T urkse gastarbeider
Sinan Akdemir kon
verblijf in Nederland
niet meer aan
Duitse beul schrompelde ineen
tot laffe, miserabele dwerg
■4
Scheiding
kinderen werd hem teveel
1
J-1
Utrecht
van vrouw en
Menselijk drama in
1
1
Pi
Her ware verhaal van Eichmann’s arrestatie
Ad
"5
II
M i
I t
:’s-
ZATERDAG
2 7
SEPTEMBER
1975
18
Maanden
pensionhouder.
door Theo Klein
Abnormaals
R
Verslagenheid
Het rapport van Utrechtse politie is kort en zakelijk: „23 mei,
6 uur 40. Duikploeg rukt uit na een telefoontje dat op de
Weertsingel een man te water was geraakt. 7 uur 20. Duikers
vinden na lang zoeken het ontzielde lichaam van Sinan Akdemir
op tien meter van de plek waar hij het water in was gelopen.”
Op die bewuste plek is de wallekant ongeveer vier meter hoog.
Toen de niet-zwemmer Akdemir eenmaal daar in het water
was gevallen werd redding practisch onmogelijk. Bovendien
is er de nooit opgeloste vraag of de 31-jarige wanhopige Turk
wel gered wilde worden. Bij de Utrechtse politie heeft men
geen zekerheid. „Maar zelfmoord zou kunnen”, aldus een woord
voerder van het gemeentelijke korps. Yilmas Celem, Akdemirs
vriend en kostbaas, is heel wat zekerder van zijn zaak. „Sinan
was die ochtend zijn hoofd kwijt. Dat had hij wel meer, hij
zag het dan allemaal niet meer zo zitten”, vertelt de emotionele
zich
De Turkse familie Celem
heeft
Hij en zijn vijf andere gasten
Isser Harel
MARC SERNé
scheiding met zijn familie met
zich meebrachten, niet aan.
het
half
oger
„Ons
strev
te br
berot
in zi;
verm
lezen
plant
de vc
den r
den 7
heeft
,Van
mijn
den I
tot p<
ouder
U las
gesch
1940.
i U
-
komst van mensen uit vol
komen afwijkende culturen
naar Nederland met zich
mee brengt te verzachten.
Bij zijn laatste baas had hij een
uitstekende reputatie opgebouwd.
„Hij werkte bij ons sinds 24 okto
ber van het vorig jaar”, aldus de
heer Stijsiger, afdeling personeels
zaken van de SMDK”, hij stond
bijzonder goed bekend. We hebben
nooit iets gemerkt van depressieve
buien of zo, we waren dan ook
verrast toen het bericht van zijn
overlijden ons bereikte”. Sinan
Akdemir volgde bij de SMDK een
opleiding tot vormer. Hij assisteer
de bij het maken van de houten
vormen, waarin later het gietijzer
wordt gegoten. Die opleiding liep
voorspoedig. Op zijn naaste be
vriende landgenoten na, kon ech
ter niemand achter het masker
kijken dat hij ophield. !->inan Ak
demir kon de problemen die de
Nu, v
de fle
Thijs:
waart
met c
bladzi
Imme
platte
aange
dat w
jaar i
aandc
is een
die Tl
we ee
gebru
lands,
konde
binne
zou ki
minde
en wa
zoude
Die w
volgel
zegepi
buiter
zijn n
overzi
is dan
Thijss
profet
dan later thuis wat opbouwen, dat
was het doel waarvoor hij huis en
haard, op een 48-urige busreis van
Istanboel, in de steek liet. Als
ongeschoold arbeider. Toen hij op
23 mei aan zijn einde kwam stond
er f 2500 op zijn spaarrekeningen.
Met wat andere bezittingen kwam
hij op een totaal van ƒ3110.
De man die verantwoordelijk was
voor deze minutieus voorbereide ope
ratie en de ontvoering van Eichmann
persoonlijk leidde was Isser Harel, de
voormalige chef van de befaamde
Israëlische geheime dienst, die in 1983
ontslag nam als gevolg van een ern
stige onenigheid over de kwestie van
Duitse geleerden, die in die tijd een
buitengewoon actieve rol speelden bij
de Egyptische oorlogsinspanningen te
gen Israel. Het kostte weinig moeite
om Harel over te halen om vorige
week naar Nederland te vliegen om
daar de publikatie bij te wonen van
zijn boek „Operatie Eichmann”, (Uit
geverij Keesing bv) het verhaal dat
inmiddels in veertien talen is ver
schenen en zonder overbodige franje
de ware geschiedenis beschrijft van
de ontvoering van Eichmann, die het
voorspel vormde tot één van de op
zienbarendste processen die de wereld
ooit heeft meegemaakt, toen de oor
logsmisdadiger in Jeruzalem terecht
moest staan.
