Centrum speelt stuk over het sterven van een vader
NOS-BESTUUR TEGEN
AFSCHAFFING STER
bij Haagse Comedie
ai
KvanVEELEN
Hoeksema illustreert werkloosheid
Prima voorstelling „De Zanzibar"
It
VAN DER POL B.V.
I
I
iP
:aterdag
Anders sluipt commerciële tv binnen
AIRCONDITIONING
KRUISWEG 47-49 HAARLEM 023-320244
Wassei
Wasserij DUYN
r«j
IVoorlichtingsshow over gitaren en versterkers
j
9
1 5
NOVEMBER
19 7 5
KUNST
(Van een medewerkster)
l
1
„REINO” B.V.
voor tapijtreiniging
Vaste vloerbedekking
Losse kleden
Telefoon 023-313289
AMSTÉRDAmIcVAART 20
AMSTERDAM. ’s Morgens om
half elf in Bellevue, het theater dat
de toneelgroep Centrum sinds sep
tember vast bespeelt. De grote zaal
is hel verlicht. Regisseur Lodewijk
de Boer zit achter een tafel vooraan
en bekijkt de meest uiteenlopende
attributen, die door zijn assistente
ïenriëtte de Wever met kennelijke
rorg zijn ingekocht: ongebleekt ka
toenen ondergoed en sokophouders,
zoals die door heren op leeftijd nog
yel worden gedragen, een houten
jaardje, een grote gifgroene speel-
'oedhond en een schip in een fles,
te worden beurtelings besproken
»n bewonderd door de acteurs en
ictrices, die geleidelijk aan komen
jinnendr tippelen. Ernst Zwaan en
A.d van Kempen passen de pyjama’s
lie ze moeten dragen, en dan be-
jint de repetitie van Harry Mulisch’
oneelstuk „Het Bezoekuur”, dat
rolgende week woensdag in pre-
nière gaat.
EERSTE! JMUIDER
MARKIEZENFABRIEK
j|
A|
F
Lodewijk de Boer regisseert
(Van onze RTV-redactie)
(ADVERTENTIE)
tekst. Coby Stunnenberg, die een
(ADVERTENTIE)
F
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
BUUI
(ADVERTENTIE)
Alphenaar
Van links naar rechts: Wim van den
Heuvel, Wim van Rooij, Sacco van
der Made, Emmy Lopez Diaz en Gui
do Jonckers in „De Zanzibar”.
Lodewijk de Boer: „Ik ga graag uit
van een dynamische, spectaculaire bena
dering, die ik dan later wat afzwak. In
de latere versie blijft vaak de spanning
van de eerste hangen, en die werkt dan
nog sterker”. Er gaat iets aardigs en
rustigs van hem uit. Hij is in zijn regie
niet autoritair, hoewel hij duidelijk de
leiding heeft. Hij suggereert veranderin
gen, er ontgaat hem geen detail, maar
hij laat iedere speler uiteindelijk zelf
uitmaken wat hij wil doen.
Middenhavenstraat 27
IJmuiden Tel.0 2550 - 14108
maakt. De andere praktische problemen
zijn min of meer opgelost. Centrum gaat
af op de première van Harry Mulisch
„Het Bezoekuur”.
Marry Mulisch (links) en Lodewijk de
Boer in de bedden van „Het bezoekuur”.
HAARLEM - TEL. 322462
Bloemendaalseweg 275
Overveen - Telefoon 023-25 94 91
"u>.LuAABirM rri
Het is de dramatisering, de verdere
litwerking van de manier waarop Mu-
isch de dood van zijn vader beschreef
n „Voer voor psychologen” (uitgegeven
n 1961). „Toen hij in december kwam,
ag hij in het eerste bed van de kleine
liekenzaal. De anderen waren een bed
ipgeschoven in de richting van het
aam. Bloed urineerde hij al lang. Frie-
la was sinds een half jaar dood. In het
weede bed begon hij te vermoeden, dat
lij niet meer op zou staan. Toen was hij
d veranderd in een witte uitgeteerde
vreemdeling, die ik niet idere dag be-
:ocht”.
