Louter kwaliteit in Passport Jubilee ’75
Trafic maakt
absurdisme
visueel
Half gebruikte kans
voor Frey
Marionettensoul van
The Temptations
Een meester die oude waarden in deze tijd hoog hield
HAN BIJVOET OVERLEDEN
IN MEMORIAM
Ovaties voor
gehandicapt
Res. Orkest
MOUNTAIN-STREAM BIJ NEDERLANDS DANSTHEATER
FOLKZANGERSIN
Eerste klas spektakel in Edenhal
Hulpconcert verwacht
„SPELLETJES”
„UT CAFAATJE”
I
9
MAANDAG
2 O
KUNST
OKTOBER
1975
Werkzaam l^en
I
HAARLEM. Henricus Alphon-
sus Bijvoet, de veelzijdige kunste
naar, is zaterdagmorgen in de Ma
ria Stichting overleden, na daar een
maand geleden te zijn opgenomen
wegens hartklachten. Hij is 78 jaar
geworden, werkende zo lang het
mogelijk was. Zijn laatste werkstuk
waaraan hij bezig was stelt „De ver
heerlijking op de berg Tabor” voor,
de bijbelse scène waar Mozes en
Elia aan Christus verschijnen in te
genwoordigheid van drie discipelen.
AMSTERDAM. Een helaas zeer matig bezette zaal was er indirect
de oorzaak van dat de als Passport Jubilee ’75 aangekondigde jazznacht
niet de sfeer meekreeg, die het anders waarschijnlijk tot een zeer opwin
dende belevenis had kunnen maken. Er was vrijdagnacht zoveel kwaliteit
in het Amsterdamse Concertgebouw, dat je slechts het beste mocht ver
wachten. Er was elleen één spelbreker: het publiek, dat het behoorlijk
liet afweten.
AMSTERDAM. Games (spe
len, of beter vertaald met spelletjes)
heet de nieuwste voorstelling waar
mee Carlos Trafic - de uit Argen
tinië afkomstige, maar in Amster
dam wonende acteur en mimespe
ler - in De Melkweg in de hoofd
stad optreedt. Het is een titel die
meer van de inhoud van Trafics
werkwijze in het algemeen weer
geeft, dan die van zijn vorige pro
gramma, Okey Doe genaamd.
Ridder en mysticus
8
Publiek was spelbreker
in boeiende jazznacht
Een „tenorbattle” tussen Klaus Doldinger (links) en Johnny Griffin.
het
CEES STRAUS
diens
ook
schilderende
hem
in
en
MARI ANDRIESSEN
Wandschilderingen zijn te vinden in
Games mag echter wel als een recht
streeks vervolg 'op Okey Doe worden ge
zien, omdat nu sommige handelingen uit
de eerste voorstelling juist omgekeerd
worden gebracht. En omdat Okey Doe al
zo’n volslagen absurdistisch gebeuren
was, ligt het voor de hand dat het in
Games helemaal een dolle boel wordt.
Bij het recenseren van een voorstel
ling van Trafic ontkom je niet aan een
beschrijving van de aparte onderdelen.
Trafic bouwt zijn programma namelijk
op met een groot aantal details die door
het desoriënterende karakter een heel
eigen even gaan leiden. De meeste de
tails in Okey Doe werden alleen abstract
aangegeven, in Games wordt meer gevi
sualiseerd. Zo brengt Trafic nu zijn twee
geliefde monstertjes ten tonele die in de
vorige aflevering slechts verbaal aanwe
zig waren.
Ook een tweede acteur die onder meer
Trafic’s grootmoeder opvoert, heeft een
plaats in Games gekregen. Het betekent
tevens dat Trafic minder aan de fantasie
wil overlaten door meer te verklaren en
duidelijk te maken. Van mime-speler is
hij nu meer een poppenspeler geworden
die zijn figuurtjes aan een draad op
drachten kan laten uitvoereh-
in een veel grotere jazzgroep, waardoor
met Pete York een dubbele percussie-
eenheid ontstond. Als gitaristen kende
deze groep Philip Catherine (aanvanke
lijk zeer teruggetrokken) en de bluesroc-
ker Buddy Guy, terwijl voorts Johnny
Griffin op tenorsaxofoon en pianist Les
McCann optraden. Doldinger en Griffin
waren in uitstekende 1-2 chorusjes te
horen, het geheel wekte een ingespeelde
en afgewogen indruk.
