voor artotheken
Bij Mimeliga hangt
meisjesboekensfeer
Vakmanschap is meesterschap
spruyt
OPRECHTE
VEILING
HAARLEM
TO BED
OR NOT
TO BED
in ons vernieuwde
sleepinghouse met vele
nieuwe slaapkamer-
ideeën u nog even
wakker houden
wndwenboden
meubelshow - sleepinghouse
Ged. Oude Gracht 88-90-92,
Haarlem, tel. (023)-313840
(4 lijnen)
Kamer wil steun
„Het bezoekuur” bij Centrum: goed gespeeld bedenksel
f
„Elektronisch orgel heeft eigen persoonlijkheid”
iP
autoverhuur!
mHhensen
- w
j 1 JU
Qté ze. éy
W
I
9
Praags Strijkkwartet volmaakt in techniek:
Bernard Drukker brengt wereldpremière van werk Lex van Delden
Vier dames geven zich bloot in Te Gast
PEN tegen beknotting
vrijheid schrijvers
in Tsjecho-Slowakije
Bertolt Brecht films
in De Melkweg
17
KUNST
19 7 5
2 O
NOVEMBER
DONDERDAG
lil
door P. Zwaanswijk
FJ
SLOOTHAAK
SLOOTHAAK
SLOOTHAAK
SLOOTHAAK
Tot uitvoering zal een concert
voor twee strijkorkesten wor
den gebracht, een Piccolo con
certo, Van Deldens derde Sin-
fonia en worts het dit jaar
voltooide Concert voor elek
tronisch orgel en orkest, welk
werk vrijdagavond zijn we
reldpremière za] beleven.
SLOOTHAAK
HAARLEM Het concert, dat
het Noordhollands Philharmo-
nisch Orkest vrijdagavond in
de Haarlemse Concertzaal on
der leiding van de dirigent An
dré Vandernoot zal geven, is
in zijn geheel gewijd aan com
posities van de Nederlandse
componist Lex van Delden.
Li
f.
e'"'1
t
44
T
16
Mulisch
De Boer wint het van
I
Vier actrices van de Amsterdamse Mimeliga brengen een scène nit Te gast
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
GROTE HOUTSTRAAT 135
landgenoot
r
CONRAD VAN DE WEETERING
met
(ADVERTENTIE)
(ADVERTENTIE)
VOOR LUXE
I
HAARLEM. De serie strükkwartetconcerten die dit seizoen in het Haarlemse
Concertgebouw wordt gebracht, werd gisteravond begonnen met een concert, dat door
het befaamde Praags Strijkkwartet werd gegeven.
KOUDENHORN 2428
HAARLEM
TEL. 023 - 322057
VOOR
VRACHTWAGENS
VOOR LICHT
BESTEL
In de sublieme uitvoering klonk Jana-
ceks kwartet ontroerend schoon in de
Van links naar rechts: Ernst Zwaan (on
der de dekens), Coby Stunnenberg, Ad
van Kempen, Polio Hamburger, Onno
Molenkamp en daarachter Theo de Groot.
Hij kreeg het gedaan, dat het elek
tronisch orgelspel door het ministerie
van CRM in 1974 erkend werd als
hoofdvak op de Nederlandse conser
vatoria. Bernard Drukker werd met
zijn benoeming als hoofdleraar aan
het Twents Conservatorium de eerste
leraar in Europa en eigenlijk in de
gehele wereld in dit vak.
Bernard Drukker gezeten voor het
Hammond-or gel. Een dergelijk instru
ment bespeelt hij vrijdagavond op een
concert met het NPO.
VOOR VOLUME
WAGENS
(o.a. 18 m3 klein njb.)
I
f
s
Sinds 1926
Lage Huur
Borg v/a f 50,—
I 4
Het dochtertje is groter dan de wer
kelijkheid. Zij is, gekleed als Alice in
Wonderland met schaatsen om de nek,
ook de gids die de voornaamste sterven
de (De Vader) het masker van de mens
stier opzet en hem voorgaat naar wat ik
gemakshalve het hiernamaals noem. Zij
duwt de drie panelen van het decor
open, waardoor de gigantische afbeelding
zichtbaar wordt van een barokdecor van
een tempelachtig bouwwerk met een
oneindige diepte. In die diepte zien we
allerlei dierenkoppen, symbolen van de
overledenen, die bij leven allerlei die
rennamen droegen. In dat decor staat de
zoon, die langzaam een zonnebril opzet.
