DE VIJFHONDERDSTE REDDING VAN DE SAR
Helikopter-afdaling werkt als
sociale dienst’ van luchtmacht
n
N
f
s
x
U
’X
1
Twee emmertjes water halen, een pink overvlieg
en,
door Hans Rombouts
Watermonsters
1
Veilig gevoel
Handige jongens
Windkracht 11
n
Slaappillen
redden van zeelui en patiënten
«^:SHfenh
Foto’s Poppe de Boer.
minuten! of Qranje-oord in Harlingen
(vliegtijd 12 minuten) De mensen van
Vlieland ga; n liever naar Harlingen in
velband met de boot». rik inding voor
ziekenhuisbezoek. Bij de ziekenhuizen
zijn speciale landingsstnps vooi de
helikopters gemaakt. De laatste tijd
heeft men nogal wat a.s. moeders als
nood-passagiers. Daarover worden
natuurlijk nogal wat giappcn gemaakt
bij de SAR.
In ieder geval hoeven de monteurs-
redders bij het overbrengen van zo’n
moeder niet het speciale knal-oranje-
plonspak aan, dat ze dragen als ze
iemand uit de koude zee moeten
oppikken. Dat pak absorbeert het water,
dat zich dan kan a.' nptssen aan de
lichaamstemperatuur. De vliegers
hebben een waterdicl op maat
gemaakt rubber pak aan onder hun
overal.
De vier SAR-helikopters met de
Flintstone-namen Fred, Wilma, Barney en
Pebble (Betty is na een goed afgelopen
crash van het toneel verdwenen)
hebben - in tegenstelling tot de normale
luchtmachttoestellen - een lier, die 175
kg kan trekken. Dat betekent bij een
redding, dat er niet twee natte kerels
tegelijk aan de kabel kunnen hangen.
Als het slachtoffer niet bij machte is om
De uitrusting van de helikopterbe-
manning hangt direct voor het grijpen.
Klaar voor actie. De Wilms staat
gereed op het platform var. Soest er eer
Evenals op Terschelling staat in Soe -
terberg altijd een toestel van de SAP
paraat.
Een vlieger wordt bij een oefening uit
zee o 'gepikt.
Sergeant-majoor vlieger Herman van
Bolden (links) met de boordmonteurs-
redders sergeant I Dick Schuller (in het
zg. plonspak) en zijn collega sergeant-
majoor Wim Horsmeier.
r.
3
■«Ff ’t r 1-
De SAR heeft het drukker met zijn
andere taken (het uitvoeren van
fotovluchten behoort ook tot de officiële
I bezigheden), die er in de loop van de
I zestien jaar dat de eenheid nu bestaat
I lijn bijgekomen. Je zou de SAR op dat
gebied bijna de sociale afdeling van de
luchtmacht kunnen noemen. Of het nu
gaat om het in veiligheid brengen van
een zeehondje of een zeeman dan wel
om het overvliegen van een kapper naar
Vlieland, of het plaatsen van een
ooievaarsnest op een kerktoren, men
draait er wel de rotor maar niet de
hand voor om.
Sergeant-majoor-vlieger Herman van
Bolden: „Het is echt niet allemaal zo
spectaculair natuurlijk. Ik had laatst een
jongen op Terschelling, wiens pink er af
was. De dokter verzekerde me, dat, als
er binnen een half uur in een ziekenhuis
iets aan gedaan kon worden, de kans
bestond, dat de jongen zijn pink zou
kunnen behouden. Dan kun je niet gaan
opbellen om te vragen of het wel goed
is, dat je aan de slag gaat. Dan handel
je onmiddellijk. Als je dan zo’n jongen
zijn vinger teruggeeft voor zijn leven,
dan is dat toch mooi meegenomen. Dan
heb je wel voldoening van je werk”.
Allemaal even leuk zijn de ervaringen
natuurlijk ook weer niet. Van Bolden:
„Ik kreeg laatst het verzoek om te
helpen speuren naar een drenkeling, een
badgast, die vermist was De boot was al
een half uur aan het zoeken, maar kon
hem niet vinden. Met de heli hadden we
hem zo in de peiling. Hij hing met zijn
hoofd omlaag. Het was te laat. Dat doet
je wel wat”.