Sunday we’ll meet again en I’ve got
the blues (Guy en Me Cann als solisten)
waren de eerste nummers die de zaal op
temperatuur brachten. Lord have mercy
on me met de volledige bezetting, .echter
zonder Doldinger, deed er nog een
schepje bovenop. Dat vervolgens Cathe
rine een solo moest maken, lag pro
grammatisch gezien wel voor de hand,
zich als een stuk glas, dat het licht van
de hemel doorlaat. Hij heeft die ramen
ook zelf gemaakt”.
Han Bijvoet, zoals Kees Verwey hem in
1969 portretteerde.
maar het tijdstip lag toch nog te vroeg.
Jazzrock (Song for North Carolina) en
blues (Walk on by en later de toegift
Everyday I have the blues) werden ech
ter weer met bijzonder veel inzet ge
bracht. Mc Cann en Guy (voor wie
enkelen uit het publiek een luid hoorba
re voorkeur koesterden) gingen een zeer
spannend duel aan dat bekwaam naar
de climax van het concert werd geleid.
Zodat de aanvankelijk kille sfeer nog
net voor het scheiden van de aarkt kon
worden weggespoeld. De wegblijvers wer
den eens te meer in het ongelijk gesteld.
KEES STRAUS
Han Bijvoet is op 14 februari 1897
geboren in Amsterdam. Hij behoorde tot
een bekende Overveense familie, waarin
meer schilders voorkwamen. Vanaf
1901-1922 woonde hij zelf in Overveen,
daarna in Haarlem. Daar kreeg hij ook
zijn eerste opleiding. Hij bezocht de
Kunstnijverheidsschool aan de Dreef, la
ter de Rijks'academie in Amsterdam,
waar hij studeerde onder leiding van
Anton Derkinderen en Richard Roland
Holst, die beiden een grote verwachting
van hem hadden. Aan die verwachting
heeft hij inderdaad beantwoord in een
zeer werkzaam leven, waarin hij tal van
belangrijke opdrachten kreeg en uit
voerde.
behept zijn, kende hij niet. Hij kon
zich opwinden over nieuwe kunst
richtingen die hij haatte, maar
hij beschouwde de makers van de
ze hem onbegrijpelijke werken als
verdwaalden. Hij was in de ware
zin van het woord een christen. Ik
weet dat zijn moeder, een begaafde
schilderes, Spaans bloed had. Iets
van Spaanse vroomheid en fanatis
me was er in deze wonderlijke
man.
Wij waren samen op de lagere school,
latei' op de voormalige kunstnijver
heidsschool aan de Dreef te Haar
lem en weer later op de Rijksaca-
demie te Amsterdam. Anton Der
kinderen, die toen directeur was,
zag veel
opvolger Richard Roland Holst. In
de schilderklasse bij Van der Waay
voelde hij zich niet thuis, omdat
zijn streven ging in de monumen
tale richting. Hij wilde niet mee
doen aan de strijd om de Prix de
Rome want, zei hij, de kunst is
geen wedstrijd. Kees Verwey schil
derde een interessant portret, hier
bij gereproduceerd.
Wie Han Bijvoet gekend hebben zul
len deze buitengewone man niet
vergeten.
Naam heeft Han Bijvoet gemaakt met
zijn werk in de Kathedrale Basiliek Sint
Bavo aan de Leidsevaart. Hij maakte er
de grote gebrandschilderde namen, die
tot de beste in ons land behoren. Van
zijn hand in de basiliek zijn ook de
kruiswegstaties in sectieltechniek, wand
schilderingen, het houtsnijwerk van de
biechtstoel en de lichtkroontjes. Han
Bijvoet heeft daarna in tal van kerken
gewerkt, want hij kon elke opdracht
aan, muurschilderingen, kerkramen.
Eveneens maakte hij aquarellen, pente
keningen, affiches, letter-ontwerpen,
portretten en landschappen voor „we
reldlijke” opdrachtgevers.
