Kamer bezorgd over democratie in Suriname De Gaay Fortman zwicht voor druk van kabinet Van Dam verdedigt nota huisvesting alleenstaanden Geen 10 percent Madrid wil onzekerheid aan top voorkomen salarisverlaging avondleraren Smiths dagen lijken nu geteld Geen militaire hulp meer voor Chili van VS Lachmon vindt delegatie „onreglementair samengesteld” I tap tór MANDELSTAM SJOUWER Motie Van Aardenne wordt toch uitgevoerd Bij huidige ziekte Franco en spanningen rond Sahara: Alleen eerlijke oplossing Rhodesisch probleem kan hem nog redden door nico scheepmaker AANLEG Ontslag voor 122 man bij Blijdenstein- Willink BRIEVEN wWW i i: WOENSDAG 2 2 3 OKTOBER 1975 BINNEN- EN BUITENLAND iden iker •gen (ken lens VN orde nent eden S3 JOHANNESBURG Rhodesië’s minister-president Ian Smith heeft maandag in Pretoria zijn laatste kans gekregen. Hij kan zijn eigen positie alleen nog maar redden als hij een eerlijke poging doet om tot onderhandelingen met de African National Councilleider Joshua Nko- mo te komen, die tot een regeling van het Rhodesische probleem moet leiden. (Van onze redactie binnenland) (Van onze parlementsredactie) (Van onze speciale verslaggever, Carl Breyer) de VVD willen grotere van men- novem- van „Wij leven zonder onder onze voeten ons land te voelen, onze woorden zijn niet verder dan op tien pas te horen”. Dit zijn, in de vertaling van Kees Verheul, de eerste twee regels van het gedicht dat Osip Mandelstam in 1933 over Stalin schreef en dat hem uiteindelijk de das om deed: hij stierf op 27 november 1938, op 47-jarige leeftijd in een Siberisch doorgangskamp. Mandelstam wordt nu als een van Ruslands belangrijkste dich ters beschouwd, een in Amerika gedrukte uitgave van zijn verzamelde gedichten behoort tot de meest gevraagde artikelen op de Russische zwarte markt. per- loger lan- keshi zaak, it de logde n op ir te >e en van eten, ende apan weer en is rrkse nka- eden. i het igens irder Tijdens het aebat in de Tweede Kamer over de onafhankelijkheid van Suriname met deelname van Surinaamse Staten leden werd buiten op het Binnenhof ge demonstreerd. WASHINGTON (AFP) De Verenigde Staten zouden besloten hebben alle mili taire hulp aan Chili te staken, zo is in Washington vernomen. Het besluit volgt enkele dagen na de publikatie, door de Verenigde Naties, van een rapport waar in de Chileense regering ervan wordt verdacht in diverse delen van het land ..martelcentra” te hebben ingericht. Het is nu precies andersom als bij de regering Allende. Toen werd de econo mische hulp stopgezet, maar ging de mi litaire hulp door. Vorig jaar had de regering Ford een verzoek aan het Congres ingediend óm militaire hulp aan Chili, dat echter door het Congres werd verworpen. De Surinaamse oppositieleider Lachmon aan de interruptiemicrofoon tijdens het Suriname-debat in de Tweede Kamer. Op de achtergrond de leden van de delegatie. de minste verandering in zijn regime toestaat zolang hij er zelf nog is, maar dat hij zich niet meer verzet tegen de onvermijdelijke democratisering na zijn heengaan. in de shire, Na- liten- idge- it de n de antal e fe- zlieg- et te S, nu het laakt Iver- et de lorde pro- van lovei al 22 kken 1, na hikte Dat t, dat Ij oen hreef ierop ereld ngen ikele De Noorse schrijver Victor Sparre, een van de leden van het panel, vroeg of zij nu misschien kon onthullen hoe zij erin geslaagd was de verboden” gedichten van Osip Mandelstam aan haar man te doen toekomen? Dat wilde ze wel. „Ik kon ze hem niet als boek toesturen, na tuurlijk, al was het maar omdat ze toen nog niet in boekvorm waren verschenen. Daarom schreef ik: „Lieve Andrej, ik ben nu, geloof ik. echt gek geworden, ik ben namelijk plotseling begonnen met poëzie te schrijven. Je moet maar eerlijk zeg gen of ik ermee