Spaanse communisten dronken champagne in Moskou
Energieconferentie
op losse schroeven
Wapensmokkel-
proces in Bonn
en W.-Duitsland
moordpoging s taatshoofden
„Regering-Wilson ten val
„Kabeljauwvrede” tussen
Ijsland
trachten te brengen”
„Onduidelijk wie bevel gaf tot
Mi
RUSTIG SLAPEN
LEGERSTEDEN
STROP VOOR VISSERIJ IN BONDSREPUBLIEK
In West-Duitsland
OOSTENRIJK
eisen meer verlof
Rapport over CIA-complotten vrijgegeven
GOEDE NACHT
Nationalisten Schotland en Wales:
door mco
scheepmaker
V
gelegerde soldaten
^42#
Compensatie voor
verplaatsing Nehem
Mb
3
BINNEN- EN BUITENLAND
V R IJ D A G
2 1
NOVEMBER
1975
2
Og
:ht
'de
ing
me!
siler
»nne
ratie
irger
ATOOMPROEF IN VS
Igoed
Hoop
ezoek
chting
DEN HAAG (ANP, Reuter, AFP,
UPI) In Nederland zal vanwege
de dood van Franco de vlag niet
halfstok worden gehesen, aldus
heeft de woordvoerder van het mi
nisterie van Buitenlandse Zaken
desgevraagd meegedeeld. Volgens
de Rijksvoorlichtingsdienst zal het
hof geen rouw in acht nemen.
1
Nederland rouwt niet om Franco
Spanjaarden bewenen voor het Pardopaleis in Madrid Franco’s dood.
nu
(Van onze redactie binnenland)
en
id is
Etien
rand
Het
eën-
't gis-
e jaar
is het
straf
chting
PABUS. De Noord-Zuid-conferen-
tie over de energieproblemen, waarvoor
eerder dit jaar in Parijs reeds uitvoerige
en moeizame voorbereidingen waren ge
troffen, is nu weer op losse schroeven
komen te staan. Dit wereldomvattende
beraad, waarvoor de Franse president
Giscard d’Estaing zowel westerse oliecon-
sumenten als Arabische olieproducenten,
plus nog diverse andere derde-wereld-
landen had uitgenodigd, zou op 15 de
cember in Parijs worden gehouden.
(Van onze redacteur in Parijs,
Frank Onnen)
Prins Juan Carlos en prinses Sofia naast
het opgebaarde lichaam van de caudillo.
njn
ub
DR
De
oor
aeft
Hij
ikse
ank
lars
i de
nog
het
uit
een
jen.
igen
aan
Ierland
idering
ge aan
i moet
ïr Stee
e jaar-
niljoen
ti Ker-
Hoop
nieuwe
LONDEN. (AFP) De 11 leden tel
lende groep van Schotse nationalisten in
i 38
inde
om-
ijkse
gere-
olda-
En-
e. De
chten
Igens
alco-
heeft
keer
van
1970
>roor-
ioging
t van
n.
er-
de
fe-
ao-
ar-
ind
ton,
een
was
;ege-
vier-
was
bin-
De Amerikanen toonden zich in april al
erg gereserveerd jegens dit Franse initi
atief dat ze vermoedelijk liever zelf
hadden willen nemen. Wanneer dit nieu
we Frans-Amerikaanse conflict zich in
derdaad zal toespitsen, valt te vrezen dat
ook de overeenkomst die vorig weekein
de in Rambouillet tussen de presidenten
Giscard en Ford werd gesloten in gevaar
kan worden gebracht.
samen-
Sovjet-
ijsdele-
lusland
ou op
bezoek
Het zijn vooral de Engelsen die voor
een kink in de kabel hebben gezorgd. Zij
blijven op hun standpunt staan recht te
hebben op een eigen zetel naast de
collectieve delegatie van de EEG. Naar
analogie van deze Britse pretentie heb
ben nu ook verschillende Afrikaanse
landen een eigen zetel opgeëist, terwijl
tot overmaat van ramp Joego-Slavië zijn
kandidatuur opnieuw heeft gesteld.