Het motief van Schuberts Erlkönig,
lat zuster Euclides (Elizabeth Hoytink)
van begin tot eind in fragmenten zingt,
oopt als een rode draad door die ont
wikkeling heen: „Es ist der Vater mit
leinem Kind”. Maar het kind dat hij
tervend in de armen houdt, is het kind
lat hij zelf ooit was en waarin hij naar
iet einde toe steeds meer verandert.
Harry Mulisch, die de repetities regel
matig volgt, dacht aanvankelijk dat het
een figurantenrol zou zijn, maar om de
timing die het boeiend maakt te kunnen
waarmaken, moest de rol, hoe klein dan
ook toch door een ervaren actrice wor
den gespééld.
NA DEZE REGIE gaat Lodewijk de
Boer waarschijnlijk naar New York, om
daar de Amerikaanse „Family” te zien,
waarvan 29 oktober de eerste try-out is
gegaan. Dit door hem geschreven drama
tische feuilleton, staat, na te zijn uitge
voerd in Zweden en Franstalig België,
nog steeds in Duitsland op de planken.
Het zal ook door het Vlaamstalige „Are
na” in zijn programma worden opgeno
men, terwijl vertoning in Parijs voor 90
procent zeker is.
Elisabeth Hoytink, die een onwillige
patiënt naar het volgende bed moet
verhuizen, stelt voor de dekens vanaf
het voeteneinde plotseling weg te trek
ken: „We kennen toch allemaal uit onze
eigen herinnering, hoe je vader of moe
der je op die manier dwongen om op te
staan. Je voelde je dan zo machteloos en
zo verdrietig, omdat ze je de enige
veiligheid, die een mens in zijn leven
kent, je eigen warme bed, abrupt af ne
men. Zo is het voor iedereen herken
baar”. Ze oogst algemene bijval.
HILVERSUM. Het NOS-bestuur is
bang, dat een eventueel door de Tweede
Kamer aan te nemen motie om de
STER-reclame geleidelijk af te schaffen,
zeer verstrekkende gevolgen voor de
omroep zal hebben. Daarom besloot men
vrijdag een telegram aan het parlement
te sturen, waarin wordt verzocht deze
motie uit te stellen. „Etherreclame is
een zo gecompliceerde zaak, dat een
beslissing om deze eventueel te laten
verdwijnen, niet kan worden genomen
zonder dat daaraan een zeer uitgebreid
onderzoek is voorafgegaan”, meent het
NOS-bestuur.
Gebouw de Linge,
B Lingestraat, Haarlem (ach
ter kerk bij de kruising Rijkstraatweg/
Jan Gijzenkade.
VARA-voorzitter André Kloos vreesde
ook dat een dergelijke maatregel desas
treus zou zijn voor de inkomsten van de
omroep. De STER-opbrengst immers
maakt met zijn 125 miljoen per jaar een
derde deel uit van de totale omroeppot.
Kloos dacht ook, dat als de STER wordt
afgeschaft, de reclame toch, maar dan
langs allerlei sluipwegen, in de omroep
zou infiltreren. Hij was tegen de ge
dachte dat bij afschaffing het tweede
televisienet zou moeten verdwijnen.
inrichtte en een kleine Moog-synthesi-
zer installeerde, die ook tonale mogelijk
heden heeft. Aan het eind van het derde
bedrijf wijkt het gordijn achter het
oorspronkelijke decor opzij, zodat een
grote ruimte zichtbaar wordt, waarin
alle spelers zich vertraagd op muziek
bewegen Ze dragen daarbij prachtige,
uiteraard door Frank Raven ontworpen,
dierenmaskers, die corresponderen met
de namen, die ze in het stuk dragen:
Vis, Wolf, Mus, De Leeuw en De Bok.
