SEBA geopend
Schrijvershuis van
Tenjo Sajiki behandelt publiek
denim
zachter dan het gewend is
Meesterlijk ensemblespel
Juilliard String Quartet
H hensen
technisch speelgoed
en
van Brakel
Ouder worden” van Nouchka
dineren
Stijlvol
s
ÜÜS speciaaltje
gord
pantalons
jurken
rokken
Verbod laatste
film Pasolini
2 - in-I!
FT--
CRM-begroting
wekt onvrede
bij kunstenaars
fel
Voor hobby
modelbouw
E51|ISi
km
fel
fe T A
V t w
O® -
HM
VEEL KLACHTEN OVER HONORERING VAN AUTEURS
Kamermuziekserie geopend
Filmpremière tijdens Dag van de oude dag
99
Hamerslagen begeleiden „Een journaal uit het jaar van de pest”
15
DONDERDAG
1 3
NOVEMBER
1975
KUNST
(Van onze kunstredactie)
Subsidiabel sonnet
mantelspecialist
Schrijvershuis
nieuw tehuis
Doneto,
Barteljorisstraat 3,
Haarlem, tel. 310987
o
0
o
o
o
SEBA
die
en
Itl
s
Twee mantels in éen!
Onder de afknoop-
bare pelerine zit
een trenchcoat
=t7 model. Het
geheel in zuiver
wollen flannel.
In o.a.: zwart.
M: 34 t/rh 46
i i
kom KIJKeN en
VRAGEN de
KOLLEKT1E en
VERKOPERS zijn
er voor u!
-
AMSTERDAM Minister Van
Doorn van CRM heeft woens
dagmiddag in Amsterdam het
geopend, een
voor SEBA en
stichtingen die het
auteursrecht en de vakbelangen
van bellettristen en toneelschrij
vers behartigen. SEBA en Doneto
zaten tot nu toe in het huis van
de Buma, het bureau dat de mu-
ziekauteursrechten in de gaten
houdt. Het nieuwe tehuis van
SEBA-Doneto staat aan de Von-
delstraat. SEBA bestaat dit jaar
25 jaar.
M?..
tfe'
I
'F
“’ll
1
i
DAT KLINKT NIET ONGERIJMD, DA’S WAAR, VAN DOORN.
(ADVERTENTIE)
I
TOON VRANKEN
(ADVERTENTIE)
JAC HEIJER
(Van onze kunstredactie)
(ADVERTENTIE)
's maandags gesloten
NOUCHKA VAN BRAKEL
digheid stellig niet altijd inherent is aan
oud worden.
I
J
I
I
I
I
I
I
0
0
0
o
o
o
O
0
0
0
0
o
o
o
o
o
beurzen aan schrijvers, maar de pot is
verhoudingsgewijs, zeker als men de to-
neelkant uitkijkt, veel te klein en buiten
iedere verhouding.
De schrijver schrijft.en smeedt de moedertaal
tot goed gereedschap voor het ganse volk.
Hij vormt de taal tot wetsteen schild en dolk
een nobel ambacht, maar het loon.is schraal.
Wel steunt de overheid op ruime schaal
de leners, de acteurs, kortom die wolk
van taalgebruikers, maar diep in zijn kolk
treurt de auteur boven een karig maal,
’t Zijn slechts de kruimels van ’t subsidiebrood
die men de schrijver toeschuift in zijn nood.
Dus met zijn kommer rijst en rijst zijn toorn.
Het schrijversbrood heet: leenrecht-schrijversloon.
Waarom geaarzeld, geef het hem gewoon!
hun meesterlijk spel, de KAM-kwartet“
serie luisterrijk geopend.
"Vb i r-
Wij vermoeden wel dat de klassieke
noot de luisteraars het meest geboeid zal
hebben.
PAARLAARSTEEG1
HAARLEM. J
(ADVERTENTIE)
JB. T*
Twee jaar geleden, na harde onder-
handelingen, is er voor vertalers van
boeken een minimum-honorering over
eengekomen, maar veel uitgevers houden
zich hier eenvoudigweg niet aan. En het
reprorecht is via een algemene maatre
gel van bestuur onlangs dan wel vastge
legd, maar de praktische uitwerking er
van is overgelaten aan het particulier
initiatief. En daar komt ook al weinig
van terecht.
j ROME (AP). De Italiaanse censor
heeft het vertonen van de laatste film
van de op 2 november bij Rome ver
moorde regisseur Pier Pasolini verboden.
De titel van die film luidt ,Salo of de
120 dagen van Sodom". Hét Italiaanse
publiek, aldus de mededeling, „is voor
I dergelijke films nog niet rijp”.
