I
RUPT
ST-MIHIEL
I
1
|f
is
■ww
IB
DEVANT
ERHAAR
■1
F'
Eigen wereldje.
Mirabel
buitenwereld
van de
de Chasse inleveren. De mannen zijn
nu ook verplicht met „gebroken ge
weer” in het dorp te komen. Die maat
regel werd ingevoerd nadat één van
de jagers bij het vertrek uit het café
per ongeluk de kasteleinsvrouw door
het hoofd schoot. Desondanks staat
elke maandag opnieuw de krant vol
met jachtongelukken.
Een geschoten zwijn wordt met de
poten aan een lange tak gebonden en
triomfantelijk door twee mannen het
dorp binnengedragen. Dat gaat al
eeuwen zo. Ook de verdeling van de
buit is een gewoonte uit de overleve
ring. De jager van het genadeschot
mag als eerste kiezen. Hij neemt de
billen. Behendig hakken de jagers het
zwijn in stukken. Ieder krijgt zijn
deel, niets wordt er weggegooid. Van
de kop wordt hoofdkaas gemaakt, een
soort paté waarin de stugge haren van
het zwijn nog duidelijk zichtbaar zijn.
De dorpelingen zijn gek op zwijnen
vlees De hompen gaan eerst twee
dagen in de wijn om op smaak te
komen. Ook Dindon Farci, met gema
len rundvlees gevulde kalkoen be
hoort tot de plaatselijke lekkernijen.
Boudin Blance is de zelfgemaakte
bloedworst, die je in elke keuken te
genkomt. Veel vrouwen koken nog op
het met hout gestookte fornuis dat
tevens de kachel is. In het najaar
staan ook de zangvogels, die wij uit
onze achtertuin kennen, op het menu.
Rond het kaalgeplukte lijfje worden
lapjes spek gebonden en dit geheel
gaat aan de spies boven het open
vuur Tot mijn schande moet ik be
kennen dat het lekker ruikt. Om me
zelf met in gewetensnood te brengen,
kies ik voor de slakkén die vers uit de
wei door enkele jongens in een sla-
mandje worden binnengebracht. Tot
het garnituur behoren gepofte kas
tanjes en „pomme de terres a la robe
de champs” oftewel aardappelen in
de jurk van het veld, met schil dus.
Camembert komt ook uit de streek.
Bij de aanschaf van een doosje met
dit zuivelprodukt gaan de vrouwen
uiterst omzichtig te werk. De kaas
rieus sfeertje op. Het bruisende water
dat er onder de vloer doorschiet,
wordt overstemd door het stampende
raderwerk dat tandenknarsend pro
testeert tegen het voortdurend be
wegen. De machine doet het werk,
Piot schenkt een wijntje: Vin du Com-
pèreno. 11. Compère staat voor gesle
pen kerel.
Rupt is ontroerend primitief. Er is
waterleiding, maar de vrouwen doen
de was nog in het Lavoire Commu
naal. Iedereen kan gas krijgen, het
dorp geeft de voorkeur aan een met
hout gestookt fornuis. Elke boer
stookt zijn eigen Mirabel. De mensen
De ene lange straat waaruit Westerhaar bestaat
hobbyruimtes, een bar, kantoren voor de buurt-
werkers en vergaderruimte voor de 60 vereni
gingen in het dorp. „De besturen van die clubs
waren allemaal op hun manier bezig iets te doen
aan het sociale klimaat van het dorp”, aldus buurt
werken Martin Santman. „Het heeft nogal wat tijd
gekost voor het gemeenschapscentrum er stond,
maar we vonden dat de verantwoording ervoor bij
de bevolking moest liggen. We zijn jarenlang aan
het praten geweest met de verenigingsbesturen en
met de bevolking”.
Daar steekt een filosofie achter. Martin Sant
man- „We hebben het gevoel dat de mensen, die op
het bestaansminimum leven, die niet zoveel waar
de hechten aan scholing, toch niet zo gelukkig zijn
met hun situatie”. Die indruk bestaat nog steeds,
maar de buurtwerkers leerden wel hoe moeilijk
het is on. dat gevoel over te brengen op de bevol
king „We hebben fouten gemaakt”, zegt Santman.
„We hebben wel eens een hearing uitgeschreven,
die door twee mensen werd bezocht. De anderen
wisten niet wat het woord hearing betekent. We
zijn ook wel eens te hard van stapel gelopen. De
meeste kinderen uit Westerhaar hebben moeilijk
heden in het vervolgonderwijs. We hebben daarom
een studiecentrum opgezet, dat een flop werd”.
