Ouder worden met
erbarmen benaderd
RIJK GENUANCEERDE FILM VAN VISCONTI
Dziga Vertov filmer
van de werkelijkheid
FINS
II
1
1
Russisch werk in Filmmuseum
Conversation Piece”
Ontmoeting tussen twee culturen in
Filmexpert overleden
Kr
«Will
11
r -1
■a
F'
VRIJDAG
14
NOVEMBER
19
19 7 5
VARIA
I
Held onder de helden
s
4
■4;
V
I
n
3
W1R
1
Nachtvoorstellingen
De nachtportier
Prolongaties en reprises
Kindervoorstellingen
Ui t
1»;
Man bezoekt zijn debiele vrouw in „Ouder worden”.
Dirk Bogarde en Charlotte Rampling in „De nachtportier”.
5?
ROME. (AP)De bekende Italiaanse
filmexpert en -regisseur Luigi Chiarini
is na een lange ziekte overleden. Hij is
75 jaar geworden. Chiarini was de stich
ter en directeur van het eerste Italiaanse
experimentele filmcentrum. Van 1963 tot
1968 was hij directeur van het filmfesti
val van Venetië dat hij grondig veran
derde en cultureel en sociaal op een veel
hoger peil bracht.
een
van
Nouchka van Brakel is gefascineerd
door mensen, jong of oud en voor beide
kategorieën kan zij een begrip en een
liefdevolle aandacht opbrengen die haar
films de „human touch” geven, waarmee
ze zich van zoveel andere korte films
onderscheiden.
In „Ouder worden” wordt ze gecon
fronteerd met een zowel modieus als
moeilijk onderwerp. Ouder worden is
een periode van veel tijd krijgen en
tegelijk van het ontdekken dat fysieke
v- Z. -
Charini heeft vijf films geregisseerd
en een aantal draaiboeken geschreven.
Hij was hoogleraar in de gtschiedenis en
filmcriticus aan de universiteit te Urbi
no.
de man die haar leven ingrijpend be
paald heeft. Er ontstaat een bizarre
verhouding tussen het tweetal, dat om
ringd is door complotten en andere acti
viteiten van ex-nazi’s en dat tenslotte de
dood vindt als dit geheime genootschap
DENIS KAUFMAN, geboren 2 januari 1896 in Byalistok (Polen), maakte als
20-jarige oorlog en revolutie mee in Rusland terwjjl hij medicijnen studeerde
in St. Petersburg. In zijn vrije tijd schreef hij gedichten, romans en essays,
experimenteerde met het opnemen van klanken en geluiden in een eigen ge-
luidslaboratorium en veranderde zijn naam in Dziga Vertov, wat letterlijk ver
taald „eeuwig draaiend rad” betekent.
IN REMBRANDT de zoveelste karate
film van het bekende recept die „Held
onder de Helden in Hongkong” tot niet
mis te verstane titel heeft.
UNITED ARTISTS is na het ongeken
de succes van de haaienfilm „Jaws” er
als de kippen bij geweest een tweede
film over hetzelfde onderwerp, zij het
wat minder groots aangepakt, op de
markt te brengen. „Haaien” was de een
voudige titel van deze door de vergeten
persvoorstelling moeten we helaas, al
thans voor dit ogenblik, van een bespre
king af zien. Het Leidseplein Theater
heeft Visconti’s „Conversation Piece” ge
prolongeerd.
Het duidelijkst worden zijn bedoe
lingen in „De Man met de Camei a”
uit 1928, een film van anderhalf uur,
improviserend gemaakt in de straten
van Moskou. Camera-instelling en
montage bepalen dit baanbrekende
werk dat het Filmmuseum op don
derdag de 20ste zal vertonen. Daarna,
toen de geluidsfilm een feit werd,
waren het vooral zijn „Enthousiasme"
(„Symphonic van het Don-bekken”)
IN CINEMA PALACE kan men vrij
dag- en zaterdagnacht om 24 uur Kirk
Douglas als held bewonderen in de oor
logsfilm „De Kanonnen van Telemark”.
Roxy prolongeert Pasolini’s „The Can
terbury Tales”. Luxor brengt het drama
van godsdiensthysterie, zich afspelend in
de zeventiende eeuw in het klooster van
Loudon De veel omstreden Engelse re
gisseur Ken Russell heeft als „The De
vils” met veel vertoon deze gebeurtenis
sen doen herleven, o.a. met Vanessa
Redgrave en Oliver Reed.
