Arnhemse filmweek met geheel vernieuwde Godard
pijnlijk helder stuk
Lucia Steinbach schildert het
dat de mens
nalaat
spoor
„Terror”
PW'
r
door Charles Boost
Rote Rübe uit Mickery met politiek theater over Chili
Opmerkelijke expositie in Gebouw Noord-Holland
i -
i
197 5
15
WOENSDAG
OKTOBER
KUNST
1
14
Geëmigreerde joden
Vivisectie
AUBERGE
a
Kidnapping
-
01.
steld van het registreren van af
braak, opbouw en het spoor dat de
mens nalaat in het stedelijk en na
tuurlijk milieu. En dat registreren
doet ze zowel knap als gevoelig op
een ingehouden manier.
HAARLEM. Een bijzonder
sympathieke en boeiende expositie,
die van Lucia Steinbach (t.e.m. 17
oktober) in de hal van het Gebouw
Noord-Holland aan de J. J. Hame-
linkstraat. Ook een die precies past
in zo’n gebouw van de Provinciale
Planologische dienst, omdat deze
schilderes zich op haar manier met
de planologie bezig houdt. Ze heeft
haar talent namelijk in dienst ge-
sm
45
1'2
ARNHEM. Van 25 september af is Arnhem toch wel van top tot teen
een filmstad geweest. Niet alleen dank zij de affiches, spandoeken en vlag
getjes op de stadsbussen, maar vooral door allerlei stedelijke en particu
liere initiatieven die het moeilijk maakten het onderwerp film helemaal
te ontlopen. Behalve het complex Rembrandt en Lux waar zich het groot
ste deel van de filmactiviteiten afspeelden, waren er ook filmvertoningen
in het Arnhems Museum met oude speelfilmpjes uit diverse landen tussen
de jarén 1904 en 1914, gecombineerd met de allereerste pogingen op cine
matografisch gebied van Lumière en Méliès, uit voorraad geleverd door
het Nederlands Filmmuseum dat ook voor de bijbehorende affiches had
gezorgd.
y van ouds
DE UILENBOOM”
1
Brault toont onvermoede repressie in Quebec
(ADVERTENTIE)
7.
r
als
V^fl^^***”**'
(ADVERTENTIE)
I
Velsen-Z. Huize Beeckestijn
2
k.
MM
JAC. HEIJER.
HEIN STEEHOUWER
„W assenaar se slag” heet deze acrylschil
dering op paneel van Lucia Steinbach. Ze
toont ermee aan hoe de mens zelf „wet
ten en bezwaren" bedenkt tussen zich
zelf en de vrije natuur. De mens be
schermt de natuur tegen zichzelf en zelfs
de signalen van die bescherming verzie
ken het landschapsbeeld. De mens laat
een sterk overheersend spoor na, ook op
de plaatsen waar hij de natuur ongerept
zou willen laten. Dat is de boodschap
van Lucia Steinbach.
het
een
Gea. Oude Gracht 82 - Haarlem-Centrum
Floresstraat 1 - Haarlem-Nrd.
Californiëplein 17 - Haarlem-Schalkwijk
Lange Nieuwstraat 427 - IJmuiden
Zeestraat 18 - Beverwijk
„Action” een neutraal verslag van alle
voorafgaande feiten die leidden tot de in
„Les Ordres” beschreven gebeurtenissen.
Santpoort - Telefoon 023 - 37 67 41
Binnenkort terug met
FONDUE-SPECIALITEITEN
I
Dat ze ook objecten exposeert die met
de rest van het werk niets te maken
hebben verstoort de eenheid van haar
stijl. Meestal zijn het halve plexiglas
bollen waarbinnen ze allerlei zaken
heeft opgesloten. Het is een soort esteti-
sche spelerij die wei heel aardig is, maar
voor een kunstenares van haar formaat
eigenlijk te gemakkelijk om veel aan
dacht aan te besteden.
