Spaans staatshoofd zou weer inzinking hebben
Spanje wil uitspraak
van Veiligheidsraad
I
In Sovjet-Unie wordt de hand gelicht met eigen
wetten en rechten
van de mens
Kind gedood
bij spelen
met revolver
Alle aandacht gericht
op staking bij El Al
1^1
igi
ÏJ
Over kwestie-Spaane Sahara
Stopcontact
Antwoord
Elektratuin
SLOT SACHAROV-TRIBUNAAL KOMT NIET BEPAALD ALS VERRASSING
59
99
Ideetje
Congres Bouwbond
NVV akkoord met
door nico
scheepmaker
In Israel nauwelijks reactie op VN-verklaring
actieprogramma
MAANDAG
20
OKTOBER
1975
BUITENLAND
BINNEN» EN
3
(Van onze redacteur in Barcelona, Robbert Bosschardt)
alig
Polisario
Werklozen
Geprikkeld
Amnesty
I
tasj
Telefoontje
lion
atie
zijn
van
:r 30
omie
men.
m te
hun
;had.
aren
r de
een
ken
elde
atie
!ger
end
litai-
inuit
bin-
twa-
eiten
?ete-
rieri-
ïrkl-
dent
noch
ppen
rug
.auto
bij
JgSt
ard-
600
n de
de
n de
aren
skou,
MADRID. De huidige verwikkelingen rond de Spaanse Sahara
bewijzen eens te meer hoe Franco steeds opnieuw profiteert van de ver
deeldheid van zijn tegenstanders. Dezelfde veiligheidsraad die de Mexi
caanse president Echeverria bijeen wilde roepen om „Franco’s Spanje”
uit de VN te wijzen, vergadert nu op Spaans verzoek wegens een optreden
van een andere Franco-tegenstander, de Marokkaanse koning Hassan.
Project
V®
I
Franco profiteert van
2
verdeeldheid oppositie
Franco
Verleden donderdagnacht zou Franco
(Van onze redacteur in Barcelona)
(Van onze redacteur in Jeruzalem)
f
21 oktober, dat wil zeggen
voor
(Door Nico Scheepmaker)
Rt
leeft
jiesj
uit
iden
lems
treis
normen abnormaal slechte behandeling.
Pljoesj is Oekraïner
Nu Israel in een bijzonder moeilijke
economische situatie verkeert en de con
sumptie flink naar beneden moet om de
defensie te kunnen betalen stuit dat op
verzet van goed georganiseerde pressie
groepen, zoals het technisch personeel
van El Al, dat er economisch niet op
achteruit wil gaan, in een tijd dat de
regering probeert lonen te bevriezen.
lucht te bereiken is, zijn de luchtverbin
dingen vooi Israel van levensbelang.
Zij krijgen gewoon hun salaris (maar
wel het minimumsalaris, bovendien zijn
de salarissen in de kleine steden in de
USSR ook automatisch lager dan in de
grotere steden), zijn wel verplicht in dat
Èn daarna een telefoontje uit Neder
land, met alweer via professor Sacharov
de mededeling dat diens 38-jarige mede
werker Sergej Kovaljov voor zijn werk
voor Amnesty International in de USSR
zeven jaar had gekregen.
De getuigenis van Ljoeba Markisj, be
vestigd door professor Arbesj, was de
pijnlijkste en ook meest betwijfelde ge
tuigenis, over experimenten op onweten
de Russen, soms studenten, vaker solda
ten, ook wel zwangere vrouwen, met gas
en andere chemicaliën. Maar dat is een
lang en ander verhaal.