Toen er door Volksgezondheid
watermonsters genomen moesten
worden in do Waddenzee werd de SAR
ingeschakeld. "Van Eolden: „Dat was een
kwestie Van emmertjes water halen. We
lieten aan de iijn emmers zakken en,
hop, we hadden de monsters aan boord.
Het ging om het lesten van het water
langs de badstranden.”
TNO en TH Delft maken graag gebruik
van d- diensten van de SAR (in
samen werking met de NASA is er een
project aan de gang om stereofoto’s van
de beweging van de golven te maken).
Onlangs vloog een helikopter met een
staatssecretaris en een omroep-TV-
equipe over het gebied, waar
landschapsparken geprojecteerd zijn. De
SAR werd ingeschakeld voor het
verkeersobject Oudenrijn. Indertijd
haalde een helikopterbemanning
oorknopjes voor Godfried Bomans op,
die op Rottumerplaat bivakkeerde en
een week daarna pikte men op verzoek
van Jan Wolkers op dat zelfde eiland
een jonge zeehond op (voor jonge
zeehonden heeft men een vast adres bij
een familie in Pieterburen, die de
beesten opfokt en weer uitzet).
Het plaatsen van ooievaarsnesten zou je
een specialiteit van de SAR-redders
kunnen noemen. In Oudkarspel
bijvoorbeeld weten ze daar alles van.
Weer een heel andere speciale service is
het overvliegen van nieren voor een
transplantatie. Zo heeft men vluchten
voor dat doel gemaakt van Gent naar
Leiden of Nijmegen. Buitenlandse
filmploegen zijn ook nogal eens te gast
van de SAR. Commandant Schols: „We
beschouwen dat gewoon als goodwill
missies voor ons land. Ze nemen fraaie
shots van ons land en draaien die - noem
maar eens wat - in Amerika. Dat trekt
de toestellen is 180 km per uur. Ze gaan
niet voor een zuchtje wind opzij. Of om
het met hun eigen woorden te vertalen:
„ze maken het daar waar in hun toko”.
De basis voor a, die vele uiteenlopende
acties is de perfecte samenwerking en
teamgeest. De mensen van de SAR
beschouwen hun eenheid als een soort
bedrijfje, waar ze samen
verantwoordelijk voor zijn. Ze kennen
elkaar door en door en zijn ook bereid
om voor elkaar in te springen. Zo zette
vorig jaar een van de bemanningsleden
zijn caravan op Terschelling. Hij kon
daardoor diensten in vakantietijd voor
anderen gemakkelijker -overnemen. De
SAR heeft op zijn beurt weer alle
waardering voor de collega’s van de
vliegbasis Leeuwarden, die in het
weekeinde, als de SAR niet stand-by is
(omdat er in de weekends niet door de
luchtmacht geoefend wordt bij» de
eilanden) klaar staat om de „sociale”
taken van de SAR waar te nemen.
Naast de officiële pijlers van de SAR
(redding ven vliegers en luchtfotografie)
heeft di': luChtmachtonderdeel een
enorm scala van bezigheden. We hebben
de gewonden- of hospitaaltransporten al
genoemd Dan is er het redden van
Die monteurs-redders zijn handige
jongens. Dat moet ook wel. omdat ze
onder alle omstandigheden hun hersens
en handen moeten kunnen gebruiken. Ze
krijgen dan ook een speciale opleiding
en mogen tenslotte een wing op hun
uniform dragen. Geen enkele monteur in
de luchtmacht mag dat, de „redders”
alleen wel. Ze zijn ook officieel lid van
de viiegtuigbemanning, hetgeen dan
weer bepaalde financiële en sociale
voordelen heeft. Kapitein Schols: „Het
zijn allemaal jongens, die je om een
boodschap kuni. sturen. Het zijn
allemaal prima neuzen”.
