45.000 Mekka-gangers in
OP WEG NAAR MEKKA
gigantische luchtbrug
OF
Ruim duizend pelgrims zien
vaderland
met meer terug
i
1
DE HEMEL
EMM
ft
door Hans Rombouts
Instructies
Gymnastiekleraar
Heilig water
Nasi-ontbijt
I
e Grote vijf
Veel zieken
T./
19 7 5
23
ZATERDAG 22 NOVEMBER
AF
'G
W
Ze zat daar in de vliegtuigstoel, haar stoelriem vast. Als een
wassen pop, een bronzen beeld, gehuld in het smetteloos wit.
Het wit, dat het ereteken is van de moslim, die de zwarte steen
van de Kaaba heeft bezocht; die naar Jedda, Mekka, Medina
en Arafat is geweest. Er hing een gelukkige trek over haar
gezicht. Ze was dood. Haar dochter zat naast haar. Familie
omringde het vrouwtje. Wel bedroefd maar niet treurig en
treurend. Ze was tenslotte als een hadji, een Mekka-ganger, ge
storven. Het moedertje uit Java was één van de duizend hadji’s,
die per jaar niet meer levend terugkeren van de reis naar
Saoedi-Arabië. Zo was het vorig jaar, toen er 53.000 Indonesi
sche moslims per luchtbrug van Djakarta en Soerabaja naar
Jedda heen en terug werden gevlogen. Zo groot zal ook dit jaar
weer het sterfgetal zijn.
Djoko Soekendro, directeur-generaal van de hadji-reizen
(spreek uit hadj) en grote baas van de Indonesische lucht
vaartmaatschappij Garoeda, gaf als cijfer een percentage van
2,65 pet van de pelgrims, die niet uit het land van de profeet
terugkomen. Een ander cijfer: dit jaar vliegen 45.000 moslims
over de Indische Oceaan om hun religieuze plicht te doen.
I W
A.
gX Wy'F
V j
- ASW.
e
1
«Ut
marine-verblijf, air conditioning
r
5»j
Die instructies zijn natuurlijk hard
nodig, want de meesten hebben nooit
verder gereisd dan tot de oever van hun
eigen kalie; legden alle afstanden vaak
te voet, per karbouw, fiets, delman (een
De tijden, dat de vreemdsoortigste ba
gage mee ging, zijn wel voorbij. Nu geen
ritsen potten en pannen mee, geen olie-
komfoortjes, geen hill billy-taferelen. Ze
weten, dat ze hun eigen potje niet hoe
ven te koken tot in Jedda. Ze hebben de
menulijst al ingezien: in het vliegtuig
schaft de pot stevige rijstschotels. Het
ontbijt: nasi goreng met empal, kroe
poek, acar, sambal, ketjap, pisang en een
pittige aardappelcroquet. De lunch: nasi
putih (gekookte rijst) met gebakken kip,
gesmoord vlees rendang en gekookt ei
plus weer de kroepoek enz.
De stewardessen moeten wel op hun
qui vive zijn voor vreemde situaties (er
gaan daarvoor ook enkele Garoeda-pur-
is de
islotte
boei-
ireven
Carl
oorzo-
ieuwe
i aan-
chtin-
ischap
strijd,
zelfs
meer
Er is
in.
schrij-
traties
eestal,
goed
weer
-leden.
weer
edenis
eerste
OUTS
van
het
de
de
de
God
de
nk-
i zo
jen
dan
iwd,
Dat
□or-
dat
(of
naar
kent
goe-
nge-
■pen.
dat
neer
taan
God
zolle
van
ïtui-
V
Ze krijgen in die kampen te horen,
wat hun te wachten staat in het vlieg
tuig. Weten zij veel wat Fasten your
seatbelt betekent of No smoking? En
hoe je naar een toilet gaat, ook weer zo
hoog boven in dat azuurblauw? Er
wordt hun o.a. verteld, dat er sluwe
lieden zijn tussen Mekka en Medina, die
hen uit willen kloppen. Er wordt hun
verteld, dat de kou bitter is ’s nachts in
Saoedi-Arabië. Ze weten wel, dat ze de
laatste kilometers naar Mekka in ieder
geval te voet moeten afleggen. Ze weten
dan ook al, dat hun voeten, die de vette
grond van de sawah’s gewend zijn, ver
schrikkelijk knellen in de omhulsels van
de moderne glimmende schoenen, die ze
zich voor hun grote reis hebben aange
schaft. Ze voelen die wetenschap bran
den in hun tenen en hielen. Maar niets
weerhoudt hen.