De bijnaam voor dit soort dwangar
beiders is nog altijd „chemie-arbeiders”,
omdat ze vroeger vooral in chemische,
voor de gezondheid gevaarlijke fabrie
ken te werk werden gesteld, maar te
genwoordig komen ze ook elders terecht,
Zest-
oor-
7est-
sbu-
het
man
B en
n.
s, in
’root
intig
derd
idere
pmat
New
s, is
die
iway
over
eeft.
van
gers.
irge-
Zork
Hog-
eer,
na-
dat
aan-
iste-
een
istip
dent
ond.
imen
t de
luth.
ig of
had
niet
egen
rden
Za-
de
rond
itste
i re-
de
kist
tot
on-
door
t, is
von-
ndër
e en
de
jden
.teek
aan-
k op
itend
Jan-
Hij
irgse
mis-
God-
ENKHUIZEN (ANP). De gewoonte
van zijn oom om zonder vergunning een
wapen in zijn auto te hebben, heeft de
driejarige Hugo Morsink uit Bovenkar
spel zaterdagmorgen het leven gekost.
Zijn oom had Hugo samen met zijn
zoontje Erik bij zich in de auto. In
Enkhuizen moest de man iets bij kennis
sen af geven, en liet de twee jongetjes
korte tijd alleen in de auto. Tijdens zijn
afwezigheid vonden de beide neefjes on
der de voorbank een 6 mm revolver,
waarmee ze gingen spelen.
Toen de man weer op de auto toeliep,
hoorde hij een harde knal. De revolver
was tijdens het spel van beide kinderen
afgegaan en Hugo was in de borst ge
troffen. Korte tijd later overleed het
jongetje.
Immers, de hele stunt van de „vreed
zame mars” werd door de koning geïm
proviseerd toen de Verenigde Naties zo
wel door het rapport van de onderzoek
commissie die de Sahara bezocht als
door de uitspraak van het Internationaal
Gerechtshof te Den Haag, weigerde de
Marokkaanse aanspraken op de Spaanse
Sahara te ondersteunen en daarentegen
het zelfbestemmingsrecht van de Saha-
rabewoners bevestigde.
Israel is aan dit soort resoluties ge
wend geraakt, en het is dan ook niet zo
verwonderlijk dat alle aandacht gericht
is op de zoveelste staking bij de nationa
le luchtvaartmaatschappij El Al, die het
luchtverkeer tussen Israel en de rest
van de wereld ernstig aantast. Doordat
Israel uitsluitend over zee en door de
dringen, die ook na zijn heengaan de
samenleving het land zou bepalen, blij
ven nu helemaal beperkt tot een fanta
sieloze „handhaving der orde”.
Het regime zal Franco’s tijd moeten
uitdienen, want anders is hij wel zeker
bereid en zoals de laatste ontwikke
lingen, executies, bewezen in staat de
politieke klok terug te draaien. Maar,
alleen de politieke klok de zandloper
van zijn eigen leven laat zich niet om
keren. Dit is een onzekere zekerheid: het
einde komt, maar wanneer?
als over de namen die er onder stonden.
Een van de grote punten van me
ningsverschil tussen de ene groepering
en' de andere (iedere groep uiteraard
onderverdeeld in evenveel personen als
de groep telde, want dissidenten blijven
ook in het Westen dissidenten per per
soon), was het aantal politieke en niet-
politieke gevangenen. Symbolisch voor
die getallenverwarring was het feit dat
de voorzitter van het panel in het eind
rapport over 27 getuigen sprak, terwijl
het gedrukte eindrapport zelf 24 getui
gen noemt.
Dit zijn dan nog gemakkeiijker te
achterhalen getallen dan het aantal poli
tieke gevangenen in de USSR, ten eerste
omdat daar officieel geen politieke ge
vangenen zijn, ten tweede omdat de
Sovjet-Unie een land zonder statistieken
is, en ten derde omdat het om zulke
grote getallen gaat.
Dat is natuurlijk nog altijd 10.000 of
13.000 te veel, maar bovendien kwam hij
nog met andere cijfers om het beeld te
verscherpen. Het gemiddelde aantal in
woners van een kamp kan tussen 800 en
1200 schommelen, dat is althans de
grootte van het „ideaal kamp” dat eco
nomisch het best te runnen valt.