DIT ONGEWONE VERHAAL, deze
merkwaardige confrontatie, niet alleen
van twee generaties, maar nog meer van
twee culturen, is door Viscounti genuan
ceerd en met groot begrip voor de
gecompliceerdheid van de karakters die
de gespletenheid van het huidige Italië
vertonen, in beeld gebracht. Vooral de
rol van Burt Lancaster die al in een
vroegere film van Visconti („11 Gatto
pardo”) tegen alle verwachtingen in
exact het juiste karakter wist te spelen,
is van een tragische voornaamheid en
een ontroerende eenzaamheid. Hoewel de
film zich uitsluitend in het Palazzo af
speelt, is iedere toneelmatigheid verme
den en krijgen we een rijk genuanceer
de film te zien die afdoende de creativi
teit en vitaliteit van de gehandicapte
Italiaanse meester bewijst.
verraad van hun kant vreest. Dirk Bo
garde speelt zo genuanceerd de ex-
kampbeul dat het verdere verloop der
gebeurtenissen aannemelijk wordt, ook
al doordat Charlotte Rampling, moreel
slachtoffer van het kamp de ziekelijke
gen deze inbreuk op zijn privacy, hij
kan niet op tegen de snel wisselende
argumentatie van Bianca (Silvana Man-
gano) en er is voor hem geen uitwijk
mogelijkheid meer als de „kinderen”
hem komen verrassen met het zojuist
geweigerde schilderij. Zeer tegen zijn zin
stemt hij tenslotte toe en hij maakt
daarmee een eind aan zijn rust en
zelfgekozen eenzaamheid.
Het resultaat was een van zijn mooi
ste films: „Gruppo di Famiglia in un
Inferno”, een titel die op een bepaald
heeft tegelijk de
willen ontlopen.
DOOR ONGELUKKIGE omstanr-
digheden is vorige week een film
onbesproken gebleven die deze non
chalante bejegening allerminst ver
diend had. Het betrof hier nl. de
meest recente film van Luchino Vis
conti, de eerste sinds zijn Ludwig
van Beierenfilm. In de Engelse ver
sie die we hier te zien krijgen, zou
de film „Conversation Piece” moe
ten heten, maar de importeur heeft
in navolging van zijn Franse collega
de film „Violence and Passion” ge
noemd, als gold het hier een sexy
gangsterdrama. Toen Visconti in
juli 1972 door een hersentrombose
werd getroffen, vreesde men dat
zijn rol in film- en theaterwereld
zou zijn uitgespeeld. Maar sindsdien
heeft de nu 69-jarige kunstenaar
vanuit een rolstoel een grandioze
uitvoering verzorgd van Puccini’s
„Manon Lescaut” op het jaarlijkse
festival van Spoleto en is hij on
middellijk daarna begonnen met
zijn nieuwe film die ook vanuit een
rolstoel (Visconti is nu grotendeels
verlamd aan beide benen) geregis
seerd werd.
en „Drie Liederen over Lenin” die
Vertov als de onverzettelijke pionier
deden kennen die even geïsnpireerd
met het geluid experimenteerde als
daarvóór met beeld en montage.
Vertov’s ideeën en idealen waren in
de praktijk niét consequent door te
voeren, maar zijn invloed op de Rus
sische film en met name op figuren
als Eisenstein, Pudovkin en Dovsjen-
ko hebben hem een blijvende plaats
niet alleen in de Russische maar in
de mondiale filmhistorie gegeven.
Gedurende de tweede wereldoorlog
was hij bezig in Alma Ata (Oeral)
waarheen de filmindustrie verplaatst
was (Eisenstein werkte er aan zijn
„Ivan de Verschrikkelijke”) met oor-
logsdocumentaires, daarna adviseerde
hij in journaal-aangelegenheden tot
zijn dood in 1953.
IN THE MOVIES draait „Pastoraal
verstoppertje” van de Japanse dichter,
filmer en theatermaker Shuji Teyerama,
wiens jongste theaterwerk in Mickery te
zien is- Een voorbeeldige samenwerking
tussen Mickery’s Ritsaert ten Cate en
Peter Goedings van The Movies maakt
het mogelijk verschillend werk van deze
belangrijke kunstenaar te zien. Jammer
dat er geen uitgever is die iets aan z’n
literaire werk heeft gedaan.