De volgende schijf na de Indonesische
overheid is de Haji-organisatie. Dan de
Garoeda, die de vluchten onder zijn
hoede heeft en die weer heeft uitbesteed
aan twee nationale luchtvaartonderne
mingen plus een reeks buitenlandse
maatschappijen. Zo verzorgt Martin Air
22 vluchten met de DC 10 Kohoutek
(8162 pelgrims) - de mogelijkheid zit er
in, dat de tweede DC 10 ingezet wordt
bij haji-vluchten uit Rabat -, de KLM
heeft 28 vluchten (6468 pelgrims) met
twee DC 8’s. Monarch uit Engeland,
kunnen krijgen be'. *''c- L:ig. Ze wor
den doo" aride c erwe)
jasje getrokken en tot de orde geroepen.
Het zijn dankbare passagiers. Martin
Air-stewardessen Anneke Andriesse en
Marja de Kok: „Voor deze mensen wer
ken is iets bijzonders. Voor een simpel
glas water krijg je een glimlach,- dan
ben je tevreden. Ze zijn gemakkelijk en
erg lief en vriendelijk. Vorig jaar had
den wij die overleden moeder aan boord.
De anderen zaten met een bevalling. Er
gaan namelijk nogal wat zwangere vrou
wen mee. Een kind krijgen op een haji-
tocht is een hele eer. Vandaar”.
De Moslims gaan behalve naar Mekka
en Medina ook naar de berg Arafat, waar
- volgens de overlevering - Adam en
Eva elkaar terugvonden na de verdrij
ving uit het paradijs. De pelgrims (foto
links) verdringen elkaar op de berg om
naar de top te klimmen.
sers en stewardessen mee, vaak tijdelij
ke krachten, die eigenlijk studeren aan
de Islamitische universiteit). De haji’s
nemen heilig water mee uit Saoedi-
Arabië. Dat wil hier en daar nogal eens
lekken. De aanvoer1 van dat heilige wa
ter gaat vaak met jerry cans tegelijk.
Vorig jaar deed een stewardess een wat
ongelukkige greep. Menend een jerry
can met normaal water bij de hand te
hebben om de jus d’orange te mengen
greep ze een kan heilig water. Ze werd
wel tot de orde geroepen.
samen met Martin Air 22 vluchten (3740
pelgrims), World Airways, Panam en
Sobelair ook verscheidene tientallen
trips. De financiële 'Saoedische schijf
hebben we al genoemd.
De grote trek is in volle gang. DC 10’s
en DC 8’s kruisen elkaar dagelijks. In de
kampen op Java wachten de mannen en
vrouwen vol ongeduld op hun beurt
De doorsnee-haji weet niet hoe dat zit.
Hij stort zijn geld en bereidt zich hele
maal, met zijn leefgemeenschap, voor op
het grote gebeuren. Hij of zij wordt als
een religieuze held beschouwd, een ge
wijde. Een eer voor de familie, de dessa
of de kampong. Die leefgemeenschappen
brengen hun haji naar de vertrekpunten
in Dakarta of Soerabaja. Ze zwaaien
hun uitverkorene met witte vlaggen en
zakdoeken en bonte parapluies na, als
het moment van het vertrek gekomen is.
Als de bussen- verzegeld en wel - met
de pelgrims uit de instructiekampen
naar het platform rijden en de haji’s de
trap beklimmen dan is dat een moment
van glorie en ook diepe gewijde vreugde.
De mannen hebben nog hun karakterise-
tieke zwarte kalotje, de kopiah, op
(maar de witte haji-muts zit al in de
tas). De vrouwen komen als bruidjes, de
witte krudrung, de kanten sluier op het
hoofd de trap op. Mannen en vrouwen
dragen allemaal de witte Garoedatas,
Er gaan dit jaar 8000 Indonesische
moslims minder mee met die enorme
godsdienstige luchtbrug dan vorig jaar.