Er zijn in totaal 3000 kampen in de
USSR, er is dus gemiddeld plaats voor 3
miljoen gevangenen. De kampen zijn
echter niet allemaal vol. Zijn op eigen
ervaringen, documentatie en ooggetuige-
verslagen gebaseerde schatting is dat er
1,2 tot 2 miljoen gevangenen in die
kampen zitten. Het overgrote merendeel
daarvan bestaat dus uit „gewone gevan
genen”, maar ook dan betekent dit nog
dat er percentsgewijs ruim 20 keer zo
veel Russen gevangen zitten dan Neder
landers. Maar er komt nog iets bij, en
dat is iets dat in het Westen minder
bekend is.
Daar kwamen op de tweede dag nog
twee nieuwe verhalen bij. Eerst aan het
einde van de zitting de mededeling uit
Rome dat de Russische ambassade al
daar een vergeefse poging had gedaan
het paspoort van mevrouw Sacharov te
confisqueren (zij verblijft in Rome voor
een oogoperatie, het paspoort had zij
voor alle zekerheid in een safe gedepo
neerd), waardoor zij niet naar haar man
in Moskou had kunnen terugkeren.
samenwerking met Duitse, Amerikaanse
of Italiaanse firma’s worden opgezet.
Dit zijn slechts enkele feiten van een
getuige die nog veel meer interessants te
vertellen had. Zo waren er in Kopenha
gen de afgelopen dagen nog 23 (of 26)
getuigen, ieder met hun eigen verhaal.
Dat is trouwens hetzelfde getal dat
Amnesty International aanhoudt, en ook
getuige Lev Kwatchevsky, die zelf vier
jaar gevangen zat (en van wie Viktor
Fajnberg vertelde dat hij als een der
zeer weinigen nooit op welke manier dan
ook door de knieën was gegaan voor de
Kwatchevsky schat, dat er anderhalf
tot twee miljoen „op erewoord vrijgela
ten gevangenen” zijn, die bijvoorbeeld
een derde van hun straf in een kamp
hebben gezeten en de rest van hun straf
in een zekere vrijheid mogen uitzitten.
Zij worden dan gedetacheerd in een
stadje ver buiten de grote stad (hij had
persoonlijke ervaringen in drie stadjes
die 150 km. of verder buiten Leningrad
lagen), waar zij te werk worden gesteld
aan een of ander project.
Door een en ander vergt een open
luchtstation veel ruimte (dat van de Cen
trale Hem weg zou bijna 200 meter lang
worden), die in de bevolkingscentra niet
altijd meer te vinden zal zijn. Bij de te
verwachten zware luchtvervuiling of
zoutafzetting is een openluchtstation niet
praktisch meer vanwege de hoge sto-
ringskans en het vele onderhoud. Men
heeft voor elke gevallen met iets kleine
kruipwegen en fasen-afstanden een sta
tion in open bouwwijze ondergebracht in
een gebouw van grote afmetingen, ter
wijl men nu ook al overgaat tot de
toepassing van geheel gesloten schakel-
materiaal, waarmee zeer compacte in
stallaties kunnen worden samengesteld,
onder te brengen in een gebouw van
draaglijke afmetingen.
„Maar desondanks heeft Nico Scheep
maker gelijk. Je zult in het land die
veelal om fabrieken op te bouwen die in dingen met draden nooit overkapt tegen
komen, want dan zie je ze niet”, zegt de
heer Dijkhoff ad rem. Daar zit wat in.
Ik begrijp uit zijn uiteenzetting dat die
gezellige elektratuinen toch tot uitsterven
gedoemd zijn. Ja kind, zullen we later
tegen ons kleindochtertje zeggen, op die
plek, waar nu dat grote vierkante ge
bouw staat, stond vroeger „de tuin” met
al die gezellige draden en isolatoren. De
wind weefde de meest grillige melodieën
door die draden en de haasjes sprongen
er vrolijk rond in het onkruid. „Gut
opa”, zou ons wijsneuzige kleindochtert
je zeggen „rouw past elektra”.
die aangelokt worden door een „plezier
reisje”, waarin hen gratis vervoer en
levensonderhoud wordt gegarandeerd
totdat het op een bloedbad uitloopt
natuurlijk, zoals koning Hassan waar
schijnlijk hoopt om een rechtvaardiging
te krijgen voor zijn militaire inlijvings-
plannen.