Ouder worden is niet bepaald de eer
ste film over bejaarden die we ooit te
zien hebben gekregen, de laatste zal het
ook niet zijn, maar een film als Nouch
ka van Brakel in opdracht van de Ne
derlandse Federatie voor Bejaardenbe
leid gemaakt heeft, is zeldzaam. Zeld
zaam om de onverstarde wijze waarop
bejaarden getoond worden in zelfs hun
meest beklagenwaardige situaties, maar
zonder daar larmoyant over te doen en
ook vanuit het besef dat beklagenswaar-
Een scène uit „Een journaal uit het jaar van de pest”, voor de speler op tafel een
hamer en een spijker.
Kortom: al met al een wat somber
beeld, gevoed door al even sombere
gegevens, waartegen de SEBA haar stem
zal blijven verheffen, zo beloofde de
nieuwe directeur van de SEBA, Ernst
van Altena, de genodigden.
Het sonnet welks laatste regel door
minister Van Doorn werd geschreven ter
opening van het Schrijvershuis heet:
AMSTERDAM. Spijkers en hamers
zijn de voornaamste attributen in „Een
journaal uit het jaar van de pest", de
nieuwste produktie van de Japanse
groep Tenjo Sajiki, die gisteren in Micke-
ry in première ging. Ze worden gebruikt
als een teken van bescherming tegen de
pestepidemie, maar zijn kennelijk ook
bedoeld als de besmetting zelf. Hamer
slagen tussen het publiek en op het
speelpodium midden in de zaal, klinken
gedurende de hele voorstelling. Ze vor
men een dreiging, maar ook een bezwe
ring. De spelers hebben elk een hamer,
waarmee ze zichzelf verdedigen of ge
vaarlijke slachtoffers in kisten timme
ren.
Dat genoegen kunt u elke dag smaken,
als u aanzit aan eo'n ranke Engelse
eettafel van warm mahonie op de bij
passende stoeltjes met of zonder arm-
leggers en bekleed met de stof van uw
keuze.
Probeer m»ar®ens bij
kbssek tijd
Raamsinqel 42 Haarlem Tel. 31 51 12
raadselachtig zal zijn als menig toneel
beeld. Het dwingende van Teyerama’s
raadsels is dat je ze accepteert. Hij
kleedt zijn -voorstelling zo in, dat je je
nauwelijks af vraagt waarover het alle
maal gaat. Dat was ook het kenmerk
van de voorgaande produkties.
De manipulatie van het publiek is dit
keer heel wat minder opwindend. We
zitten rondom het vierkante podium.
Met zwarte gordijnen wordt het publiek
en het podium van tijd tot tijd verdeeld
in secties. Soms zie je niets, soms zie je
maar een deel van hetgeen zich afspeelt.
Vaak ook spelen zich gebeurtenissen af
boven in de zaal op overlopen tussen de
lampen. Tijdens een der laatste scènes
worden de her en der verspreide spelers
belicht met brandende lucifers die weer
snel uitdoven. Er gaat een fantastische
geheimzinnigheid van uit. Teyerama
noemt deze vorm het „onzichtbare thea-
de manier waarop die echtgenoot tegen
haar spreekt, haar fruit voert, haar over
de haren strijkt, ligt nog zoveel teder
heid en liefde besloten dat zelfs dit
zwaar gehavende huwelijksgeluk beter
verdient dan door buitenstaanders met
uitsluitend medelijden te worden tege
moet getreden.
een sonnet, waarin in trieste bewoordin
gen de financieel niet rooskleurige situa
tie van de schrijver uit de doeken werd
gedaan.
Dat die situatie inderdaad niet al te
riant is, schetste Ernst van Altena in
een toespraak. Acteurs en musici hebben
langzamerhand een gegarandeerd be
staan, maar toneelauteurs staan nog
steeds in de kou. Hij bestaat in de
subsidiepolitiek officieel niet eens. Hij
wordt betaald door middel van een per
centage van de opbrengst van de kassa,
maar is in de loop der jaren dank zij
het vernuftige subsidiesysteem toch zo’n
80 procent achteruit gegaan. Met de
toneelvertalers staat de situatie er al
niet veel beter voor: ook bij hen blijft
de honorariumstijging achter bij de wer
kelijkheid, zeker voor de free-lancers
onder hen.
De prijzen van de boeken stijgen on
rustbarend, door allerlei factoren. Al
tweeëneenhalf jaar geleden heeft de
vakbond van schrijvers, de Vereniging
van Letterkundigen (VVL), een rapport
aan CRM uitgebracht waarin onder
meer gepleit werd voor een subsidie aan
de lezer, om aan deze ongunstige ont
wikkeling een halt toe te roepen. Over
dat rapport is nooit meer iets gehoord.