De radiorede die dr. H. Colijn als
minister-president op 28 september 1938
hield, ging ook weer over de gespannen
toestand. Hij sprak de hoop uit dat de
leiders der volken ter elfder ure nog een
uitweg zouden vinden, maar (ik citeer
nu letterlijk): „Intussen eist het verstand
van het Nederlandse volk en de Neder
landse regering beide, dat er rekening
worde gehouden met het tegendeel; dat
we ons dus indenken in de toestand dat
er in Centraal-Europa tot wapengeweld
zal worden overgegaan en dat de grote
mogendheden in het westen bij het con
flict betrokken kunnen worden.”
„De toesjand is dan niet hetzelfde als
in 1914. Toen richtte het aanvallende
leger zich naar het Westen en ontstond
er dus voor Nederland een direct gevaar
in de oórlog betrokken te worden en
wel reeds in het begin ervan. Thans is
dat gevaar naar mijn mening niet aan
wezig. De gewapende actie, als men ertoe
overgaat, richt zich thans in oostelijke
richting, en dit vermindert voor ons al
thans het onmiddeilijk gevaar.”
De VVDM wil met de acties wachten
tot de behandeling van de defensiebe
groting in de eerste week van december
in de Tweede Kamer. Ter voorbereiding
daarop voerde het bestuur van de
VVDM donderdag in Den Haag overleg
met de vaste Tweede-Kamercommissie
voor defensie, waarin de standpunten
van de soldatenvakbond nog eens uiteen
werden gezet.
BONN. (Reuter) In de Westduitse
hoofdstad Bonn is gisteren een proces
begonnen tegen vier Westduitse zaken
lieden die ervan worden beschuldigd dat
zij illegaal oorlogsvliegtuigen, anti-tank-
geschut en andere wapens met een geza
menlijke waarde van 80 miljoen mark
aan India, Pakistan en Saoedi-Arabië
hebben verkocht. De leveranties zouden
in de jaren zestig zijn gedaan.
Vorige maand was in Parijs afgespro
ken dat het aantal déelnemers het cijfer
27 niet zou mogen overschrijden. Een
nieuw uitstel, zo geen afstel, van de
conferentie haalt voor president Giscard
d’Estaing natuurlijk een lelijke streep
door zijn diplomatieke rekening. Parijs
heeft hiervoor indirect Washington al
verantwoordelijk gesteld. De Fransen
geloven dat het de Amerikanen zijn die
Engeland hebben aangemoedigd het been
stijf te houden.
DEN HAAG. (ANP) Als de Nehem,
de Nederlandse herstructureringsmaat-
schappij, van Den Bosch naar Den Haag
verplaatst wordt, moet de Noordbra-
bantse hoofdstad compensatie worden
geboden door creatie van nieuwe hoog
waarde arbeidsplaatsen. Dit heeft minis
ter Lubbers van Economische Zaken de
Tweede Kamer meegedeeld tijdens het
voortgezett-e begrotingsdebat.
e uit
politie
landen
gulden
ij zijn
tit van
gehou-
an de
n auto
DEN HAAG. In West-Dr.itsland ge
legerde dienstplichtige militairen zijn
van plan tot acties over te gaan, als hun
verlofregeling niet wordt verbeterd. Tij
dens een vergadering van de afdeling
Seedorf van de Vereniging van Dienst
plichtige Militairen werd gisteren een
comité in het leven geroepen, dat even
tuele acties moet voorbereiden.
Inderdaad waren het premier Wilson
en Kissingers rechterhand Enders die
bijna gelijktijdig de nieuwe complicaties
onthulden die door de groep van 77
derde-wereldlanden waren opgeworpen.