door moet gaan of niet”. En dan volgde een gedicht, dat door de censuur niet, maar door Andrej wel werd herkend als een gedicht van Mandelstam. Hij schreef dan dat ik beslist aanleg had, dat ik er zeker mee moest doorgaan, en daardoor „aangemoedigd” kon ik dan in de volgende brief ,.mijn tweede ge dicht” overschrijven enz. enz.” van n de van I0UW m is ;n. jn in tolen, aldus i ge zeten oem- nitie, ofba- 4het van id en. aan een r het nden tnam s le nden kken i. Ze vier nties n. hij een eerlijke schikking nastreeft. Dit is ook de interpretatie van diplomatieke kringen in Pretoria van de laatste para graaf in de gemeenschappelijke verkla ring die na vier uur besprekingen door Vorster en Smith werd gepubliceerd. Doet hij dit niet, dan zijn „politiek” Smiths dagen geteld. anier met inden g toe zater niet n en talla- i om taken ging ibben liefst oe te s in land bro- r de naar weer DEN HAAG. Er is geen salarisver laging met tien percent voor de leraren voor het avondonderwijs aangekondigd. Wel is aangekondigd dat de tien per- centstoelage, die deze leraren sinds 1 augustus 1971 hadden, wordt afgeschaft. Die toelage is thans niet meer noodzake lijk om een gewenst aanbod te garande ren. Minister Van Kemenade van Onder wijs heeft dit gisteren geantwoord op schriftelijke vragen van het VVD-twee- de Kamerlid Ginjaar-Maas. n het zeeda 17, is over- ■attle. reden jaai ming. saris, ijdde Egt- .gwe- De Surinaamse oppositieleider Lach mon vindt dat de Surinaamse statende legatie die het Tweede-Kamerdebat over de beëindiging van het Koninkrijkssta- tuut met Suriname bijwoont, op „incon stitutionele en onreglementaire w(jze” is samengesteld. Hij zei dit in een ordede bat over de aanwijzing van de delegatie, waarmee de beraadslagingen gistermid dag op verzoek van de Surinaamse op positie begon. De motie werd donderdag in de Ka mer aangenomen doordat de KVP zich achter het door de voltallige oppositie voorstel-Van Vrijdagochtend luidt was het kabinet van mening dat De Gaay Fortman zich in deze zaak wat al te star opstelde. In de nieuwe brief, die dinsdag is verstuurd, zegt De Gaay Fortman dat hij ondanks zijn bezwaren de inspraak- termijn voor de inhoudelijke kant van het regeringsvoorstel wil verlengen van 15 november tot 15 december. Voor de territoriale grenzen van de 26 nieuwe provincies was de termijn al vastgesteld op 15 december. was voor het eerst na de staatsgreep in 1973 naar Chili gegaan, waarna zij in haar rapport de Chileense regering ern stig veroordeelde. Wel is Chili het enige Zuidamerikaanse land dat de commissie heeft toegelaten. Dit alles hangt natuurlijk af van de medische omstandigheden waarin Franco zich bevindt. De waarnemers herinneren zich maar al te goed dat in de zomer Het KVP-Kamerlid van Zeil, die mede namens AR en CHU sprak, wilde dat de regering toezegt dat alle afspraken die tot nu toe met de regering in Paramari bo zijn gemaakt opnieuw in overweging zullen worden genomen als de Suri naamse regering tot éénzijdige onafhan kelijkheid overgaat (dus als de parle mentaire procedure in verband met op heffing van het statuut niet volledig wordt afgewikkeld). Andrej Sinjavski, die veroordeeld was omdat hij onder de naam Abram Tertz boeken in het westen had gepubliceerd, mocht twee maal per maand een brief schrijven, terwijl zij hem om de dag, soms eens in de drie dagen, kon terug schrijven. Over de lengte van een brief werd in de kampreglementen niet ge sproken, dus Zinjavski schreef haar zeer lange brieven, waarin hij tot verbazing van de censuur voornamelijk over litera tuur, de natuur, de filosofie en dergelijke schreef. Zowel Andrej als Maria num merden hun brieven, zodat zij wisten welke brieven onderschept waren. Hij meldde haar de ontbrekende nummers, zij