Ze is gebiologeerd door afbraakpanden
en dat niet alleen vanwege haar milieu
zorg, doch ook om de merkwaardige
nostalgie die een half afgebroken pand
of straat om zich heen verspreidt. Ver
gane glorie bevat een soort morbide
romantiek en daar weet Lucia Steinbach
wel weg met. Ze geeft aan haar uitste
kend geschilderde acrylpanelen (die er
uit zien als gouaches) van afbraakpan
den een zekere weemoedige poëzie. Ze
bereikt dat door veel in halftinten te
werken op een manier die het midden
houdt tussen impressionisme en foto-
realisme, een wijze van noteren die haar
uitstekend ligt. In andere onderwerpen
kan ze feller van kleur zijn.
Dat de vrolijkheid helemaal niet aan
bod zou komen in Arnhem, werd weer
sproken door de openingsfilm „Royal
Flash” en wat later in de feestweek
door Woody Allen die in „Love and
Death” de meest waanzinnige grappen
en situaties bedenkt als Rus tijdens de
Napeoleontische invasie. Over nog meer
kluchtigheid op het Festival in een vol
gend slotverslag.
krijgt. Er worden willekeurig zogenaam
de verdachte individuen opgepakt, van
hun bed gelicht en zonder vorm van
proces in de gevangenis gestopt, waar zij
dagen, soms weken opgesloten blijven
zonder verhoord te worden en zonder
rechtelijke bijstand te krijgen. Uit de
mond van verschillende onschuldige
slachtoffers van deze willekeur binnen
het democratische bestel zijn later door
een filmteam verklaringen en uitvoerige
beschrijvingen van hun belevenissen op
getekend, waarna op basis van deze
verhalen door acteurs de droevige en
vernederende situatie uitgebeeld wordt
van gewone burgers die onverwacht met
politie .handboeien, gevangenis en op
sluiting voor onbepaalde tijd geconfron
teerd worden.
Lucia Steinbach is een 53-jarige Leid-
se schilderes, tevens lerares aan de
avondacademie Ars Aemula Naturae in
haar stad. Ze is daartoe zelf degelijk
opgeleid aan de Koninklijke Academie
in Den Haag door onder anderen Paul
Citroen en Rein Draijer. Ze schildert
niet alleen, maar maakt ook toegepaste
kunst zoals wandschilderingen, mozaïe
ken, houtreliefs en plastische objecten.
Als zoiets in Chili van het ogenblik
zou gebeuren, zou men er nauwelijks
meer van opkijken. Maar dat in 1970
deze dingen mogelijk waren in het de
mocratische Canada van Trudeau werkt
beschamend en angstaanjagend. Michel
Brault en zijn Les Productions Prisma
Ine. verdienen de grootste lof voor de
„MONUMENTTAAL NOORD-HOLLAND” is verkrijgbaar - voor de gereduceerde prijs
van t I,— - bij de onderstaande kantoren van Haarlems Dagblad, IJmuicler Courant
en Beverwijkse Courant:
Ze geeft ook nog les op een middelbare
school, waar ze haar leerlingen niet
alleen artistiek opvoedt, doch hen ook
wijst op de genoemde milieukwesties en
die in beeld laat brengen. Ze is dus een
sterk geëngageerde kunstenares.
lijk duidelijke stuk laat al met de eerste
scenes zien hoe wij Duitsers of Hol
landers, zoveel verschil maakt dat niet
uit daarbij betrokken zijn.
indrukwekkende manier waarop zij als
waarschuwing deze vrij onbekende ge
schiedenis van Frans-Canada met een
maximum aan authenticiteit in de open
baarheid hebben gebracht.
„Les Ordres”, zoals de film heet, kan
men zich nauwelijks in onze bioscopen
denken, zodat men weer moet hopen dat
de televisie zich ontfermt over dit stukje
contemporaine geschiedenis.
