Zure reacties op
drie en een half
jaar „Stratemaker
Kafka’s prullenbak
door Max Brod
ook geledigd
op-zee-show”
„HUWELIJKSVOORBEREIDINGEN OP HET LAND"
1
door Peter Huysman
Nederlanders
toch niet
Preuts
zo'n
Volle laag
tolerant volkje?
Fascistoïde
W 1
ZATERDAG
6 SEPTEMBER
1 97 5
23
slissing van het genie kan dus geenszins geniaal zijn
geweest. Ergo negeer ik deze beslissing en breng alle
werken van zijn hand aan het daglicht, tot het briefje
aan Tante Truus aan toe.
ALSOF FRANZ KAFKA nog niet genoeg te stellen
had met de duistere machten van het noodlot, werd
hem ook nog eens een goed vriend Max Brod op het
dak gestuurd. Klaar ben je er mee! Stel, je bent een
genie en in je genialiteit bepaal je dat je nagelaten
werken na je dood verbrand moeten worden. Dan ech
ter blijk je een vriend te hebben die je genialiteit als
één der eersten onderkent en loop je een goede kans
dat de vriend je testamentaire beslissing negeert. Hij
denkt en niet eens ten onrechte de werken van
het genie behoren tot het publiek domein, deze be-
■fTl
j| s
Mg
h
l
4
Frans Boelen
MAX BROD
Joost Prinsen, Wieteke van Dort en Aart Staartjes laten de gang van zaken zien bij een roofoverval.
LOUIS FERRON
onschuldige kinderen hebben gemunt,
dat de show een puur pornoprogramma
met een flinke dosis propaganda voor
vrije sex voor 12-jarigen is en dat het
programma vol zit met verderfelijke
indoctrinatie en subversieve activiteiten.
Een Amsterdamse dame vindt vooral de
manier waarop de onderwerpen in de
Stratemaker-op-zee-show aan de orde
worden gesteld „afschuwelijk”. Ze
schrijft: „Jullie weten waarschijnlijk
niet hoe mooi een mensenlichaam in
mekaar zit. Het is toch afgrijselijk dat
er gezegd wordt: moet je m’n plassertje
zien?”. Een Haagse meneer verklaart dat
het in de show alleen maar gaat óm
achterbuurttaal, platte lol, ordinaire
woorden. Aart Staartjes noemt hij een
„aardige man met een oervervelend
uiterlijk. Het ene moment doet hij dit,
het andere moment staat hij te zemelen
in een godsdienstig programma”.
Nu lijkt het wel of de uitgever, Queri-
do, de melkkoe tot op het bot wenst uit
te melken en dat vind ik een nogal weer
zinwekkende handelwijze. Gelukkig kan
Kafka er tegen. Ik echter niet. Want
dacht u dat ik in staat ben een boek ge-
Frans Kafka met Felice Bauer, kort na hun tweede verloving
in 1917.
programma nou ophouden?”, tot „Wij
protesteren: wij willen meer
Stratemakersshows!!!”. Een over-
geestdriftige briefschrijver galmt: „Weg
met de hypocrieten! We staan achter
Staartjes! Kloos en Wigbold slaan toch
ook op de reten van hun vrouwen!”
Anton, een 9-jarig jongetje uit Breda,
smeekt: „Aart, wat ben je aardig. Ga
alsjeblieft zo door!”. Frans Boelen zegt:
„We zijn nu gestopt met de Stratemaker-
show. Maar de mogelijkheid is aanwezig
dat we in 1976 ermee doorgaan. We
moeten dan wel bekijken of de formule
tegen die tijd nog haalbaar is. Anders
fnoeten we het in een ander jasje
steken. Maar De Straat is nog niet
definitief weg”.
De volle laag van de meeste
briefschrijvers is meer nog dan voor
Wieteke van Dort en Joost „Erie
Engerd” Prinsen bestemd voor Aart
Staartjes. Voor deze kijkers is het
blijkbaar niet te verwerken dat deze
acteur, die voor het IKOR uit de Bijbel
voorleest, het lef heeft ook aan een
programma als de Stratemaker-op-zee-
show mee te doen. Een mevrouw uit
Heemskerk noemt Staartjes „een vuile
schoft”, die zij „een spoedige dood”
toewenst.