Monteur-helper adjudant Toon van Os.
die eens een paniek moest bedwingen bij
een scheepsramp, en, omlaag gekomen,
op bet dek de bemanning in twee
groepen moest indelen, zodat een
doeltreffende reddingsactie kon worden
uitgevoerd samen met de Marine
Luchtvaartdienst, die de grote acties
vanuit Valkenburg coördineert, die
monteur Van Os zegt: „De selectie is
streng. Je moet so wie so een goede
monteur zijn; je moet uitstekend kunnen
reddend zwemmen je moet een halve
dokter zijn en meer dan een normale
EHBO-kennis hebben. Wij mogen dan
ook morfine inspuiten als dat nodig is.
Natuurlijk hebben we allerlei materiaal
bij ons als beademingsapparatuur. Het is
dankbaar werk, al valt het niet mee om
in de winter wat in het ijskoude water
te zitten pionieren”.
ii.i.r’im:..''
weer mensen naar ons land”. Bij de
Grand Prix in Zandvoort staat de SAR
ter plaatse klaar met een toestel.
Alle activiteiten vallen onder de noemer
oefeningen. De bemanningen blijven op
die manier paraat. Een bijzonder
plezierige „bijkomstigheid” van dat alles
is. dat men bijzonder gemotiveerd kan
werken en veel contact heeft met de
burgerij. „Ons werk geeft volop
voldoening aan iedereen”. Vandaar dan
ook dat er een gedrang is om bij de SAR
te komen. Maar de mensen die er
werken willen niet weg.
Of het feest van de vijfhonderdste
reddingsactie (dus een activiteit om een
mens te helpen; de andere zaken vallen
er buiten) een fikse zaak zou worden
hing nog van de aard en afloop van die
jubileumvlucht af. Ondertussen is de
vijfhonderdste een feit geworden. Een
vakantieganger met een hartinfarct werd
heelhuids van Terschelling naar het
ziekenhuis in Leeuwarden gebracht.
Dat was dus weer een dankbare klus.
Vandaar dat de vlag nu feestelijk
uitgestoken kan worden. De eilanders
doen er aan mee. want de SAR is een
onderdeel van hun gemeenschap
geworden.
Eigenlijk detoneert de piepkleine kantine van de SAR op de vliegbasis
Soesterberg. Aan de wand hangen scheepsreddingsboeien, zoals van het
Russische Archangel of de Noorse Mulus. Je zou eerder denken in een
Marine-etablissement te zijn. Maar de uniformen zijn blauw en de overalls
qrijs. Kapitein J. Schols, de commandant van de SAR, is trots op zijn
afdeling, op zijn mannen. „Het zijn allemaal ervaren neuzen, die hier zitten.
Je draagt hier wellicht meer persoonlijke verantwoordelijkheid dan waar
ook. Er kunnen direct levens van afhangen, van je oordeel, van je
beslissing. Je moet voorzichtig zijn: kijken of je iets nog kan maken, nog
kan doen. Als we het sein voor een reddingsactie krijgen is het meestal
qeen mooi weer en zijn de omstandigheden rot. Steek ik als vlieger mijn
nek uit dan gaan er vier het sop in”.
Er is nog nooit een man het sop in gegaan afkloppen natuurlijk er
zijn er wel uit het sop gehaald. Want dat is de primaire taak van de SAR:
vliegers, die (vooral boven het waddengebied) in moeilijkheden komen de
helpende hand te bieden. Gelukkig komt dat maar zeer sporadisch voor,
omdat de vliegveiligheid groot is. Maar het is nu eenmaal noodzakelijk
dat er een helikopter standby staat op Terschelling, dicht bij de oefen-
schietgebieden als de Vliehorst en de Noordvaarder. Vorig jaar pikte men
een Duitse overste op uit de woelige baren.