PAHUTE MESA. (DPA) Op bijna
één kilometer diepte onder de woestijn
van Pahute Mesa in de Amerikaanse
staat Nevada is gisteren een waterstof
bom tot ontploffing gebracht. De bom
drukte de aarde meer dan een meter om
hoog, in het 130 km verder gelegen Las
Vegas schudden de hoogspanningsmasten
en de casino’s. De bom had een kracht
van tussen de 200 kiloton en een mega
ton. Hoewel officieel niets over het doel
van de proef is bekendgemaakt, nemen
waarnemers aan dat die in het kader
van de ontwikkeling van meervoudige
kernkoppen genomen is. Het was de
veertiende onderaardse atoomproef van
de VS van dit jaar.
ties op te geven”. Hij beloofde zonder
voorbehoud zijn trouw aan Juan Carlos.
Meer dan 2000 falangisten hebben gis
teren in de basiliek in de Vallei van de
Gevallenen, waar hun „caudillo” (leider)
zondag wordt begraven, gezworen „het
Spanje van Franco te verdedigen”.
Tijdens de jaarlijkse requiem-mis voor
de stichter van de falange, José Primo
de Rivera, deden leiders van de bewe
ging een beroep op de leden Spanje te
beschermen tegen „de vijanden binnen
ons vaderland". Veel falangisten huilden
openlijk toen de mis, in het verleden
altijd bijgewoond door generaal Franco,
werd opgedragen.
Over het halfstok hijsen van de vlag
van regeringsgebouwen in geval van de
dood van een staat waarmee Nederland
diplomatieke betrekkingen onderhoudt
wordt van geval tot geval beslist. Ook
over het afkondigen van hofrouw
welke bestaat uit kledingvoorschriften
voor de koninklijke familie en de hof
houding, en een keuze uit evenementen
die wel en niet worden bezocht
worden van geval tot geval beslissingen
genomen.
De Europese Commissie heeft een
boodschap van rouwbeklag gezonden aan
de Spaanse vertegenwoordiging bij de
gemeenschappen in Brussel. Dat heeft de
woordvoerder van de Europese Commis
sie (dagelijks bestuur van de EEG) giste
ren meegedeeld. De woordvoerder wei
gerde de inhoud van de boodschap be
kend te maken, ook toen hem daar door
journalisten om gevraagd werd.
voorlopige regering, bestaand uit alle
oppositiepartijen, ter voorkoming' van
een burgeroorlog. Don Juan, de vader
van de door Franco aangewezen nieuwe
koning Juan Carlos, die „zelf ook aan
spraken op de troon heeft, weigerde
commentaar.
Manuel Fraga Iribarne, ex-minister
van voorlichting in de Spaanse regering,
en een van de mensen wiens naam
wordt genoemd als mogelijk toekomstig
premier, verklaarde dat „het nu nodig is
persoonlijke posities of collectieve posi-
VVASHINGTON (Reuter). Er zijn
geen duidelijke bewijzen dat samenzwe
ringen van de Amerikaanse geheime
dienst (CIA) om buitenlandse staats
hoofden uit de weg te ruimen de uit
drukkelijke toestemming van toen rege
rende presidenten hadden.
listen uit Wales hebben verklaard, dat
de voortaan tegen de socialistische rege-
I. ring van Harold Wilson zullen stemmen.
Sing van de plannen voor de instelling
van regionale organen in Schotland en
Wales.
Rodolfo Llopis, leider van de Spaanse
socialistische partij PSOE, zei voor alles
te hopen „dat Spanje het schouwspel zal
vermijden dat Portugal ons nu biedt”.
Hij sprak zich uit voor de vorming van
een voorlopige regering, als overgang
naar de vorming van een regering die de
echte wil van de meerderheid weerspie
gelt. Prins Carlos Hugo de Borbon,
hoofd van de Spaanse carlistische partij
en troonpretendent, vroeg ook om een
drukkelijk in had toegestemd”, aldus het
rapport.