Een bejaarde uit Rotterdam kwalificeert
mee. Ze zijn er niet aan toe. U kent het
spreekwoord: vroeg rijp, vroeg rot”.
Een moeder van twee kinderen uit
Bocholt noemt het optreden van de
getalenteerde Wieteke van Dort
„kattegejammer”. „Een prulprogramma,
laat onze kinderen met rust”, roept zij
uit. Iemand uit Someren heeft het in
zijn brief over Aart Staartjes en zijn
trawanten. Ik wens zijn adres en
telefoonnummer!!”. Een propagandist
van „onze mooie arbeidersomroep” kan
het niet verkroppen dat bij het begin
van elke uitzending iets gebeurt dat
„niet gepast is als de Deftige Dame even
opstaat”. De Stratemaker-op-zee-show
vervult een 25-jarige moeder met
afschuw. „Is de wereld dan toch verrot?
Wat u doet, is vulgair. Probeer de
kinderen liever te leren dat liefde iets
moois is en niet iets vunzigs en vuils”.
ordinair en intolerant. Van volwassenen,
maar vooral van kinderen, zijn talloze
enthousiaste brieven in de loop van de
jaren ontvangen. Ook vanuit het
onderwijs. Een zekere Toon Joosen uit
Chaam zou voor de show „Een eiland
in de oeverloze bochtoceaan van tv-
programma’s” zelfs wel lid van de
VARA willen worden. Een meneer uit
Rozenburg schrijft: „Ik geef u hierbij in
ernstige overweging een programma als
de Stratemaker-show, dat zijn weerga
op het gebied van’ educatie voor
volwassenen niet kent, tot in der
eeuwigheid te continueren”.
De andere positieve reacties variëren
van: „Whaft a shame dat de show stopt!”,
via „Waarom moet het allerleukste
Wat het laten van een windje of het
uitspreken van het woordje „piemel” al
niet bij een tv-kijkende natie losmaakt.
Bijvoorbeeld deze hartekreet van een
mevrouw uit Heiloo: „Als u zo doorgaat,
moet de overheid ingrijpen”. Een nette
reactie eigenlijk. Er zijn ook minder
nette brieven, zoals die waarin staat dat
„de meeste rotzooi bij de VARA zit”, dat
Aart Staartjes en z’n medewerkers
moeten worden gecastreerd opdat zij
voortaan kleuters niet meer over sex
zullen lastigvallen, dat Staartjes met een
molensteen om zijn hals het water in
moet, dat de Stratemaker-op-zee-show
een programma vol schuttingtaal en
obscene gebaren is, dat de drie acteurs
geraffineerde, geobsedeerde erotische
genotszoekers zijn, die het op
gezagsondermijning lijkt. In geen van de
programma’s is een onvertogen woord
gebruikt. Plassertje en piemeltje alleen,
begrippen die miljoenen kinderen heel
gewoon vinden”.
„Verder was het een heel tedere
uitzending met heel mooie liedjes over
ontluikende erotiek, die heel
verantwoord naar voren werden
gebracht. Des te onthullender dat zoveel
mensen zo hypocriet blijken en drie heel
aardige, goede acteurs op straat lastig
gevallen worden. Onvoorstelbaar
eigenlijk aldus Frans Boelen.
Overigens zijn de bij de VARA
binnengekomen reacties op de
Stratemaker-show niet alleen maar
onhebbelijk, gefrustreerd, chagrijnig,
Dit klinkt sarcastischer dan bedoeld.
Het is uiteraard van het grootste belang
dat van een figuur als Kafka alles ge
publiceerd wordt wat maar te achterha
len valt, al is het dan tegen de uitdruk
kelijke wens van de schrijver in. Maar,
en hierin behoort men de schrijver te
respecteren en de lezer te ontzien, niet
alles wat hij geschreven heeft blijkt voor
publikatie in ruime zin geschikt. De on
derhavige bundeling van aphorismen.
schetsen, overwegingen, dagboeknotities,
aanlopen en fragmenten, is ongetwijfeld
heel interessant voor de professionele
Kafka-zifter. Deze vergaarbak had dan
ook voor hem, en hem alleen uitgestort
behoren te worden; d.w.z. in een weten
schappelijke editie, voorzien van alle in-
en uitgangen die daarbij komen kijken.