„Pastoraal verstoppertje” is de afreke
ning van een man met zijn jeugd en
vooral met de rol die zijn moeder daarin
gespeeld heeft. In intrigerende surrea
listische beelden zien we, hoe een jongen
van tien jaar zijn jeugd op een dorpje
gewijd is dood van
Lenin van historische betekenis zijn.
Tegelijkertijd was Vertov theoretisch
bezig met de verheerlijking van het 4
„Kinoglaz”, het „filmoog” dat hij als
een verbeterd menselijk oog, een on
derzoekend en organiserend oog be
schouwt. „Vrijheid voor het film
apparaat, het meer volkomen mense-
lijk oog. Leve het filmoog!”, roep hij
enthousiast uit in het manifest 'van
zjn groep medestanders, de „Kinoki”.
Lido brengt „The wild Bunch” van
Sam Peckinpah terug, de film uit ’69 die
naam heeft gemaakt door zijn onver
bloemd geweld en door het „vertraagd”
sterven, wat een grotere betrokkenheid
van het publiek bij het doden teweeg
brengt In Frans Hals een reprise van
„Butch Cassidy and the Sundance Kid”,
de legendarische western van George
Roy Hill met Paul Newman en Robert
Redford als twee vrolijke en speelse
avonturiers.
BELANGRIJKER is de première die
Studio geeft. „De Nachtportier” van de
Italiaanse regisseuse Liliane Cavani
brengt een variatie op het kamp-syn-
droom door het slachtoffer van het con
centratiekamp jaren na de oorlog te
confronteren met haar beul die inmid
dels portier van een klein Weens hotel is
geworden. Het slachtoffer ging als jong
meisje het kamp m en is daar verkracht
en vernederd door de SS-er, die nu
ondergedoken is in een eenvoudig baan
tje om zodoende mogelijke processen te
gen hem te ontlopen. Zij gaat als gast
het hotel binnen en herkent in de por
tier haar vroegere beul. Zij wordt op
een vreemde manier aangetrokken door
verhouding als een voortzetting van
haar bezoedeld verleden duidelijk weet
te maken.
EEN DERDE PREMIERE is deze
week te vinden in De Uitkijk, waar het
debuut van Robert Benayon, „Sérieux
comme le Plaisir” draait met o.a. Ri
chard le Due, Jane Birkin en- Serge
Gainsbourg. Bij gebrek aan een tijdige
os film w en
DZIGA VERTOV
In het voorjaar van 1918 stelde hij
zich ter beschikking van het zojuist
opgerichte Film-Comité in Moscou,
waar hem al dadelijk de post van
redacteur en technisch leider van de
Sovjet Nieuwsdienst werd toever-
tronuwd. „Kondelia” heette het film
journaal, dat hij te verzorgen kreeg,
wat „Wekelijks Nieuws” betekent.
Tussen juni 1918 en december 1919
verschenen er 43 afleveringen van
het journaal, wat dan wel niet pre
cies „wekelijks” genoemd kon wor
den, maar de jonge Vertov ruim vol
doende oefenstof bood om het vak te
leren.
Hij leerde de camera te gebruiken
om de authentieke werkelijkheid vast
te leggen, maar ontdekte tegelijk mo
gelijkheden om met die werkelijks-
heidsopnamen een spel te spelen (zo
als hij al met geluid had gedaan
waaruit een nieuwe werkelijkheid
kon ontstaan. Toen „Kinodelia” moest
ophouden bij gebrek aan celluloid
wist Vertov uit het niet gebruikte
materiaal van de journaals dat hij
angstvallig had bewaard, een film
samen te stellen die „De Verjaardag
van de Revolutie” heette en die als
blijft niet achter met teken-
organiseert op zaterdag-, zon
woensdagmiddag een popeye-
aaneenschakeling van
spinazieheld die
De binnendringers nemen het huis in
bezit en alle pogingen van de bedreigde
eigenaar om de vroegere toestand te
herstellen, zijn gedoemd te mislukken.
