tafels
en vitrines en talloze variaties op die
begrippen. Wie nu dacht, dat Rogge met
zijn tenten een herkenbare verbinding
heeft willen leggen tussen vakantieple-
zier, bosachtige omgeving en mogelijk
heden tot recreatie, is toch op het ver
keerde spoor.
Cornelius Rogge: „Ik ga er zoveel
mogelijk van uit, dat ik zelf mijn eigen
publiek ben. Dus kijk ik ook naar de
dingen die ik maak zoals het publiek dat
doet. In het gebruik van onze ogen zijn
we eeuwenlang geprogrammeerd. Het
gaat er mij om, die vaste instelling te
doorbreken. Als het erop aankomt zijn
er maar weinig mensen die dat kunnen.
Kijk eens, als de wandelaars in dit
beeldenpark op mijn tentenproject stui
ten, dan beginnen ze direct te zoeken
naar een opening. Ze nemen automatisch
aan, dat een tent een ingang heeft. Dat
je er naar binnen kunt”.
„Met mijn tenten kan dat niet omdat
MAX SNIJDERS HEEFT als jour
nalist zijn ogen en oren goed de kost
gegeven in de zeer wetenschappelijk
en maatschappelijk bewogen milieus
waarin hij uit hoofde van zijn vak
verkeert. Hij spreekt in zijn boek „De
mens is de maat der dingen” dat
kortom een hoopvol pleidooi is voor
de zelfbevrijding en zelfverwerkelij
king van de mens in een samenleving
die eigenlijk in al haar facetten daar
op aanslagen pleegt over „de pro
grammering van de mens”, die alle
veronderstelde en vereiste vrijheden
tot ficties heeft gemaakt en de maat
schappij heeft gevormd tot een reus
achtige batterij computers. Max
Snijders geeft korte historische schet
sen van deze ontwikkeling en de
golven van verzet daartegen, waarbij
hij tot de conclusie komt dat tenslot
te de afzonderlijke mens de sleutel
tot een uit werkelijke vrijheden en
reële taken opgebouwde samenleving
in handen heeft. Hij somt de voor
waarden op die daartoe kunnen die
nen en analiseert de activiteiten die
daartoe kunnen bijdragen. Wat bij dit
alles echter sterk opvalt is de materia
listische inslag van zijn betoog, die
geen ruimte laat aan datgene wat de
afzonderlijke mens in eerste instantie
bij zijn zelfverwerkelijking toch no
dig zal hebben: een levensbeschouwe
lijke visie die materiële en geestelijke
waarden in hun verhouding onderling
gestabiliseerd bevestigt binnen zijn
afzonderlijke, persoonlijke denkwe
reld. Max Snijders is een materialist,
althans hij wil zich in dit boek als
zodanig herkend zien. Vandaar dat
hij uitgaat van de stelling „de mens
is een sociaal wezen”, alsof daar niet
en nooit aan getornd kan worden.
Is de mens in zijn totaliteit vol
doende omschreven met de kenschet
sing „sociaal wezen”? Men kan dat
wed beweren, maar wie de rol van de
individuele mens als factor in het
sociale samengaan bekijkt, moet eer
der tot de conclusie komen dat „de
mens een wezen is dat noodgedwon
gen in gemeenschap leeft en functio-
Salomon de Jong verhaalt hierover
sober en ingetogen, zonder elke vorm
van sensatie of zucht naar medelij
den. Wat zijn eigen ervaringen be
treft stelt hij de zaken niet slechter
voor dan ze toen waren. Dat kan ook
niet, want in wezen is De Jong als
een van de weinige Joodse overleven
den de oorlog betrekkelijk gemakke
lijk en goed doorgekomen.