Zo houdt Franco zijn alleenheerschap
pij al 40 jaar lang staande, dankzij de
misrekeningen van zijn vijanden. Hij
houdt het hoofd koel wanneer anderen
zelfs zijn eigen ondergeschikten
zich door blinde emoties laten meesle
pen. Bovendien profiteert hij van de
langste ervaring die er in de hedendaag
se wereldpolitiek bestaat. Niemand, geen
koning, president of dictator heeft het
hem nagedaan om sinds 1936 in het
zadel te blijven.
Hebt u nu eigenlijk al naar uw bui
tenlandse vrienden een ansicht van De
Nachtwacht gestuurd, waarin u met uw
scheermeesje, met de krantefoto’s als
leidraad, twaalf messneden zo goed mo
gelijk hebt nagebootst? Het Rijksmu-
seum weigert om puriteinse redenen an
sichten van de aangerande Nachtwacht
te vervaardigen, maar u en ik zijn
tenslotte het Rijksmuseum niet.
JERUZALEM. „Zionisme bljjft de
grondslag van de Israëlische politiek",
aldus een regeringsverklaring in Jeruza
lem als reactie op de VN-verklaring, die
zionisme als racistisch en discrimine
rend beschouwt. De VN-resolutie wordt
als een nieuwe actie van de Arabische
landen beschouwd om stelselmatig het
bestaansrecht van Israel te ondermijnen
en Israel politiek verder te isoleren-
Spanje dreigt onder andere zich on
middellijk uit de Sahara terug te trek
ken, hetgeen een vacuüm zou nalaten,
waarin een gewapende botsing tussen
Marokko en Algerije niemand zou ver
wonderen-
AMSTERDAM (ANP). Het congres
van de Bouwbond NVV is zaterdagmid
dag akkoord gegaan met een beleidspro-
gram. waar’n ondermeer een vast inko
men (inclusief tarief- en andere presta-
t’etoeslagen) en vrije individuele keuze
bij de besteding van de vakantiedagen
voor de bouwvakarbeiders als actiepun
ten zijn opgenomen.
Het ligt in de bedoeling dit beleidspro
gramma grotendeels uit te voeren in
samenwerking met de Bouw- en Hout
bond NKV waarmee de NVV-bond op 1
januari a.s. een zogenaamde zware fede
ratie aangaat.
In De Koppeling van september wordt
dit nog even geciteerd, waarna ik als
nog een antwoord krijg op mijn bran
dende vraag. Om te beginnen blijkt dat
je niet spreekt van „Elektrische centra
le” maar van 150 kV-schakelstation, en
dat het openluchtstation bij de Centrale
Hemweg „De Tuin” wordt genoemd,
want „daarin kan men zich nog in de
vrije natuur voelen als er tussen het
haast niet te temmen gras en onkruid so
nu en dan een haas wegspringt”- Aldus
ir. Dijkhoff. die mijn vraag verder als
volgt beantwoordt:
„De 150 kV-schakelstations zijn erop
geconstrueerd om ongeacht de weersom
standigheden zomaar open en bloot in de
vrije natuur te staan. Dit vergt wel
grote isolatie-afstanden. Gelukkig isoleert
lucht erg goed, ook als het regent, want
ook water mits voldoende zuiver is
een goede isolator”.
„De onder spanning staande delen
worden op voldoende afstand ten op
zichte van elkaar en ten opzichte van
geaarde delen gehouden door isolatoren
van geglazuurd porselein, dat zeer weer
bestendig is. Ten gevolge van lucht
vervuiling, maar ook door zoutafzetting
bij harde zeewind, kan er zich op de
oppervlakken van de isolatoren een ge
leidend laagje afzetten, dat zou kunnen
leiden tot zogeheten overslag, waarbij
zich over het oppervlak een gesloten
stroombaan vormt. De isolatoren moeten
voldoende lang zijn om dit te voorko
men. We eisen voor 150 kV-installaties
een minimum kruipweg over het opper
vlak van de isolatoren van 4200 millime
ter, waaraan bij een isolatorlenge van
ongeveer twee meter kan worden vol
daan door een geribd oppervlak”. Zo
hoort u het eens van vreemd.