hield kopieën en wist dan wat zij hem in een volgende brief alsnog moest melden, bovendien kwam zij er op die manier achter welke passages tot inbe slagname leidden. Zodra ze buitenlandse informatie in de brief verwerkte, werd de brief achtergehouden. Schreef ze daarentegen dat ze die dag gehuild had, zich neerslachtig voelde of het niet meer zag zitten, dan was de bestelling van de brief automatisch verzekerd. ,,Als ik er zeker van wilde zijn dat een brief mijn man bereikte”, vertelde Maria Sinjavski, „dan schreef ik erin dat ik me zo gede primeerd voelde dat ik me bijna had opgehangen. Mijn man begreep door een bepaalde formulering wel dat het niet waar was, maar de brief werd dan wel in drie dagen aan hem bezorgd, even snel als de normale postbestelling in Moskou!” Dit betekent dat de rechtse extremis ten in het regime alleen sterk staan zolang Franco het roer in handen heeft. Zo niet, dan is de tijd rijp voor de gematigden, zowel in de burgermaat schappij als in de strijdkrachten. De overspannen Spaanse politieke situatie kan helaas nog altijd tragedies opleve ren, maar een geleidelijke oplossing krijgt nu meer kansen. gesteunde voorstel-Van Aardenne schaarde. Vrijdagochtend stuurde De Gaay Fortman een brief naar de Kamer waarin hij meedeelde de motie naast zich neer te zullen 1 eggen. „Tegenover degenen die wél op tijd hun reacties op het regeringsplan hebben ingediend, zou het onjuist zijn om de inspraaktermijn op het laatste moment alsnog te verlen gen van 15 november tot 15 januari”, zo luidde zijn argumentatie. Vrijdag in de loop van de dag bena derde het departement van De Gaay Fortman echter de griffie van de Twee de Kamer met het dringend verzoek om de brief, zodra deze arriveerde, terug te sturen. Er zou dan zo spoedig mogelijk een nieuwe versie aan de Kamer worden aangeboden. Het feit dat het kabinet juist op vrijdag vergadert zal aan deze manoeuvre niet vreemd zijn. Naar ver- voor toelating van Surinamers in Neder land na de „onafhankelijkheid” zo soepel is dat de stroom nauwelijks zal afne- men. Hij vroeg de regering Paramaribo erop te wijzen dat de ontwikkeling van Suriname gevaar loopt als de migratie naar Nederland zo doorgaat. Van Zeil, die sprak namens de drie CDA-partijen, wil dat aan remigratie prioriteit wordt gegeven bij de besteding van Nederland se ontwikkelingsgelden. De Russische schrijver Andrej Sin javski. die momenteel met zijn vrouw Maria en zoontje in Frankrijk woont, werd in februari 1966 veroordeeld tot zeven jaar concentratiekamp zeer streng regime. Hun zoontje was toen acht maan den, Maria vertelde op de Sacharov Hoorzitting in Kopenhagen dat zij van haar buren in de gemeenschappelijke keuken toen geen pap meer mocht ko ken voor een kind dat de zoon van een misdadiger was. Ze mocht haar man eens per jaar een tot drie dagen bezoeken, en driemaal per jaar een bezoek van een tot vier uur bij hem afleggen. Of zij een of twee of drie dagen bij hem mocht zijn, of een of twee of drie of vier uur hing af van het gedrag van haar man in het kamp, van haar eigen medewerking om hem bijvoorbeeld over te halen openlijk berouw te tonen, en aan de luimen van de directeur van het kamp. Ze had het geluk dat hun zoontje pas acht maanden was toen zijn vader werd opgepakt, en toen hij oud genoeg was om te vragen waar zijn vader was, vertelde zij hem dat pappa heel verweg in een klein huisje heel belangrijk werk voor het vaderland deed. Het bewijs dat haar woning werd afgeluisterd kreeg ze. toen een bewaker haar bij een bezoek aan het kamp vroeg waarom ze haar zoontje vertelde dat zijn vader zulk belangrijk werk deed, terwijl hij in werkelijkheid toch sjouwer was? Ze antwoordde koeltjes, dat zij uit de geschiedenis van de arbeidersbeweging