De uit zes democraten en vijf republi
keinen samengestelde commissie beveelt
nieuwe wetten aan die samenzweringen
tegen het leven van buitenlandse functi
onarissen strafbaar Stellen. Zij tekent
daarbij aan dat momenteel geen enkele
wet dergelijke samenzweringen verbiedt
wanneer zulks buiten de Verenigde Sta
ten gebeurt. Het rapport gaat zeer gede
tailleerd in op de vijf samenzweringen
en het noemt daarbij namen van CIA-
agenten. President Ford had een beroep
op de senaat gedaan het rapport geheim
te houden en CIA-directeur William Col
by had gevraagd geen namen van CIA-
agenten bekend te maken. De verzoeken
werden echter door de commissie afge
wezen. Zij bleef bij haaar eerder geno
men besluit 20 namen te schrappen,
doch twaalf andere te handhaven.
(Van onze redacteur in Bonn,
Jan Kuiper)
BONN. De kabeljauwoorlog tussen
West-Duitsland en Ijsland is beëindigd.
In Bonn kwamen beide landen overeen
dat Westduitse vissers binnen de 200-
mijlszone, die Ijsland tot zijn territo
rium rekent, jaarlijks 60.000 ton vis mag
vangen. Bovendien zijn bepaalde gebie
den, waar gevist mag worden, aangewe
zen en heeft Bonn toegestemd maatrege
len te steunen die de visstand veilig
moeten stellen.
In de praktijk betekent deze Westduit
se concessie een strop voor de visserij in
De VVDM vecht al jaren voor een
betere verlofregeling van de in Duits
land gelegerde soldaten. Momenteel is
het zo dat zij 35 dagen minder thuis
kunnen zijn, dan hun gewoon in Neder
land verblijvende collega’s. En dót ter
wijl de in Duitsland gelegerde lucht-
machtmilitairen wel over het dubbele
aantal verlofdagen beschikken.
„De aan dr. H. Colijn dikwijls toege
schreven woorden in een radiorede aan
de vooravond van de Duitse inval in
1940, „ga maar rustig slapen”, zijn niet
door hem uitgesproken. Deze bewering
hoort thuis in de -categorie van legende
vorming die vaak optreedt na de dood
van belangrijke staatslieden.”
Aldus een der stellingen van dr. I.
Csikos, die op 16 oktober aan de
Utrechtse Universiteit promoveerde. Rest
de vraag wat Colijn dan wél gezegd
heeft, of wénneer, en als hij nooit iets
in die richting heeft gezegd, wie het dan
wél gezegd heeft (of wie bedacht heeft
dat Colijn of iemand anders het gezegd
heeft).
Douglas Henderson, de leider van de
Schotse nationalisten, zei dat men aan
stuurt op een zo spoed) g mogelijke ne
derlaag voor de regering, zodat er nieu
we verkiezingen worden gehouden. Op
het ogenblik heeft Labour een absolute
meerderheid van slechts één stem. Wél
beschikt zij over 40 zetels méér dan de
conservatieven, de grootste oppositiepar
tij. Gebleken is echter dat de oppositie
groeperingen vrijwel nooit één lijn trek
ken.
Dit staat in een rapport over de acti
viteiten van de CIA dat een speciale
senaatscommissie na een onderzoek van
negen maanden heeft gepubliceerd. Het
rapport gaat voor het eerst openlijk en
gedetailleerd in op de komplotten van
de CIA tegen vijf buitenlandse leiders.
Dat zijn de Kongolese leider Patrice
Loemoemba, de Cubaanse premier Fidel
Castro, Rafael Trujillo van de Domini
caanse Republiek, de Chileense legerbe
velhebber René Schneider en president
Ngo Dinh Diem van Zuid-Vietnam.
Loemoemba, Trujillo, Schneider
de Bondsrepubliek. Vorig jaar mochten
nog 68.000 ton vis in de zogenoemde 200-
mijlszone worden gevangen. Het verdrag
tussen Bonn en Reykjavik is twee jaar
van kracht.
