Een Nederlandse
surrealist opnieuw ontdekt
in
«1®
fi
IO
Mil
ftp
sir
re
i
Eis: Onmiddellijke toelating
tot de medische studie
Vat blijft
o-
rem
ief
door W. van den Berg
Woede
er over van je ideaal?
QÖ
d
:R
Mislukt leven
van Hendrik Cramer
k
rv -
sch
iaal
Visioenen en geboorte"
ie
OW'--.
1975
NOVEMBER
1
23
A.TERDAG
f
V
Achtentwintig nieuwe titels al
leen al voor Nederlandse proza.
Dat wordt dus lezen geblazen.
En dan te weten dat er nog een
stapeltje van de vorige lichting
op bespreking ligt te wachten.
Zojuist gelezen wat er dit na
jaar weer allemaal aan literatuur
zal uitkomen. Dat is niet mis!
Want dat is het vreemde; hoe
prettig je lezen ook vindt, er
worden altijd opnieuw weer boe
ken uitgegeven die moeilijk te
verteren lijken te zijn. Soms
staat de omslag je al niet aan,
soms zint het lettertype je niet,
soms lees je voor de vijfde maal
de eerste pagina’s, maar uitlezen
ho maar.
Uw
Xyi.'V
P -
F ■■'1
I
ie
iring
keer uitgeloot
atie,
beeft haast
iƒ7.
i in de
Am-
Het moet nu wel van de Kamerleden
Somite Drie
(•n
oor
>id
in
rif-
/an
van
Ivies
iet
ïoeilijk te zeggen waarom. Het feit dat
als arts behalve in staat moet zijn tot
a goed contact met je patiënten, ook
techniek moet kennen om ze te
Ipen. Misschien trekt me dat aan.
ntact en praktisch werken, factoren
even belangrijk zijn”.
or haar doet het „waarom” echter
“t zoveel ter zake. „Als iemand per se
i bepaalde studie wil volgen is dat
n goede reden om hem toe te laten”,
idt ze. En hoe graag ze wil is de
gelopen jaren gebleken. Allereerst is
ar de aanvullende opleiding in
nsterdam. In die periode veranderde
namen bekend. Het Centraal Bureau
Aanmelding en Plaatsing werkt wat
dit betreft niet mee. Anyuta roept
iedereen die hetzelfde heeft
meegemaakt als zij, op zich te
melden bij de ASVA, Weesperstraat
51 in Amsterdam.
Het comité is inmiddels begonnen
met het benaderen van kamerleden
van diverse politieke partijen. En
volgende week zal er een gesprek
zijn met de vaste commissie voor
onderwijs. De belangrijkste eis luidt:
„Onmiddellijke toelating tot de
medische studie van alle mensen die
voor de derde keer zijn uitgeloot”.
De activiteiten van dit comité worden
inmiddels gesteund door ondermeer
de universiteiten van Groningen en
Amsterdam, Grondraden, Medische
Actiegroepen, Studentendekanen,
VVDM en de Jongerengroeperingen
van de PvdA.
In 1974 kwam ze, ook al omdat haar
vriend hier studeert, naar Groningen. Na
alle tegenslag rekende ze op toelating.
Weer volgde een afwijzing. Tussen
aanmelding en definitief bericht van het
Centraal Bureau Aanmelding en
Plaatsing verlopen enkele maanden. Een
zenuwslopende tijd. Dat heeft Anyuta
aan den lijve ondervonden.
Behalve het feit dat je niet weet of
eindelijk de studie eens kan aanvangen,
is ook nog helemaal niet zeker waar het
bureau je iindeelt. De angst om niet in
de stad van je voorkeur geplaatst te
worden werkt verlammend. Vooral als
er goede redenen, natuurlijk altijd
Intussen is het natuurlijk mogelijk
dat je de auteur onrecht aandoet. Hij
schrijft dat boek niet alleen voor zijn
buurman en recht op antwoord heeft
hij dus in ieder geval. Interessanter is
het echter als je er tenslotte na veel
vijven en zessen bent achtergekomen
dat je jezelf onrecht hebt aangedaan.
Het boek is wel degelijk te pruimen,
je irritatie slaat om in enthousiasme.
