F
I.
Liefdesbrieven en etensresten van jaren terug
opnieuw in
Afgeschreven militaire goederen
de bevoorradingslijn
At vB J|||
O
IjSB
C
ZATERDAG
19 7 5
NOVEMBER
1
door Jacques Timmermans
Visitekaartje
Werkp'^Jügenheid
Geen excuus
Formidabel bedrag
gfe -
f OW
wé- W5 4/.-'- y
F
J-ï'
jH«tiiiiiiHauiiu
OPERATIE
PLUNJEZAK
et
tz«
egis-
lat er
en
•et,
De volkomen verkeerde inhoud van een PSU-plunjezak.
an
dat
de
stig
in.
gJtar:
F
Hier worden (Je zakken leeggeschud, de
inhoud gecontroleerd, gesorteerd en
bewerkt. Wat nog bruikbaar is, wordt
gewassen en eventueel hersteld en
verdwijnt daarna weer in de
bevoorradingslijn. Wat niet meer
bruikbaar is, wordt via de dienst
Domeinen aan opkopers verkocht of
gaat de verbrandingsoven in. Ondergoed
wordt versneden tot poetslappen,
ongeacht de kwaliteit ervan. Dat is
voorschrift, hoezeer het de commandant
ook soms aan het hart gaat. „Ik durf het
mijn zoon zo aan te geven”, zegt hij.
Wat niet wegneemt dat hij het uit
hygiënisch oogpunt volledig eens is met
deze richtlijn van hogerhand.
Operatie Plunjezak, de commandant
van 632, majoor I. Üijttenboogaard,
vertelt er graag over. Hij licht toe dat
Rucphen de central» plaats is waar elke
afgezwaaide militair na verloop van tijd
zijn psu-göederen (persoonlijke
uitrusting) moet inleveren. Het transport
wordt geregeld door Van Geld en Loos,
die jaarlijks zo’n 20.000 plunjezakken uit
alle delen van oris land verzamelt en in
Rucphen aflevert.
Majoor Üijttenboogaard,
ook wet „ons vader” genoemd.
algemeen krijgen we een Keurig
antwoord terug.”
Majoor Üijttenboogaard: „Uiteraard is
het er ons om begonnen zoveel mogelijk
goederen weer in de bevoorradingslijn te
brengen. Dat spaart het rijk veel uit.
Maar we zorgen er wel voor dat we in
ons streven niet te ver gaan. Niemand in
het leger zal met oude, afgedragen
bullen hoeven te lopen. Er gaan dan ook
Onlangs, nog is de commandant naar
Den Haag geweest om hier zijn belangen
te verdedigen. „Ik ging er met lood in
mijn schoenen naar toe, maar ben toch
tamelijk opgewekt teruggekomen. Het
besluit om Operatie Plunjezak over te
plaatsen heb ik wel niet ongedaan
kunnen maken, maar wat veel
belangrijker is ik heb de zekerheid
gekregen dat de werkgelegenheid voor
het burgerpersoneel gehandhaafd blijft.
Majoor Üijttenboogaard zal zelf die
nieuwe periode niet meer meemaken,
w' 'leze maand met pensioen.
Het .ziet er niet naaf uit dat het
recordjaar nog geëvenaard of
overtroffen kan worden. In het kader
van een verdere rationalisering van de
intendance-eenheden zal Operatie
Plunjezak eind volgend jaar naar
Woerden worden overgeplaatst.
de
>e-
i de
eren.
■n
g
I
De kapitein verlaat het schip, dat
ondank^ zijn degelijkheid nog slechts
een jaar te varen heeft. Hij moet zich
erbij heerleggen, maar het was hem
liever geweest als hij het roer nog voor
vele jaren aan zijn opvolger had kunnen
overgeven. Een stuk van je leven geef je
tenslotte niet graag prijs.
En daj was eigenlijk mijn voornaamste
zorg. Na Knd volgend jaar krijgen we
van Operatie Plunjezak nog enkele
deeltaken te vervullen. We blijven onder
meer de zorg houden over de afgekeurde
goederen en verder krijgen we nog het
een en ander te sorteren.”