altijd had begrepen dat dit bijzonder belangrijk werk was. Afschaffing van de toeslag kan een bijdrage leveren tot de vergroting van bet aantal arbeidsplaatsen en tot een rechtvaardiger verdeling van de beschik bare arbeid in het onderwijs. De maat regel beoogt een gelijk waardiger rechts positie te scheppen voor de leraren in het avondonderwijs en die in het dagon derwijs, aldus minister Van Kemenade. Vrijwel alle kranten in Rhodesië en Zuid-Afrika zijn van mening dat Smiths zogenoemde „Slim Janie-politiek” nu beëindigd is. Hij moet thans volgens de dagbladen in Zuid-Afrika bewijzen dat De Amerikaanse regering heeft de Chi leense autoriteiten meegedeeld het wen selijk te vinden dat de Interamerikaanse Commissie voor de rechten van de mens >n staat gesteld wordt in het land een onderzoek te verrichten. Deze commissie de heer Smith, dan een mededeling van zijn kant aan de heer Vorster. Waarnemers in Salisbury en in Preto ria zijn van mening dat maandag „het uur der waarheid” voor minister-presi dent Smith geslagen heeft. Zijn dagen van praten met twee tongen en van een strategie om eventuele oplossingen te torpederen is maandag geëindigd. Van nu af aan zal hij dynamisch en eerlijk aan een schikking moeten werken. Het is meer dan alleen een vermoeden dat minister-president Smith in het ver leden alle pogingen gedaan heeft om de onderhandelingen met de ANC te torpe deren dit onder andere door ver deeldheid te wekken bij de leden van deze organisatie. Inmiddels is Rhodesië verontwaardigd over de rol die Smith in Pretoria speelde. Zelfs aanhangers van zijn bewind eisen zijn terugtreden. Le den van het Rhodesian Front, de partij van Smith, zijn van mening dat zijn dagen geteld zijn. veroorzaakt dit alles zal geen enkele arts veel optimisme geven. Ongetwijfeld blijft de eerste beslissing voorbehouden aan Franco zelf, die de laatste maanden zeer duidelijk heeft ge toond dat hij nog altijd de alleenheerser is. Mocht hij echter, zoals op 19 juli 1974, besluiten prins Juan Carlos tot waarnemend staatshoofd te benoemen (hetgeen hij op 2 september herriep om zelf de macht weer over te nemen), dan zou de afloop ditmaal anders kunnen zijn. Franco’s politieke en militaire beslis singen van de laatste maanden hebben namelijk bewezen dat hij weliswaar niet DEN HAAG De confessionele partijen en zekerheid over het voortbestaan van democratie en handhaving senrechten in Suriname na de komende onafhankelijkheid op 25 ber. Dat bleek gisteren bij het debat over de rijkswet tot beëindiging het Koninkrijksstatuut met Suriname. DEN HAAG. Minister De Gaay Fortman van Binnenlandse Zaken blijkt onder druk van het kabinet te zijn teruggekomen op zijn besluit om de vorige week aangenomen motie-Van Aardenne niet uit te voeren. In de motie werd gevraagd de inspraaktermijn voor het takenpakket van de 26 provincies- nieuwe-stijl met twee maanden te ver lengen. Na een aanvankelijke categori sche weigering is De Gaay Fortman nu gedeeltelijk aan de wens van de Kamer tegemoetgekomen. Lachmon werd bijgevallen door mevr. Liesdek-Clarke, die zei te spreken na mens de „NPS-fractie”. Zo noemen zich de drie uit de regeringsgetrouwe fractie van de Nationale Partij Suriname (NPS) getreden statenleden, die zich bij de oppositie hebben aangesloten. Mevr. Liesdek tekende protest aan „om dit voor de parlementaire geschiedenis vast te leggen nu Nederland en Suriname na 308 jaar van elkaar gaan scheiden”. De Surinaamse statenvoorzitter Wijn tuin zei daarop, dat het reglement van orde van de Surinaamse staten niet was „gevioleerd”. Hij beschuldigde de opposi tie ervan, dat zij hem in de kou liet staan toen hij statenvergaderingen had uitgeschreven (waarna de oppositie weg bleef) voor de benoeming van een dele gatie