Dat komt in de eerste plaats omdat
Steinz er bijzonder goed in geslaagd
Ondanks het feit dat ze rekende op een
plaatsje in het studiejaar ’74-’75 meldde
Anyuta zich ook aan bij de Academie
voor Lichamelijke Opvoeding. De
opleiding tot fysiotherapeut leek haar
voldoende overeenkomsten te hebben
met het begin van de medische studie,
zodat ze op die manier een eventueel
wachtj aar dacht te kunnen overbruggen.
Het is nogal tegengevallen. „In dat jaar
werd het verlangen om medicijnen te
gaan studeren steeds maar groter.
Eerlijk gezegd viel het allemaal een
beetje tegen. Bovendien denk ik dat
voltooiing me later te veel beperkingen
oplegt. De opleiding tot arts geeft meer
mogelijkheden”.
persoonlijke, zijn om er te willen
blijven wonen.
Zo kreeg het aanmeldingsbureau in het
voorjaar van ’75 weer bericht van haar.
Anyuta ontving opnieuw het bekende
antwoord: „Niet toegelaten” of
„Uitgeloot”. Machteloosheid, verdriet
overheerst op dat moment. Dan komt de
woede. Maar op wie moet je die koelen?
Je zit in categorie E met volgnummer
930. En in jouw groep zijn mensen
geplaatst tot volgnummer 342. Als het
verstand weer gaat werken schrijf je
een bezwaarschrift. Het wordt niet
ontvankelijk verklaard. En inderdaad
zijn er schrijnender gevallen. Ook al
vindt Anyuta wel dat ook zij heel
gemakkelijk het over de boeg van „grote
psychische nood” kan gooien. Of het
veel uithaalt is de vraag want de
commissie die al die brieven beoordeelt,
heeft daar al rekening mee gehouden.
Anyuta is het er mee eens dat waar een
stop wordt ingesteld het principe van
„gelijke monniken, gelijke kappen”
wordt gehanteerd. Zeker bij de eerste
keer. Maar als iemand zich voor de
derde keer aanmeldt, is er meer aan de
hand dan dat iemand een bepaalde
studie wel aardig lijkt. De commissie, in
„Uitloting kan zeer grote psychische
problemen met zich meebrengen. Zowel
voor de aanstaande student als voor zijn
naaste verwanten” staat in de
afwijzingsbrief te lezen. Vreemd is
echter dat ook een sterke motivatie om
een bepaalde studie te gaan volgen geen
reden is voor toelating. Blijkbaar wordt
ervan uitgegaan dat mensen van
gedachten kunnen veranderen.
feite de staatssecretaris, zou dat volgens
haar ook moeten zien. In ieder geval zou
zo iemand op een wachtlijst geplaatst
kunnen worden. Immers, dan ontstaat er
enig uitzicht op een aanvang van de
felbegeerde studie. Anyuta heeft in de
gaten gekregen dat ze alleen weinig kan
bereiken. Ze sloot zich aan bij het
comité „Drie keer uitgeloot” dat sinds
enige tijd pogingen onderneemt om de
70 mens'en die drie keer voor een studie
medicijnen of diergeneeskunde zijn
afgewezen alsnog geplaatst te krijgen.
Lukt het niet dan willen de slachtoffers
van de loting wachtlijsten. Zodat ze in
ieder geval weten of ze nu over twee of
over drie jaar eindelijk kunnen
beginnen.
Anyuta heeft gemerkt dat de dreun dit
jaar bijzonder hard is aangekomen. Wat
blijft er over van je ideaal? „Mijn
verhaal staat niet op zichzelf. Het is wat
alle anderen is overkomen. Ook al weet
je het in je hart wel zeker, je gaat je
afvragen: moet ik er nog langer mee
doorgaan?” Ze acht het niet
onwaarschijnlijk dat door deze narigheid
straks een grote groep jonge mensen
zwaar teleurgesteld terugkijkt op een
gedeeltelijk mislukt leven.
Staatssecretaris Klein hoeft die klap niet
op te vangen. Daar is zijn collega van
Volksgezondheid voor.
gen te
e, ver-
t oplei-
on, die
e hoog
netica-
jreist.
euning
en se-
net het
de regeling wel en kreeg ik het
volgende studiejaar eigenlijk een nog
veel kleinere kans. Mensen die in 1973
uitgeloot waren kregen geen voorrang
meer. Toen ik van school kwam bestond
die regeling nog wel”. Een ander naar
feit, ook een beetje merkwaardig, was
dat het gemiddelde van de exacte
vakken waarin ze tentamen had gedaan
geen rol speelde, doch uitsluitend het
gemiddelde van het eindexamen
gymnasium. „En dat terwijl je juist die
vakken ging studeren om de studie te
kunnen volgen”.
daarvoor eigenlijk al gedateerd.