■fej4,,-
dat zijn uitrusting na 12 jaar zozeer is
aangetast, dat de restwaarde nihil is. Dat
is natuurlijk geen geldig excuus. Iemand
die het leger verlaat, weet dat hij
verantwoordelijk blijft voor zijn
dienstspullen. Als hij thuis de zak in de
vöchtige kelder gooit en er verder niet
meer naar omkijkt, is het risico wel
voor hem. Deze brief sturen we door
naar het Centraal Mobilisatie Bureau in
Amersfoort. Hier neemt men dan
contact op met de afdeling
comptabiliteit van defensie, waarna de
man in kwestie de rekening krijgt
gepresenteerd”.
Hij haalt nog enkele andere brieven te
voorschijn. De tweede afzender geeft op,
dat hij de psu-zak bij verhuizingen is
kwijtgeraakt, de derde meldt dat de zak
met inhoud bij een brand verloren is
gegaan en de vierde laat weten dat hij
Majoor Üijttenboogaard toont zich
weinig gelukkig met dit besluit. „We zijn
al zoveël jaren met. Operatie Plunjezak
belast geweest, dat niemand van ons er
graag afstand van zal doen. Bovendien
hebben we bewezen volledig berekend te
zijn voor deze taak. Het rendement is
bekend. We hebben nipt meer dan een
m.w.i 1 n )d;g om dé hele cyclus van
Operatie Plunjezak af te werken. Dat is
een belangrijk gegeven. Ook voor de
mm de r.ks aan het front zit en
ervan op aan moet kunnen dat de
ig n’et stagneert. We moeten
ervoor oppcssen dat het systeem niet zoz
verwrongen wordt dat er twijfels rijzen.
Als ik alles in aanmerking neem, is het
voor mij de Vraag of het wel verstandig
is Operatie Plunjezak te verplaatsen”.
„De laatste jaren valt het wel mee, maar daarvóór hebbe we dikwijls
moeten lachen. Er zat van alles tussen. Van etensresten tot uitvoerige
liefdesbrieven”. De heer J. van Dorst zegt het alsof hij vele geheimen in
zich bewaart. Hij verontschuldigt zich voor de rommel in zijn magazijn.
Waarom eigenlijk? Het geheel maakt immers een keurige en
overzichtelijke indruk. Behalve dan bij de ingang. Daar staan wat slordig
neergezette kartonnen dozen en juten zakken. De magazijnchef moet de
inhoud ervan nog sorteren. Uit een geopende doos haalt hij een
verfomfaaide damesschoen. „Kijk”, zegt hij, „ook zulke attributen treffen
we aan”.
Van Dorst is een van de circa 80 burgers die bij de 632 Gemengde
Depotcompagnie in Rucphen hun boterham verdienen. Het militair kamp
ligt min of meer verscholen in de bossen aan de Zundertseweg, maar
beslaat niettemin een oppervlakte van 43 ha. De rust op het terrein doet
weldadig aan. Je waant je eerder in een recreatieoord dan op een
legerplaats.
In deze wat uitzonderlijke omgeving voltrekt zich Operatie Plunjezak.
Onopvallend, als betrof het een geheime militaire oefening. Maar in
werkelijkheid is Operatie Plunjezak een aanduiding van een van de
afdelingen van het kamp Rucphen, dat de zorg draagt voor de
bevoorrading van alle legereenheden in Zeeland, Brabant en Limburg.
Majoor Üijttenboogaard praat over
Operatie Plunjezak als een kunstenaar
over zijn werk. Sinds hij in 1966 van
Den Haag naar Ruaphen kwam, heeft
hij er zich volledig voor ingezet, is hij
ermee vergroeid geraakt. Het schenkt
J hem zichtbaar voldoening aan de
vooravbnd van zijn pensionering te
I kunnen vaststellen dat Operatie
Plunjezak het visitekaartje van het
kamp Rucphen is. Het is er hem
kennelijk veel aan gelegen dat zo te
houden. Hij grijpt spontaan naar zijn
zakdoek als hij ziet dat onze fotograaf
j een foto wil maken van een besmeurd
bord waarop de letters Operatie
I Plunjezak prijken. Het is een soort
reflex, maar wel veelbetekenend.
Operatie Plunjezak bestaat sinds het
- begin van de jaren zestig. De foeriers die
voordien per legereenheid de zorg
hadden over de kledij en verzorging van
manschappen en materieel, zullen er
I weinig gelukkig mee zijn geweest. De
I reorganisatie, zeg maar centralisatie, was
I een regelrechte aanslag op hun
autonomie. Maar achteraf zullen ook zij
I moeten toegeven, dat het nieuwe
I systeem zijn nut heeft bewezen. Vooral
I in financieel opzicht. Jaarlijks kan voor
I vele miljoenen guldens aan kledij.