Dat hij daarom „stof’ mist om het
boek ook voor mensen die de
oorlog niet hebben meegemaakt
lezenswaardig te maken is niet zo
verwonderlijk. Maar wie daar door
heen kijkt, voelt vanzelf de enorme
angst en spanning waarmee De Jong
en zijn vrouw tijdens de oorlog heb
ben moeten leven. De wetenschap dat
familie, vrienden en kennissen om
hen heen werden uitgeroeid was on
verdraaglijk. Daarom ook is voor mij
in dit boek een van de ontroerendste
passages de beschrijving van zijn
tocht pal na de bevrijding door de
Joodse buurt van Leeuwarden, waar
het oude leven was uitgestorven.
PARIJS (RTR). De Israëlische
schrijver Mende! Mann is in een zieken
huis in Parijs overleden, zo heeft zijn
familie maandag bekendgemaakt- Hij
was 59 jaar.
Hij werd geboren in Warschau. Toen
Hitler in 1939 Polen binnenviel, trok hij
naar de Sovjet-Unie waar hij zich aan
sloot bij het rode leger. Na de oorlog
vestigde hij zich in Israel en werd
Israëlisch staatsburger. Later verhuisde
hij naar Parijs waar hij de hoofdredac
teur werd van het jiddische blad „Unzer
Wort”.
Mann schreef een tiental boeken -
alle in het jiddisch - waaronder „Aan de
poorten van Moskou", „Het verlaten
dorp”, „Aan de Weichsel” en „De val
van Berlijn”. Veel van zijn boeken zijn
vertaald. Mann zal in Israel worden
begraven.
het voor mij meer is dan een kampeer-
attribuut. Het zijn zogezegd introverte
tenten. Iedere tent is een gesloten ge
heel, dat zich steeds in een andere
vormgeving openbaart. Op één van de
tenten is op de richels zand gestort Het
is de bedoeling, dat het zand er bij een
fikse regenbui afspoelt. Dat laat zijn
sporen na op het canvas en ook dat
hoort bij de uiteindelijke vormgeving”.
Op de vraag, hoe die tenten zullen
overkomen op het kijkerspubliek, waar
van Cornelius Rogge zegt ook deel uit te
maken: „Er gebeurt iets in die tenten,
daar groeit iets waar ik zelf ook geen
controle over heb. Aan dat groeiproces
binnen die tenten heb ik geen deel. Ik
zie ook alleen maar de buitenkant. Ik
voel me net zo goed buitengesloten. Ik
erken dan ook, dat een zeker gevoel van
irritatie daar het gevolg van kan zijn.
Het klinkt misschien allemaal een beetje
chaotisch, maar zo zie ik het nu een
maal”.
DEN HAAG. (ANP) Het bestuur
van de Johan Wagenaar-stichting heeft
in het kader van de viering van het
eeuwfeest van het Utrechts conservato
rium twee opdrachten verleend: Adriaan
Bonsel uit Soestdijk ontving een op
dracht voor het schrijven van een octet
voor blazers en Sas Bunge uit Amster
dam kreeg opdracht een kort werk voor
fluit en piano te schrijven.
Beide componisten, die als docent aan
het Utrechts conservatorium zijn ver
bonden, hebben hun opdracht aanvaard.
De waardering voor de program
ma’s van de verschillende omroepen liep
heel weinig uiteen. De totale kijkdicht
heid voor de televisiezenders Nederland
1 en 2 bedroeg 39 percent tussen kwart
voor zeven en kwart voor elf ’s avonds.
Volgens de afdeling kijk- en luisteron
derzoek van de NOS is deze dichtheid
normaal voor de tijd van het jaar.
Nederland 1, waarop in dit kwar
taal dé omroepen hun vaste avond had
den, haalde een kijkdichtheid van 25
percent, Nederland 2 de resterende 14
percent. De hoogste waardering in de
programma’s de categorie natuurfilms-
reisreportages. In totaal was 38 percent
van de programma’s van informatieve
aard. De NOS besteedde er 62 percent
van haar zendtijd aan, de EO volgde
met 49 percent, de KRO met 37, de
VPRO met 36, de VARA met 33, de
NCRV met 29, de TROS met 23 en de
AVRO sloot de hekken met 21 percent.