En dan tenslotte De reis naar Bra
bant, het verhalendebuut van Frans
Kusters, die voor deze bundel werd
bekroond met de Reina Prinsen
Geerligsprijs 1973. En dat niet ten
onrechte. De zevenentwintig korte tot
zeer korte verhalen laten zich moei
lijk plaatsen binnen bestaande genres
en zijn een mengeling van ongeremde
fantasie en romantisch relativisme. In
bijna alle verhalen wordt een tekort
gesignaleerd, een pijnlijke breuk tus
sen droom en daad, tussen jeugdige
overmoed en het berustende inzicht
van de lichtelijk teleurgestelde vol
wassene. Dit inzicht is niet te ontlo
pen, ér valt ook niets tegen te doen.
Voortbouwend op deze thematiek, die
soms ook qua sfeer veel aan Nescio
doet denken, kan Kusters een goed
schrijver worden. Zijn uitgever De
Bezige Bij bracht onlangs een tweede
druk van dit debuut op de markt.
WIM VOGEL
Dit laatste nu geldt bepaald voor
de roman Onvoltooid, het laatste
werk van de in 1971 overleden auteur
P. W. J. Steinz (Nijgh en Van Dit-
mar). Het boek bevat een zevental
hoofdstukken waarin de ik-figuur,
Amadeus Rinaldini, al poserend, als
zevenenzestigjarige zijn leven aan de
portretschilder vertelt. Een leven dat
voor wat grote gebeurtenissen betreft
alledaags is, maar dat zich na verloop
van tijd toch uitstekend laat lezen.
komen, want gesprekken met de
staatssecretaris hebben weinig positiefs
opgeleverd. „Hij vindt dat iemand die
één keer is uitgeloot maar een andere
studie moet gaan volgen. Veel van deze
mensen komeh dan in het hoger
beroepsonderwijs terecht. De bedoeling
was om daar de mensen met een havo-
opleiding heen te laten gaan. Er zijn al
stops, maar als dit doorgaat raakt voor
deze scholieren de hbo-studie helemaal
Verstopt”.
iftijd.
t als
eest,
eren.
5915
blad
een boeiende persoonlijkheid wien
het niet ontbroken heeft aan ontmoe
tingen met de besten van zijn tijd.
Toch ben ik bang dat ook deze twee
de poging weinig succes zal hebben.
Cramers verhalen zijn daarvoor vol
gens mij te zeer gebonden aan het
fantastische van het surrealisme. Het
zijn over het algemeen geheimzinnige
verhalen waarin merkwaardige
krachten vrijkomen. De werkelijk
heid verandert voortdurend want al
les is mogelijk, dus alles gebeurt, om
de Heer Tiennoppen te citeren. Toch
is het voor mij als met veel poëzie
van Marsman; de woorden zijn me
vaak te groot, de beelden te talrijk.
Ik moet eerlijk bekennen dat veel
psychische ervaringen niet de mijne
zijn geworden. Men kan waardering
hebben voor de voortdurende poging
van Cramer duidelijk te maken dat
apocalyptische krachten in de wereld,
in de mensen werkzaam zijn, maar
naar mijn mening is zijn methode
vee jaar geleden deed ze in Beijstgeest eindexamen gymnasium. Een
jede cijferlijst waarvan het gemiddelde op 6,8 lag. Het ideaal was:
edicijnen studeren. Voor deze studierichting gold echter al een stop,
s werd uitgeloot Dat kon al gauw omdat toen voorrang werd gegeven
m mensen die gemiddeld een 7,5 hadden. Bovendien ontbraken aan
tar opleiding de exacte vakken. Die ontbrekende kennis verschafte ze
ch in het volgende studiejaar. Een speciale opleiding aan de Vrije
diversiteit in Amsterdam. Tentamens in biologie, scheikunde en natuur-
inde. Gemiddeld cijfer: 7,3. Opnieuw aangemeld voor de studie medi-
jnen Weer uitgeloot.
aar was rekening mee gehouden. Ze had zich tevens aangemeld voor
i opleiding fysiotherapie aan de Academie voor Lichamelijke Opvoeding
Groningen. Omdat er enige paralellen zijn met de medische studie,
aar was wel plaats. Maar in dat studiejaar werd het ideaal alleen maar
erker. Dus en nu zijn we in 1975 beland maar weer aangemeld voor
i universitaire opleiding. En weer uitgeloot. In beroep bij de commissie
e zorgvuldig moet bekijken of er in die lotingsprocedure geen fouten
jn gemaakt, waardoor iemand in al te grote moeilijkheden komt. Beroep
gewezen.
