5500 jaar oude geschiedenis
van Velsen op rijtje gezet
lil
,A
I WgBp”
1
VEILING TE VELSEN.
wegens aanschaffing van automo
bielen, op Woensdag 10 April
1912. voorm. 11 ijtir, aan den staf
op de buitenplaats ^Velserbeek”
van den Heer Baron VAN TU1JLL
VAN SEROOSKERKEN, van diverse
Rijtuigen als: 1 Coupé (fabr. Ktm-»
man) 1 Victoria (fabr. Spijker) I
dogcart (fabr. Hermans) 1 jachtwagen
(farbr. Hermans) alle met lantaarns
en lange boomen.
6-jarijfe Pölï (Merrie)
Bezichtiging op den dag der veiling
van des mórgens 9 tot 11 uur.
i
Hi' 4
■K*
r-‘i
sap
ZATERDAG 20
SEPTEMBER
19 7 5
19
Dertien inwoners werkten jaar aan boeiend boek
l
W Y K
1
-
eek
door Locs de Fauwe
Si
primeur merkwaardig genoeg,
omdat de geschiedenis van dit
dorp slechts werd verhaald in
het kader van de bouw van het
Noordzeekanaal of en passant
werd aangeroerd in (delen van)
boekwerken over de oude Engel-
munduskerk, aan het dorpsplein.
De 3500 jaar oude geschiedenis
van Velsen is nu op uiterst
aantrekkelijke wijze op een rijtje
gezet.
Zaterdag 27 september, de dag
waarop de traditionele Pinken-
markt in Oud-Velsen wordt ge
houden, brengt de Stichting Dorp
Velsen het eerste boek over dit
oude dorp uit. Onder de titel
„Een kerk en een handvol hui
zen” hebben de samenstellers
een indrukwekkend aantal histo
rische gegevens, anekdotes, her
inneringen en toekomstgedachten,
gesteund door grotendeels authen
tiek illustratiemateriaal, gebun
deld.
De geschiedenis van het dorp
Oud-Velsen, compleet. Een
I Hl
iAteSi
"ra-tn
Een advertentie uit 1912.
I
■frtl
**h®rttmtianonta^I
weer
en
Een stukje van de villa Maria, nu postkantoor.
Het oude Pontplein, omstreeks 1910.
ude
aat
er-
isie
oor
tan
na
'an.
als
ben
in
lal-
eds
lar,
Als
lier
va-
en-
ian
aul
ven
liet
<an
op
na-
i in
:in-
rvi-
aan
de
ie-
be-
üet
iich
i/zen
elt~
l
Een ploeg van dertien mensen heeft
ruim een jaar gewerkt aan de tot
standkoming van dit boek. Onder
supervisie van kunstschilder Haije
Gemser, architect Siem Schaafsma en
vormgever Ronald Timmermans is een
jaar lang gespeurd in gemeente- en
bedrijfsarchieven, kadaster en bij
particulieren om de nodige informatie,
foto’s, kaarten, tekeningen en oude
ansichtkaarten te verzamelen.
Dat het boek veel groter en dikker is
geworden dan aanvankelijk de bedoeling
was. is te danken aan het enthousiasme
De leerlingen van de kleuterschool in 1908 gefotografeerd bij de „Kinderboom”, die
nog staat bij de kruising van de Waterlandweg en de Driehuizerkerkweg. De Velsense
kinderen zouden destijds uit de knoestige wortels van deze beuk worden geboren.
Een oude ansichtkaart uit ongeveer 1900. Een van de eerste haltes van de stoomtram was bij hotel De Prins dat was gelegen op
de plaats waar nu café Anneta staat. Rechts
van de samenstellers-medewerkers die
tijdens hun speurtocht op steeds meer
materiaal stuitten dat nog nooit
gepubliceerd is geweest.