De angst heeft even sterke vleugels
als de hoop en daarom is er geen
gerucht dat zo snel de verste uithoeken
van Franco’s Spanje bereikt als een
gerucht over zijn gezondheid- Het gebrek
aan betrouwbare officiële informatie
werkt daaraan mee.
De veiligheidsraad zal snel .met een
oplossing moeten komen, want koning
Hassan laat geen gras over zijn plannen
groeien. Hij heeft de datum voor de
mars op El Aiun, de hoofdstad van de
Spaanse Sahara, die 140 kilometer van
de Marokkaanse grens af ligt, vervroegd
van 28 tot
morgen.
Volgens hetzelfde bericht verblijft de
Zuidafrikaanse hartchirurg dr. Christi
aan Barnard sinds zaterdag in Madrid.
Of dit met de toestand van Franco te
maken heeft, is niet bekend. De chirurg
zou gaan jagen met Franco’s schoon
zoon, dr. Christobal Martinez Bordiu,
markies van Villaverde.
bewakers en de kampsuperieuren), hield
het op een getal tussen de 8000 en
10.000, misschien 12.000 tot 13.000 als er
de religieuze gevangenen bij werden ge
teld.
Gisteren
persbureau
overeenkomstig de koninklijke
315.000 mannen en 35.000 vrouwen had
den ingeschreven voor de mars. Dat
snelle enthousiasme is niet zo verwon
derlijk als men bedenkt, dat zich onder
de 15 miljoen Marokkanen ten minste 2
miljoen hongerige werklozen bevinden,
Toch is de reactie in Israel vrij gema
tigd. De veroordeling van zionisme
wordt als een vorm van neo-antisemitis-
me gezien, moeilijk als het is anti-
zionistische en anti-joodse gevoelens te
scheiden. Maar aan de andere kant is de
meerderheid voor deze resolutie kleiner
geweest dan in het algemeen het geval
is. De Europese landen, Latijns-Ameri-
ka en een aantal Afrikaanse landen
hebben tegen gestemd, terwijl een groot
aantal Afrikaanse landen zich van stem
ming hebben onthouder., uiteraard om
de westelijke steun tegen de apartheid
niet te schaden.
De enige tegenstander die zeker is van
zijn overwinning, is de tijd, die werkt
ten gunste van de democratie in Spanje.
De oude alleenheerser is zich daar ter
dege van bewust. Alles wijst erop, dat
hij de strijd tegen de toekomst heeft
opgegeven en alleen nog voor zijn eigen
heden vecht. Zijn (vroeger ook al gerin
ge) inspanningen om de Spaanse maat
schappij een bepaalde ideologie op te
maakte het Marokkaanse
reeds bekend dat zich al,
de koninklijke wens,
Franco’s woordvoerder Manuel Lozano
Sevilla heeft de berichten over ziekte
van de caudillo zondag tegengesproken
en ze betiteld als een „lachertje” en
„pocherij”.
De belangrijkste kracht van de Saha-
rabewoners is het revolutionaire, socia
listische „Polisario-front”, dat nu ook
door de Spaanse regering erkend wordt,
omdat het even fel tegen Hassans plan
nen is gekant als Madrid. Het front
wordt echter sinds zijn oprichting aan
het eind van de jaren zestig voorname
lijk gesteund door de Algerijnse rege
ring, die hierin een mogelijkheid ziet
Hassans expansionisme in te dammen.
Hassan heeft al aangekondigd, dat hij
„als zelfverdediging” wel van plan is
geweld te gebruiken tegen eventuele
hindernissen die zijn mars zou aantref
fen (in de vorm van het Polisario-front
natuurlijk).