Zelf heb ik het geluk gehad Han
Bijvoet eens bij Kees Verwey te ont
moeten. Ik wist dat Bijvoet een mysticus
was, geen dromer, maar een mysticus
van de daad. Het gesprek ontwikkelde
zich in die richting en het werd een
onvergefelijk gesprek, want Han Bijvoet
wist waarover hij sprak: hij heeft zich
zijn hele leven in 'de mystiek verdiept
In deze omgeving maakte hij de ge
brandschilderde ramen voor de Sint Ba
vo in Heemstede, de kapel van Hageveld
maar ook in het gebouw van Spaarne-
stad en in de Mariastichting. Van zijn
hand vindt men ook ramen in het Semi
narie te Warmond, de RK kerk de
Goede Herder in Wassenaar, de Leidse
Petrus en Pauluskerk, het refter van het
middeleeuwse klooster in Ter Apel,
eveneens in een gebouw als het Delta-
gemaal te Zierikzee.
Eens temeer bleek zaterdagavond weer
dat een ijshal als de Jaap Edenhal in
feite ongeschikt is voor concerten en
zonder meer geboycot zou moeten wor
den De akoestiek is op geen enkele
manier berekend op elektrisch geweld
en voor een sfeer-groep als The Temp
tations was het onbegonnen werk in de
lange, kille hal tot het broeierige sfeert
je te komen dat deze formatie nodig
heeft.
Het voorprogramma werd gevuld door
de Utrechtse soulgroep „Liberation of
Man”, waarin overigens diverse nationa
liteiten verenigd zijn. De formatie
deze keer met zeven in plaat^ van de
gebruikelijke zes man maakt aan
vaardbare soul, probeert klaarblijkelijk
doelbewust om weg te blijven van het
gemakkelijke commerciële werk, maar
mist voldoende swing en power om
daarin echt aantrekkelijk te zijn. Het
succesnummertje „Bumpin’ in the streef
en ook „Pretty Dark Woman” kwamen
daar nog het dichtst bij en kregen dan
ook luid applaus van de gewillige zaal
die met ruim drieduizend mensen overi
gens lang niet vol zat.
Bijna een uur moest er toen gewacht
worden op het spektakel van The Temp
tations. Veel te lang natuurlijk en nu de
organisatoren in Nederland zo langza
merhand jaren ervaring achter de eerst
nog onwennige rug hebben, mag een
dergelijke slechte set-up niet meer voor-
en zijn grootste behoefte was, om in de
beeldende kunst zijn inzicht uit te dra
gen. Hij heeft dit op een grootse manier
gedaan.
Donderdag a.s. wordt Han Bijvoet be
graven op het Sint Adelbertskerkhof aan
de Dennenweg te Bloemendaal. Daarna
gaat de eredienst vooraf in de Kathedra
le Basiliek om elf uur 's morgens.
HEIN STEEHOUWER
komen. Maar goed, je hebt niks in te
brengen, dus je wacht maar geduldig af.
De verwachtingen werden uiter
aard ingelost. Spektakel eerste klas,
perfect van timing, perfect van zang,
dans en beweging. Zestien man swing in
het daverende orkest, daarboven een
filmdoek om de meute nog meer te
vermaken en daar waren dan eindelijk
Otis Williams, Melvin Franklin, Dennis
Edwards, Richard Street en Glenn Leo
nard, de vijf Temptations. Veel num
mers van de laatste elpee natuurlijk, een
razendsnel, super gebrachte potpourri
van alle hitsuccessen die The Temptati
ons in de afgelopen tien jaar hebben
vergaard.en al die tijd had je het
gevoel naar een stel knap gedresseerde
marionetten te kijken. Waar waren de
onzichtbare touwtjes naar boven toe,
naar de meesterhand die het allemaal
feilloos regelde? Waar waren de sleu
teltjes in hun ruggen die echt duidelijk
moesten maken dat het slechts poppen
waren die je alleen maar op het juiste
moment hoeft op te winden?
Het vijftal is van vlees en bloed, maar
hoe mooi en zelfs soms opzwepend
„Message from a black man”, „You’re
my everything”, „Get you down” en
natuurlijk „Pappa was a rolling stone”
ook klonken, ik kon er niet warm of
koud van worden. Zet de plaat op en je
hoort preceis hetzelfde, ga over twee
jaar in Amsterdam weer kijken en er is
geen steek veranderd.