Iets van de kille sfeer waarin Wise-
man’s film verloopt, is terug te vinden
in „The Terminal Man”, waarin George
Segal (uit „California Split”) toestemt in
een, wat de medische wetenschap „stereo
taxic” operatie noemt, wat inhoudt dat
zijn agressieve aard, die hem een gevaar
voor zijn omgeving maakt, geneutrali-
hand van enkele personen onderdruk
king en opbouw van het verzet in wer-
Rote Rübe brengt donderdagmiddag
om half een een extra voorstelling op
het Binnenhof ..Terror” in openlucht.
Kan de oppositie zien wat Den Uyl
bedoeld heeft, toen hij vorige maand zei,
dat Nederland niet genoeg deed in de
kwestie Chili.
Ook niet voor de bioscopen lijkt mij
„Hester Street”, door de Amerikaanse
Joan Micklin Silver voor haar eigen
film onderneming gemaakt naar het ver
haal „Yekl” van Abraham Cahan. „Hes
ter Street’ laat ons iets zien van het
leven van geëmigreerde Joden die op het
einde van de vorige eeuw in duizenden
de Verenigde Staten binnenkwamen en
zich voor het grootste deel vestigden in
de Lower East Side van New York. Hun
enige overlevingskans was zo gauw moge
lijk een echte Amerikaan te worden en
die noodzaak vormt het echtelijke con
flict dat de inhoud van de film bepaalt.
Maar zijn verdienste ligt vooral in de
historische sfeertekening van het New
Yorkse ghetto en van de kleurige figu
ren die daar opgepakt in krotten en met
kleine negoties beginnend, zo haarstig
proberen te gaan lijken op hun gasthe
ren.
Als inleiding op „Les Ordres” had
„Action”, een reportage met authentiek
filmmateriaal over de sombere gebeurte
nissen in Quebec en Montreal gedurende
de laatste maanden van 1970, beter ëërst
vertoond kunnen worden. Ook al ter
verduidelijking van een situatie waar
over wij hier slecht geïnformeerd zijn. De
„National Filmboard of Canada” geeft in
king. Telkens kun je zien wat de eigen
persoonlijke verantwoordelijkheid is van
de mensen in zulke situaties. Je moet
kiezenvoor of tegen. Eén scène maakt
dat indrukwekkend duidelijk. Een
vrouw wordt op straat gearresteerd door
twee soldaten, van wie ze een kent als
een vroegere huisvriend. Met stenguns,
die telkens van eigenaar wisselen, als
machtsmiddel slaagt de vrouw er in de
bevriende soldaat over te halen tot ver
zet.
seerd wordt door een in de hersenen
ingebouwde electronisch instrumentje
dat hem in samenwerking met een com
puter in gunstige zin kan programmeren.
Dooi- vroegtijdig het ziekenhuis te ont
vluchten verstoort de patiënt echter de
medische opzet en wordt nu integendeel
een gevaarlijke moordenaar die tenslotte
door de politie doodgeschoten moet wor
den.
En dat terwijl Canada komt met een
perfecte sociaal- en politiek-kritische
film die als .voorbeeld kan dienen voor
alle makers van het revolutionaire gen
re, althans van films die veranderingen
Twee andere films die op verschillen
de tijden in vertoning kwamen maar
een sterke binding vertoonden, waren
„The Terminal Man” van Mike Hodges,
die een thriller maakte van wat Freder
ick Wiseman in documentaire zin behan
delde. Wiseman filmde in het Yerkes
Reginal Primate Research Centre van de
Emory universiteit in Atlanta ingrijpen
de voorbeelden van vivisectie op dieren,
in dit geval op verschillende aapsoor
ten.
Een zuivere televisiefilm maar zo sterk
van opbouw en van montage van de
bestaande filmdocumenten dat een dra
matisch geheel ontstond van weer een
geheel andere orde dan de meer emotio
nele Frans-Canadese film.
weeshuizen, overheidsgebouwen,
handel, nijverheid en verkeer,
stads- en dorpsgezichten, restau
ratie.
Noord-Holland kent veruit de
meeste monumenten in ons land,
ruim 11.000. Van velerlei soorten:
Amsterdam is wereldvermaard:
Haarlem, Naarden, Alkmaar en de
stadjes langs het Ijsselmeer niet
minder. Daarnaast: stolpboerde
rijen, molens, de Zaanse hout
bouw, de goed bewaarde dorpen
en zeldzame stadsplekjes.