Isser Harel is een kleine uiterst
onopvallende man. Het is ook nauwe
lijks voor te stellen dat deze voorko
mende en vriendelijke persoon een
groot aantal jaren aan het hoofd
heeft gestaan van een zo gespitste en
geraffineerde geheime dienst als die
van de Israeli’s. Wat dat betreft moet
de eerste persoonlijke confrontatie
tussen Harel en Eichmann voor bei
den toch wel een merkwaardige ge
waarwording zijn geweest. Eichmann
moet zich verbaasd hebben over Ha
rel, maar de walging die de Israëliër
voor de voormalige commissaris voor
Joodse zaken voelde moet oneindig
instantie wist men echter niets
van het geval af en bij de Stich
ting had men geen enkel initiatief
genomen omdat de werknemer
had toegezegd „alle noodzakelijke
maatregelen te kunnen nemen”.
geneesheer zei dat hij griep had.
Na veertien dagen moest hij weer
gaan Werken. Maar ik heb de man
steeds duidelijk proberen te ma
ken dat het om geestelijke nood
ging. Ik ben er *zan overtuigd dat
wanneer Sinan toen naar een spe
cialist, een psychiater was ge
stuurd, hij vandaag nog zou leven.
Ik heb het geprobeerd, maar nie
mand heeft het blijkbaar begre
pen”, aldus de gebrekkig Neder
lands sprekende, doch verstaanba
re pensionhouder.
Van dé Hollandse instanties heb
ben we alle medewerking gehad,
maar op het Turkse consulaat in
Rotterdam had men weinig be
langstelling voor een dode landge
noot. Toen ik erover opbelde deed
men of het over een hond of een
kip zou gaan”. SMDK bekostigde
de hele operatie, zodat Sinan Ak
demir nu in de buurt van zijn
familie zijn laatste rustplaats
heeft gevonden. Yilmas Celem ar
rangeerde vorige maand tijdens
zijn vakantie in Turkije een ont
moeting met de naaste familiele
den van Akdemir. Hij vertelt: „Ik
vond dat ik er als vriend toe
verplicht was. Achteraf wilde ik
echter dat ik nooit gegaan was.
Een totale oplossing van
deze menselijke problemen
zal echter een utopie blij
ven, zolang er families uit
een worden gerukt en
vaders jarenlang op vaak
duizenden kilometers van
de rest van hun gezin werk
In het kleine dorpje Cermik is
de verslagenheid groot. Celem:
„Iedereen wilde dat hij naar Tur
kije overgebracht zou worden voor
de begrafenis. Dat was voor ons
niet zo gemakkelijk te regelen.
Pensionhouder Celem: „We had
den het gevoel dat ons hart in
brand stond. Iedereen barstte in
snikken uit, Turken en Nederlan
ders”. Bugday raakte zo in hyste
rie dat hij op straat het bewust
zijn verloor. In de weken daarna
hebben zijn maats op de kleine
uitgewoonde kamertjes van het
pension over hem moeten waken,
om te voorkomen dat hij het
voorbeeld van zijn vriend zou vol
gen. „Toen hebben we hem op een
zondagmiddag in een taxi gezet en
naar het ziekenhuis gereden. Na
een behandeling van een paar we
ken en vakantie in Turkije is hij
nu weer helemaal in orde. Voor
Cyup kwam de hulp gelukkig op
tijd”.
Twee jaar geleden begon Sinan
Akdemir aan zijn Nederlandse
avontuur. In het kleine Cermik
was onvoldoende werk voor alle
mannen, zoddt Sinan noodgedwon
gen de weg van honderdduizenden
voor hem ging en werk zocht in
het rijke Nederland. Sparen en
Zeker is in ieder geval dat Ak
demir daags tevoren een brief had
ontvangen van zijn 27-jarige
vrouw, waarin zij om geld smeek
te om de bouwvallige woning voor
haar en de zeven kleine kinderen
in het onooglijlcê dorpje Cermik
op te kunnen knappen. Volgens de
omvangrijke Celem, enkele dagen
eerder teruggekeerd van een be
zoek aan Akdemirs vertwijfelde
vrouw, zou dat de druppel kunnen
zijn die de emmer deed overlopen
en zijn vriend tot zijn noodlottige
daad deed besluiten.