Rondom de hoofdfiguur tekenen de
rodere personen zich duidelijk af. Be-
lalve zuster Euclides zijn het patiënten
:n bezoekers. Het aftakelingsproces, dat
ïlsendoorn doormaakt, wordt gedeeld
ioor de mensen in de vorige of volgende
ledden. Tony Vis (Ad van Kempen), een
irtiest, die als deel van een komisch duo
arenlang een populaire televisieshow
leeft gehad, zien we dat het meest
volledig doorlopen. Maar hij is geen
zader. In één van de scènes zegt hij: „Je
noet er op een bepaald moment voor
dezen wat je wilt zijn, een vader of een
toon. Ik heb voor het laatste gekozen”.
hun
kleine rol heeft als vrouw van de ster
vende mijnheer De Leeuw herhaalt en
herhaalt het uitpakken en neerzetten
van een houten speelgoedpaard. Lanza-
merhand groeit het uit tot een interval
van emotioneel verzet in de bijna uitge
doofde berusting, die ze verder demon
streert.
Regisseur Lodewijk de Boer stelt voor
om het geluidsvolume geleidelijk aan zo
op te voeren, dat ze eikaars verstaan
baarheid min of meer uitvegen, terwijl
het gesprek dan naar het einde toe weer
Uitdooft. Dat wordt eindeloos gerepe
teerd, een uitputtingsslag waarbij het
gelach en de vernietigende commenta
ren niet van de lucht zijn. Ad van
Kempen komt zelfs even uit zijn bed om
stoom af te blazen: „Ja, misschien lukt
het bij de 229e keer”. Iedereen is erbij
betrokken, ook de acteurs die niet op
het toneel zijn. Het experiment leidt niet
tot een haalbaar resultaat. Er wordt
naar een andere vorm gezocht, waarin
toch de verstaanbaarheid weer gaat
overheersen.
„Het bezoekuur” van Mulisch
DE COMBINATIE tussen droom, visi
oen zelfs, en de soms banale realiteit van
dit stuk maken het tot een fascinerende,
naar niet eenvoudige opgave. De acteurs
en actrices zijn er dan ook kennelijk
intensief mee bezig het in hun gedach
ten tot een organisch geheel te maken.
De concentratie waarmee ze werken is
bijna tastbaar. In haar rol als zuster
Euclides loopt Elisabeth Hoytink in
strikt vastgelegde geometrische figuren.
Iedere beweging, ieder woord heeft
daarin zijn vaste plaats. Euclides was
een Griekse wijsgeer, bekend gebleven
door een rekenkundige stelling, een wet,
die in zijn geheel wordt uitgesproken.
Voor haar bestaat de wereld uit rechtlij
nige wetmatigheden. Je komt gewoon
otn dood te gaan, en ze verdraagt geen
slordigheden die buiten dat patroon val
len.
eenmaal bestaat en niet uit de ether
kan worden geweerd. „In de STER is de
reclame echter in een gereglementeerde
vorm gegoten. Is er geen STER meer,
dan staat natuurlijk de commerciële
omroep te trappelen om Hilversum bin
nen te komen. Nederlandse bedrijven
zouden hun reclame-orders aan het bui
tenland kunnen geven en van daaruit
zullen wel wegen worden gevonden om
via de kabel en satellietzenders toch met
reclameboodschappen bij het Nederland
se volk te komen. En verder zullen door
derving van de STER-gelden toch
omdat er bij de omroep minder geld
beschikbaar is programma’s moeten
verdwijnen”.
Maar ook de acteurs die de andere
rollen bezetten zijn, voortdurend op zoek
naar de meest compacte beweging en de
meest effectieve beklemtoning binnen
Ondanks het duidelijke verlangen van
het NOS-bestuur om de STER („het
minste kwaad”) te houden, werden er
toch kritische opmerkingen gemaakt
over de wijze, waarop de Stichting Ether
Reclame zelfs Loekie de Leeuw had
ingeschakeld om het Nederlandse tv-
publiek te vertellen dat de STER moet
blijven. EO-directeur drs. L. P. Dorenbos
meende dat de STER hiermee buiten
zijn boekje was gegaan. Regeringscom
missaris Custers deelde hierop mee, dat
deze zaak deel uitmaakt van een discus
sie in het STER-bestuur en de reclame
raad.
