Romantiek
en realiteit
van grote veldslagen
paniek en andere Engelse verhalen
Een moment van
li
hi<fi
I
ER)
ER)
sie
A
WW
je
ir-
Bi
to/
11J
ZATERDAG
SEPTEMBER
197 5
'Ie in
I
19
25M
LM
Ito
lij
i
m 1
6
lolland
rs
drijfs-
19.00
32
jor
JAN BLIJBOOM
ien met
citeiten.
ijn
BAUDINE BOOTLE
Een
en
-17 uur
Een Oostenrijks 30,5 cm-mortier in gevechtspositie: gebruikt
in de slag by Caporetto in 1917.
Een Amerikaans kampement in het oerwoud op Guadalcanal
in de regentijd. 1942.
aortge-
jk van
ximaal
„De Grote Veldslagen’’ door Cyril
Fa'ls. Uitgave: Amsterdam Boek.
diplo-
ng. De
eman/
ft ver-
eeftijd,
2124,—
eelsza-
319193.
oplei-
per
rstrekt
jkun-
/I.J.
ing
omen,
emeen
tegenover de vechtcapaciteiten van de
opstandige boeren, wier moreel
aanzienlijk omhoog ging toen een zekere
dr. Joseph Warren niet als bevelhebber
maar uitsluitend als soldaat aan hun
zijde wilde vechten, verloor Howe de
voorzichtigheid uit het oog. Zijn troepen
konden nauwelijks slechter zijn
uitgerust, want in hun helderrode jassen
waren de soldaten een schitterend
doelwit, hun bepakking had een geschat
gewicht van liefst 56 kilogram terwijl
hun musket ook nog eens vijf kilogram
woog. Lichte infanterie heette dat. In de
beslissende slag, toen de Engelsen
indrukwekkend in carré’s oprukten,
werden zij in het epen veld op zoveel
doeltreffende salvo’s onthaald dat ze
werden weggemaaid. Tot driemaal toe
zag Howe talloze manschappen om zich
heen het tijdelijke met het eeuwige
verwisselen.
:en en
iploma
Erva-
en be-
uiteindelijk sterker blijkt te zijn. Het
is een eenvoudig verhaaltje, maar
spannend en onderhoudend geschre
ven, en heel geschikt als ontspanning
tijdens de donkere winteravonden.
Het is al een vrij oud boek. Oor
spronkelijk in 1937 in het Duits ver
schenen is het na de Tweede Wereld
oorlog pas in het Engels vertaald en
kreeg ook toen pas een groter lezers
publiek.
The Magie Barrel (1958) in de verta
ling van L. Coutinho o.d.t. Salzman,
de huwelijksmakelaar. Vorige druk
ken waren verschenen bij Polak
Van Gennep. Het zijn dertien verha
len die vrijwel zonder uitzondering
de moeite waard zijn. Schijnbaar
moeiteloos weet hij de aandacht on
afgebroken vast te houden. Misschien
dat het getal dertien nog een beteke
nis heeft, in ieder geval gaat niet één
van de verhalen over de voorspoedi-
gen van deze aarde. De mensen
waarover hij schrijft zijn de arme,
vaak eenzame joden uit de grote stad,
vertegenwoordigers en winkeliers in
de achterbuurten, schlemielen die
zich, ook al wensen ze soms dat ze
geen jood waren, toch altijd bewust
zijn dat ze tot het uitverkoren ras
horen, al zijn ze vaak alleen uitver
koren voor de misère.
In De rekening geeft Parnessa kre
diet zodat hij tenminste één klant
heeft, maar Willy betaalt de rekening
maar niet. Als Parnessa in een dood
kist naar buiten wordt gedragen
wendt hij schuldbewust zijn hoofd af.
Maar ook aan de weduwe wordt het
geld niet betaald. Lieb in het verhaal
De lening maakt zijn vrouw Bessie
dol omdat hij zijn vriend het geld wil
lenen voor een grafsteen vöor diens
stadsjongen, een boek van Leonard
Gardner uitgegeven bij Bruna in de
vertaling van Jack Kroner. Het is een
nogal uitzichtloze roman over het
leven in de bokserswereld. Een oude
re, derderangs bokser ontmoet een
natuurtalent en probeert hem op weg
te helpen. Het is een vrij beknopte
roman, indertijd door John Huston
verfilmd. Na Eva Figes doet het alle-
-maal nogal naturalistisch aan en het
komt goed over dat het allemaal
nogal troosteloos en weinig hoopvol
is. Het is ongetwijfeld goed beschre
ven, 'maar toch maakte dat het boek
niet interessanter.