I worden uitgespaard, doordat
I afgeschreven psu-goederen snel en
goedkoop opnieuw in de
bevoorradingslijn kunnen worden
I gebracht. Zeker in deze tijd waarin ook
I en vooral defensie de broekriem moet
aanhalen, spreekt dat tot de verbeelding.
Majoor Üijttenboogaard: „Ik heb alle
reden om erg tevreden.te zijn; Operatie
Plunjezak loopt prima. En toch werken
er niet meer dan 40 man aan; 12
militairen en 28 burgers. Maar het mag
best gezegd zijn, ze doen hun werk
voortreffelijk”.
De waardering is wederzijds. Het
personeel heeft graag diet de majoor
van doen, getuige het feit dat men hem
de bijnaam „ons vader” heeft gegeven.
Die bijnaam heeft hij vooral aan zijn
beginperiode te danken, toen hij zich
met hart en ziel heeft ingezet voor
verbetering van de werkomstandigheden.
„Dat was niet meer dan bittere
noodzaak,” vertelt hij. „Toen ik hier
kwam, werkten de mensen in koude,
vochtige loodsen met slechte verlichting
en zonder de noodzakelijke sanitaire
voorzieningen. In de winter moesten ze
hun handschoenen aanhouden. En dan
zwijg ik maar over de ratten die er
vrijelijk rondliepen. Werkelijk, een
onhoudbare toestand. Er is sindsdien
gelukkig heel wat veranderd. We hebben
nu douches en toiletten en zelfs een
kantine. Dat zijn elementaire
voorzieningen die je niet kunt missen. Ik
vind dat als je wilt hebben dat je
personeel goed werkt, je verplicht bent
daarvoor ook de mogelijkheden te
scheppen”.
De verbetering van het werk- en
leefklimaat was overigens niet de enige
zorg van de majoor. Ook Operatie
Plunjezak eiste veel van zijn aandacht.
De organisatie liep minder geolied dan
wel wenselijk was. Er werden hierover
zelfs vragen gesteld in de Tweede
Kamer. De commandant vertelt, dat het
herhaaldelijk voorkwam dat mensen
werden gesommeerd hun psu-spullen in
te leveren, terwijl zij dat al lang gedaan
hadden of om een of andere reden ervan
ontheven waren.
Majoor Üijttenboogaard: „Je moet niet
vergeten dat in die tijd de hele
administratieve verwerking met
mensenhand moest geschieden. Allicht
dat er dan fouten worden gemaakt.
Tegenwoordig maken we gebruik van
een computer. Ik geloof dat ik rustig
kan stellen dat het systeem nu
waterdicht is.”
Niet iedereen is daar overigens even
gelukkig mee. De commandant krijgt
soms de grofste verwijten te slikken van
mensen die voor de tweede keer zijn
verzocht hun psu-goederen in te leveren.
„Ik word dan uitgemaakt voor vuile
kapitalist, fascist, oplichter en ik weet
allemaal niet wat. Ik neem het vrij
gemakkelijk op. Je kunt je zoiets niet
persoonlijk aantrekken. Je moet erboven
staan”.
De majoor onderbreekt hier even het
gesprek om de laatste correspondentie
uit de administratie te lichten. Terwijl
hij met een stapeltje papieren
binnenkomt, zegt hij: „Ik kan me niet
herinneren dat ik de laatste tijd nog
aantijgende brieven heb gekregen. Dat
kwam meer voor toer we nog werkten
met de oude rappelformulleren die meer
in belastingtermen waren gesteld, zo in
de geest van: u moet dit en u moet dat.
Maar we hebben wel geleerd dat je de
mensen beter op een wat vriendelijkere
toon kunt benaderen. Dat wekt veel
minder gauw wrevel op. Behalve een
rappel versturen we nu ook een
vragenlijst waarop de betrokkene kan
invullen waarom hij aan het verzoek-
nog geen gevolg heeft gegeven, Over het
Terwijl hij het busselt je brieven
doorneemt, vervolgt hij: „We weten
maar al te goed dat we een aantal
mensen erg in verlegenheid brengen als
we ze een rappel sturen. Hoe lang zal
het bij de meesten niet geleden zijn dat
ze zoor het laatst in dienst zijn geweest.