KOPENHAGEN. Het internationale
panel, bestaande uit twaalf te goeder
naam en faam bekendstaande mensen
van a cht verschillende nationaliteiten,
waaronder niet de Nederlandse, heeft
gistermiddag na het aanhoren van in
totaal 24 of 27 getuigen over het schen
den van de rechten van de mens door de
Sovjet-Unie in de laatste tien jaren ten
aanzien van de behandeling van de poli
tieke dissidenten, de religieuze gevange
nen, het misbruik van de psychiatrie en
de positie van de Russische nationalitei
ten en de nationale minderheden, als z(jn
mening uitgesproken dat in de Sovjet-
Unie in al deze gevallen de hand wordt
gelicht zowel met de eigen wetten als
met de rechten van de mens.
dag en de meest waarschijnlijke ontwik
keling is dat de activiteiten van de
maatschappij voorlopig in ieder geval
worden gestaakt.
Dit front benadrukt al sinds maanden
dat het in noodgeval hulp zal vragen
aan „bevriende socialistische en Arabi
sche regeringen”: Algerije en waar
schijnlijk ook Libië.
MADRID. De Spaanse regering ver
wacht vandaag nog een beslissing van de
Veiligheidsraad van de Verenigde Naties
om het hoofd te bieden aan de „vreedza
me invasie” van koning Hassans 350.000
Marokkaanse mannen en vrouwen die
naar de Spaanse Sahara trekken. Hoe
„vreedzaam” de Marokkaanse bedoelin
gen zijn, bleek wel uit de gebeurtenissen
langs de omstreden grens, waar zaterdag
een soldaat van het Spaanse legioen
stierf, terwijl vier anderen gewond
raakten toen hun patrouille op een mijn
liep van Marokkaanse saboteurs, die re
gelmatig in dit gebied infiltreren.
Een van de dingen die mij al jaren
lang intrigeerden, waren die elektrische
centrales die ik her en der in het land
op mijn zwerftochten naar kopij tegen
kwam, en die altijd open en bloot aan
alle weersinvloeden worden blootgesteld.
Ik sprak daarover toen ik in de Haagse
Post van 28 juni van dit jaar werd
geïnterviewd: „Dat zijn allemaal van die
dingen met draden en nooit overkapt.
Daar regent het op en daar sneeuwt het
op en het mist en het staat maar
gewoon in de vrije natuur, terwijl je in
je badkamer nog geen stopcontact mag
hebben. Is het nou zo dat het niet hoeft
en is het dan zonde om er een heel
gebouw omheen te zetten, of is het beter
van niet vanwege de elektrische gela
denheid? Ik heb de Centrale Hemweg
opgebeld, maar ze waren aan het lun
chen dus nu weet ik het nog steeds
niet”.
Het staat uiteraard wat omslachtiger
in de verklaring, maar zo zou het in een
ondertitel verwerkt worden. Deze uit
komst van de driedaagse hearing die de
naam van Nobel-Prijswinnaar André
Sacharov droeg, kwam bepaald niet als
een verrassing na alle kalme en heviger
gruwelen die de 24 of 27 getuigen ter
tafel hebben gebracht.
Voorbeeld van zo’n „hevige gruwel”:
De cyberneticus Leonid Pljoesj werd in
januari 1972 ontslagen bij het Instituut
voor Cybernetica in Kiev, vervolgens
gearresteerd en een jaar later naar een
„speciale” psychiatrische inrichting ge
stuurd (voor onbepaalde tijd), waar hij
sindsdien „ontmenselijkt” wordt door
middel van allerlei injecties en dergelij
ke, omdat hij een brief naar de „Komso-
molskaja Pravda” had gestuurd waarin
hij geschreven had dat de Sovjet-pers
een zondvloed van leugens afdrukt, en
dat tirannen en vleiers worden geprezen
terwijl de beste mensen met vuil wor
den overladen.
De brief werd niet geplaatst maar
bleek voldoende voor zijn gevangenne
ming en voor de zelfs voor Russische
Aan de andere kant aarzelt de rege
ring om rigoureuze maatregelen te ne
men tegen de stakende arbeiders, omdat
anders het nationale vakverbond de His-
tadroet, haar greep op de arbeiders zou
verliezen. Weliswaar heeft de Histadroet
de staking afgekeurd, maar de socialisti
sche regering wil vermijden dat El Al-
technici en anderen later volgens hun
voorbeeld zich van de Histadroet zul
len afwenden om een onafhankelijke
vakbond op te richten. Zo’n ontwikke
ling zou de greep van regering en Hista
droet die ideologisch gelijk gezind
zijn op de economie van het land
losser maken.