De reden? Het zijn meestal arme drom
mels, die naar Mekka trekken (70 pet.
tegen 30 pet. rijken). Ze ontzeggen zich
vaak hun leven lang alles om eenmaal
de aarde te mogen kussen waar de
profeet Mohammed heeft geleefd. Ze
verkopen er stukjes grond voor, hun
karbouwen. De hele familie of de dessa
legt hudje bij mudje. De prijs is nu -
ook in de religie staat de inflatie-factor
niet stil - veel hoger geworden. Neem de
prijs, die Saoedie-Arabië vraagt voor
elke pelgrim, die dat rijke olie-konink-
rijk binnenkomt om zijn plichten te
vervullen: die steeg van 76 Va dollar naar
dit jaar 90 dollar. Reken de inkomsten
uit deze extra bron maar eens na: elk
jaar arriveren er ruim drie miljoen
haji’s overal vandaan. De Saoedi’s zeg
gen, dat ze het geld nodig hebben om
het verblijf van die gigantische massa te
kunnen verzorgen. Voor tenten bijvoor
beeld en voedsel. Als je Soekendro de
vraag stelt of 90 dollar niet wat erg veel
is en dat rijke moslims toch de plicht
hebben het is één van de pilaren van
hun leer) hun arme broeders te helpen
en Saoedie Arabië dus best eens wat
minder zou kunnen vragen, laat hij
weten op zulke vragen geen commentaar
te geven.
Er zijn trouwens nogal wat schijven,
waarover die haji-vluchten lopen. De
moslim, die dan eindelijk het voor hem
bijzonder grote kapitaal (zo’n 4900 gul
den) heeft vergaard levert dat af bij de
overheidsinstantie, die de haji-reizen or
ganiseert. De overheid geeft hierbij
steun in de vorm van faciliteiten (zoals
het inrichten van z.g. quarantainekam-
pen, waar de pelgrims vier dagen voor
de start van hun tocht verblijven om
instructies te ontvangen van allerlei
soort).
soort paard-en-wagen-taxi) of betja
(fietstaxi) af. Een vliegtuig hadden ze
alleen hoog over zien komen, glinsterend
in de azuurblauwe Indonesische lucht.
En nu gaan ze ineens per supermoderne
DC 10 (van bijv. Martin Air) of DC 8
(van bijv, de KLM) zelf dat azuurblauw
in, weg naar een ver vreemd land, dat
ze alleen kennen van de Koran en
verhalen van de imam.
Voor een man en een vrouw als de
Supandi’s gaat er daar eindelijk een lang
vervulde wens in vervulling. Ze hebben
er vanaf hun jeugd voor gespaard. Su-
pandi is een gepensioneerd gymnastiek
leraar van 64 jaar. Hij legde als
schooljongen al rupiahs opzij. Zijn
vrouw, die een christelijke school be
zocht (hoewel uit een moslimgezin),
maar toch bij de islam wilde blijven, is
kleuteronderwijzeres in haar dessa. Het
zijn ook feestelijke dagen voor Tahru-
dim Olii, een „bachelor of science” uit
Menado op Celebes. Hij is gezondheids-
inspecteur en tevens bestuurder in zin
streek van de haji-organisatie. Het zijn
ook hoogtijdagen voor al die anderen,
Mochan Rum en Asrum, van de kam
pong ..aar Soerabaja gekomen. Voor het
leger naamlozen zowel als voor de minis-
sters van transport en communicatie van
Soeharto’s regering. President Soeharto
gaat zelf niet naar Mekka, hééft dat ook
nog niet gedaan (Bung Karno wel, twee
keer zelfs). Soeharto heeft het - aldus
Garoeda’s Soekendro - té druk met de
staatszaken. Hij zou wel willen.