Een andere mogelijkheid zou desnoods
zijn geweest een scherpe selectie te ma
ken en wel zodanig dat daarin de lijnen
naar het voltooide werk zichtbaar wer
den gemaakt. Dan heeft de leek er ten
minste iets aan.
heel uit te lezen dat vol staat met mede
delingen als „3 november. Weg naar
Oberklee. ’s Avonds in de kamer aan
Ottla en T. schrijven”, en „7 november.
(Vroeg naar bed na een avond gezellig
kletsen”)? Nee, dat ben ik niet. Pas als de
tekst meer dan een pagina beslaat en de
mededelingen of observaties spannend
genoeg worden, begin ik geboeid te raken.
Maar dan is het fragment al weer afge
lopen. Hoogst vermoeiend is dat.
Wat zich nog enigszins laat lezen is het
titelverhaal, dat heeft nog enige omvang
en riekt niet al te zeer naar het labo
ratorium. En nu ik toch positief bezig
ben: hoe fragmentarisch dit boek ook is,
men krijgt er toch enig idee door van de
huiveringwekkende kosmos die Kafka
geschapen heeft; een kosmos die trilt van
schuld, onafwendbaarheid en de daar
mee gepaard gaande masochistische fas
cinatie. Zelfs ziet men af en toe flarden
opdoemen van Josef K. Gregor Samsa
en Het slot, terwijl men ook hier en daar
Meyrink en zijn Golem ziet rondwaren.
Een Kafka-freak zal het allemaal wel
interessant vinden, een ander zal zich
eerder ergeren aan de dikwijls duistere
vertaling en daarin de bevestiging zien
van zijn vooroordeel dat Kafka een duis
ter auteur is.
Dit nu was het geval met Kafka en
zijn testamentair executeur Max Brod. En
het valt inderdaad niet te ontkennen dat
Brod een uiterst belangrijke bijdrage
heeft geleverd aan het zichtbaar maken
van de literaire figuur Kafka. Brod dankt
er zelfs grotendeels zijn eigen faam aan
Niet zo erg, want er zijn onbenulliger re
denen denkbaar waaraan men zijn roem
te danken kan hebben.
In deze dynamische tijd blijft echter
niets ongestraft. Max Brods bemoeienis
sen hielpen een ware Kafka-industrie op
gang en dat zal niemand verbazen die de
consumptiebevorderende attitudes van het
hedendaags koopmanschap een slecht
hart toe draagt. Dat men in de Oost-
Europese landen en met name in Kafka’s
„thuisland” Tsjechoslowakije alle moeite
doet deze industrie te onderdrukken, laat
zich met bovenstaande verzuchting ech
ter geenszins goedpraten, al hebben de
daar de lakens uitdelende obscurantisten
hun alleszins doorzichtige redenen de lec
tuur van Kafka aan hun aanhangers te
onthouden.
Het laatste produkt van de Kafka-in
dustrie is het tamelijk lijvige Huwelijks
voorbereidingen op het land zijnde de
264 dichtbedrukte pagina’s tellende prul
lenbak van Franz Kafka, voor de arge
loze lezer leeggeschud door Max Brod.
Staartjes’ optreden met „schunnig, en dat
is nog een te mooi woord”. Het zit deze
man vooral dwars dat hij ’s zondags
„met een effen gezicht een bijbels
verhaal voorleest”. „Wie is die genieperd
op de achtergrond met z’n fluwelen
stem, die die kleintjes tot op het bot zit
uit te horen?”, vraagt een mevrouw uit
Den Haag. „Schande, schande, schande,
namens vele flatbewoners”, roept een
Rijswijkse heer uit.
„Een gefrustreerd, onvolwassen,
afgestompt mens, nog in de leeftijdsfase
van het kleine jongetje, dat vieze
woordjes zegt, stiekeme seksuele
spelletjes doet, door sleutelgaten loert,
leugenachtig is”, aldus een Schrijven van
een heer uit waarschijnlijk Laren
aan De Heer Aart Staartjes, zo’n
jongetje waar je je kinderen van
weghoudt en dus ook de knop van het
VARA-tv-jeugdprogramma voor afzet”.