Toch ontstaat er in de nopeloze situatie
die nog andere onverwachte complicaties
met zich meebrengt, een lichte verbete
ring. De professor gaat zich interesseren
in de brutale jongelui die zijn huis als
het hunne beschouwen. Hij probeert
hun slechte manieren en niets ontziende
egocentriciteit te verklaren en ontdekt
tegelijkertijd dat hun luidruchtige aan
wezigheid zijn lege leven begint te vul
len. Hij denkt er zelfs over Konrad als
zijn zoon te adopteren.
HAANSTRA’s „Dokter Pulder” is zijn
zesde week in Cinema Palace begonnen.
Bob Fosse’s „Lenny”, het portret van een
vroeg gestorven cabaret-satyricus in
Amerika (gespeeld door Dustin Hoff
man) ies geprolongeerd in Roxy. Dat
geoeurt ook met de Franse film van
Robert Enrico die onder de titel „Het
verborgen Geweer” („Le vieux Fusil”) in
Luxor vertoond wordt.
OP ZATERDAG wordt in het Vrij-
heidstheater, Rechtboomsloot in Amster
dam Ivens’ „Trein van de Overwinning”
vertoond (een reportage over de verkie-
zingstournees van Allende door Chili),
ingeleid door Felix Greene. De inleiding
begint om 20.30. Op diezelfde dag vindt
’s morgens om 11 uur in het Stedelijk
Museum de vertoning van de kinderte-
kenfilm „In het Woud is veel te doen”
plaats en om 15.00 „Ze zullen ons niet
tegenhouden” over interne moeilijkheden
in Chili tijdens de regering van Allende.
Zondag gaat in het Vrijheidstheater om
13.30 „Voorwaarts”, door Tobias Engel
gemaakt in Guinee-Bissau tijdens de be
vrijdingsoorlog, met in het eerste deel
Amilcar Cabral als strateeg en in het
tweede deel de opbouw van het bevrijde
land. Om 11.00 en 15.00 in het Stedelijk
een herhaling van het zaterdagse pro
gramma, dat ook weer op maandag en
dinsdag op dezelfde uren te zien is in
het Stedelijk.
NOUCHKA VAN BRAKEL, een van onze weinige vrouwelijke regisseurs, is vooral
bekend door haar kinderfilms, „Sabotage” (1967) en „Baby in de Boom” (1969) die
uitmuntten door haar begrip voor kinderen en haar originele humor. Maar ze heeft
andere dingen gemaakt, ze filmde voor de VPRO in Perzië „Het Verborgen Gezicht”
en voor de NCRV een reportage over kinderen die van huis zijn weggelopen. En ze
was regie-assistente bij „Turks Fruit”. Dit wetende is haar overstappen op een wel
heel ander genre dan haar filmen met en rond kinderen, zoals, nu gebeurd is met
„Ouder worden”, gemaakt voor de Nederlandse Federatie voor Bejaardenbeleid, be
grijpelijker.
OP DE MATINEES van Cinema Pala
ce wordt „De Avonturen van Hemmetje”
vertoond, een tekenfilm over een onder
nemend biggetje, ontworpen door het
duo Hannah-Barbera die o.a. ook „The
Flintstones” uit hun tekenpen lieten ko
men.
Studio 1
films en
dag- en
Festival,
avonturen van onze
lang geleden ontworpen werd door Max
Fleischer.
Met veel geweld van drilboren en
hamers wordt de bovenverdieping aan
gepast aan de vulgaire smaak van de
binnengedrongen bende en van dat
ogenblik af krijgt hij te maken met de
aantrekkelijke maar hoer-achtige Bian
ca, haar vlegelachtige amant en het
Lietta die met haar rijke en onopgevoe
de vriendjes nachtelijke feesten en luid
ruchtige jazzconcerten houdt. Het is
een situatie die aan Pinter ontleend
lijkt.
ervaart: de rouw om zijn gestorven
vader, de nauwe binding met zijn moe
der, de verliefdheid op de buurvrouw en
de kindermoord van een ongehuwde
moeder. Opeens breken de beelden van
deze jeugd af voor de realiteit. We zien
de hoofdpersoon terug als de maker van
de film, die we net gezien hebben.
Hij acht de beelden, die hij heeft
gemaakt, vervalst. Samen met het jon
getje, dat hij ooit was, gaat hij de
gebeurtenissen nog een keer na. Samen
beraden zij de moord op de moeder.