Het moet al heel slecht weer zijn, wilier
de helikopters, die onder commando van
Soesterberg staan (uitgezonderd de heli
van Terschelling, die onder de vliegbasi:
Leeuwarden ressorteert) er niet uitgaan
Niet voor mets is het devies van dit
groepje „Servans in periculo” hetgeen
wil zeggen: „dienend in gevaar”. Men
vliegt tot in windkracht elf en ’s nachts
windkracht acht. De kruissnelheid van
De badgasten op Terschelling vinden het
een veilig get oei dat er steeds een
luchtmachthelikopter klaar staat. Die
geborgenheid zit ’m dan meer - maar dat
weten z’j niet - in bet feit, dat er bij een
calamiteit op het eiland zelf
onmiddelliik hulp gebeden kan worden.
Ais er een badgast in zee bij het
zwemmen in mot ili ikheden komt moet
hij het van de reüii ngsbrigades hebben.
Voordat namelijk de he’i gewaarschuwd
is is het meestal te laat in dit soort
gevallen.
De eilanders zijn de luchtmacht erg
dankbaar voor hun aanwezigheid. Als
een terzijde zegt kapitein Schols: „Onze
activiteiten hebben als nevenaspect dat
Ken minder last heeft van de
geluidshinder. Dat wil zeggen: rpen
accepteert hei, eerder, dat hier nu
eenmaal geoefend moet worden met
vliegtuigen, omdat het onze
aanwezigheid op Terschelling
noodzakelijk maakt. Trouwens, de
eilanders zelf klagen veel minder over
geluidsoverlast dan de badgasten”.
Bewijs voor de dankbaarheid ten
opzichte van de SAR in de kantine op
Soesterberg (waar de basis is van de
SAR) hangt een keurig briefje
opgeprikt: „24 september feest op
Terschelling, aangebeden door de
gemeente. Varken aan bet spit in het
zwembad”.
«5- 'i
de kabel te grijpen en de lus om zijn
lijf te bevestigen gaat een redder met
een draad langs ’e kabel omlaag, doet
de drenkeling in de lus en laat hem
ophijsen. Daarna komt hij zeil weer
omhoog.
’-Vi ’';-W
De SAR «Search and rescue), het
kleinste onderdeel van de Koninklijke
Luchtmacht met een eigen embleem,
heeft een feestje op stapel staan.
De vijfhonderdste reddingsactie van deze
helikoptergroep is een feit. Daarmee
heeft men een mijlpaal
bereikt waarop men bij de
luchtmacht erg trots is. Men zou de
SAR wel de vliegende promotion-
afdeling van de luchtmacht kunnen
noemen afwel met een knipoog naar de
naam van het vroegere stuntteam, de
Whisky Four, de Zoutwater-Four. Er is
geen militaire afdeling, die zo'n nauw en
nuttig contact heeft met de burgerij als
deze SAR. een groep, die bestaat uit vier
Alouette Hl-helikopters, ieder met een
bemanning van één vlieger en twee
boordmonteurs-redders.
De eilanders zijn daarom alleen al
gelukkig met de parate helikopter op
Terschelling, omdat ze weten direct
geholpen te kunnen worden als dat
nodig is. Er worden dan ook zc’n stuk of
veertig hosp'.taalvluchten per jaar
gemaakt. Patiënten, die snel hulp nodig
hebben (Herman van Bilden: „zo had ik
letnauc. die ie veel si; tppillen had
ïbslikt. Het was zo ernstig, dat de dokter
zelf mee wilde”), krijgen een
razendsnelle overtocht naar oiwel het
Bonifatüisziekenhibs of hét
Triotelziekenhuis in Leeuwarden (met
junstig weer nauwelijks twintig
zeelui bij scheepsrampen (men heeft
zelfs een Russische onderscheiding voor
liet in veiligheid brengen van drie
Russen). De SAR zorgt voor het vervoer
van het Koninklijk Huis (zoals de komst
van prins Bernhard naar hotel Bouwes
in Zandvoort). Men werkt voor overheid
en ‘■eml-overheid zoals de
Rijkswaterstaat (fotograferen en
cartegrnferen van o tde Delta-werken)
en de Rijksdienst voer de
IJssclmeerpolders („dan vliegen we weer
eens voor een ornitholoog, een
vogeldeskundige. dan weer voor een
planoloog”)
F
iL
1
li. ffl
T
i 1
t -
-
zo