voor een zaak „met een grotere actieradius dan het dagelijkse plat vloerse politieke gedoe”. De directie heeft meegedeeld, dat de sluiting van de spinnerij noodzakelijk is in verband met de aanhoudend slechte situatie in veel sectoren van de textiel- en confectieindustrie. Het concern, waar bij nu in totaal 1015 mensen werken, gaat in de komende maanden samen met de overheid de toekomstmogelijkheden bekijken van de weverij in Ter Apel, die 105 personeelsleden telt. Met de vakbonden is een sociaal plan uitgewerkt voor de werknemers die moeten afvloeien. De overgrote meerderheid in de Ka mer is kritisch gestemd over het zoge noemde integrale ontwikkelingsplan voor Suriname, op basis waarvan Neder land 2,7 miljard gulden aan ontwikke lingshulp heeft toegezegd. Mevr. De Boois (PvdA) en Van Zeil (KVP) meen den dat het plan juist niet integraal is. PvdA, KVP, PSP, DS’70 en VVD zijn evenmin gerust op het grote project voor de ontwikkeling van West-Surina- me. Van Zeil bepleitte nog dat tien percent van de ontwikkelingshulp be schikbaar komt voor particuliere mede financieringsorganisaties. Dit zei staatssecretaris M. van Dam van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Or dening dinsdag in Utrecht op een discus siemiddag over zijn nota „huisvesting alleenstaanden en tweepersoonshuishou den”, georganiseerd door het Landelijk Overleg en de Landelijke Federatie Bij zondere Huisvesting (LOBH en LFBH). Op de discussiemiddag werd een aan- UTRECHT (ANP). „Het is nadruk kelijk niet zo dat het bouwen van minde re kwaliteit woonruimte voor buitenlan ders is gebaseerd op vooroordelen. Het is gebaseerd op de realiteit. Ik vind het getuigen van een ivoren-torenmentaliteit als gezegd wordt dat wij Nederlanders wel zullen bepalen hoe buitenlandse werknemers zullen wonen. Als ze in erbarmelijke omstandigheden leven is het enige wat wij kunnen doen ze min der erbarmelijk, hygiënisch en veilig te huisvesten, tegen de door hen gewenste prijs”. Van Zeil bepleitte dat de door Neder land toegezegde ontwikkelingshulp, die over een periode van tien a vijftien jaar zal worden besteed, min of meer waar devast blijft. De regering vindt een infla tiecorrectie niet nodig. Dat geldt met name, aldus Van Zeil, als Suriname zelf het maximale doet voor de realisering van eigen besparingen en een „funda mentele sanering” van het overheidsap paraat (waarin 40 percent van de be roepsbevolking werkzaam is). DS’70 had op vrijwel alle onderdelen van het regeringsbeleid inzake Suriname scherpe kritiek. De migratiepolitiek van de Nederlandse en Surinaamse regering is volgens DS’70-woordvoerder Verwoert „conservatief, onsamenhangend en a-so- ciaa(”. Verwoert vroeg in een motie de „Als er enig land ter wereld is waar wij ons mogen bemoeien met de men senrechten, is dat wel Suriname”, zei de VVD-woordvoerder Geurtsen, die zijn definitieve oordeel over de rijkswet af hankelijk stelde van het antwoord van de regering en de Surinaamse delegatie. De PvdA’er Franssen was de enige woordvoerder van de grote fracties die zich verzette tegen de gedachtengang dat de Surinaamse onafhankelijkheid afhan kelijk wordt gesteld van de voorwaarde dat er een goede grondwet moet komen. Hij betoogde dat Nederland alleen te maken heeft met de wettig tot stand gekomen regering „die door geen andere vervangen is”. Terwijl vele sprekers gewag maakten van „bezorgdheid” (Franssen) en „aarze ling” (de CHU’er Tilanus) over de re cente politieke ontwikkeling in Surina me, noemde Geurtsen het optreden van de Surinaamse statenvoorzitter Wijntuin „ontoelaatbaar” vanwege diens weigering een vergadering van de staten bijeen te roepen. Het optreden van de Surinaamse oppositie balanceerde ook op het randje van de democratie, aldus