fll
lil
I
I
i
gg
■MM
.RUPT
14.'
■M
Mij
I
ÉSBII
-
7
R ST-MIHIEL
t
fB
1|b||I
f
MX
i||
O»
O
f V,
een
^60
i
i
I
door Léon
Klein Schiphorst
1
Iloilo
iiiil
o
Of we het al hebben gehoord? Hugette Maugin is
zwanger van haar stiefvader Roger! Ze zijn weken
niet op straat gezien en het dorp weet daar geen
andere reden voor te bedenken. Rupt is niet ge
schokt. Het nieuws wordt met leedvermaak door
verteld. De twee zijn al eerder samen in het hooi
gezien dus het kon niet anders dan fout aflopen.
Toch behoren de Maugins tot de betere families
in het dorp. Dat kan je zien op het kerkhof bij de
kapel. Ze hebben er de mooiste grafzerk. Een
pompeuze zwart glimmende steen, overdreven op
gesierd met altijd bloeiende plastic aronskelken.
Ook de broer van Roger ligt er onder begraven.
Roger is met de weduwe, zijn schoonzusje ge
trouwd. Hugette (22 lentes) is een dochter uit dat
eerste huwelijk. Ze krijgt nu een kind van haar
stiefvader die tegelijk een oom is.
Abortus? Daar maakt de pastoor bezwaar tegen.
Burgemeester Louis Charel komt net thuis van het
koeienmelken als het bericht hem bereikt. Hij is er
blij mee. Elk kind is welkom, ook ongewenste. De
bevolkingsterugloop is zijn grootste probleem.
„Het dorp sterft een langzame dood en dat doet
zeer.” Louis Charel grijpt demonstratief naar de
hartstreek. Hij is er al een kwart eeuw burgemees
ter en heeft Rupt in die tijd, wat het aantal inwo
ners betreft, zien halveren. De maire heeft nog
maar zestig onderdanen.
-
2
ca
DEVAST
DOOR RIJK TIMMER
kwart eeuw later gaat
I verslaggever Léon
Klein Schiphorst naar
Rupt, een vergeten
I dorp dat ligt verscholen
in de heuvels van het
I Franse Maasdal. Hij
I ontdekt dat de tijd op
I het platteland heeft stil-
gestaan en schrijft daar
I een verhaal over.
De Pools/Ameri-
kaanse auteur Jerzy
Kosinsky schokte de
wereld met zijn roman
De Geverfde Vogel,
waarin hij een aangrij
pend realistisch verhaal
vertelt over de volstrekt z«|j
barbaarse levensge
woonten van de primi
tieve boeren in Oost-
Europa rond 1940. Een iill
1
ww%
f?
I
Z
■MJ
Rupt sterft samen met
Molenaar Piot
Turj tJDtnning ir< ae buun van Westerhaai
w9‘
i«? K
bestaan. „Mijn leven is comfortabel.
Ik heb alles wat noodzakelijk is”. En
de toekomst? Louis Charel schuift de
alpinopet naar achteren en beroert
het weinige hoofdhaar. Hij maakt een
hopeloos armgebaar en heeft veel
woorden nodig om duidelijk te maken
dat de burgemeester daar geen zinni
ge opmerking over kan maken. Daar
sta je niet bij stil, dat doen Fransen
nooit. Hij vult de glazen nog maareens
moet ook een gulle schenker zijn.
Daarnaast kan een grote familie hem
een rotsvaste machtspositie bezorgen.
Feitelijk bestaan er in Frankrijk
maar twee politieke stromingen: gau
che en droit, links eh rechts. De ge
meenteraad van Rupt (negen leden)
kan worden verdeeld in drie blokken:
de alcoholisten, de ongeletterden en
een groep die we voor het gemak
„normale mensen” noemen. Domini-
Er is nog zo’n sterk drankje. Helder
van kleur. Het wordt gestookt uit
druivenpitten en kost minder. Wie in
het café echte Mirabel bestelt, krijgt
dan ook altijd eerst de fles te zien. De
wijn uit de streek heet Le Petit Gris.