Hij vertelt, terwijl de tranen
over zijn wangen rollen, „Sinan
was een vriendelijke jongen. Ie
dereen hier in het pension mocht
hem graag. Hij kon alleen moei
lijk tegen het eenzame leven.
Ruim een maand voor hij in het
water viel, lag hij hier twee we
ken lang op bed. De controlerend
Vijftien jaar na het einde van de tweede wereldoorlog, in mei 1960. arresteer
den agenten van de Israëlische geheime dienst Adolf Eichmann. De man die in
het Derde Rijk van Hitler-Duitsland belast was met de definitieve „Endlösung
der Judenfrage”. Onder zjjn bezielende leiding verdwenen miljoenen joden uit
heel Europa naar de vernietigingskampen of werden in een eerder stadium al
vermoord. Op een verlaten landweg, ergens aan de buitenkant van Buenos
Aires, sleurden de Israeli’s Eichmann in een huurauto, verborgen hem vervol
gens in één van hun geheime schuilplaatsen en „smokkelden” hem een aantal
dagen later via een Ijjnvliegtuig uit Bueons Aires naar Tel Aviv, waarbij een
afstand van ruim 15.000 kilometer en verscheidene tussenlandingen overbrugd
moesten worden.
veel groter geweest zijn. In zijn boek
beschrijft Harel Eichmann, toen hij
diens ware identietiet bekend had ge
maakt, als volgt: „De aanblik van
deze miserabele dwerg, die elk teken
van zijn superioriteit en arrogantie
verloren had op het moment dat hij
werd ontdaan van zijn uniform en
autoritaire macht, gaf een gevoel van
belediging en diepe minachting. Was
dit de verpersoonlijking van het
maar
toch s
mettei
Instru
De tij
onbek
Daar
een b<
en bel
bescm
achter
de Ho
Daar i
Spnnj
tegenp
mevro
degeni
vinder
ideaal,
overzii
de Stii
het BI
Bloem
voorge
Noë m
erg ge
tennas
Plante
vogel-
Thijssi
de hoe
Inderd
aangei
bedoel
vorme
van de
minuti
onbeke
exlibri
Hoe is
„Vijfti
op. De
vijfti;
De ambtelijke molens in Neder
land draaien echter langzaam. Vo
rige week bleek dat men bij de
SMDK net een verzoek van de
Sociale Verzekeringsbank om de
gegevens van Sinan Akdemir bin
nen had gekregen. Het kan nu nog
maanden dyren
familie de eerste uitkering kan
Navraag bij de betrokken Ne- incasseren. De SMDK heeft inmid-
derlandse instanties leert inder
daad dat de benodigde aanvraag
om de weduwen- en wezenuitke-
ring nog niet gedaan is. „Wij kun
nen pas iets doen, wanneer er een
verzoek om uitkering aan ons
wordt gedaan. Is dat gebeurd dan
spelen wij dat door naar de Socia
le Verzekerings Bank, die het geld
dan direct! aan de betrokkenen in
het buitenland overmaakt”, aldus
een vertegenwoordiger van de
Raad van Arbeid in Utrecht. Om
dat aangenomen mag worden dat
een Turkse vrouw in een afgele
gen Turks gehucht geen enkele
notie heeft van AWW, laat staan
zelf het initiatief neemt voor een
aanvraag om uitkering, wordt in
soortgelijke gevallen het verzoek
voor de nabestaanden verzorgd
door de werkgever, Migrantenraad
of de Stichtingvoor Buitenlandse
Werknemers. Bij eerstgenoemde
van ex-Nazi’s, als zij aan de weet
zouden komen dat hij Mengele had
verraden. Ongetwijfeld heeft en be
schikt de voormalige Nazi-arts, die
momenteel nog rustig ergens in Para
guay woont, over veel invloedrijker
relaties dan Eichmann, die in een
zeer eenvoudige woning leefde en
min of meer ^ls een drop-out kon
worden beschouwd.