Daar komt niets van. De man (Teyerama
zelf dus, in de gedaante van een acteur)
accepteert tenslotte zijn moeder, met
wie hij aan het slot zit te schaken in de
woonkamer. De wanden van die kamer
vallen opeens weg en we zien het twee
tal midden in het drukke stadsgewoel
van Tokio. De man is volwassen gewor
den- De personages uit zijn jeugd steken
de straat over, wuivend naar de camera.
Het is een beeldschone, voortdurend
verrassende film waarin Teyerama op
een heel eigen wijze symbolen gebruik-t
om wat hij „de familie-hel” noemt, te
illustreren. Het belangrijkste symbool
is de klok, dat hier niet alleen een beeld
van de tijd is maar ook van de verstoor
de, nauw met de dood van de vader
samenhangende verhouding tot de sexu-
aliteit, die o.a. verzinnebeeld wordt in
een Fellini-achtig circus.
NA DE HISTORISCHE filmparodieën
van Richard Lester (de „Drie Muske-
tiers”-serie, „Royal Flash”) gaat men in
Engeland de succesformule uitmelken en
heeft men nu „De Graaf van Monte
Christo” gekozen als nieuw melkkoetje.
De rolbezetting is op peil met Richard
Chamberlain, Trevor Howard, Tony
Curtis, Louis Jourdan en Donald Plea-
sance, maar de regie is aan een mindere
kracht opgedragen, David Greene, zodat
alles niet half zo leuk uitvalt als bij
Lester. Toch was Tuschinski I bereid de
première van de film in zijn theater te
doen plaatsvinden.
IN CINERAMA EEN door Richard
Brooks fors opgezette avonturenfilm,
„Bite the Bullet”, waarin Gene Hack
man, Candice Bergen, James Coburn en
vele anderen deelnemen aan een paar-
derace over ettelijke honderden kilome
ters, een dagenlange strijd die door een
jury vanuit een naburig rijdende trein
gecontroleerd wordt. Het parcours is uit
gezet in een gevarieerd en gevaarlijk
landschap dat mogelijkheden biedt voor
alle soorten avontuur, tot verkrachting
(Candice Bergen!) toe. Dit soort wed
strijden die alleen voor de beste ruiters
met het meeste uithoudingsvermogen
bestemd is schijnt tussen 1880 en 1910
bijzonder populair te zijn geweest in
Amerika en de film geeft een duidelijk
beeld waaraan die populariteit te dan
ken was.
seerde en geproduceerde imitatie van het
origineel. Nu „Jaws” (al vertoond in de
Filmweek Arnhem) met enige vertraging
in de bioscopen zal komen vermoedelijk
tegen Kerstmis, heeft importeur Nova
van die vertraging geprofiteerd door
vroegtijdig „Haaien” uit te brengen. Wie
dus zijn eerste haaien-shock bij een
aanzienlijk minder spannend gemaakte
film wil ondergaan, moet nu naar Cine
ac Damrak waar de Nova-film deze
week is gaan draaien.
eerste „montage film” de filmgeschie
denis is ingegaan.
De blijvende betekenis van Dziga
Vertov, aan wie het Nederlands
Filmmuseum tot en met 27 november
■n tentoonstelling en een reeks voor
stellingen van zijn werk wijdt, is zijn
pionierswerk op het gebied van „het
leven betrappende”-opnamen en van
de montage die nieuwe waarden kan
toevoegen aan de spontaan gefilmde
beelden-
Zijn ideaal was een film van au
thentieke gebeurtenissen, zonder ver
haal en zonder acteurs. In die zin is
hij de vader te noemen, zowel van de
„cinéma vérité” als van de documen
taire.
In 1922 stichtte hij met behulp van
het Staatsfilmbedrijf „Goskino de Ki-
no-Pravda” (naar het in 1912 door
Lenin opgerichte dagblad „Pravda”,
dat is De Waarheid) die niet de
bedoeling had het nieuws te brengen
dan wel onderwerpen van algemeen
belang als één geheel te verfilmen.