Door het stijgen van de boekenprijs is
de kooplust gedaald, maar de leenlust
toegenomen. Echter: een wettelijke rege
ling op de uitleenvergoedingen aan au
teurs is er nog steeds niet. Voorts geeft
de overheid wel stipendia, toelagen en
AMSTERDAM. Het in 1946 opge
richte Amerikaanse Juilliard String
Quartet trad sindsdien overal ter wereld
op, onder meer op de meest bekende
festivals. In de loop der jaren groeide
het repertoire tot zo’n 375 composities
van de klassieken tot modernen, waarbij
veel werken van Amerikaanse compo
nisten werden gepropageerd
Dit alles gebeurde met een technische
perfectie en een muzikale instelling, die
slechts voor een beperkt aantal musici is
weggelegd. Robert Mann en Earl Car
lyss, viool, Samuel Rhodes, altviool, en
Joel Krosnick, cello, tezamen het be
faamde kwartet vormend, hebben met
Haarlem: Grote Houtstraat 180,
Winkelcentrum Schalkwijk, Rivièra-
dreef 26.
Alkmaar: Laat 161.
Het meest treurig stemmende beeld
dat van een levensavond voorstelbaar
lijkt, is „oud en bovendien dement zijn”,
maar vaak gaat die theorie alleen maar
op voor de buitenstaander, die hoopt zelf
nooit zo te worden. Het gaat niet op
voor Doortje, een dement vrouwtje, dat
malle gezichten trekkend en kirrend van
genoegen geniet van een wasbeurt door
een toegewijd verpleegstertje. Doortje
lijkt gelukkig.
Ondoorgrondelijker is het geval van
de vrouw die sinds zeven jaar in een
inrichting is opgenomen en zelfs haar
eigen man niet meer herkent. Maar in
Nouchka van Brakel laat bejaarden
zien, zoals we het leifst niet aan ze
denken, maar weet in die omstandighe
den nog zoveel respectabels aan positi-
vismen en zelfs levenskunst aantoonbaar
te maken, dat haar film een genot is om
naar te kijken. Dat is een knappe pres
tatie, ook al zal de onverbloemde reali
teit voor mensen die zelf voor de grens
van „ouder worden” staan, mogelijk nog
dusdanig hard aankomen dat de te ver
wachten VARA-tv-uitzending van deze
film straks alleen verpakt met toelich
ting en discussie tegemoet kan worden
gezien.
AMSTERDAM. Onder de titel „Ou
der worden" is vandaag in Den Haag,
tijdens de Dag van de oude dag, een
documentaire in première gebracht van
Nouchka van Brakel, bekend van onder
meer de korte film „Baby in de boom”
en de mooiste episode uit „De zwaar
moedige verhalen voor bij de centrale
verwarming”, die met Johnny en Rijk
in het bootje.
De binnenkort, vanwege het bereiken
van de pensioengerechtigde leeftijd,
scheidende directeur van de SEBA, mr.
I H. Keuls, kreeg ter gelegenheid van deze
opening de versierselen opgespeld beho
rende bij de officierstitel in de Orde van
Oranje-Nassau. Mr. Keuls wordt begin
januari opgevolgd door schrijver Ernst
van Altena.
De opening door minister Van Doorn
ging geheel in stijl: zijn officiële daad
was de laatste regel te bedenken van
In alle gevallen van getoond bejaard-
zijn legt Nouchka van Brakel de nadruk
op de blijken van affectie van familiele
den, van toevallige kennissen of van
personeel, die ondanks voorstelbare on
gemakken de belangrijkste voedingsbo
dem blijven vormen voor „een mooie
oude dag”.
Spijkers hebben voor Shuji Teyerama,
die de voorstelling schreef en regisseer
de, nog een andere betekenis. „Als een
muur het principe is van werkelijkheid,
dan is de spijker een woord, Óp die
manier wordt het inslaan van een spij
ker gelijk aan de woorden van degenen
die ze erin slaan”, zo staat in een
toelichting. Teyerama is een meester in
het vinden van dubbele betekenissen, die
hij in zijn surrealistische beelden neer
legt. Dat maakt zijn voorstelling veel
meer tot theater dan tot beeldende
kunst. Het omgekeerde geldt voor het
werk van de Pool Jozef Szajna, dat in de
afgelopen weken in ons land te zien
was. Bovendien, om het enigszins ver
wante werk even verder te vergelijken,
is de symboliek van Teyeama strikt
persoonlijk en nieuw, in tegenstelling tot
die van Szajna, die meer verwijst naar
wat we al kennen.