Volgens het comité kan dat omdat
staatssecretaris Kleip van Onderwijs en
Wetenschappen maar liefst 95 plaatsen die
door de universiteiten van Amsterdam en
Groningen waren gevraagd, heeft
geschrapt. Die plaatsen moeten alsnog
worden toegekend, vindt het'comité.
Daartoe worden momenteel gesprekken
gevoerd met Kamerleden en met de
vaste Kamercommissie voor Onderwijs.
e gaat er aan kapot. Iedere keer die
jun op je kop. Het ergste is wel dat je
machteloos bent. Je kan schoppen
lar je wilt, maar je raakt niets”.
lyuta Querido (20 jaar) heeft drie erg
[■velende jaren achter de rug. Dat ze
comstig is uit een artsenfamilie zal er
s mee te maken hebben, maar reeds
het gymnasium wilde ze medicijnen
an studeren.
Anyuta Querido is lid van het
comité „Drie keer uitgeloot”. In je
eentje tegen het „apparaat”
aanschoppen vergroot uitsluitend het
gevoel van machteloosheid. Je
organiseren in een groep die dezelfde
doeleinden nastreeft is eigenlijk de
enige mogelijkheid. Een andere
studierichting kiezen als je voor de
derde keer niet bent toegelaten kan
natuurlijk ook. Maar dat is nu juist
wat ze niet wil. En de andere
lotgenoten ook niet. Daarvoor zijn de
idealen te groot. Nog wel. Bij elke
weigering wordt de frustratie groter.
De tijd werkt zo in het voordeel van
degenen die de loterij hebben opgezet.
Vandaar dat het comité haast heeft.
In de eerste plaats willen ze alle
namen van mensen die drie keer
afgewezen zjjn voor de studie
medicijnen. Landelijk moeten het er
tussen de 60 en 70 zijn. Tot nu toe
zijn echter nog maar ruim twintig
is de sfteer op te roepen van de eerste
jaren van deze eeuw, een eeuw die
tot 1914 duidelijk de negentiende ge
noemd kan worden. Het zijn de jaren
van het gaslicht en van het petro
leumlampje. Amadeus groeit op als
dromerige zoon van een idealistische
dominee, Tolstoivereerder, christen-
anarchist en vegetariër. Het volwassen
worden van dit kind in een wereld
die al snel geen boodschap blijkt te
hebben aan verdwaasde dominees
zoon! j es gaat uiteraard niet over ro
zen. In de tweede plaats is Onvol
tooid een goed boek omdat Steinz,
gebruik makend van een grote erudi
tie, klassiek proza schrijft dat mij bij
vlagen deed denken aan Van Schen-
del en aan Marnix Gij sen.
Heel wat meer moeite blijf ik heb
ben met Vizioenen en Geboorte van
Hendrik Cramer (Meulenhoff). Het
boek, dat vele korte verhalen en
schetsen bevat, is nochtans prachtig
uitgegeven: goed papier, mooie blad-
I f
spiegel, zelfs hier en daar een foto.
Want een Jjijzonder boek is het na
melijk wel.
Cramer werd in 1884 in Utrecht
geboren, maar woonde en werkte
vooral in Frankrijk, Parijs. Hij
maakte daar deel uit van surrealisti
sche bewegingen en werkte mee aan
het tijdschrift Le Grand Jeu. Hierin,
maar ook in andere Franstalige bla
den, verschijnen vooral in de jaren
dertig zijn surrealistische en zwaar
symbolische verhalen. In Nederland
kreeg hij eerst later bekendheid,
vooral door toedoen van uitgever
Stols. Erg bekend kan hij hier echter
niet worden want Cramer werd in
1944 wegens verzetswerk in Frankrijk
door de Duitsers opgepikt. Op 17
december 1944 overleed hij in Neuen
gamme.
Laurens Vancrevel van uitgeverij
Meulenhoff doet dus nu een nieuwe
poging Cramer in Nederland bekend
te maken. Ongetwijfeld is Cramer
Ca W
PT?? v
ÜMt r
iWi
7^-'^
77