Bonn blijft op het standpunt staan dat
de uitbreiding van de territoriale wate
ren tot 200 zeemijlen in strijd is met het
volkenrecht. Het verdrag met Ijsland
heeft slechts tot doel om herhaaldelijk
Westduitse vissersvloot met de IJslandse
marine had, in de toekomst te voorko
men.
De onderhandelingen tussen Ijsland
en Engeland over hetzelfde probleem
Diem zijn op gewelddadige manier aan
hun eind gekomen.
Volgens het rapport lijdt het geen
twijfel dat de Amerikaanse regering po
litiek gekant was tegen de diverse lei
ders die in de CIA-komplotten uit de
weg dienden te worden geruimd. De
samenzweringen vonden plaats geduren
de de regeringsperioden van Eisenhower,
Kennedy en Johnson.
De commissie is tot de conclusie geko-
me dat het systeem van de controle op
de uitvoerende macht zo ondoorzichtig is
dat men er moeilijk achter kan komen
op welk niveau de moordpraktijken be
kend waren en wie er toestemming voor
gaf. „Deze situatie schept het verontrus
tende beeld dat regeringsfunctionarissen
zich met de samenzweringen kunnen
hebben ingelaten zonder dat volkomen
duidelijk was of de president er uit-
De directeur van de wapenfirma Me-
rex A.G., de 55-jarige Gerhard Mertins,
wordt ook beschuldigd van belastingont
duiking tot een bedrag van 4,5 miljoen
mark. Met hun transacties zouden Mer
tins en zijn medebeklaagden, Heinz
Hambrusch,’ Karl Brackel en Günther
Laurisch, de Westduitse wetten terzake
van wapenexport die wapenleveran-
ties verbieden aan gebieden waar span
ningen heersen hebben overtreden.
Eén van de redenen waarom dr. Co-
lijn het niet gezegd kan hebben, althans
niet aan de vooravond van mei 1940,
althans niet via de radio tot het Neder
landse volk, was dat hij in 1940 geen
minister-president meer wa s. In 1939
werd hij als zodanig opgevolgd door De
Geer. Maar wat heeft hij dan wel ge
zegd? Ooit? Dr. Csikos maakte me attent
op twee radioredes van dr. Colijn, waar
van ik de tekst kon opvragen bij het
geluidsarchief van het Instituut voor
Geschiedenis van de Rijksuniversiteit
Utrecht en bij het geluidsarchief van de
Stichting Film en Wetenschap, ook in
Utrecht. Ik zet het er maai- even bij,
omdat u misschien niet wist dat u
dergelijke dingen bij die archieven kunt
navragen, ik wist het tenminste ook niet.
De eerste radiorede sprak minister
president dr. H. Colijn uit op 11 maart
1936. Onderwerp: de politieke spannin
gen in Europa, met als gevolg het be
sluit om „de dienstplichtigen van de
regimenten en het regiment wielrijders,
die thans voor de eerste oefening onder
de wapenen zijn en eerstdaags huiswaarts
zouden keren tot nader order in werke
lijke dienst te houden.”
Colijn besloot deze radiorede (op 11
maart 1936) aldus: „Daarom maan ik
nog eens aan u niet te laten verontrus
ten. Het is beter dat men later betuigen
moet dat de regering wel heel erg voor
zichtig is geweest dan dat haar, met hoe
geringe ka ns ook, later verweten zou
moeten worden, dat ze gedut had in een
tijd waarin waakzaamheid plicht was.
Ik verzoek de luisteraars dan ook, om
wanneer ze straks hun legersteden op
zoeken, even rustig te gaan slapen, als ze
dat op andere nachten doen. Er is voors
hands nog geen enkele reden om wer
kelijk ongerust te zijn. En daarmee
geachte luisteraars, laat ik u over aan
de verpozing die de radio u pleegt te
bieden. Goedenavond.”