Geurtsen. Franssen waarschuwde dat de regeling tal inleidingen gehouden waarin kritiek werd geleverd op de nota, die op 4 november bij de begrotingsbehandeling in de Tweede Kamer aan de orde komt. Eén van de kritieken betrof de huis vestingsplannen voor buitenlandse werk nemers. De heer Van Dam meende daar in beluisterd te hebben, dat de buiten landers dezelfde kwaliteit woonruimte als de Nederlandse alleenstaanden moe ten krijgen tegen lagere huurprijzen dan de Nederlanders. „Als ik dat doe geef ik verkapte loonsubsidie, daarvoor moet u op het Ministerie van Sociale Zaken zijn”, aldus de heer Van Dam. Op de suggestie dat er voor buitenlanders al leen honderdduizend wooneenheden no dig zijn zei de staatssecretaris: „Ik be wonder het idealisme, maar het is onuit voerbaar”. Hij was blij, dat verder nie mand had gezegd, dat de in de nota geplande 40.000 wooneenheden te weinig zijn: „Ik zal nog op pad moeten om dat aantal te halen”. van 1974 duidelijk politiek bedreven werd met de medische bulletins over Franco’s ziekte en herstel. Daarbij speel de de rechtsgezinde schoonzoon van Franco, de hartspecialist dr. Martinez- Bordiu, markies van Villaverde, een gro te rol Een bijna 83-jarige man, die een jaar geleden een flebotrombosis (aderontste- king en een prop gestold bloed in een dijbeen) heeft doorgemaakt waarvan de oorzaak nooit door chirurgisch ingrijpen verwijderd werd, en die nu een ernstige griepaandoening heeft die een ontsteking in de hartwand en (tenminste éénmaal het tijdelijk) falen van de hartader heeft De paragraaf-Vorster luidt: „De Rho desische minister-president heeft de heer Vorster meegedeeld dat hij elke mogelij ke poging zou aanwenden om de bespre kingen te beginnen die bedoeld zijn om tot een oplossing te komen van de Rhodesische grondwettelijke problemen”. Diplomaten beschouwen dit als de be slissende paragraaf van alle gesprekken. Er wordt zelfs beweerd dat de hele verklaring inclusief de laatste paragraaf door de Zuidafrikanen werd opgesteld en dat Smith alleen maar kon onderte kenen. De paragraaf wordt dan ook eerder beschouwd als een opdracht aan Nederlandse nationaliteit alleen toe te kennen aan Surinamers die op 1 januari 1971 al in Nederland waren. De motie maakt geen kans aangenomen te wor den. Een tweede motie, die Van Zeil, na mens het CDA, overweegt in te dienen, wil dat Nederlanders in Suriname drie jaar de tijd krijgen om te kiezen voor de Surinaamse of Nederlandse nationali teit. De regering, bijgevallen door Geurt sen, vindt één jaar voldoende. De onafhankelijkheid van de Antillen kwam ook nog ter sprake. De PvdA’er Franssen vroeg zich af of de regering van mening is dat de huidige situatie „tot St. Juttemis gehandhaafd kan blij ven”. Van Zeil (KVP) meende daarente gen dat Nederland moet ophouden druk uit te oefenen op de Antillen om ook onafhankelijk te worden. (Vervolg van pagina 1) De achtereenvolgende bezoeken aan prins Juan Carlos en aan de voorzitter van de kroonraad doen natuurlijk den ken aan de mogelijkheid dat Franco, evenals hij dat tijdens zijn ernstige ziek te in de zomer van 1974 deed, prins Juan Carlos als waarnemend staatshoofd zou laten optreden. Zeker bij de huidige spanning langs de grens tussen de Spaanse Sahara en Marokko (waar de Spaanse minister van de staatspartij, José Solis, ’s middags bjj verrassing een persoonlijk bezoek aan koning Hassan bracht), zou het logisch zijn om in Madrid alle onzekerheid aan de top te voorkomen. UTRECHT (ANP). De prodüktie van de spinnerij van Bljjdenstein-Wil- link in Enschede zal worden beëindigd. Dit betekent ontslag voor 122 perso neelsleden. De weverij in Enschede blijft wel gehandhaafd.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

IJmuider Courant | 1975 | | pagina 3