Meer dan het voorgaande werk van
Teyerama, dat in Mickery te zien was in
de afgelopen jaren, heeft „Een journaal
uit het jaar van de pest” een concrete
achtergrond die ook voor ons westerlin
gen te herkennen is. Er heerst de pest.
Een vrouw in laarzen en een zwarte
cape is de verpersoonlijking van de ziek
te. „Ik ben jouw ziekte”, zegt ze, een
tekst die later (in het Nederlands) op
een zwarte koffer wordt meegedragen.
Twee mannen willen wegvluchten naar
het zuiden (Zuid is ook een woord dat
op een koffer en een kist wordt meege
voerd). De mannen kleden zich in het
costuum van een hutbediende. Het podi
um wordt een schip, een hosptiaalschip
waar proeven gedaan worden met pest
bacillen op mensen. Dit herinnert aan
een medisch onderzoek tijdens de twee
de wereldoorlog, toen men in Japan met
menselijke proefkonijnen mogelijkheden
onderzocht van een biologische bom vol
pestbacillen. Enkele scènes tonen een
detective-achtig onderzoeker die achter
de waarheid wil komen.
Volgens een toelichting wordt de
waarheid tenslotte verteld door de
vrouw uit de eerste scène. Jammer ge
noeg wordt haar tekst niet ondertiteld,
zodat ik het verlossende woord schuldig
moet blijven. Misschien is dat ook niet
nodig, omdat de tekst ongetwijfeld even
ter”. Elk deel van het publiek kan
daardoor de voorstelling op verschillen
de manieren ondergaan.
Het spel dat Tenjo Sajiki dit keer met
het publiek speelt is heel wat zachter
dan de fysieke dwang, waaraan de
groep z’n publiek onderwierp in „De
opiumoorlog” (Ahen Senso) van drie jaar
geleden. Het „Journaal uit het jaar van
de pest” blijft daardoor veel meer kijk
spel dan een ervaring, die je op je eigen,
persoonlijke manier kan ondergaan. Het
poëtische en tegelijk huiveringwekkende
is dit keer veel minder krachtig aanwe
zig, wat ik wel jamtner vind.
De voorstelling is elke avond in Mic
kery te zien, behalve ’s maandags, tot en
met 7 december. Daarna gaat de groep
nog twee weken op tournee door Neder
land, verder naar België en misschien
ook nog naar Frankrijk.
AMSTERDAM (ANP). De Federatie
van Kunstenaarsverenigingen heeft wei
nig waardering voor de begroting voor
1976 van CiS^M. Zij schrijft, dat de totale
kunstbegroting met nominaal 12 procent
stijgt en dat voor de bedrijven en instel-
I lingen „door de bank genomen” een
stijging van 15 procent is begroot. De
begroting voor amateuristische muziek
beoefening (muziekscholen) stijgt met 23
procent.
De federatie 'trekt daaruit de conclu
sie, dat de niet in bedrijven georgani
seerde kunst (reps, kunstenaars) „het
met aanzienlijk minder dan een 12 pro
cent stijging moeten doen”.
„Dit is een bekend maar hatelijk
beeld: deze structureel zwakke sector
deelt altijd minder in de stijgingen en
meer in de bezuinigingen. Het gevolg is,
dat de zelfstandige kunstenaars, de part
timers (deels dienstverband, deels zelf
standige beroepsuitoefening) en de kun
stenaars met tijdelijk dienstverband
achter blijven of extra worden gedu
peerd”, aldus de conclusie.
F --
Het was een bijzonderheid het ensem
ble woensdag in de Kleine Zaal van het
Amsterdamse Concertgebouw te horen
in het kader van de Stichting Kamer
muziek Amsterdam (KAM) want het
treedt in Nederland dit seizoen maar één
keer op. Het programma vermeldde
Beethoven, Opus 18 nummer 3, het
Kwartet nummer 4 uit 1936 van
Schönberg en Kwartet C-groot, opus 61
van Dvorak. Gedegen materie zou ik
willen zeggen, maar waarvan niet direct
verrassingen te verwachten waren. Dit
element was er op dit concert dan ook
niet. Wel hebben wij met veel genoegen
en bewondering geluisterd naar hun ge
raffineerd uitgebalanceerd spel waarin
geen accent te veel of te weinig in een
der vier partijen te horen viel. Samen
bouwden zij de zinnen op tot een fraai
hoogtepunt werd bereikt om dan ieder
voor zich weer in een verstilling weg te
ebben, die reeds de eerste fase van een
nieuwe climax aankondigde.