Een gebaar van zijn zelfstandigheid te
genover de vader, zoals we even tevoren
uit een monoloog hebben begrepen.
Lodewijk de Boer heeft het stuk knap
geregisseerd. Hij heeft een evenwicht
gevonden tussen de stilering, die een
allegorie nu eenmaal eist en de realisti-
AMSTERDAM. Je kunt natuurlijk
eggen, dat „Het Bezoekuur” van Harry
Mulisch tenminste iets heel anders is
dan de Hollandse binnenhuisjes, die
schrijvers als Lutgerink, Lemmens en
Bernlef het vorig seizoen bij toneelgroep
Centrum hebben laten zien. Een verade
ming van mijn part. Mulisch vergroot
een realistisch gegeven, het sterven op
een ziekenzaaltje, tot een fantastisch,
zinnebeeldig gebeuren. Dat hij daarbij
symbolen gebruikt uit allerlei mytholo
gieën en zijn eigen vindingrijke repertoi
re, is uitstekend. Maar gaan ze ook een
eigen leven leiden, zodat de niet-inge-
wijde bezoeker ze zonder verder vragen
als een eigenzinnige waarheid kan aan
vaarden? Ik betwijfel het.
F.G. de Weers
BiIderdijkstraat 1A. Tel. 023-316486.
Kijkdagen: vrijdag, zaterdag, zondag
en maandag van 10-16 uur.
Veilingdagen 25 t.m. 28 nov. er; 1 en
2 dec. 1975 vanaf 10 uur.
AMSTERDAM. De voorstelling die de
Amsterdamse Mimeliga woensdag in het
Shaffytheatqr bracht onder de titel „Te
Gast”, duurde nauwelijks drie kwartier
maar bereikte daarin een zo geconcen-
„Men is er aan gewend geraakt”, zo
zegt Bernard Drukker zelf, „om te
spreken van „elektronisch orgel” en
denkt dan dat dit instrument zowat
het zelfde is als het orgel, dat we per
traditie kennen en dat wel door een
elektronisch instrument vervangen
zou kunnen worden vanwege dezelfde
Het concert is opgedragen aan de
Nederlandse elektronisch-orgel-specia-
list, de organist Bernard Drukker,
die kan wijzen op een dertigjarige
Bretislav Novotny is van dit kwartet
de eerste violist; Karei Pribyl heeft de
vertolking van de partijen voor de twee
de viool op zich genomen; Lubomir
Maly is de alt-violist en Jan Sire de
violoncellist van het eminente ensemble,
dat met zijn meesterlijk, spel deze eerste
kwartetavond onvergetelijk heeft doen
worden.
Vier rasmusici, kunstenaars van een
uitzonderlijk hoog muzikaal niveau en
toegerust met een volmaakte speeltech-
niek werkten samen in een onverbreek
bare vertolkingseenheid in een zelfde
artistieke en vooral ook in een zelfde
expressieve betrokkenheid tot de uitge
voerde werken. Ze vonden hiervoor met
bezielde toonvorming op hun fraaie in
strumenten in vele varianten van uit
drukkingskracht het klankmedium, dat
ontroering bracht en verrukking, die
schoonheid doet ervaren.
Eerst vroegen de vier meester-instru-
mentalisten aandacht voor het Strijk
kwartet in d kleine terts (KV 421) van
Wolfgang Amadeus Mozart, een broos,
transparant werk, waarin onrustige wee
moedigheid, zelfs angst-accenten en drif
tige felheid de boventoon voeren en de
zon van wat vreugde slechts spaarzaam
doorklinkt.
Het kwartet gaf in zijn indrukwek
kende vertolking, de gave muzikale rea
liteit van Mozarts werk, zonder verva
ging of verdroming, in de bewustheid
van zijn eenvoudige, diepe zeggings
kracht en mededeelzaamheid.
Met een andere, nu aangepaste, vaak
hevige intensiteit, was dit evenzo het
geval voor het tweede kwartet, dat ge-
ervaring met het musiceren
elektronisch gevormde tonen.