In de tussentijd kan er van alles zijn
gebeurd. De man is in die periode
meestal getrouwd en minstens één of
meer keren verhuisd. Maar hij kan ook
in de gevangenis zitten of zijn
geëmigreerd. En soms maken we mee
dat hij is overleden. Kijk, hier heb ik
een antwoord van iemand die schrijft
zijn uitrusting heeft meegegeven met
twee militairen die in Amsterdam
gelegerd waren. „We gaan, voor zover
dat mogelijk is, alles na. Eventueel
schakelen we de marechaussee in voor
een nader onderzoek”, zegt de majoor.
Het startpunt van Operatie Plunjezak
ligt bij het Centraal Mobilisatie Bureau.
Van hieruit worden de eerste verzoeken
tot inlevering van de psu-goederen
verstuurd. Tegelijk worden de gegevens
doorgespeeld naar Rucphen. waar men
pas in actie komt als de betrokkene na
drie maanden nog niets van zich heeft
laten horen. Hij krijgt dan een rappel
met vragenlijst toegezonden. De
administrateur heeft het er druk mee..(
Jaarlijks gaan er bij hem ruim 10.000
sommaties de deur uit. En vele
vragenlijsten komen weer ingevuld
terug. Degenen die niet reageren en
weigeren hun spullen in te leveren,
krijgen na verloop van tijd de rekening
in de bus; het gaat dan om een bedrag
dat varieert van 175 tot f 350.
„Wé hebben daar verder geen
bemoeienis mee. Dat wordt allemaal
geregeld door het Centraal ^Mobilisatie
Bureau dat van ons de gegevens door
krijgt”, verduidelijkt de commandant.
De volgende fase van Operatie
Plunjezak speelt zich af in de loods
waar de binnengekomen psu-zakken
worden leeggeschud. Het karwei wordt
uitgevoerd door dienstplichtige
mjlitairen, die dikwijls niet te benijden
zijn. Ze worden met de meest
onsmakelijke toestanden geconfronteerd.
Soms is de inhoud van de zakken
helemaal vergaan. Ook gebeurt het dat
ze tussen de uitrusting een handdoek
met etensresten aantreffen die na de
laatste herhalingsoefening vele jaren
hebben liggen rotten, zonder dat de zak
nog ooit open is geweest. „Dat komt
inderdaad wel .eens voor, maar gelukkig
behoort het tot de uitzonderingen. Ik
schat het op minder dan 1 procent van
het totaal,” aldus de commandant.
Om ons verder tot de procesgang van de
psu-goederen te bepalen; van deze
afdeling gaan de verschillende artikelen
gesorteerd naar de afdeling retour, waar
wordt uitgezocht wat nog bruikbaar en
niet meer bruikbaar is.
De nog bruikbare spullen gaan naar een
particuliere wasserij in Vlissingën of
worden voor herstel opgestuurd naar
Woerden. Afgekeurde goederen worden
afgevoerd naar de BD (Buiten Dienst)-
loods, naar de heer Van Dorst. Hij
sorteert ze voor de dienst Domeinen die
ze voor een tiende van de prijs verkoopt
aan opkopers.
In weer een andere loods worden de
gewassen en herstelde goederen opnieuw
geclassificeerd of gemeten. Van alle
artikelen moet hier weer nauwkeurig de
maat worden vastgesteld voor ze het
magazijn ingaan. De cyclus is rond en
kan weer opnieuw beginnen.
De grootste omzet werd gehaald in 1973,
toen Rucphen niet minder dan 45.000
psu-zakken te verwerken kreeg. Daarna
is de omzet weer teruggelopen als gevolg
van een i wdurige storing in de
computer die voor het Centraal
Mob” reau de gegevens moet
aandragen van de mensen die hun psu-
goederen moeten inleveren.
heel wat goederen naar de BD-loods. Ik
schat dat er voor 3, 5 miljoen gulden op
.dit mcrnenl in de loods ligt.”
De commandant heeft nauwkeurig
nagegaan wat Operatie Plunjezak de
,;en jaren voor hét rijk indirect
hoef; ver” end Dal is een formidabel
bod-rug, hh. Bij het opstellen van de
defensiebegroting wordt er dan ook ter
dege rekening mee gehouden.
1 i
ïiSïd.s-
Ki
- c
L
.,.4t
w
tam,
iérumtuu^n.lu.,
F
-
V'
r>s A j
L
1