Middelpunt in het decor van Frank
laven zijn drie smalle bedden, als
.Teemde insekten op hoge poten. De
loofdpersoon Mijnheer Elsendoorn (On-
no Molenkamp) gaat in drie bedrijven
die drie verschillende bedden passeren.
Hij verandert van een man die denkt te
tomen voor observatie, niet wetend wat
tem zou kunnen mankeren, in een nau
welijks meer op de buitenwereld reage-
ende stervende.
Het gaat over mensen die net aan
kunnen rondkomen van hun geld. De
middelbare kroegbaas, die het noch als
haringboer noch als arbeider heeft kun
nen rooien en nu net het hoofd boven
water kan houden met behulp van de
brouwerij. Zijn dochter is cassière bij de
supermarkt en zijn schoonzoon werkt in
een klein metaalbedrijfje. Verder zien
we een glazenwasser en een drankzuch
tige orgeldraaier. Deze twee en het jonge
stelletje komen alle vier op straat te
staan. De treurigheid wordt opgefleurd
met een oudere jongedame, die een rijke
bink aan dé haak geslagen blijkt te
hebben en twee straatvegers, die met
een zuigend soort humor als komisch
duo de gebeurtenisjes begeleiden. Ten
slotte verschijnt de baas van het metaal-
Elsendoorn draagt de kop van de Mi-
notaurus, een mensenverslindende stier
uit de Griekse mythologie. Het is ’t enige
masker waarover men nog niet tevreden
is, en dat nog moet worden overge-
DEN HAAG. De Haagse Comedie
geeft in het HOT een prima voorstelling
van het nieuwste stuk van eigen kweek,
„De Zanzibar” door acteur/schrijver Pe
ter Hoeksema. Vorig seizoen ging van
hem „Atika, Atika”, een vertellend stuk
over voornamelijk politieke gevangenen,
waarin hij nogal wat universele preten
ties legde, die er niet uitkwamen. In „De
Zanzibar” blijft Hoeksema dichter bij
huis, met beter resultaat. Het stuk speelt
in een keurig buurtcafé in een verlopen
de buurt. De mensen spreken een taal,
die Hoeksema goed in zijn eigen kroeg
heeft zitten beluisteren.
en veel gein in de weer. Sacco van der
Made en Emmy Lopes Dias, Guido Jonc
kers en Maria Stiegelis. Herman Frank
en Reinier Heidemann, Kees van Lier,
Nanni Vermeer, Wim van den Heuvel en
Wim van Rooij spelen met zorg en
menselijkheid en hoeden zich voor goed
kope typeringen. Regisseur Kees Coolen
is er weer in geslaagd een hecht team te
smeden, dat de bedoelingen van de
schrijver met l’efde overbrengt.
JAC HEIJER
Onno Molenkamp, die in het tweede
bed, als kou en donker hem overvallen
een speelgoedhond in zijn armen krijgt,
heeft wanneer hij tijdens het vertellen
van een visionaire droom overeind moet
komen, moeite met het hanteren van dat
enorme beest Het mag niet op de grond
vallen, en de bedden zijn zo smal, dat
zoiets erg makkelijk gebeurt. Hij voelt
zich bovendien zo belachelijk met die
hond en in het veel te grote ouderwetse
blokkeert: „Ik kan niet bekijken, hoe het
ondergoed, dat hij draagt, dat het hem
er voor jullie uitziet.Ik doe het nog
een paar keer over om er aan te wen
nen, we zullen wel zien wat we er nog
op vinden”. Lodewijk stelt voor een
kleinere even gjfgroene speelgoedhagedis
te laten maken, die beter te hanteren is
en bovendien meer past in de sfeer van
het hele stuk.