Bernard Drukker heeft zich met
grote energie beijverd om de belang
stelling voor het elektronische orgel
in daadwerkelijke zin te bevorderen.
‘h -A-'t... 1
DEN HAAG (ANP). Een belangrijk
deel van de Tweede Kamer heeft
woensdag, tijdens ‘het voort,gezette debat
over de CRM-begroting. om overheids
steun voor artotheken, voor het uitlenen
van beeldende kunst, gevraagd.
van sterven zijn in de handen gedrukt
krijgen. Dat is nog eens poëzie!
In de bedden zien we achtereenvol-
genss vijf patiënten, die telkens, als er
een gestorven is, een bed opschuiven in
de richting van het venster. De zieken
zaal wordt geregeerd door zuster Eucli-
des, een bazige doodsengel die er uit ziet
als de verpleegster op de Droste-eacao-
bus, waarmee ze op een gegeven moment
ook nog opkomt. De bezoekers een
echtgenote, een vriend, een zoon, nóg
een echtgenote, een dochtertje rea
geren ieder verschillend op het sterven.
Ze krijgen ook met elkaar te maken. De
zoon van de ene patiënt legt het aan
met de vrouw van een ander, zodat de
dood een pendant krijgt in de liefde.
Enige personages krijgen op gezette tij
den een visioen, soms afzonderlijk, soms
tezamen.
sche emoties die men van de personages
kan verwachten als ze in het aanzicht
van de dood staan. De Boer maakte zelf
het geluidsdecor dat evenals het toneel
beeld van Frank Raven een eenheid
schept in de symbolieken van Mulisch.
Het valt me op, dat wat er tussen de
spelers onderling en in de slotscène met
het decor gebeurt, veel meer dramatiek
heeft en daardoor spannender is dan de
gesproken tekst. De manier waarop Co
by Stunnenberg die vrijwel geen
tekst heeft reageert op de dood van
haar man zegt veel meer over doods
angst en verdriet dan alle woorden van
de anderen bij elkaar. De verandering
van het ziekenzaaltje in de allegorische
tempel is een gebeurtenis die als theater
Veel meer indruk maakt dan de verbale
F
5 V x
We zien drie bedden op een ouderwets
ziekenzaaltje in vuil oker. Links een
raam met uitzicht op een muur (alsof
het Huis Clos van Sartre is). Verschil
lende personages zien door dat raam
heel andere dingen: een droomlandschap
of een doolhof vol mensen. De toeschou
wer ziet echter baksteen en een grote
gifgroene hagedis, die beweegt zodra
een der patiënten het tijdelijke met het
eeuwige verwisselt. Dat gifgroene zien
we terug in de bloemetjes naast de
bedden, de zittingen van de krukjes en
de plas van de stervenden. De hagedis
zien we terug in een gelijksoortig speel
goedbeest, dat degenen die aan de beurt
Bekend zijn de orgelbespelingen
geworden, die hij gedurende twaalf
jaren wekelijks voor de AVRO heeft
gegeven „op het pijploos orgel”. Hij
ging met dit instrumen op tournee
door alle landen van Europa, Ameri
ka en Canada.
verwijzingen die Mulisch nodig heeft.
Kortom, De Boer wint liet van Mu
lisch. Bovendien kun je zien met hoeveel
plezier en eendracht de spelers en deze
regisseur hebben samengewerkt. Onno
Molenkamp en Theo de Groot, Ad van
Kempen en Polio Hamburger, Egbert
van Paridon en Henriette Tol, Elisabeth
Hoytink, Ernst Zwaan en Coby Stun
nenberg, en Karin Loeb spelen hun rol
len, die weinig houvast geven voor een
constante opbouw, met veel inzet, toe?
wijding en gevoeligheid. Ik ben nieuws
gierig naar een volgende samenwerking,
wie weet in een stuk van De Boer zelf.
JAC HEIJER
verkoPe,s
kleedpartijen en er
masturberen.
De vier meisjes hebben ieder een ei
gen domein, gesymboliseerd door inge
nieuze kisten. De eerste kist blijkt een
opvouwbare badkamer té zijn, de tweede
een slaapkamer, de derde een huiska
mer. Het vierde meisje heeft zich vol
gens het programma al ontplooid en
haar kamer is dus ook niet meer opge
vouwen, hel is een salon.