Rogier Maugin maakt elke dag acht
flessen leeg, zo wordt beweerd. Het
valt me op de dag is nog maar enkele
uren oud dat hij twee handen nodig
heeft om de hals van de fles boven het
glas te brengen. Hij dringt veel, maar
het meeste gaat er overheen. Routiers,
beroepschauffeurs hebben de reputa
tie grote wijndrinkers te zijn. Volgens
de verhalen in het dorp staan de jon
gens van de grote weg op een gemid
delde van zes flessen per dag. Tussen
de middag wordt er dan ook ste
vig en warm gegeten. Een tip voor
Nederlanders die echt en goedkoop
van de Franse keuken willen proeven
laten de Guide Michellin thuis en kij
ken uit naar restaurants waar veel vracht
auto’s staan. De routiers kennen de
plekjes als geen ander.
De bewoners van het Maasdal zijn
pure natuurmensen en tot voor kort
gingen de mannen elke dag op jacht.
Dat mag nu alleen nog op zon- en
donderdagen. Onvervalste bezeten
heid voor de sport en overmatig „an-
ti-vries”-gebruik zorgden voor veel on
gelukken. De jagers schoten op alles
dat bewoog. En dat bleken te vaak
naar champignons zoekende kinde
ren in het struikgewas te zijn. Het
wilde zwijn is het meest populaire
'doelwit. Ook wordt op herten ge
jaagd. Per jaar mag de jager maxi
maal dertien van deze sierlijke dieren
afschieten. Van elk slachtoffer moet
hij een achterpootje bij de Fédération
de
ni
Wl
re
de
P«
h<
el
m
v
d
k
1<
h
E
1
g
1
t
s
I
1
a
X
1
1
1
1
I
p<
tr
di
et
bi
ri
rr
b
Z’
d
d
Si
h
Komt er uit die gemeenschap iets naar buiten,
dan is het doorgaans negatief. Zoals de berichten
van begin oktober, dat een Westerhaarse vrouw
haar zoon en neef had vergiftigd. Enorme belang
stelling voor Westerhaar was er acht jaar geleden-
het dorp werd toen geteisterd door een geel-
zuchtepidemie.
De ziekte maakte tegen het eind van het jaar zo’n
500 patiënten in de Twentse gemeente Vriezen-
veen, waarvan Westerhaar deel uitmaakt, en sloeg
over naar andere plaatsen in Twente Er kwam een
grootscheepse bestrijdingscampagne en een on
derzoek naar de oorzaak van de epidemie. Die
bleek te liggen in Westerhaar. Bewoners hadden er
een rioolbuis blootgelegd en beschadigd, omdat
hun toiletten niet functioneerden Kinderen raak
ten daardoor besmet en verspreidden de ziekte.
De epidemie bracht een reeks misstanden aan
Het lokale bestuur in Frankrijk is
democratischer dan in Nederland. De
burgemeester wordt rechtstreeks
door het volk gekozen. Wonen er veel
zuiplappen in een dorp, dan wordt de
grootste innemer Vanzelfsprekend
burgemeester. Louis Charel is daar
een sprekend voorbeeld van. De klei
ne boer staat bekend vanwege zijn
grenzeloze drankzucht. Chronische
dorst is niet genoeg, de burgemeester
De nieuwe generatie vertrekt. Er is
geen werk en de jeugd heeft geen zin
meer in het primitieve bestaan op het
achterlijke platteland. Louis Charel
heeft al eens een brief geschreven
naar de regering en om een fabriek
gevraagd. Tevergeefs. La Meuse zit in
de verdomhoek. Maar er is ook voor
uitgang Louis Charel noemt de wa
terleiding en de elektriciteit. En er is
wijn genoeg, dus hij schikt zich in zijn
het licht. Sommige bewoners van Westerhaar ble
ken nog in een voorbij gewaande tijd te wonen. Ze
hadden nauwelijks woonervaring, omdat ze hun
leven lang plaggenhutten, turfschuren en krotten
gewend waren. Het dorp bleek nog 89 krotten te
hebben en ook met de „goede” huizen was het niet
zo best. Bewoners hadden er illegale varkens- of
kalvermesterijen gesticht en brachten daarmee de
volksgezondheid in gevaar.