Wel, de moslim-godsdienst heeft vijf
pijlers: 1 de trouw aan God en zijn
profeet - „er is geen god buiten God en
Mohammed is zijn profeet”. 2. vijf maal
daags bidden. 3. het beoefenen van de
naastenliefde (de rijke helpt de arme). 4.
het vasten tijdens de ramadhan. 5. de
haji-pelgrimstocht, voor wie het kan be
talen, -
Met de witte sluier op het hoofd gaan
de vrouwen de DC 10 van Martin Air in
(links). In de woestijn tussen Jedda en
Mekka zijn enorme tentenkampen, waar
de hadji verblijven tijdens de vijfender
tig dagen van hun pelgrimstocht. De
nachtelijke kou maakt er veel slacht
offers onder de mensen, die uit landen
komen, waar de temperatuur niet onder
de dertig graden is.
structiekamp in Soerabaja, normaal een
marine-verblijf, air conditioning en ze
eten niet in de gemeenschappelijke eet
zalen)?
Als het tijd is om te bidden wendt de
hele Islam-gemeente in het toestel zich
naar het oosten. Zo kan het’ gebeuren,
dat alle passagiers met hun knieën op de
zittingen hebben plaats genomen, kij
kend naar de achterzijde van het vlieg
tuig, richting toiletten dus. Trouwens,
wie op dat moment op het toilet zit
wijzigt ook de richting oostwaarts Uiter
aard is tijdens de reis de koran het
favoriete boek.
De haj is dus in feite een plicht
tegenover God. De haji brengt een be
zoek aan de heilige plaatsen van de
Islam: de Kaba in Mekka, de stad
Medina waar Mohammed de laatste ja-
ren van zijn leven woonde, de bèrg
Arafat, waar Adam een Eva elkaar na
de zondeval weer vonden en de plek
waar de profeet Ismael de duivel met
stenen, wegjoeg. Zo gooien ook alle mos
lims een steen in de richting van het
gedenkteken van Ismael en zo beklim
men alle (of zoveel mogelijk) moslims
de berg Arafat, die dan ook doorlopend
wit van de pelgrims ziet.
Het hoogtepunt van de haj begint op
de achtste dag van de Islamitische
maand Dhu-al-Hijjah en eindigt op de
dertiende. Op die dagen is de grote
concentratie, want men moet daar min
stens drie dagen van door brengen op de
heilige plaatsen, zingend, biddend en
rondtrekkend. Voor mannen als Halimi
Rachmen uit Semarang of Abdul Hah-
nan Maksum uit Jombang zijn dat ex-
tra-grootse dagen. Zij dragen er voorop
lopend de rood-witte vlag van de Indo
nesische republiek.
Zo rustig als het op de heenweg is -
iedereen is dan nog onder de indruk van
het nieuwe en ongewone - zo rumoerig
is het op de terugtocht (de start van de
campagne van dit jaar was op 11 no
vember en de laatste vlucht is op 13
januari). Er zijn dan fikse verkleedpar
tijen om in het wit uit te kunnen
stappen. De meesten zijn dan ook wel
ziek, want de kou slaat in de streek
rond Mekka ’s nachts ongenaakbaar toe.
En de mensen zijn in Indonesië constan
te temperaturen van dertig graden en
meer gewend. Er worden dan ook grote
hoeveelheden pillen en andere medica
menten uitgereikt. Als het meezit door
een dokter, maar het is niet zo, dat bij
iedere vlucht een medicus aanwezig is.
Wat beweegt nu die moslims om zich
- op de rijken na, die het bedrag even
van hun bank laten overschrijven -
zoveel voor zo’n Mekka-tocht over te
hebben? Om zich in de zon te laten
blakeren (de rijken hebben in het in
waar de belangriikste leeftocht in te
vinden is. Sommigen zijn bang, dat ze -
als schooljongens - geen plaats meer
Ag”
kleedjes en badhanddoeken geknield in
de schaduw van de volrode bloesem-
vracht van de flamboyan, van de klap
perbomen en pisangbladeren. Dat ze
wellicht tot de duizenden „getekenden”
zullen behoren deert ze niet. Integen- -
deel, ze laten duidelijk weten: wie op
weg naar Mekka of op de terugtocht
sterft weet zich in goede handen. Van
daar ook, dat niemand treurend napraat
- als dat zo ter sprake komt - over het
ongeluk van vorig jaar, de crash, waar
bij alle haji’s en de bemanning omkwa
men op Sri Lanka. Ze hebben hun
zekerheid als moslim. Die is net zo vast
als het ieder jaar weer bloeien van de
flamboyan. God is groot en Mohammed
is zijn profeet.
Tl#*...