Vooral de kleuren binnen de opvouw
bare kamers waren erg fraai, blauw
voor de badkamer, geel voor de keuken
en groen voor de huiskamer.
In het algemeen neemt men aan dat
mime niet zo geschikt is voor vrouwen
omdat het bedoeld is om bepaalde figu
ren te. karakteriseren, terwijl vrouwen
er meestal beter in zijn om zichzelf te
spelen. Deze voorstelling had dan ook
niet erg veel met mime te maken, het
leek wel of de vier speelsters zich met
een bewonderenswaardige eerlijkheid
overgaven aan het blootgeven van zich
zelf. Dit gaf af en toe zelfs het gevoel
dat we door een sleutelgat zaten te.
gluren naar eenzame meisjes.
Eén uitzondering was er, het moment
dat één van de meisjes de dame die de
pop aan het beschilderen is, te lijf gaat,
wat die dame absoluut niet schijnt te
merken, ondanks al het geduw en ge
trek, gaat ze gewoon door met haar
werk, even een fraai stukje mimografie.
„Te Gast” werd gemaakt door Helma
Mandemaker in opdracht van de Stich
ting Amsterdams Fonds voor de Kunst
en is lot en met 22 november dagelijks
om 20.30 uur te zien in hel Shaffythea-
ter.
Vier dames hebben het moeilijk met
zichzelf, snakken naar één of andere
gebeurtenis, en vernietigen tegelijkertijd
iedere mogelijkheid tot contact met een
ander. Ze zijn daarbij volstrekt uitslui
tend bezig met typische vrouwendingen.
wassen, in de keuken knutselen, plantjes
verzorgen of een pop zwart verven (dro
men van een zwarte minnaar mis
schien?).
Er is wat muziek, er zijn wat losse
teksten, er is een poging tot een dansje
op schoenen met zolen van 15 cm, er
wordt gelachen en gegild, er zijn ver
kleedpartijen en er is een aanzet tot
speeld werd: het Strijkkwartet no 2 van
Leos Jenacek. De ondertitel van dit werk
„Intieme brieven”, wijst er op, dat hier
sprake is van een autobiografie betref
fende een relatie, die Janacek op hoge
leeftijd mocht ervaren, gesublimeerd,
•maar met onvervulde dromen van ver
langen, een situatie, die in de geniale
muziek van het uiterst subjectieve
strijkkwartet gereflecteerd Wordt, maar
die nochtans verborgen bleef achter een
beschermende sluier.
„Het bezoekuur” is geïnspireerd op het
sterven van Mulisch’ vader. Wat Mulisch
daarbij ook gevoeld heeft, het komt er
niet uit. Het is of hij er een spelletje
mee speelt. Het sterven is geheimzinnig
en verschrikkelijk, maar ook iets heel
simpels: men blaast de laatste adem uit.
Mulisch probeert de geheimzinnigheid en
de verschrikking te bezweren door mid
del van een veelheid van intelligente,
zelfs geestige beelden. Maar hij slaat
naar mijn gevoel de simpelheid over.
Mulisch laat de kans glippen om de
toeschouwer een dieper inzicht te geven
in het mysterie van de dood. Wat over
blijft is een opgesmukt bedenksel.
Dit geschiedde via een motie-Kosl.o,
(PvdA), die steun kreeg van De Boer
(ARP), mevrouw Gardeniers-Berendsep
(KVP), Van Leijenhorst (CHU), Noote-
boom (D'66), Van Winkel (PPR) en
Wolff (CPN.
De motie wil dat minister Van Doorn
van CRM aan de Raad voor de kunst
een advies moet vragen over het inscha
kelen van artotheken bij de beeldende
kunstenaarsregeling (BKR) en voorts dat
de bewindsman bestudeert hoe subsidie
van artotheken mogelijk gemaakt kan
worden.
egenschappen, die het als het orgel
heeft.
Dit is niet zo. Het zogeheten „elek
tronisch orgel” is een instrument met
een geheel eigen karakter. Het werkt
als een zelfstandige instrumentale
persoonlijkheid met eigen klankmo-
gelijkheden. Men kan daarvoor en
thousiaste waardering tonen, maar
men is ook vrij om hier niets voor te
voelen. Dit geldt eigenlijk voor alle
instrumenten.