De operatie-Mengele mislukte dan
ook omdat Eichmann uiteindelijk een
adres op gaf waar Mengele, toen de
geheime agenten daar arriveerden, al
weer drie weken verdwenen was. Met
Bormann, die volgens hardnekkige
geruchten ook in Paraguay woont, is
het zeker dat Mengele zich nog in
Zuid-Amerika bevindt. Is dat voor
Harel en zijn mensen geen ondraag
lijke gedachte: Harel: „Het zou on
draaglijk zijn geweest als wij Eich
mann niet hadden gepakt. Wij als
Joodse staat hadden de plicht één
prioriteit te stellen. Hier was de man
dié verantwoordelijk was voor de
dood van zes miljoen joden, onder
wie één miljoen kinderen- De maca
bere verdelgingsmachine van het
Derde Rijk is via het Eichmann -
proces aan de kaak gesteld. Los hier
van zijn natuurlijk belangrijke mis
dadigers ontkomen. Hoewel de Israë
lische geheime dienst geen enkele
zekerheid heeft of Martin Bormann
nog leeft. Er is geen reden om te
veronderstellen dat deze vervanger
van Hitler zich in Zuid-Amerika op
houdt. Maar er zijn duizenden tips,
die niets waard zijn. Da eerste waar
devolle tip die wij over Eichmann
kregen kwam van dr. Fritz Bauer,
officier van justitie in het Westduitse
Hessen. De reden waarom wij zo laat
toegek’omen zijn aan de directe jacht
op Eichmann komt ook omdat wij na
de uitroeping van de staat Israël in
oorlog raakten met de Arabische sta
ten. Doordat wij daarmee onze han
den vol hadden is ons werk ver-
traegd. Die oorlog vergde het uiterste
van ons”.
kwaad? Was dit het werktuig dat
door een duivelse regering werd ge
bruikt om miljoenen onschuldige
mensen af te slachten? Deze onbenul,
verstoken van menselijke waardig
heid en trots? Was dit de boodschap
per des doods voor zes miljoen jo
den?”
De slaafse manier waarop Eich
mann zich na zijn inhechtenisneming
gedroeg bracht grote psychologische
spanningen tussen zijn bewakers,
wier families ook grotendeels waren
uitgemoord, met zich mee. Zelfs in
Tel Aviv werd de ware identiteit van
Eichmann (voorlopig) voor velen nog
geheim gehouden. De meesten wisten
niet beter dat het een „gevaarlijke
politieke spion was”, omdat het risico
te groot zou zijn dat Eichmann ver
moord zóu worden voordat hij te
recht kon staan. Een arrogante, ui
terst hooghartige ex-Nazi-officier zou
voor de Israëlische commando’s een
begrijpelijke figuur zijn geweest. Niet
deze kleurloze slaaf die er alles aan
deed om bij zijn beulen in het gevlei
te komen en zelfs om zijn leven
durfde te smeken.
Adolf Eichmann was in 1950 naar
Argentinië gekomen. Hij leefde daar
al tien jaar onder de naam Knement
en was met zijn gezin één van de
tientallen Duitse familie’s, die in Zuid-
Amerika een nogal hechte kolonie
vormen. Als je geld hebt ben je
overal welkom en de ex-Nazi’s die
Na jarenlang hameren op
de slechte omstandigheden,
waaronder de driehonderd
duizend gastarbeiders in
ons land moeten leven, is er
geen zinnig mens meer die
ae trek van arbeiders uit
armere landen naar het rijke
West-Europa niet als een
noodzakelijk kwaad be
schouwd. Er wordt in ons
land dan ook veel gedaan
om het leed dat met de
over aanzienlijke vermogens beschik
ten, konden na de oorlog gemakkelijk
onderduiken op dit Zuidamerikaanse
continent. De Duitse invloed in Zuid-
Amerika is erg groot en de invloed
van de kolonie van ex-Nazi’s niet
onaanzienlijk. Daarom bereidden de
Israeli’s zich voor op een harde strijd
met deze grotendeels onzichtbare te
genstander. Maar dat viel mee. Harel
verbaasde er zich al over dat Eich
mann na zijn arrestatie nogal deni
grerend sprak over zijn ex-Nazivrien
den- Een beeld dat de werkelijkheid
ook wel aardig weergaf. Harel: „Hij
vertelde ons dat zijn „vrienden” geen
vinger meer naar hem zouden uitste
ken om hem te redden. Dat klopte
ook wel want na zijn gevangenne
ming was Eichmann voor de ex-
Nazi’s niet meer interessant. Het eni
ge wat zij wilden verhinderen was
dat hij voor zijn rechters zou komen.