Tussen 1923 en ’25 verschenen er 23
afleveringen van Kino-Pravda, waar
van vooral „Vijf jaren van Strijd en
Overwinningen” en de aflevering die
DINSDAGS VERTOONT het Vrij
heidstheater om 20.30 naast Ivens’ „Bori-
nage” ook de Nederlandse actiefilm
„Geen Aalmoes, maar Pensioen” van de
theatergroep Parabel die laat zien hoe
de Limburgse mijnwerkers tien jaar na
acteur Cornel Wilde geschreven, geregis- de mijnsluiting in verzet komen en gaan
-i demonstreren om een rechtvaardig pen
sioen.
Op woensdag de 19de zijn er voorstel
lingen in het Filmmuseum om 19.30 van
de Chileense speelfilm „De Jakhals van
Nahueltoro” en in Paradiso van „De
Moed van het Volk”. „De Jakhals” gaat
in op de sociale misstanden die hebben
geleid tot een gruwelijk drama, waarbij
een arme boer in een dronken bui een
vrouw en haar vijf kinderen vermoordt,
opgpakt wordt en geëxecuteerd. „De
Moed van een Volk” geeft een beeld van
de onderrukking van het Boliviaanse
volk, culminerend in de bloedige wraak
van de Rangers, de keurtroepen van het
leger op de feestvierende mijnwerkers
tijdens het feest van San Juan.
Engels schilderijengenre uit de 18de
eeuw slaat, waarbij een hele familie zich
zittend en liggend ’liet portretteren op
het gazon voor het adellijke huis. Van
daar de Engelse titel „Conversation Pie
ce”, waarmee dit genre door de Britten
wordt aangeduid. Het is naar aanleiding
van een dergelijk schilderij, de voorlo
per van de groepsfoto, dat „de professor”
in onvermoede situatie komt.
„DE PROFESSOR” (Burt Lancaster) is
een teruggetrokken levende weten
schapsman die in zijn Romeins palazzo
zich omringd heeft met mooie dingen,
boeken, schilderijen, muziek. De aarze
ling bij de aankoop van een nieuw
„Conversation Piece” die een paar kunst
handelaren hem trachten te verkopen,
wordt indirect zijn ongeluk. Ter aanvul
ling van zijn collectie zou hij het schil
derij graag willen hebben, maar hij
vindt de prijs te hoog en bovendien
komt een grote uitgave hem op dat
ogenblik wat ongelegen omdat hij de
ongebruikte bovenverdieping van het pa
lazzo wil restaureren als noodzakelijke
bergruimte voor zijn kunstverzameling.
Als beide antiquairs tenslotte vertrok
ken zijn, blijft een dame in hun gezel
schap achter. Zij blijkt niets te maken
te hebben met het vorige bezoek maar
heeft de gelegenheid benut om binnen te
dringen en de wereld vieemde professor
te overvallen met het voorstel haar de
nog ongebruikte bovenverdieping af te
staan als een woning voor haar minder
jarige dochter Lietta en als „pied a
terre” voor haar en voor haar gigolo
achtige amant Konrad (Helmut Berger).
Tevergeefs verzet de professor zich te-
capaciteiten gaan verminderen en de
vrijetijdsbesteding door allerlei handi
caps steeds grotere beperkingen wordt
opgelegd. De filmmaakster introduceert
de ouderdom op verschillende wijze,
hoopvol, berustend, de eenzaamheid, het
menselijk verval.
Ze heeft getracht geen treurige film
te maken, maar ze
werkelijkheid niet
Tenslotte is de film bedoeld voor wie
straks op een of andere manier met
bejaarden te maken krijgen. De film
wordt begeleid door een korte, zinnige
tekst en doorschoten met kleine, in re
delijke vragen verpakte interviews.
Maar het zijn vooral de beelden die
bij blij ven, beelden van een grote
schoonheid en ook van een ondragelijk
tragiek: de oude man die zijn debiele
vrouw in de inrichting opzoekt, de een
zame vrouwen die zich in het badhuis
laten douchen, het jonge meisje dat met
grote tederheid het afgetakelde lichaam
van een stokoude vrouw wast en als
beloning een zoen op haar hand krijgt,
de eenzame man die voor zichzelf een
ontbijt klaarmaakt, de vrouw die voor
het raam zittend, uitkijkt naar haar
dochter, die al in zoveel weken niet op
bezoek is geweest. Zelden is met zoveel
visie, zoveel inlevingsvermogen, zoveel
erbarmen het proces van ouder worden
benaderd.
W