Het Hammond-orgel, dat ik vrijdag-
avondzal bespelen, is zo’n individuele
zelfstandigheid.
Met de componist Lex van Delden
heb ik de klankkleuren van het in
strument uitgezocht om het concert
van hem naar wens te laten klinken.
Hierbij hebben wij uiteraard reke
ning gehouden met de combinatie, die
gemaakt moet worden met de orkest
klank. Het concert van Van Delden is
de eerste compositie, die ter wereld
ooit voor het elektronische instru
ment en orkest geschreven is.
Ik hoop, dat er meer zullen volgen
en dat zij zullen bijdragen om de
reeds bestaande grote belangstelling
voor het instrument nog groter te
doen worden”, aldus de organist Ber
nard Drukker.
A.A. A V.;
-.A/Tc- -
A S
7.0° B
PAARLAARSTEEG 1
HAARLEM. i
WENEN (DPA). Het dagelijks be
stuur van de internationale PEN-club.
de organisatie van prozaschrijvers, dich
ters en essayisten, heeft woensdag op
zijn bijeenkomst in Wenen een resolutie
aanvaard, waarin een beroep op de Tsje-
choslowaakse autoriteiten wordt gedaan
alle politieke gevangenen vrij te laten,
de letterkundigen ongehinderd hun werk
te laten doen en alle in beslag genomen
manuscripten en boeken vrij te geven.
Deze resolutie die dooi- schrijvers in
ballingschap was ingediend, werd goed
gekeurd met 19 tegen negen stemmen,
bij vijf onthoudingen. In de oproep
wordt verwezen naar de verklaring van
de rechten van de mens en de slotver
klaring van de Europese veilighedscon-
ferentie. Sinds 1968 mag de Tsjechoslo-
waakse PEN-club geen activiteit ont
plooien.
treerde „meisjesboekensfeer”, dat het
ook bepaald niet langer had mogen du
ren.
bewogen en door dynamische spanning
gekenmerkte klank der virtuoos bespeel
de instrumenten.
Van Janaceks landgenoot Antonin
Dvorak werd na de pauze het gulle,
natuurlijk-spontane, eigenlijk probleem
loze Kwartet opus 105 in As grote terts
vertolkt, ook weer in een magistrale
uitvoering, die een verrukkelijke mu-
ziekgenieting schonk in een stroom van
meeslepende continuïteit.
Zij werd de bekroning van een kwar-
tet-avond, die moeilijk geëvenaard en
misschien wel niet overtroffen zal kun
nen worden.
Langdurige, geestdriftige bijval van de
toehoorders, deed de kunstenaars beslui
ten een toegift, een deel van een kwar
tet van Ludwig van Beethoven te geven.
P. ZWAANSWIJK
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM. Gisteren is in De
Melkweg, Lijnbaansgracht 234 in Am
sterdam, een Bertolt Brecht. Filmfestival
begonnen. Films en verfilmde toneel
stukken, die Brecht heeft geschreven
staan op het programma.
Vanavond 20 en 23 uur worden ge
toond „Die Drei Groschen Oper”. regie
G. W. Pabst met muziek van Kurt Weill
en „Kuhle Wampe”, Brechts eerste.film
uit 1931. Vrijdagavond (20 en 23 uur)
worden twee vertoningen gegeven van
„Die Mutter” iutgevoerd door het Berli
ner Ensemble; een film van Manfred
Wekwerth uit 1958. Zaterdagavond (20
en 22 uur) volgen voorstellingen van
..Hangmen also die”, die Fritz Lang re
gisseerde in Amerika in 1943. Zondaga
vond (20 en 22 uur) staat „Geschichtsun-
terrichf op het programma, een film
van legisseur Jean Marie Strauss uit
1972 naar de roman „Die Geshafte des
Herrn Julius Casar” van Brecht. In
nachtvoorstellingen die om 24 uur be
ginnen gaat zaterdag en zondag „Nach.
meinem letzten Umzug”, drie Brecht-
enscenerjngen dooi- het Berliner Ensem
ble, doot Hans Jürgen Syberberg opge
nomen in 1953.
s
■t-:
'v