Haije Gemser: „Door de belangstelling
die indertijd bestond voor een
inventarisatie van historische panden in
Velsen, kwamen wij op de gedachte om
ooit eens aan een grote publikatie te
gaan werken. Zo’n idee blijft dan eerst
een tijdje hangen, maar toen 1975 tot
Monumentenjaar werd uitgeroepen en
nu 100 jaar Noordzeekanaal voor de
deur staat zijn we ter ere van deze
gelegenheden van start gegaan”.
Met het idee iets over het dorp Velsen
te gaan schrijven, ging het drietal
Een kaartfragment uit omstreeks 1730, waarop de Velser haven in de Wijkermeer
duidelijkste zien is.
Gemser, Schaafsma en Timmermans op
zoek naar specialisten die materiaal
konden leveren voor dit historisch werk.
De archeologen drs. P. Vons en Petra
Herweijer, de historicus drs. J. van
Venetiën en gemeente-archivaris Siebe
Rolle werden bereid gevonden pro-deo
aan de voorbereidingen mee te werken.
Landschapsarchitect Gerard Jol
verleende medewerking, terwijl de sfeer
van het boek niet in de laatste plaats
wordt bepaald door de persoonlijke
jeugdherinneringen van drie Vëlsenaren
die hun jongensjaren in het nog
bloeiende Oud-Velsen hebben
doorgebracht.
Gemser: „Je verzamelt natuurlijk een
Op een ansichtkaart uit 1905 staat Villa Maria, in 1892 gebouwd
op de hoek Meervlietstraat en Kerkesingel. Vanaf 1946 is dit pand
in gebruik als postkantoor.
Ansichtkaart 1912. Na 1906 tot 1908 veranderde het aanzien van deze plek in het dorp
ingrijpend. Door een verbreding in 1906 kwam het kanaal dichter bij het dorp te
liggen. De Velservoetbrug verdween en werd vervangen door een pontveer. Bij de
op- en afritten werd een plein aangelegd. Het buiten Meershoef, dat tot dan toe als
postkantoor had dienst gedaan, werd in 1908 afgebroken en vervangen door een
nieuw Post- en Telegraafkantoor.
De romanschrijfster Anna van Gogh-Kaulbach (zij leefde van 1869
tot 1960) heeft ook- haar jeugd in Oud-Velsen doorgebracht. Uit haar
„Herinneringen” dit citaat: „Begin november werd het kanaal officieel
geopend door Koning Willem III. Mijn vader nam mij mee om bij de
sluizen van wat voortaan „IJmuiden” zou heten de koning met zijn
gevolg te zien. IJmuiden was geboren en het oude dorp Velsen was
voorgoed ontwaakt uit zijn eeuwenlange rust, al bleef het nog lang om
hangen door de oude sfeer en is zelfs nu nog een stuk van de oude
dorpsstraat intact gebleven. Doch naar alle kanten heeft het zich uit
gebreid: stille landwegen zijn bebouwd en hebben hun karakter ver
loren, wie in lange tijd niet is geweest herkent oude geliefde plekjes
niet meer. Tot ineens daar is de kerk met het oude kerkhof en het
pleintje vóór het raadhuis, hier is als door een wonder nog veel van de
vroege sfeer bewaard, al zitten er geen oude vrouwtjes meer voor de
ramen van wat eens het weeshuis is geweest. En de oud geworden
mens, die hier als kind heeft geleefd, voelt, dat er ook in haar nog niet
alles van die kindertijd is gestorven”.