Zelfs in Tel Aviv hebben ex-Nazi’s
nog geprobeerd om hem te vermoor
den. Men wilde gewoon geen publici
teit waarbij de wereld zou kunnen
zien wat voor misdaden de Nazi’s
tegenover hét Joodse volk hebben
gepleegd.”
Maar tijdens de oorlogsprocessen
van Neurenberg werd niet herhaalde
lijk alleen de naam van Eichmann
genoemd als de voornaamste „slager”.
Centraal voor Israeli’s stond ook Jo
sef Mengele, de kamparts van Ausch
witz, die door Harel een nog grotere
misdadiger dan Eichmann wordt ge
noemd. Deze „engel des doods” besliste
letterlijk over leven en dood. Het was
bekend dat Mengele ook vaak in
Buenos Aires verbleef. Dit bracht de
Israeli’s op het idee om er een gecom
bineerde operatie van te maken en
ook Mengele mee te nemen naar
Israel. Omdat Eichmann zich nogal
laatdunkend over de kongsi van ex-
Nazi’s uitliet, probeerden de mannen
van Harel van hem aan de weet te
komen waar Mengele verbleef. Maar
Eichmann, die wel wilde meewerken,
was als de dood voor represaillemaat
regelen tegen zijn vrouw en kinderen
moeten zoeken. Zolang
zulke scheidingen noodza
kelijk zijn, zullen er talloze
mini-drama's blijven be
staan, zoals dit van bijvoor
beeld Sinan Akdemir. Zijn
dood was geen voorpagina
nieuws, het haalde nauwe
lijks de krant, maar het
drama dat erachter schuilt
is typerend voor de mense
lijke problemen van de gast
arbeider.
Alle wonden werden weer openge
reten. Zijn vrouw zit daar met
zeven jonge, kinderen. Toen ik in
Turkije was (in augustus, red.)
had zij amper geld om eten voor
haar kinderen te betalen”. Hoewel
Celem met de hand op het hart
beweert dat het achttal in grote
armoede verkeert, moet de familie
in de praktijk naar Turkse begrip
pen wel rond kunnen komen van
de WWA-prerrtie, waar ze na
recht op hebben. Boyendien maak
te SMDK reeds drie maanden sa
laris over. „Toch waren de ruim
drieduizend gulden die ik voor
haar meebracht heï enige dat ze
op dat moment aan geld uit Ne
derland gezien had”, houdt Celem
vol.
ontdekten op de fatale ochtend
dat er iets abnormaals aan de
hand was. Sinan Akdemir had zo
als gewoonlijk om half zeven het
pand verlaten om bij de NV
Staalgietwerk SMDK aan het
werk te gaan. Eerst had hij nog
keurig zijn lunchpakketje klaarge
maakt, maar toen hij de deur
achter zich dicht trok merkte zijn
vrienden dat de anders zo punctu
ele Akdemir zijn brood en drinken
had laten liggen. Op het moment
dat Cyup Bugday het pension uit
rende om hem het pakketje nog
na te brengen was het al te laat.
voor de Turkse
uitkering
dels wel de uitkeringen uit het
pensioenfonds geregeld. Hierbij
gaat het echter- om een zeer gering
bedrag, omdat Akdemir pas enkele
dagen bij zijn laatste werkgever in
dienst was. „Het is te hopen dat
alles op tijd voor elkaar komt. Het
gezin van Akdemir is nu volledig
op de uitkeringen uit Nederland
aangewezen. In Turkije kent men
dergelijke sociale voorzieningen
niet. Wie niet werkt, heeft niet te
eten. Zou er geen geld uit Neder
land komen dan is dat voor de
Akdemirs het beeld van de toe
komst”, aldus Celem die sinds de
zware aardbevingen in het gebied
waar ook de familie Akdemir
woont, geen antwoord meer op
zijn brieven hééft gehad. „Ik
wacht nu al weken. Het is te
hopen dat zij niet getroffen zijn.
Dat zou helemaal verschrikkelijk
zijn”.
d
-- ->-■
i-
Sir’’5*
4"
F 1
f
r
---Xi