Helemaal op het eind van de ruim één
uur durende show probeerde het vijftal
zelf de „monotonie” nog te onderbreken
door rustig op een krukje plaats te
nemen, een toast op de zaal uit te bren
gen en een aantal ballades in te zetten.
Nog wel zo bekoorlijk vanwege de over
daad aan mooi stemmenmateriaal maar
voor de „funks” in de zaal die gedacht
hadden swingend ten onder te gaan, was
het een dodelijke anti-climax.
FERRY TROMP
Kan hij zijn vingers in Okey Doe een
echt eigen wereld lateri spelen, in Games
geven zijn voeten vooral een commen
taar op wat hun eigenaar allemaal uit
spookt. En dat is nogal wat want Trafic
is in zijn uurtje bijzonder druk bezig. Zo
is er een schijngevecht met een zwabber
dat met de bekend-hoge uithalen wordt
begeleid, een heel mooie dialoog met een
fictieve belichter en een striptease die
begint, waar hij in Okey Doe eindigde.
Dat wil dus zeggen dat Trafic zich op de
maten van een blues weer langzaam
aankleedt met alle geraffineerde bewe
ginkjes die daarbij horen.
Christopher Frey noemt zijn stuk:
„een wisselwerking tussen de vier ele
menten” en dat dan in het Engels, want
ook bij het Danstheater (net als bij het
Nationale Ballet) schijnt men een hekel
te hebben aan Nederlandse titels. Dat is
ook wel te begrijpen, want deze groep
heeft verhoudingsgewijze een nog groter
aantal buitenlandse dansers dan onze
andere gezelschappen.
Een percentage van 80 pet gastarbei
ders begint toch echt wel onrustbarende
vormen aan te nemen, temeer daar we
in ons land niet minder dan 6 goedge-
subsidieerde dansacademies kennen. Hier
rijzen allerlei vragen zoals: Waarom
neemt men geen leerlingen van die aca-
demis; Zijn die leerlingen misschien niet
goed genoeg; Is die opleiding misschien
niet goed genoeg; Wat zou er aan ge
daan kunnen worden om een en ander
te verbeteren;
In ieder geval kan ik stellen dat de
opleiding op de academies in het alge
meen te kort is, zodat de afgestudeerden
eerst nog een bepaalde periode als leer
ling bij een gezelschap moeten doorma
ken voor ze in de groep kunnen worden
opgenomëh. Het Nederlands Danstheater
heeft te weinig plaatsen (24 of 25) om
die door leerlingen te laten bezetten, alle
dansers zijn nodig voor de voorstellin
gen.
Dat
de kerk van Maria Hemelvaart te
Heemstede, de Onze Lieve Vrouw? Kerk
in Heiloo, het Canisiuscollege te Nijme
gen en veel andere kerken. In het bui
tenland maakte hij onder meer een
wandschildering in de kapel van de
toenmalige Keizer Leopold Universiteit
in Innsbruck.
Han Bijvoet was ook beeldhouwer en
hakte onder meer een kruisbeeld voor
de Johannes de Doperkerk in de Am-
sterdamstraat in Haarlem, die later is
afgebroken. In het stadhuis hangt van
hem een paneel, geschilderd ter herden
king van tien gijzelaars die door de
Duitsers in 1943 zijn gefusilleerd.
In 1946 ontving Han Bijvoet de Gerrit
van der Veenprijs. Hij was lid van
KZOD, van het Bernulphus Gilde in
Utrecht en van de Sint Adelbertsvereni-
ging.
DEN HAAG. Donderdag, vrijdag en
zaterdag ging er in het HOT een klein
programma van het Nederlandse Dans
theater, met als première: „Mountain
stream” van Christopher Frey. Ik zag de
zaterdagvoorstelling, dus een uitvoering
zonder premièrezenuwen.