De schrijftechniek in „De Zanzibar” is
een stuk beter dan Hoeksema in „Atika,
Atika” hanteerde. De dialogen flitsen, de
figuren zijn met zorg getekend en‘ er is
voortdurend afwisseling. Wat nog te
vaak ontbreekt is een goede dramatische
dubbele bodem. Ik vond weinig spanning
tussen wat de mensen zeggen in dat
stuk en wat ze doen of straks gaan
doen. Dat liefst vier personages ontsla
gen worden is dramatisch genoeg,
er gaat toch weinig aan vooraf, waar
door je als toeschouwer tussen de regels
door iets van die rampen zou kunnen
zien aankomen.
De voorstelling ziet er ondanks voor
noemde bezwaren uitstekend ”!t
decor van Ronald in ’t Hout is zorgvul
dig tot in de kleinste details, ev
belichting en geluidsdecor. De rollen zijn
goed bezet en de spelers zijn zond®-
uitzondering met zichtbaar enthousiasme
VOGELS, HAGEDISSEN en gelach
van een vrouw spelen een grote rol
in het elektronische geluidsdecor, dat hij
zelf componeerde en opnam. Hij vertelt
hoe hij daarvoor in zijn huis een studio
Zijn partner Hijko de Bok (Polio
lamburger) vormt een overgangsfiguur
ussen de patiënten en de bezoekers. Hij
>egint als gewild komische binnenvaller
:n eindigt in het eerste bed. De andere
>ezoekers, een zoon, een vrouw en een
iochter, gaan ook onderling relaties aan,
lie zich gedeeltelijk als zichtbare werke-
ijkheid afspelen, en voor een ander deel
n de bijna surrealistische wereld van
lit wonderlijke ziekenhuis, dat niemand
tevoren kende.
EN/ZONNE0CNERMEW
ÏUXAHXXAAUVZISëN
heid van een achtergrond te voorzien.
Hoeksema illustreert (humoristisch en
toch geestig, daar niet van), maar laat
het daarbij.
VOOR DE GROTERE rollen is die
timing bijna nog belangrijker vooral
daar waar ze hem moeten instellen op
wat de anderen binnen dat zelfde mo
ment doen of zeggen. Er is een scène in
het tweede bedrijf, waarin twee ver
schillende gesprekken door elkaar lo
pen. Het ene gaat over voetbal, het
andere over politiek, maar ze eindigen
tegelijkertijd met dezelfde conclusie.
Lodewijk de Boer is inmiddels al weer
bezig aan een nieuw stuk voor Huib
Broos, Cees Linnebank, en Martine
Crefcoeur, het befaamde „Family”-trio.
Het wordt een geschiedenis waarin twee
gangsters op een kamer hun volgende
opdracht afwachten. „Nee, het wordt
geen soort, „Family”' .Het is meer inge
houden, filmischer zou je kunnen zeg
gen”. Het wordt in ieder geval een stuk,
waar veel mensen zich al bij voorbaat
op zullen verheugen.
bedrijfje (die de bink van de dame
blijkt te zijn) om de schoonzoon zijn
ontslag te geven. Hoewel een rotzak, is
ook die kleine ondernemer een slachtof
fer van de slechte economische toestand.
Kortom, Hoeksema zet mensen bij el
kaar, warover Frans Nypels en Kees
Tamboer van die góede reportages
schrijven in de Haagse Post: de modale
middenstander (de kroegbaas), de modale
werknemer (zijn kinderen) en de modale
werkgever (het directeurtje).
Wat Hoeksema verzuimt te doen is
deze mensen te voorzien van een achter
grond, die sociaal-economisch geanaly
seerd is. Hij laat niet blijken dat hij
heeft nagedacht over het waarom van al
die actuele treurigheid. Zijn personages
houden zich bezig met voor de hand
liggend gekanker op de toestand. „Wie
als voorwiel geboren is, wordt nooit een
achterwiel, laat staan een vliegwiel. Niet
dan?”, zegt de glazenwasser. En bij die
uitzichtloze teneur laat Hoeksema het
zitten. Natuurlijk gaat het zo ook bij de
meeste mensen, maar het toneel geeft
een schrijver de kans om die werkelijk-
Radio-programmacommissaris mr. W.
J. A. Wagenaar zei, dat de reclame nu
II