Maar de buurtwerkers laten zich daardoor niet
uit het veld slaan. Ze werken momenteel met
gemeente en woningstichting samen aan de bege
leiding van een groot renovatieproject. Het gaat
om 190, merendeels naoorlogse woningen, die ver
beterd moeten worden. De huizen staan nu nog
temidden van verwilderde grasvelden. Na ander
half jaar praten met de bevolking is vorige maand
begonnen met het opknappen van de eerste hui
zen. Daarvoor moest ook gepraat worden met het
ministerie van Volkshuisvesting, want alleen vóór
oorlogse huizen komen in aanmerking voor ver-
nieuwingssubsidies. Men wist echter aannemelijk
te maken, dat de normale regels niet kunnen
gelden voor Westerhaar, waar het gemiddelde in
komen ver achter blijft bij het landelijke cijfer.
„Dat is het voordeel geweest van het onderzoek
naar de geelzuchtepidemie”, meent Martin Sant
man. „Er is toen toch wel een soort schuldbesef
gegroeid. Zo van: potverdorie, is dat nog mogelijk
in Nederland?” Blij is hij ook met de maandenlan
ge gesprekken over de renovatie met de bevolking.
„Daardoor kregen sommigen een compleet nieuwe
ervaring. Namelijk dat er met de overheid wel
degelijk te praten is. En dat je je niet hoeft af te
zetten tegen die overheid, maar dat je met goede
argumenten je eigen belangen kunt verdedigen.
Dat is iets heel anders dan je misnoegen uiten via
illegale zenders” (in Twente is Westerhaar hét
grote centrum van illegale zendamateurs).
wordt geknepen en gevoeld. Vele dek
seltjes worden gelicht en de inhoud
van de doosjes gaat onder de neus.
Camembert moet lopen, zegt de
Fransman. Stinken, denken wij. Als
het leven erin zit is ze pas lekker.
Het doen en denken van de mannen
in het dorp wordt beheerst door het
verschijnsel vrouw. Ze vermaken el
kaar met humorloze schuine moppen.
Iedereen die zichzelf respecteert,
houdt er een maitresse op na. De
plaatselijke prostituée voorziet in die
behoefte. Poulette is nu 75 jaar en nog
geen vijf jaar geleden uit het vak
gestapt. Het resultaat van een leven
lang beroepsmatig liefde bedrijven
zijn achttien kinderen van evenzoveel
vaders. Van de kinderbijslag kan ze
nu ruimschoots in haar levensonder
houd voorzien. Armande, 46 lentes pril,
heeft het werk van Poulette overgeno
men. Ze heeft pas zeven kinderen. Tot
voor kort alleen zoons. Een tweeling
bracht daar vorig jaar ver andering
in. Burgemeester Louis Charel, sinds
vooral in het winterseizoen. „Westerhaar is tegen
de verdrukking in gegroeid. Dat spreekt keihard
vanuit de geschiedenis En het klinkt door tot op de
huidige dag”, aldus een nota van de plaatselijke
Stichting Buurtwerk De stichting probeert de
Westerhaarse samenleving op te bouwen en heeft
acht beroepskrachten in vaste dienst Ze werken
nauw samen met de gemeente Vriezenveen en de
plaatselijke woningstichting Ze erkennen dat
Westerhaar een typische structuur heeft. „Onze
bevolking heeft een geheel van waarden en nor
men dat op een aantal punten afwijkt van de
omgeving”, staat er in de eerder geciteerde nota.
„Dat brengt ons nogal eens in last, maar het heeft
ook tot gevolg, dat het dorp voor veel mensen een
fijne, eigen werk- en woonomgeving vormt”.
Andere Westerhaarders denken er anders over.
In Plaatselijk Belang, een soort dorpsraad, is vorig
jaar serieus gesproken over afschaffing van de
naam Westerhaar- Vriezenveensewijk. „De naam
heeft zo’n slechte klank”, werd er gezegd De
bevolking stemde echter tegen het voorstel en
besloot de naam te handhaven.