Zelfs een kind kan het blijkens een kort
briefje niet verkroppen dat Aart ook
wel eens bij het IKOR te horen is:
„Waarom vertelt u eerst over God en
waarom gaat u daarna vloeken?”.
Tenslotte deze meneer uit Den Bosch:
„Jullie willen de werkende stand helpen.
Maar jullie helpen de kinderen naar de
duivel. Het zijn nazi-streken om kleine
kinderen te vragen wat sex is. Zij
moeten jullie, de nazi rot vuile smerige,
met zweep eruit ranselen. Dat zijn de
ergste rolt nazi-strekén die zei in
moffenland aanhalen. En alle anderen
partijen kennen voor mij part
kapotvallen”.
Frans Boelen (38 jaar), regisseur van de
Stratemaker-op-zee-show, die vorig jaar
lang kandidaat voor de Nipkow-schijf
heeft gestaan, vertelt dat het team van
medewerkers al na de eerste uitzending
ontdekte dat het een controversieel
programma zou zijn. „Toen al viel er in
de reacties een tendens te onderscheiden
van „wel leuk, maar moet dat nou”.
Maar we zijn bewust niets uit de weg
gegaan. De opzet was een goed
kinderprogramma te maken, voor de
kinderen zelf, uitgaande van wat
kinderen bezighoudt en in een
terminologie die kinderen hanteren.
Kinderen spreken niet over „ik moet
wateren” als ze een plasje moeten doen.
De teksten zijn steeds gebaseerd op het
taalgebruik van de kinderen zelf”.
Het is ook voor Frans Boelen duidelijk
dat het programma over „sex” iedere
aflevering had een thema de meeste
reacties heeft los-gemaakt. „Onze
bedoeling was om door zo’n programma
de kinderen met hun ouders in dialoog
te brengen. Maar in plaats daarvan
kregen we brieven en telefoontjes,
waarin de acteurs met allerlei lelijks
werden bedreigd. Gezinnen en scholen
verboden hun kinderen naar de
Stratemaker-show te kijken. Alsof het
om een goor fascistoïde programma ging.
Aart is opgebeld met: we stampen je de
grond in”.
„Vooral ten aanzien van seksualiteit is
de mentaliteit van een grote groep
mensen kennelijk niet te veranderen. En
het blijkt dan dat deze kijkers niet eens
zo zeer over een blote meid vallen, maar
vooral niets in de huiskamer of het
schoollokaal willen horen dat op
Een mevrouw uit Best reageert met: „U
heeft heus geen preutse moeder voor u
die schrijft. Heb drie hele vlotte
schoondochters. En vijf vlotte dochters.
U praat over piemeltje en plassertje. U
kunt een brief van hogerhand
verwachten. Een meisje wordt gevraagd
of ze er al behoefte aan heeft. Mijn
kleindochters van negen en tien zien dit.
U moest uw mond spoelen”.
Een mevrouw uit Leidschendam: „Lieve
onschuldige kinderen krijgen al deze
problemen opgedrongen. De wereld
verzinkt nog dieper naar de afgrond. De
christelijke wereld bezit nog enige
moraal. Er is geen zelfrespect meer. Het
bravogeroep van de Deftige Dame van
„de kinderen komen uit de buik van je
moeder” komt niet te pas. Wat is er
mooier dan onschuldige kinderogen,
waarvan Pierre Kartner zo’n mooi lied
heeft gemaakt?!”
Een meneer uit Heiloo acht de
Stratemaker-op-zee-show een
programma vol „geestelijke
verontreiniging, een walgelijke
vertoning”. Hij vraagt de VARA-leiding:
„Waarom laat u gefrustreerde lieden
gemene vragen stellen aan onschuldige
kinderen? De stakkers zitten er maar
aflevering over „misdaad” - uitgezonden. De Straat, de Deftige Dame en
Eric Engerd zijn na drie en een half jaar voorlopig uitgepraat. Voor hen
ligt een afscheidscadeau in de vorm van een stapel giftige scheldbrieven,
die de berg „schriftelijke reacties” naar aanleiding van het toenmalige
„Zo is het toevallig ook nog 'ns een keer” overtreft.
Nederlanders: een barmhartig, vredelievend, tolerant volkje? De
medewerkers van de Stratemaker-Op-Zee-Show weten beter. Vorige week
heeft de VARA de laatste herhaling van het kinderprogramma de