De gemeenteraad van Vriezen veen vond het
maar niks dat deze zaken in de openbaarheid
kwamen. In een speciale vergadering kraakte hij
„de pers”, die over de misstanden had durven
schrijven. Alleen de toenmalige burgemeester, rid
der Huyssen van Kattendijke, zei het goed te
vinden, dat de buitenwereld met de neus op de
feiten was gedrukt.
Ook de volgende burgemeester van Vriezenveen
nam geen blad voor de mond. C. van der Wolf, die
in 1972 Huyssen van Kattendijke opvolgde, zei na
een paar maanden op zijn nieuwe post: „In Wester
haar-Vriezenveensewijk zal op korte termijn iets
moeten gebeuren aan maatschappelijk opbouw
werk” Hij was toen al herhaaldelijk geconfron
teerd met problemen die terug bleken te voeren op
de sociale achterstand van Westerhaar. Burenru
zies vechtpartijen in cafés, werkloosheid. „Wester
haar is sedert de vervening werd stopgezet een
probleemgebied”, aldus Van der Wolf. „Er is on
voldoende vervangende werkgelegenheid geko
men en doordat het aantal inwoners er sneller
groeide dan elders, kon zich een verdichting van
de problematiek voltrekken”.
Een rake typering. Ef werd toen al volop ge
werkt aan oplossing van de problemen, vooral
door de bouw van woningen en sportvoorzienin-
gen, maar de inkomenssituatie veranderde niet in
het dorp. De gezinnen bleven even kinderrijk, de
scholing bleef ver achter bij het landelijk gemid
delde, kader en intellect waren er nauwelijks.
De bevolkingsgroei van na de oorlog werd voor
al veroorzaakt door de komst van veenarbeiders
naar Westerhaar Het dorp ligt temidden van de
uitgestrekte veengebieden tussen Almelo en Har-
denberg, op slechts enkele kilometers van de grens
met Duitsland. De turfwinning bood vlak na de
oorlog nog werk aan duizenden mensen. Er zijn nu
nog zestig turfstekers in dienst van de laatste drie
turfwinningsbedrijven van Westerhaar. De ove
rige veenarbeiders moesten destijds maar zien hoe
ze aan de slag kwamen. De meesten zochten het,
ongeschoold als ze waren, in de woning- en wegen
bouw. Anderen gingen de Twentse textielindustrie
in. Ook daar zijn inmiddels rake klappen gevallen.
De geschiedenis van Westerhaar is nog steeds
zichtbaar. De werkloosheid is er enorm hoog,
-o
"o
e
que, Janout en Sout tekenen de pre
sentielijst met een kruisje.
Louis Charel schenkt net als alle
andere boeren zelf gestookte Mirabel.
Een geel goedje dat wordt gemaakt
van de kleine gele pruim die op de
zuidelijke heuvels van het Maasdal
groeit. De bedoeling is het glaasje iets
groter dan een vingerhoed in één keer
achterover te slaan. Voor de boeren
’s ochtends het land op gaan, verdwij-
nen met een soepele handbeweging
enkele van die borrels in het keelgat.
Dat lukt alleen echte kerels. De Mira
bel bevat zo’n slordige 55 procent al
cohol. Kou bestaat dan niet meer.
Westerhaar houdt niet
het telefoonboek beslaat Westerhaar-
Vriezenveensewijk precies één bladzijde. Toch
wonen er in het dorp ruim 4509 mensen. De
gezinnen zijn er groot (tien kinderen is geen
uitzondering) en de mensen hebben niet zoveel
behoefte aan contact met de buitenwereld. Wes
terhaar is een gesloten gemeenschap
Het centrum van Rupt. De kerk en rechts de pomp.