In het onderdeel drama stond de TROS
met 48 percent aan de leiding, gevolgd
door VPRO (43) en AVRO (38). Het mees
te amusement bracht de KRO, 25 per
cent.
’s Middags brengt de werkgroep Poë
zie Hardop het Neruda-programma
„Chili, metaal en hemel”, ’s Avonds
wordt de film „La tierra prometida”
(Het beloofde land) van de Chileense
cineast Miguel Littin vertoond. Vooraf
gaand aan deze film kan men de in
Parijs wonende Chileense dichter Waldo
Rojas beluisteren; zijn teksten zijn ver
taald door auteur-vertaler Riekus Was-
kowsky.
Ten slotte zal de film „Ik was, ik ben,
ik zal zijn”, over de concentratiekampen
in Chili, van Walter Heynowski, Ger
hard Scheumann en Peter Hellmich ge
draaid wonden, en zullen er een bandop
name van een optreden van Neruda
tijdens „Poetry International 1972” in
MIJNHEER KRIJGT DE klassieke
brogue in Engels grainleer aan zijn
voeten of hij zoekt zich eenzelfde
model in suède met een crêpezool.
Ook voor hem is er heel wat te
„belaarzen”, van enkellaars tot
Spaanse fantasielaars erl bij sommige
modellen wordt de pantalon in de
laars gedragen.
ENFIN, ALS U OP GOEDE voet
met de mode wilt staan, dan hoeft
dat voor u het komende seizoen geen
enkel probleem op te leveren. Ik heb
zo het idee dat velen van u weer met
extra veel genoegen de zoveel elegan
tere schoenen zullen gaan aanschaf
fen. En, vergeet daarbij niet: het
mannelijk oog wil ook wel weer eens
wat nieuws!
neert, maar daarin toch slechts een
deel van zijn persoonlijkheid kan
verwerkelijken”. Dat andere deel van
zijn persoonlijkheid, namelijk zijn
kenmerkende afkomst van en verbin
tenis met een ongekend universum,
stempelt hem eigenlijk veel duidelij
ker dan zijn sociale aard. Want in
alle samenlevingen van de menselijke
historie is het juist die ongewisse,
ongeziene goddelijkheid van de mens
die de splijtzwammen, tegenstellin
gen, vetes, explosies en vemietigings-
elementen voortbrengt Dit facet van
de menselijke persoonlijkheid blijft
helaas in het boek van Max Snijders
onbesproken, onaangeroerd. Het boek
staat of valt met de vraag, of de
schrijver de mens volledig ten tonele
heeft gevoerd. Naar mijn mening
heeft hij dat niet gedaan, of niet
gekund. Hij kent de mens wellicht
niet in de volledigheid van diens
wezen. Hij heeft daardoor het oog
merk van het menselijke bestaan op
deze wereld even beperkt gesteld als
alle sociale actiegroepen en hervor
mingsbewegingen dat plegen te doen:
de samenleving is het doel, de kwali
teit van die samenleving bepaalt het
menselijke geluk.
De menselijke persoonlijkheid ech
ter houdt méér in, houdt totaal iets
anders in dan het verlangen naar „de
samenlevingskwaliteit”. Zijn persoon
lijk geluk hangt af van andere din
gen dan van de vraag, of hij welva
rend en vrij met andere mensen soci
aal functioneert. Het is jammer dat
de schrijver te weinig filosoof is ge
bleken om voorbij te gaan aan de
traditionele kenmerken van de sociale
functie, die de menselijke rol in het
leven bepaalt, en geen pogingen heeft
ondernomen althans de volledigheid
van de menselijke persoonlijkheid
aan de orde te stellen.
Dan zou het boek wat dikker zijn
geworden, maar waarschijnlijk een
paar boeiende hoofdstukken rijker-
JOS L. LODEWIJKS
(„De mens is de maat der dingen”
is verschenen bij de Bezige Bij).
'l
n
UB