LANCHESTER (ANP). Het Resi-
dentie-Orkest geeft zondagmiddag 9 no
vember in het Congresgebouw te Den
Haag een hulp-concert voor zijn musici
wier instrumenten onlangs te New York
zijn gestolen. Tal van personen en in
stanties verlenen hun welwillende mede
werking aan dit concert zodat vrijwel de
volledige recette ervan via het instru
mentenfonds van het Residentie-Orkest
ten goede komt van de gedupeerde mu
sici. Het concert staat onder leiding van
Willem van Otterloo, solist is Daniël
Wayenberg.
Het Residentie Orkest en Jean Marti-
non oogstten zaterdagavond luide ovaties
na het concert in Washington. Begun
stigd door de perfecte akoestiek vau
deze nieuwe concertzaal in het schitte
rende Kennedy-Center of Arts, werd het
concert in de vrijwel uitverkochte zaal
een hoogtepunt yan deze Amerikaanse
tournee.
Hoewel Han Bijvoet als een zeer be
scheiden man in stilte zijn weg ging en
meer werkte dan praatte, was hij om
zijn vele gaven een gewaardeerde figuur
die de achting van zijn collega’s had.
Op 12 december 1953 schreef prof.
Otto B. de Kat in onze krant naar
aanleiding van een wandschildering die
door Han Bijvoet toen in de basiliek
werd gemaakt. Hij voerde toen met hem
een gesprek op de steiger. De Kat
schreef onder meer: „In zijn betoog
klinkt iets door van de evangelische
prediking der vroege christenheid en ook
iets van zelfverdediging. Hij huldigt stel
lingen die voor hem alles betekenen en
die hij hardnekkig doorvoert, niet omdat
hij per se gelijk wil hebben, maar om
dat zijn houding tegenover leven en
kunst bepaald en beperkt wordt door
een hechte overtuiging. Wie zo is, kan
geen concessies, hoe klein ook, doen aan
modieuze en esthetische stromingen van
de dag”.
Kees Verwey schreef eens: „Han Bij
voet vertegenwoordigt voor mij het type
van de ridder dat is: een vervoerde in
de zekerheid. Die zekerheid is het sa
menstel van waarheden, dat de katholie
ke kerk te geloven voorhoudt. Nam hij
die gewoon aan, hij was een eenvoudig
gelovige geweest, op zich reeds een zeld
zaamheid in deze tijd. Het is de vervoe
ring waarmee dit gebeurt, dit hem tot
ridder stempelt en daarmee tot een vol
strekt unieke figuur. Alles wat hij doet,
waaronder- ook het schilderen, staat in
dienst van de hoge conceptie, die eeu
wenlang Europa beheerste en voor Bij
voet nog steeds een alles doordringende
werkelijkheid is. Wie dit aarzelloos vol
houdt in een tijd die uit twijfel is
opgebouwd, beschikt over een onvoor
stelbare kracht.” En verder: „hij voelt
ernst en
als een
monnik.
Alles noemen wat hij in zijn leven
gedaan heeft zou te veel ruimte
innemen. Hij had de gave van de
concentratie en verdiepte zich in de
techniek en materie waarmee hij
werkte, tot die materie geen gehei
men meer voor hem had.
Han Bijvoet was niet alleen een ern
stig kunstenaar, een diepvoelend en
diep denkend man, maar vooral
een man van grote goedheid. De
ondeugd van de ijdelheid, waarmee
wij bijna allen meer of minder
(Van onze stadsredactie)
HAARLEM. In jongerencentrum
Ut Cafaatje treden vanavond op het
folkduo Videssa en de gitarist Maarten
Eysker. Videssa bestaat uit Pieter Mul
der en René van Vliet. Beiden spelen
gitaar en zingen, hoofdzakelijk eigen
werk beïnvloed door Gene Clark en Neil
Young.
Zaterdagochtend overleed Han Bij
voet. Hij laat een omvangrijk oeu
vre na. Vooral in de Kathedrale
Basiliek Sint Bavo heeft hij zich
doen gelden. De grote ramen in het
transept maakte hij toen hij nog
jong was, amper dertig. Het zijn
indrukwekkende werkstukken. Hij
maakte ook de kruiswegstaties in
sectiel (keramiek) en kleinere ra
men in de kapellen. Maar ook
buiten Haarlem kan men veel
werk vinden, zoals in zijn levens
bericht hiernaast wordt vermeld.