Het ziet er in ieder geval voor de
toekomst van El Al slecht uit. De maat
schappij verliest één miljoen gulden per
weer een inzinking hebben gehad. Offi
cieel bestaat dit bericht zelfs niet; offi
cieus is het een lichte griep. In de
volksmond gaan de veronderstellingen
tot aan een hartinfarct. Ook al herstelde
Franco zich uitzonderlijk goed van zijn
flebotrombosis van juli 1974, een bijna
83-jarige man heeft natuurlijk een broos
gestel.
Een foto uit Rabat, waar „recruten" voor de Marokkaanse mars naar de Spaanse
Sahara in de rij staan voor de aanmeldingsbureaus.
Volgens het Duitse persbureau DPA
zou Franco acht dagen absolute rust
moeten houden, omdat de griep die hij
heeft, wordt gecompliceerd door stoor
nissen in de bloedsomloop in de hartva
ten. Franco krijgt volgens dit bericht
zuurstof toegediend. De generaal ligt in
de van alle moderne apparatuur voorzie
ne ziekenkamer van het El Pardo-paleis
bij Madrid.
Vergelijk geval 1 met geval 2, en u
hebt enigszins een idee waarom de aan
wezigen die alle drie dagen lang de 24
of 27 getuigen hebben aangehoord, aan
het einde van de zitting tekenen van
geestelijke uitputting vertoonden, waar
door er een ietwat geprikkelde sfeer
ontstond tijdens de afsluitende perscon
ferentie. De bejaarde maar felle, conser
vatieve getuige Panin wilde zichzelf ver
dedigen (maar kreeg daar de kans niet
toe) tegen een indirecte aanval in een
verklaring van de getuigen Grigorenko
(de zoon), Balasjov, Kwatchevsky, Fajn
berg en Shragin, die als hun mening
uitspraken dat de naakte feiten en een
scrupuleuze benadering van de details
veel overtuigender waren dan impone
rende verklaringen en verhandelingen
die op haat waren gebaseerd.
De beweging van de rechten van de
mens waarvan Sacharov in Rusland de
belangrijkste vertegenwoordiger is, vecht
voor de inachtneming van de rechten
van de mens en niet tegen het politieke
regime. Aldus, kort samengevat, deze
verklaring, maar ook daarover ontstond
onder de ondertekenaars weer hooglo
pende onenigheid, zowel over de inhoud
Het voorbeeld van een „kalme gru
wel” betreft een andere Oekraïner, de
schrijver Trofim Kichko, die in 1963 een
zeer kwaadaardig antisemitisch boek
schreef: „Jodendom zonder versiering”.
Dit boek ging zelfs het Moskouse week
blad „Literaturnaja Gazjeta” te ver. Het
noemde Kichko „een nazi-schurk en
collaborateur”. Hoewel antisemitisme
volgens de wet verboden is in de USSR,
werd het boek niet uit de handel geno
men en ook werd er geen enkele vervol
ging tegen Kichko ingesteld.
Getuige Sjifrin, van de oude harde
garde, noemde het getal van 1,3 miljoen
politieke gevangenen, een cijfer dat door
Sacharov bevestigd zou zijn. Tegenover
de PvdA-delegatie die niet zo lang gele
den bij Sacharov was, hadden hij en
zijn vrouw echter een getal van 10.000
genoemd. Maria Sinjavski, de echtgenote
van de befaamde schrijver Andrei Sin
javski, verontschuldigde zich voor het
feit dat zij het regime leek te verdedi
gen, maar de kampervaringen van haar
man hadden tot een schatting van niet
meer dan 10.000 politieke gevangenen
geleid.
stadje aan dat project te blijven werken,
en als zij eens door dronkenschap of een
soortgelijke onwettige reden een dag
verzuimen, lopen zij in de meeste geval
len de kans dat zij naar het kamp
worden teruggestuurd, waar (zoals een
der andere getuigen ook verklaarde) hun
oorspronkelijke straf weer van voren af
aan begint.
f I