Inmiddels leverden gemeente en Stichting
Buurtwerk een meer zinnige bijdrage tot oplossing
van de problemen In het midden van Westerhaar
(een echt centrum heeft het dorp met) verrees een
enorm gemeenschapscentrum met sportzalen,
schouders op en mompelt tussen de
schamele restanten van zijn gebit
door iets over beter zien. Het ene
brilleglas is zwartgemaakt, het ande
re zo dik als de bodem van een jam
pot. Bij de „kinderen” van Intens
krijgt de mechanisatie geen kans. „Li-
li is hier geboren”, verteltDené onge
vraagd. „Zolang het paard leeft werk
ik ermee. Tegen een tractor kan je
niet praten.”
Léon Bougeoir, een gepensioneerde
boer, behoort tot het vooruitstrevend
deel van de bevolking. Hij leest een
krant, woont sober maar heeft wel
televisie. Dochter Brigitte is verpleeg-
Lén Bourgeoir met zijn vrouw voor hun huisje
van
het overlijden van zijn vrouw erg een
zaam, heeft zich daar persoonlijk
voor ingezet.
De Mooi Weer-Man leeft ook niet
meer. Da’s een strop voor de boeren.
De kluizenaar, die temidden van lom
pen, ratten en verroeste fietsen (die
hij verzamelde als liefhebberij) aan
de rand van het dorp woonde, wist
alles van regen en zonneschijn. Een
wandelend KNMI dat waarschuwde
tegen het zaaien met volle maan en
voor de oogstdatum een gunstig ge
sternte uitzocht. Hij overleed aan
bloedvergiftiging opgelopen in een
open wond.
leven het leven zoals het op ze af
komt. Gehoorzamend aan de natuur
wetten, zoals die er al eeuwen be
staan. Maar voor hoelang nog? Het
gevaar komt uit het westen. Vanuit
Parijs slingert zich een asfaltlint in de
richting van het Maasdal. Volgend
voorjaar kan elke „beschaafde” re
creant voor zestien centimes per kilo
meter binnen twee uur het platteland
bereiken. Het dorp sterft uit en slim
me makelaars kopen nu al de huisjes
die leegkomen. Rupt zal een snelle
dood sterven.
ster in de grote stad en zoon Jean
werkt in Holland bij een oliemaat
schappij. „Je moet de progressie vol
gen”, zegt hij theatraal. Léon betreurt
het ontbreken van een plaatselijke
voetbalclub, maar praat met wee
moed over het verleden. Ook zijn va
der was boer, zijn grootvader had een
hoefsmederij in het dorp. „Er was
altijd volop werk in de bossen of op
het land. Nu heb ik mijn kinderen de
wereld in moeten sturen”. Léon trekt
gewichtig aan de Amerikaanse filter
sigaret die hem is aangeboden. Het is
ook tijd om de Mirabel in het gesprek
te betrekken. Zijn vrouw zet een
schoenendoos vol foto’s naast de fles
op tafel. Familiefoto’s. Met de kinde
ren op, voor en naast het huis. Alle
maal kleurenfoto’s, gemaakt met een
Color Polaroid Automatic. Klaar in
120 seconden.
Piot, de 70-jarige molenaar uit een
naburig dorp, moet de meest intellec
tuele man uit het Maasdal zijn. Hij
bouwde een eigen elektriciteitscentra
le en gebruikte de kracht van het
stromende water om energie op te
wekken. Tachtig families profiteer
den daarvan. Maar Piot werd slacht
offer van de vooruitgang. De komst
van „echte stroom” maakte hem bro
deloos. Hij heeft het spul tot houtzage
rij omgebouwd. Het stoffige bedrijfje
hangt recht boven de beek. Gezeefd
licht dat er door honderden kieren
Op de foto onder
wassen mannen
uit het dorp var-
kensdarmen in de
beek om er worst
mee te maken. Op
de achtergrond de
watermolen
Piot.
In de boerderij van de ongetrouwde
broer en zusters Intens is de tiid een
eeuw blijven stilstaan. Dené (62 jaar),
Louise (66 jaar) en Marie (58 jaar)
hebben binnen de muren van een
halfduistere bouwval hun eigen we
reldje. Drie koeien, zes katten, een
(net geslacht) varken, wat loslopend
pluimvee en natuurlijk het paard Lili.
De merrie doet al twintig jaar het
zware werk. Trekt de kar, ploegt het
land. De drie slapen vanwege de kou
samen in een bedstee. Bij het krieken
van de dag eten ze gewoontegetrouw
alleen maar spek. Als het donker
wordt liggen de vrijgezellen al weer
tussen de klamme lakens. Dené wil
W
-wmjnnt