President Ford van de Verenigde Sta
ten zei dat de dood van Franco hem
verdriet deed. „Wij wensen het Spaanse
volk en zijn regering het beste voor de
komende periode. De VS zullen van hun
kant de politiek van vriendschap en
samenwerking voortzetten die de hoek
steen gevormd heeft voor de uitstekende
betrekkingen tussen onze landen”. Het
Witte Huis kon nog niet zeggen wie de
VS bij de begrafenis zal vertegenwoordi
gen.
De president van Frankrijk, Valery
Giscard D’Estaing, zal woensdag in Ma
drid het Te Deum bijwonen dat in de
kerk van San Jeronomo El Real wordt
opgedragen in aanwezigheid van koning
Juan Carlos, de Spaanse regering, het
corps diplomatique en andere prominen
ten.
Irak en Brazilië hebben drie dagen
nationale rouw afgekondigd. In Moskou
wordt champagne geschonken op het
kantoor van de, Spaanse communisten
zijn vastgelopen. De oorzaak daarvan is
dat de Engelsen voornamelijk op kabel
jauw vissen, terwijl de WestduitSers
vooral op roodbaars en zalm vangen.
Ijsland heeft als voornaamste bron van
inkomsten de visvangst en de visverwer-
kende industrie en het kabeljauwbestand
in de wateren rond Ijsland speelt voor
het land een belangrijke economische
voorkomende moeilijkheden, die de
Fol. Als ook Engeland tot een overeen
komst met Ijsland komt, zou in EEG-
verband worden gepraat over het verla
gen van de invoerrechten voor IJslandse
vis.
die in de Sovjet-Unie wonen, om het
overlijden van de dictator te vieren. Een
woordvoerder van de Spaanse commu
nisten zei dat er
moet komen zodat het volk kan kiezen
tussen voortzetting van de dictatuur, een
monarchie of een democratische repu
bliek.
en zijn
ijk. Dit
arenon-
bij een
het Britse Lagerhuis en de drie nationa-
,-buizen
n geno-
ïrzóchte
eek
orstaan.
zolang
zijn ze
ze bij doen dit uit protest tegen de vertra-
el min
lampen,
Enzovoort. Colijn kondigde in deze
radiorede de voor-mobilisatie aan. Hij
waarschuwde verder tegen hamsteren,
het opnevnen van gelden bij spaarban
ken en prijsopdrijving. „Andere medede
lingen heb ik u thans niet te doen. Ik
zou u nog hebben kunnen aanraden
vooral de nodige kalmte niet te verlie
zen, die juist in spannende dagen zo
nodig is. Maar ik laat dit na uit vrees
uw goede naam te na te komen,” zei
Colijn ook nog en wijzend op de komen
de conferentie in München (u weet wel)
besloot hij zijn radiorede met: „Dit wer
kelijk bemoedigend bericht geeft mij de
vrijmoedigheid dit korte woord te be
sluiten met dezelfde wens waarmee de
heer Chamberlain gisteravond eindigde:
goede nacht”.
Van de Nederlandse ambassade in Ma
drid en de Nederlandse consulaten in
andere Spaanse steden wappert de vlag
wèl halfstok: diplomatieke en consulaire
posten volgen de gebruiken van het
land, aldus de woordvoerder.
De Spaanse ambassade in Den Haag
heeft meegedeeld dat op 21, 24 en 25
november tussen 10 en 13 uur en tussen
15 en 17 uur in de residentie van de
ambassadeur aan de Lange Voorhout 38
een condoleanceregister ter tekening zal
liggen.
De minister van Buitenlandse Zaken,
mr. M. van der Stoel, heeft gisteren zijn
Spaanse ambtgenoot, Pedro Cortina
Mauri, in verband met de dood van
Franco een condoleance-telegram gezon
den.
een referendum
J:.
.4