Een meester was hij ook in .gra
fisch werk, onder meer in letters.
Alles deed Bijvoet met de grootste
toewijding, zelfvergeten
«miniaturen
Het concert een zogenaamde pac
kage van musici in verschillende stijl
soorten ontleent zijn naam aan de
Duitse groep Passport, die wordt aange
voerd door Klaus Doldinger. Passport
had de eer de spits af te bijten en dat
ging naar verwachting heel moeizaam.
Tenorist Doldinger geeft zijn groep
(Wolfgang Schmid, Curt Cress en Kristi
an Schultze) een cerebrale benadering
aan van de free jazz die zonder emotio
nele spanningen vaak volgens een al te
geijkt patroon in soms volstrekt 'ege en
holle frasen wordt uitgewerkt.
De ritme-sectie met in het bijzonder
de drummer vormt de drijvende kracht,
maar zijn spel is geen pop en geen jazz,
vlees noch vis dus. Jazzrock vereist
naast een "beheersing van beide muziek
soorten ook een meer dan intelligente
aanpak die maar bij weinigen aanwezig
is.
Passport werd vervolgens .ingebouwd
AMSTERDAM. „The emperors of
soul" hebben ze zich voor het gemak
maar genoemd en als zodanig werden ze
zaterdagavond in de voor het overgrote
deel met rijksgenoten gevulde Jaap
Edenhal dan ook aangekondigd. Reputa
tie en aankondiging werden goeddeels
waargemaakt, maar dan wel tot een
graad van perfectie die meer met mario
netten en optimaal geïnstrueerde robots
van doen had, dan met geïnspireerde
musici.
toen. Arlette van Boven, Karen Tims,
Eric McCullough en Jon Benoit gaven
dit werk een meeslepende uitvoering. De
voorstelling werd besloten met Septet
extra
CONRAD VAN DE WEETERING
In dat geval werkt de akoestiek van
de Grote zaal nog eens als een extra
handicap. De musici moeten boven, hun
niveau spelen en dat lukt maar hoogst
zelden op een bevredigende manier.
Toch betekende het niet dat er sprake
was van een mislukt concert. Hoewel de
vonk pas heel laat oversloeg, was de
duur van de nacht ruim twee uur en
een kwartier net voldoende om met
een gevoel van voldoening de kou in te
gaan,
heeft tegen het kansen geven aan oner-
varenen, blijkt uit hun choreografon
politiek. Wat bij het Nationalé Ballet
onmogelijk schijnt te zijn (ze hebben
daar immers drie huischoreografen) ge
beurt hier wel, steeds weer krijgen dan
sers van de groep de gelegenheid hun
krachten te beproeven op het maken
van een ballet. Op die manier krijg je
de kans op verrassingen, nu of later. In
dit licht gezien is het toe te juichen dat
Christopher Frey de wisselwerking tus
sen vier elementen op muziek van Lu-
toslawski mocht onderzoeken.
Die elementen waren vier dansers om
wonden met kleurige banden, blauw
voor het water, bruin voor de aarde,
geel voor het vuur en grijs voor de
lucht. Het begon met een om elkaar
heen draaien als planeten maar ontaarde
al gauw in een rapsodisch op elkaar
volgen van allerlei vaak verrassende
vondsten, die echter nooit tot een logisch
herkenbare structuur uitgroeiden. De be-
wegingsstijl leek het meest op klassiek
ballet op slappe schoenen maar werd
doorspekt met veel vreemdgangers uit
andere stijlen.
Christopher Frey is een ervaren dan
ser, die erg veel gezien heeft. Veel van
zijn wendingen zijn nog te bedacht en
daardoor vaak te onhandig. Maar ook
dit vak is te leren, als je maar kansen
krijgt.
Tenslotte een woord van lof voor de
nieuwe bezetting van „La Cathédrale
Engloutie” van de nieuwe artistieke lei
der van het Nederlandse Danstheater Jiri
Kylian (samen met Hans Knill). Over dit
ballet schreef ik al in januari dit jaar,
maar nu werden de twee paren aan het
strand zo mogelijk nog beter bezet dan
Danstheater geen bezwaar
>4