Fotograaf Wijdel Jongens maak
te er unieke opnamen van. Elk
onderwerp is voorzien van een
korte tekst; Ben Kroon schreef een
algemene inleiding. Achtenveertig
pagina’s met ruim honderd foto’s
over monumenten in Noord-
Holland. Een „platenboek” dat el
ke Noord-Hollander steeds weer
met genoegen zal bekijken!
AMSTERDAM. De groep Rote
Rübe (Rode Biet) uit München brengt
tot en met zaterdag in Mickery het stuk
„Terror”, tien scènes over terreur en
verzet in Chili na de staatsgreep in
september 1973 tegen Allende. Het pijn-
Die eerste scène toont hoe de handels-
vertegenwoordigers van het concern
Hoechst (Hoogovens, weet u wel) feest
vieren, nu Allende uit de weg is ge
ruimd. De laatste scène laat zien hoe
een Chileense vluchtelinge bij aankomst
in de Bondsrepubliek ondervraagd wordt
door politie- en BVD-functionarissen.
Elke politiek vluchteling kan een ver
zetsstrijder zijn en dus gevaarlijk voor
het „gastvrije” asielland.
Tussen deze scènes in zien we aan de
Dit is een van de ruim honderd
foto’s over monumenten in de pro
vincie Noord-Holland, die zijn op
genomen in de onlangs verschenen
platen-pocket (20 x 15 cm.) „Monu-
menttaal Noord-Holland”.
Een unieke uitgave, geheel pas
send in het kader van het Monu-
mentenjaar M’75. Er is op dit ge
bied nog geen enkel samenvattend
boek.
De foto’s zijn geselecteerd uit de
talrijke identieke foto-exposities
die gedurende de zomermaanden
onder het thema „Monumenttaal
Noord-Holland” door de Culturele
Raad Noord-Holland in het jaar
lijks terugkerende evenement
„Toer-in” in tal van plaatsen in
Noord-Holland worden georgani
seerd. Het betreft hier onderwer
pen als ondermeer: kastelen, ker
ken, molens, boerderijen, woon
huizen, buitenplaatsen, hofjes en
De vorm, waarin Rote Rübe als geen
andere politieke theatergroep uitmunt,
werkt zowel op je kunstzin als op je
geweten. Juist doo> de afstandelijkheid
waarmee men speelt word je gedwongen
na te denken over wat je ziet en daar
over een persoonlijk standpunt in te ne
men. Daardoor merk je ook hoeveel
Chili te maken heeft met Spanje,met
Portugal, zelfs met de situatie hier.
in het democratische bestel willen pro
pageren. In 1970 worden in het roerige
Frans-Canada dooi’ he FLQ (Front de
la Liération du Quebec) twee vooraan
staande figuren gekidnapped, onder wie
een minister. Men vreest verdere ge
welddaden en denkt zelfs aan een op
handen zijnde revolutie.
De burgemeester van Quebec doet een
beroep op de regering die de „War
Measures Act” in werking laat treden,
waarbij de politie grote macht en onge
controleerde vrijneid van handelen
Proefnemingen die zo ver gingen als
de lektrisehe prikkeling van de geslachts
organen, het plaatsen van elektronische
apparatuur in de hersenen der dieren,
eindigend met de eruwelijke ontleding
van de hersenen van een jong aapje. Bij
de vraag naar het nut van deze wrede
onderzoekingen nlaatst Wiseman een
groot vraagteken.
Bijna teveel, dit alles om bij te hou
den, maar voldoende om een stad en
haar gasten een weeklang bezig te hou
den met film en discussies erover aan de
gang te brengen. Die discussies hadden
voornamelijk plaats in de hal van Rem
brandt en in het zich daar bevindend
Perscentrum, waar de journalisten veel
papieren informatie toegestopt kregen en
op de hoogte Werden gehouden van pro-
gramma-wijzigingen, extra-voorstellin-
gen of ingelaste persconferenties.