Hospitaalsoldaten verzorgen gewonden, terwijl de Federale infanterie oprukt tegen een stelling van de Zuidelijken, tijdens
de eerste belangrijke actie van de Amerikaanse Burgeroorlog. Buil Bun, 1861.
Veel minder boeiend is het boek
van Frank Waters De man die het
hert doodde, uitgegeven bij Hollandia
in Baarn in de vertaling van Iet H.
Grader. De hoofdfiguur is Martiano,
een jonge pueblo indiaan, die bij de
blanken op school is geweest en bij
zijn terugkeer in de stam noch vlees
noch vis blijkt te zijn. Hij voelt zich
pas weer volledig Indiaan als hij een
zoon heeft gekregen en het ras kan
voortbestaan met nieuwe hoop op
integratie. Vlot geschreven, 'maar ta
melijk oppervlakkig. Genoeglijke ont-
spanningsliteratuur. maar meer niet.
Het boek verscheen oorspronkelijk in
1942 en kreeg toen een literaire prijs.
De auteur heeft vele boeken over
indianen op zijn naam staan. In het
Nederlands evrscheen van zijn hand
nog Zwarte Eland spreekt.
toelichtende hoofdstukjes over de ontwikkeling van
achtereenvolgens de vestingbouw, het uniform, de
taktiek, het geschut enxie handvuurwapens. Wat
overigens niet wegneemt dat dit boekwerk'zowel
illustratief, informatief als typografisch zonder meer
imponeert.
In een breedvoerige inleiding van zijn
boek ,.De Grote Veldslagen” brengt Cyril
Falls zijn lezers al snel onder de
aandacht dat geen generaal een veldslag
kan winnen „zonder de dappere soldaten
die bereid zijn hun leven te geven”. Een
voorbeeld hiervan in de krijgskundige
historie is de slag van Bunker Hill
(1775) de verwoede strijd in de Nieuwe
Wereld tussen de Amerikaanse
kolonisten die de stad Boston vanaf'
Bunker Hill bedreigden en prompt het
Engelse garnizoen tegen zich in het
harnas joegen. Het was de tijd, dat de
Engelsen het aan de overkant van de
Atlantische Oceaan als heersers steeds
moeiiijker kregen.
Kapitein-generaal van het leger van
koning George III in Noord-Amerika en
militair gouverneur van de kolonie
Massachusetts Bay, Thomas Gage, had
jaren lang vriendelijk maar erg
onhandig geprobeerd de steeds
verbitterder wordende Amerikaanse
kolonisten te verzoenen met de
ongerijmde eisen die de koninklijke
regering in Londen, op 5000 kilometer
afstand, aan hun loyaliteit én hun beurs
stelde. Thomas Gage, die slechts een
klein leger tot zijn beschikking had en
al op zijn vingers had uitgeteld dat hij
bij een opstand onverbiddelijk het
onderspit zou delven, vroeg
versterkingen aan. Maar Londen had
Gage intussen een té slap beleid
verweren en stuurde drie nieuwe
generaals die „die meute opstandige
boeren wel even de les zouden lezen”.
Een van hen, William Howe, bleek niet
zo verstandig als men in Londen had
gedacht, waarschijnlijk uit minachting
meer op hem lijken. Het boek behan
delt de inventiviteit en de autonomie
van de bedachte personen en de rela
tie die de schrijver heeft met zijn
eigen creaties. Beard begrijpt fictieve
mensen beter dan reële. Als uitge
sproken egoïstische man vindt hij dat
vrouwen in de keuken of in bed
thuishoren en verder wil hij er geen
last van hebben. Het feit dat zijn
vrouw hem verlaten heeft, dringt pas
heel laat tot hem door en gaat hem
pas interesseren als het boek af is.
Alles wordt ervaren als een interrup-
tie in zijn werk en hij voelt zich dan
ook opgelucht als tenslotte zelfs de
nieuwsgierige werkster wegblijft. In
volledige isolatie wordt zijn boek uit
eindelijk af gemaakt. Helt boek bena
drukt het gevaar dat bestaat door
fictieve karakters opgeslokt te wor
den en door denkbeeldige mensen uit
de realiteit geduwd te worden.
Het is geen doorlopend verhaal
maar het bestaat uit brokstukken die
niet chronologisch aansluiten, afge
wisseld dpor herinneringen die ook
weer in flarden tot ons komen. Het is
geen eenvoudig boek, maar wel inte
ressant en het levert genoeg stof tot
nadenken.