De Velserkerk is vooral in de achttiende eeuw een geliefd object geweest voor teke
naars, die het in een aantal gevallen met de waarheidsgetrouwe weergave niet zo
nauw namen. Later gebeurde het ook dat platen van onbekende kerkgebouwen wer
den voorzien van het opschrift Velsen, duidelijk met de bedoeling de verkoop te
bevorderen. Boven ziet men zo’n tekening die grotendeels op fantasie berust. Onder
een tekening van de Engelmunduskerk uit 1773, toen de kerk met een travee van
ongeveer zeven meter was verlengd.
enorme hoeveelheid materiaal en om dat
een beetje overzichtelijk te kunnen
verwerken hebben wij het boek in vier
delen, vier tijdvakken verdeeld. Het
eerste tijdvak beschrijft de alleroudste
historie: de vondsten van 1500 voor
Christus. Omdat er over de vroeg-
middeleeuwen haast geen materiaal te
vinden is) start het tweede tijdvak rond
vijftienhonderd en dat loopt door tot de
19e eeuw. In het derde deel wordt
bekeken wat er zoal tussen 1865 en nu
in het dorp Velsen aan bebouwing is
geweest en inmiddels weer is
verdwenen. Het vierde deel is een
inventarisatie van wat er nu in Oud-
Velsen staat en wat eventueel in de
toekomst met het dorp kan worden
gedaan”.
„Met opzet hebben we ook de sociale
geschiedenis, de sociale achtergronden
van het leven in dit dorp in het boek
opgenomen”, zo vertelt Ronald
Timmermans, „omdat juist aan dat
aspect in de meeste historische werken
niet zo veel of helemaal geen aandacht
wordt geschonken. Maar de eerste
scholen, de vormen van onderwijs, de
bestuurlijke zaken, soorten ambachten
of de organisatie van de brandweer zijn
zaken die je bij de geschiedschrijving
van het dorp niet achterwege kunt
laten”.
Hetzelfde, zo vonden de samenstellers,
gold voor de verhalen rond de
buitenhuizen Velserbeek, Meershoef,
Meervliet, Waterland en ’s Gravenland.
Voordat het oude dorp van het park
Velserbeek door een weg werd
gescheiden, vormden de buitens met
Oud-Velsen een eenheid, ook in sociaal
opzicht.
De geschiedenis van de vroegere
koeienmarkt, het ontstaan van het
wanen van Velsen, de functie van het
oude diaconessenhuis, de bouw van het
oude stadhuis en het verhaal van de
(nog steeds vermoedelijke) pyromaan die
in het begin van deze eeuw de
dorpsbewoners wakker hield en diverse
hotels en boerderijen in brand zette, al
dit soort wederwaardigheden voorkomen
dat „Een kerk en een handvol huizen”
saai of onleesbaar zou worden. Vooral
omdat voor een groot aantal Velsenaren
een stukje geschiedenis van dit dorp nog
herinneringen zijn. Heel wat bejaarden
van nu zijn vroeger als kwajongen
achterop de stoomtram gesprongen of
hebben zoals in de herinneringen van
de heer H. J. van Kaam wordt verhaald
kattekwaad uitgehaald met de
burgemeester van toen: mr. dr. H. Ver
Loren van Themaat.
Het is uiteraard onmogelijk om
meer dan een fractie uit het boek
te geven, maar dat is gelukkig ook niet
de bedoeling. Wel kan worden
geconcludeerd dat de (amateur-)
schrijvers hun doel een niet al te
lijvig boek over het dorp Oud-Velsen,
waarin de geschiedenis systematisch
wordt verhaald is bereikt.
De eerste druk van „Een kerk en een
handvol mensen” zal vanaf volgende
week zaterdag in de boekwinkels liggen
en wordt ook op de Pinkenmarkt
aangeboden. Door subsidies, donaties
kosteloze medewerking heeft de
Stichting Dorp Velsen de prijs op
vijfentwintig gulden kunnen houden.
Het boek is in een oplage van
tweeduizend exemplaren verschenen.
Voorts: 3 éénpaardstuigen^ 3 twee
paardstuigen, 1 hittentuig, 1 sulkey-
tuig, diverse andere tuigen, gareelen,
zadels, dekken, stangen, bitten,
zweepen enz, alsmede een
Inlichtingen zijn te bekomen bij
den makelaar D. BUS te Velsen.
Ii F. l
:j|
lT’:«
■-
KI
W-c’