Uiteraard kreeg de nieuwste Jean-Luc
Godard het meeste commentaar en de
meest uiteenlopende reacties met zijn
„Numéro Deux”. Uiterlijk is er een heel
nieuwe Godard opgestaan na zijn voor
laatste film „Tout va bien”. Hij heeft nu
niet meer voldoende aan het doek-vul-
lende beeld, maar werkt met „split
screen” en met video-effecten. Het bio
scoopscherm is bijna steeds gevuld met
op zichzelf staande voorstellingen, vaak
kleine bewegende beeldjes, die de visuele
aanvulling vormen van Godards over
vloedig commentaar. Godard, die men
aan het slot van de film achter het
knoppenbord van zijn technische appa
ratuur ziet zitten als een vermoeide
„chef d’orchestre.”
Erotiek, televisie film en andere com
municatiemiddelen zijn de onderwerpen
die in gezinsverband (vader, moeder,
kinderen en schoonouders) aan de orde
komen en de filmer opnieuw doen ken
nen als het sociale geweten van Frank
rijk, een beetje pedant, vooral ook nu
hij bekende waarheden in zo’n preten
tieuze vorm opdient.
Het stuk is nedoeld om op straat
gespeeld te worden Om verstaanbaar te
zijn de tekst is al even precies als de
spelvorm gebruikr de groep het play-
back-systeem Uit de luidsprekers klinkt
de dialoog, meestal begeleid door mu
ziek. Nu spreken de spelers de tekst niet
na. Door middel van mime drukken zij
de tekst uit. Dat geeft een bijzonder
effect, zoals de scène duidelijk maakt,
waarin een vrouw zich laat pakken door
een politieman om haar echtgenoot vrij
te krijgen. Je hoort de vrouw hitsig
kirren, maar je ziet slechts haar angstig
vertrokken masker-gezicht. Het is de
eerste keer dat ik het playback-systeem
op zo’n dramatische manier toegepast
zie.
De vorm die dit jonge theatercollectief
hanteert wortelt in de beste Duitse thea
tertradities, die door Brecht ontwikkeld
zijn. De vijf spelers hebben hun gezicht
tot witte maskers geschminkt. De ver
schillende personages worden
zeer psychologisch getypeerd als wel
met zéér gestyleerde. mimische middelen
uitgedrukt. Historisch-materialistische
analyse ligt daaraan ten grondslag, een
bezigheid waarin Rote Rübe vergevor
derd is.
Er was het nodige te zien in de
Korenbeurs (o.a. het complete oeuvre
van Eric Rohmer, begeleid door een
uitvoerige, door KEA en CEFA verzorgd
boekwerk, waarin Rohmer’s zes „Morele
Vertellingen” uitvoerig geanalyseerd
werden), maar zelf De Bijenkorf had
zich niet onbetuigd gelaten en had een
Mini-Festival georganiseerd in het Mini-
Theater in haar keldergewelven.
Engagement heeft alleen betekenis als
het zinhig wordt voorgedragen op een
boeiende manier, die liefst ook nog ge
tuigt van vakmanschap. Dan komen de
in beeld gebrachte argumenten
meest doeltreffend over en vindt
kunstenaar gehoor Wel, daarover be
hoeft men zich niet te beklagen bij het
werk van Lucia Steinbach, want
genoemde voorwaarden zijn erin aanwe
zig.
niet zo
Ze is heel soepel in haar techniek. Een
van haar beste werken is een straatbeeld
met schimmig aanpegeven en haastige
mensen in een verzamelcompositie
waarin ze een „echt schilderijtje” van
een bollenveld heeft opgenomen. De te
genstelling tussen stad en natuur werkt
frappant.
Haar milieuzorg brengt ze ook tot
uiting in non-figuratieve aquarellen
waarin ze een royaal kleurenpalet vrij
laat vloeien tot wonderlijke figuraties.
Ze brengen lucht- water- en bodemver
vuiling expressief in beeld.
4