De laatste twee boeken in dit lijstje
hebben hun hoofdthema gemeen en
wel de botsingen tussen de verschil
lende culturen. Ali en Nino is een
boek van Kurban Said, uitgegeven bij
De Harmonie en vertaald door Esle
Hoog. Ali is een jonge adelijke Moslim,
die eigenlijk in de woestijn thuis
hoort en zich nooit echt gelukkig
zal voelen in de westerse cultuur.
Nino is een mooie Georgische prinses
die harems haat, zich erin verstikt
voelt en de vrijheid van de westerse
gewoonten prefereert. Het is een lief
desverhaal, maar niet alleen over de
liefde voor elkaar, maar ook over de
liefde voor het vaderland, die zelfs
Een opmerkelijk boek verscheen bij
Meulenhoff en wel Een moment van
paniek van de Engelse schrijfster Eva
Figes, voor mensen die haar feminis
tisch essay Patriarchaal gedrag heb
ben gelezen geen onbekende. Hoewel
dit de eerste roman van haar hand is
die in het Nederlands vertaald is,
heeft zij al circa vijf romantitels op
haar naam staan, waaronder Winter
Journey (1967) en Days, hetgeen haar
meest recente boek is. B, zoals de
titel in het Engels luidt is, veftaald
door Dolf Koning.
Het boek is opgebouwd rond de
gedachtenwereld van de schrijver
Paul Beard en onderzoekt hoe het
persoonlijke leven van de man in
verband staat met het character B
dat hij creëert in zijn nieuwe boek
en dat hem eigenlijk ten gronde
richt. Beard werkt aan een roman
over B, een schrijver die hij ooit eens
gekend heeft en om zich volledig
hierop te kunnen concentreren is hij
het literaire leven in Londen ont
vlucht en naar zijn buitenhuis ver
trokken, waar hij merkt dat de her
inneringen hem inspireren, maar even
vaak hinderen en in de weg staan.
Naarmate het boek vordert wordt het
steeds moeiiijker voor Beard om zich
los te maken van B en gaat hij steeds
Het lijdt geen twijfel of de Engelse militaire
historicus Cyril Falls (voormalig hoogleraar in de
oorlogsgeschiedenis aan de universiteit van Oxford)
heeft zich door heel wat hoofdbrekens moeten
heenworstelen voordat zijn grote ideaal het te boek
stellen van de grootste veldslagen die de wereld
vanaf de zeventiende eeuw hebben geteisterd
realiteit was geworden. Het moet jaren van
intensief speuren naar feitelijkheden tot in de kleinste
details en naar bruikbaar en verantwoord
illustratiemateriaal hebben gekost, zelfs in aanmerking
genomen dat talrijke deskundigen een of meer
veldslagen en wat al niet rfieer voor hun rekening
hebben genomen. Het resultaat van aller krachts
inspanning: een 304 bladzijden tellend boek waaraan
duidelijk kosten noch moeite zijn gespaard om de
geïnteresseerde lezer binnen te leiden in de wereld van
de krijgskunde. Een wereld die door steeds meer uit
vindingen evolueert op de lange weg met slechts één
Een RE-8 tweedekker, gereed om op te stijgen voor een nachtelijke vlucht, in
1917. Eén van de machtigste wapens die militaire bevelhebbers in deze eeuw in
handen hebben gekregen.
Eenzaam zijn ook de
Fat City, Een moordstad
u bel-
Eveneens bij Meulenhoff verscheen
een nieuwe uitgave van Malamud’s
doel voor ogen: een zo effectief mogelijke vernietiging
van de tegenpartij. Een streven dat sinds de uitvinding
van de atoombom het absolute toppunt lijkt te hebben
bereikt.
Aan dit onvoorstelbaar verwoestende wapen is
Cyril Falls in zijn boek „De Grote Veldslagen” niet toe
gekomen. Vermoedelijk omdat hij deze desastreuze
factor in zijn lange rij van krijgskundige attributen
té schrille dissonant vindt die in zijn opzet
beschrijvingen van zeven en twintig markante
veldslagen vanaf 1643 (de slag van Rocroi) tot en met
1944 (het Duitse Ardennenoffensief) niet thuis
hoort. Dat blijkt ook uit zijn „toegift” van vijf
gestorven vrouw, dat ze zelf veel te
hard 'nodig hebben. Gruber, in Rouw
beklag, denkt dat de stervende man
aan zijn voeten om hem rouwt, waar
de man in werkelijkheid de zonden
uit zijn eigen verleden betreurt. Ook
Fidelman uit de bundel Pictures of
Fidelman komt al in een verhaal
voor, De laatste der Mohicanen. In
het titelverhaal wordt de godsdienst-
student verliefd op de dochter van de
makelaar, maai' vraagt zich wel af
als hij haar eenmaal ontmoet heeft,
of het nu wel of niet door de vader
bekokstoofd is. De student wil gelo
ven in het sprookje en wordt eerst
verliefd op haar foto, maar voor de
makelaar is de liefde slechts een
handelsobject, een zakelijke transac
tie. Het zijn fantasierijke en vaak
geestige verhalen. Deze bundel is toch
wel aanzienlijk beter dan de latere
hierboven al genoemde Pictures of
Fidelman. Malamud behoort evenals
b.v. Saul Bellow, Philip Roth en
Isaac Bashevis Singer tot de groep
Joods-Amerikaanse schrijvers, maar
neemt, evenals deze mensen, een ge
heel eigen plaats in en laat zich niet
vergelijken met een van deze schrij
vers.
mensen in
van een
Niettemin moesten de Amerikanen
tenslotte het onderspit delven, ai was er
geschiedkundig toch sprake van een
Bngeise nederlaag. De revolutionairen
oemeuden namelijk hun dreiging op
Boston, met als resultaat dat de
cmgeisan een jaar later de stad opgaven,
Koers zetten naar Halifax en nooit meer
in Boston lerugkeerden. Als ooit de
waarde van het soldaat-zijn moest
worden aangetoond, dat was de slag
BunKer Hill daar een sprekend
voorbeeld van.
Dat een veldslag ook niet zonder
desKundige leiding kan worden
gewonnen bewees weer de strijd om
Kocroi (j o43). Hier was bodewijk van
oouroon nertog van Engmen en neet
van noucwijK A.1V de grote man. Deze
geooreu Krijgsman, uie later ais de prins
van Donut m ue gescmeaenisoueKen als
onweerstaanbaar zou worden
aigescnnaera, telde precies 21 jaren toen
nij voor nel eerst in zijn leven het
commando ging voeren over Franse
troepen die slag moesten leveren met de
„onoverwinnelijke Spaanse infanterie”.
Het was de laatste fase van de
Dertigjarige Oorlog. Spanje en het
Dunse Kijk verkeerden min of meer in
een „winning mood”.
Op iz mei io4j zat ue hertog van
Bngmen in nocroi voiKomen omsingeld
en moest mj Krijgsraad nouden of net
weiiucnt met verstandiger zou zijn ue z
verdediging ouder ueKKing van een
Kieme inouiéuè eenneio terug te laten
treKKea. iva veei beraad weid oesioten
toen aiag te leveren, aangezien, aldus
Enghien, „het ging om het redden van
Frankrijk”. De eerste ernstige
schermutselingen braken los, waaruit
over en weer veel tirailleurs het leven
lieten. Totdat een gedeserteerde
Fransman tuf die Spaanse gelederen
Enghien wanrdevollle inlichtingen
verschafte. t)e volkomen onervaren,
eigenlijk veel te jeugdige commandant
leverde nu. de bewijzen, waarom
Richeüeu in hem een stategisch
wonderkind had ontdekt. Onmiddellijk
stak Enghien zich in een kuras, zette
een grote hoed met reusachtige witte
pluimen op om herkenbaar te zijn en
leidde de Franse opmars in. Mede dank
zij de waardevolle inlichtingen van de
deserteur leek alles te lukken. Totdat
uitputting hem parten dreigde te spelen.
Een van de aanvallen liep volledig stuk
en met de moed der wanhoop begon
Enghien aan een derde doorbraakpoging.
Die lukte, omdat de Spanjaarden al hun
kogels hadden verschoten. Uit
dankbaarheid dat zij, als
krijgsgevangenen, niet werden
afgemaakt verwierf de jonge
commandant zich onsterfelijke roem in
heel Spanje. En dat alles na slechts
drie uurtjes slaap vóórdat de beslissende
klappen werden uitgedeeld.
Interessant, soms vermakelijk om te
lezen hoc men vroeger elkaar het leven
op de slagvelden zuur maakte.
Krijgskundig gezien wel wat
romantiuscher dan heden ien dage.
Hoewel het uiteindelijke doel
vernietiging van mensenlevens gelijk
is gebleven.
een
om
-J
'M i
wwu
■.tó'
K- I
2 tb
MR ‘r
““ga ffitea
-'ll! I 1'4 -
